Mateusz Duda

Gr.15

Tytoń szlachetny (Nicotiana tabacum)

Należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae) i nie jest znany w stanie naturalnym. Najprawdopodobniej powstał jako hybryda tytoniu leśnego (N. silvestris) i N. tomentosiformis. Pierwotnie występował tylko w Ameryce i w Europie pozostawał nieznany. Pochodzi z obszaru Andów w Ameryce Południowej, gdzie był uprawiany jeszcze w czasach przedkolumbijskich w celach rytualnych. Indianie zwijali liście i wdychali ich dym. Pierwsze wyroby tytoniowe powstały także w Ameryce. Choć to Kolumb poinformował jako pierwszy Stary Świat o tytoniu, to największe plantacje powstały w Ameryce Północnej, w posiadłościach angielskich (Wirginia).

Jest rośliną jednoroczną, której prosta lub słabo rozgałęziona, pokryta włoskami i wydzielająca lepką substancję, łodyga, może dorastać do 3 m wysokości. Nikotyna występuje we wszystkich częściach rośliny, z wyjątkiem dojrzałych nasion. Jej zawartość w liściach waha się od 0,6 do 9%. Poza tym liście zawierają także inne alkaloidy podobne do nikotyny, m.in. miosminę i izinikotoinę. Dla dzieci zatrucia wyrobami tytoniowymi bywają niebezpieczne. U dorosłych najczęściej dochodzi do niezamierzonego zatrucia środkami używanymi do zwalczania szkodników - tytoń od wieków jest w tym celu również wykorzystywany. Szczególnie zagrożeni są więc ogrodnicy, którzy wdychają rozpylony środek i wchłaniają go przez skórę. Tytoń szlachetny jest najczęściej wykorzystywanym gatunkiem w przemyśle tytoniowym. Wykorzystywany jest po przeróbce - suszenie, fermentacja, krajanie. Z nasion uzyskuje się olej. Śladowe ilości nikotyny - alkaloidu pirydynowego - znajdują się także w innych uprawianych w celach spożywczych roślinach z rodziny psiankowatych: pomidorze, papryce czy oberżynie.

Największym producentem tytoniu są Chiny (37,1% udziału w produkcji światowej), w Polsce zbiera się około 0,4% światowej produkcji. Najbardziej pospolitym produktem tytoniowym jest papieros, będący też stosunkowo nowym wynalazkiem. Z innych produktów, w których wdycha się dym: fajka, cygaro oraz cygaretka. Ze środków bezdymnych - tabaka oraz snus. W zależności od docelowego produktu stosuje się inne odmiany tytoniu; np. podobno najlepszy tytoń na cygara rośnie na Kubie.

Nikotyna jest dość silną toksyną działająca na układ nerwowy. W niskich dawkach (1-3%) wykazuje działanie stymulujące, co jest główną przyczyną, że palenie tytoniu sprawia przyjemność. Nikotyna na organizm człowieka działa w urozmaicony sposób, gdyż wiąże się trwale i blokuje działanie kilkudziesięciu różnego rodzaju enzymów. W małych dawkach działa stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie adrenaliny, co powoduje wszystkie związane z tym objawy (zanik głodu i bólu, wzmożone bicie serca, rozszerzone źrenice). W dawkach większych trwale blokuje działanie układu nerwowego, wiążąc się trwale z tzw. receptorami nikotynowymi w komórkach nerwowych, zaburzając ich metabolizm. Działa też przeciwzakrzepowo. Podczas palenia papierosa czas potrzebny na przebycie szlaku: usta - płuca - serce - aorta - tętnice mózgu wynosi 7 sekund; czas półtrwania - 72 godziny. Wszystko to razem wzięte powoduje, że nikotyna jest substancją silnie uzależniającą. Uzależnia fizycznie. Mimo, iż dawki podczas palenia są minimalne, ponieważ większość nikotyny ulega spaleniu, to z drugiej strony są wystarczające do szybkiego uzależnienia. Kolejną przyczyną szybkiego uzależniania się jest działanie nikotyny na ilość dopaminy w mózgu. Ludzie palą, by utrzymać jej wysoki poziom. Paradoksalnie nikotyna przewyższa toksycznością i mocą uzależniającą wiele nielegalnych narkotyków, jednak z przyczyn kulturowo-tradycyjnych nie jest do nich zaliczana! Według niektórych opinii uzależnia silniej niż morfina.

Zażywanie tytoniu jako używki grozi także wskutek aktywnego lub biernego wdychania dymu, a wraz z nim substancji smolistych, m.in. takimi chorobami jak rak płuc, choroby układów krążenia i oddechowego, astmą, zapaleniem oskrzeli. Dym tytoniowy jest ponadto alergenem.

Dawkę śmiertelną powoduje dożylne wstrzyknięcie wywaru z jednego papierosa lub wypicie wywaru z czterech. Nikotyna w tym wypadku blokuje pracę przepony - w efekcie człowiek umiera wskutek uduszenia, często nie tracąc przy tym świadomości do końca procesu.

Objawy zatrucia to:

• pieczenie w jamie ustnej,

• uczucie ciepła rozchodzącego się w okolicy żołądka,

• zimna i blada skóra,

• zimny pot,

• ból głowy,

• dreszcze,

• błyskawiczne drżenia we wszystkich kończynach,

• zawroty głowy,

• osłabienie aż do omdlenia,

• nudności,

• wymioty,

• biegunka,

• bóle brzucha,

• duszności,

• ucisk w piersiach,

• kołatanie serca,

• ataki dusznicy bolesnej (angina pectoris),

• skurcze naczyń w brzuchu, podbrzuszu i kończynach,

• zaburzenia widzenia, później zaburzenia świadomości.

W pierwszej pomocy natychmiast należy wywołać wymioty i jak najszybciej odwieźć chorego do najbliższego szpitala. Leczenie polega na wywołaniu wymiotów lub płukaniu żołądka, sztucznym oddychaniu, podaniu kroplówek, środków uspokajających, intensywnej diurezy z zakwaszeniem i kontroli elektrolitów.

---