SZTUKA:

pojęcia sztuki są różne. Sztuka ma charakter dynamiczny, jest anarchiczna.

dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Nie istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści. Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie. Sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji

ludzkiej. Można przypuszczać, że na początku pełniła przede wszystkim funkcję związaną z obrzędami magicznymi którą zachowała u ludów pierwotnych

Pojęcie sztuki i dzieła sztuki wg WŁADYSŁAWA TATARKIEWICZA

WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ (1886-1980) - estetyk i historyk sztuki.Omówił szczegółowo genezę, rozwój i znaczenie podstawowych pojęć estetyki: sztuki, piękna, formy, twórczości, odtwórczości i przeżycia estetycznego. Pojęcie sztuki jest zależne od epoki, w której tym pojęciem się posługujemy. Dał nazwę stylowi stanisławowskiemu.

KLASYCZNY ANTYK- wyraz "sztuka" jest przekładem łacińskiej "ars", a ta greckiej "techne". "Techne" w Grecji, "ars" w Rzymie. W starożytności i średniowieczu oznaczyły one tyle, co umiejętność, mianowicie umiejętność zrobienia jakiegoś przedmiotu, domu, posągu. Wszystkie te umiejętności były nazywane sztukami: sztuka architekta, rzeźbiarza, garncarza, krawiecka, a także retoryka, czy strategia itp. umiejętność polega na znajomości ściśle określonych reguł i postępowania zgodnie z nimi. Nie było więc sztuki bez reguł, przepisów. Toteż pojęcie reguły, wchodziło do pojęcia, definicji sztuki. Robienie czegokolwiek bez reguł, tylko z natchnienia lub fantazji, nie było dla starożytnych czy dla scholastyków sztuką, było wręcz jej przeciwieństwem

we wcześniejszych wiekach Grecy (Platon) sądzili o poezji i muzyce, że jest z natchnienia Muz (jest to irracjonalne natchnienie, ponieważ jest bez reguł) i wtedy nie zaliczali jej do sztuk. Dopiero w okresie klasycznym zostały włączone do pojęcia sztuki.Podział sztuki ze względu na to, czy angażują tylko umysł, czy też wymagają także wysiłki fizycznego:

ARTES LIBERALES - sztuki wyzwolone -wymagały trudu umysłowego, działań które pogłębiały wiedzę o świecie, nie mające celu praktycznego.

ARTES VULGARES(antyk)(średniowiecze) ARTES MECHANICE sztuki pospolite-wymagały trudu fizycznego.

ŚREDNIOWIECZE-SIEDEM SZTUK WYZWOLONYCH (NAUKI TEORETYCZNE):

gramatyka, retoryka, logika, arytmetyka,geometria, astronomia i muzyka -

utrwalone dzięki szkolnictwu, fundament nauki uniwersyteckiej

SIEDEM SZTUK MECHANICZNYCH muzyka, m.in architektura.XI/XII w.- przetwarzanie sztukipoprzedzone wiedzą, refleksją intelektualną. Od ok. XI/XIIw. dowartościowanie ich, rządzą się własnymi regułami, jest to udział rozumu.zarówno w antyku jak i w średniowieczu brak pojęcia malarstwa i rzeźby. XIIw. - architektura to geometria - sztuka wolna, rozdział między architektem (ścisłe, intelektualne planowanie), a budujący (realizacja projektu)XII/XIIIw.architekt Bóg jako architekt, projektant/budowniczy realizujący projekt, urzeczywistnianie geometrii poprzez narzędzia, topos Villard de Honnecourt „ Książka o rysowaniu” rysunki na planach geometrycznych.

OKRES NOWOŻYTNY stopniowe oddzielenie sztuk pięknych od rzemiosł. dążenia plastyków do podwyższenia swej pozycji -emancypacja artysty. Ideałem znakomitych artystów

odrodzenia było zgłębić prawa kierujące ich pracą, obliczyć swe dzieła z matematycznąścisłością.

unaukowienie sztuki (pojawia się teoria sztuki) sztuka staje się działaniem intelektualnym.

(Leonardo da Vinci, Pier Dela Francesco) perspektywa zbieżna (pierwsze malarstwo z jej użyciem) Masaulio „Trójca święta” Leonardo da Vinci „Traktat o malarstwie” (malarstwo to nauka, może być ilustracją naukową) XV wiek - brak jednolitej definicji sztuki i sztuk plastycznych XVI wiek -scalanie pojęciowe „sztuki rysunkowe”jeden z pisarzy próbował wydzielić spośród sztuk "umysłowe", inni zaś"muzyczne" "szlachetne", "pamięciowe", "obrazowe","poetyczne". Sztuki poetyczne -owo hasło Horacegobywało w XVI i XVII

wieku także odwracane i brzmiało wówczas ut poesis pictura. W tym odwróceniu dawano wyrazprzekonaniu, że poetyczność, pokrewieństwo z poezją jest tym, co oddziela od rzemiosł sztuki takie jak malarstwo."sztuki piękne" już w XVI wieku Francesco daHollanda, mówiąc o sztukach plastycznych,użył przygodnie wyrażenia "sztuki piękne"II połowa XVII wieku „Traktat o architekturze” Francoisa Blondela wszystkie sztuki ze względu na swą harmonię są dla nas źródłem przyjemności. 1747 r. - Charles Batteux -„sztuki piękne” Batteux wyliczył 5 sztuk pięknych: malarstwo, rzeźba, muzyka, poezja i taniec oraz dwie do nich zbliżone: architektura i wymowa. Teoria sztuk pięknych głoszona przez Batteux polegała na upatrywaniu ich cechy wspólnej w tym, iż naśladują rzeczywistość.Pojęcie SZTUKI w okresie 1500 - 1750 1-sztuka lepsza niż wytwarzanie dóbr codziennych, akcentowanie intelektualizmu, nauki lub sztuki;

sztuka = nauka; artyści byli naukowcami, bardziej zajęci teoria niż praktyką; instrumentarium, unaukowienie procesu tworzenia sztuki; Albrecht Durer -rysunek przedstawienia perspektywy zbieżnej; szkolnictwo w zakresie sztuk, nacisk na teorię; akademia sztuk, definiowanie podstawowych gatunków sztuk (architektura, rzeźba, malarstwo); pierwsze akademie we Włoszech; wstępne pojęcie sztuk pięknych (Francja, połowa XVII w.);Nicolas Francois Blondel

→ nie nazwał sztuk pięknych, ale pokazał, że sztuki są ze sobą połączone.

OŚWIECENIE 1750 - 1900: pojęcie „sztuk pięknych” Charles Batteux -

łączy sztuki; naśladownictwo natury (Arystoteles), polegające na dostrzeganiu i

wydobywaniu z niej piękna; sztuki to dziedzictwo intelektualne, moralne, dostrzegają naturę i wyodrębniają z niej piękno oraz scalają je (Francja);od sztuki oczekuje się przeżycia estetycznego; Gotthold Efraim Lessing → różnica między sztukami, m.in. malarstwo i poezja

- autonomia, posługują się innymi środkami wyrazu (malarstwo to sztuki przestrzenne, jednorazowy ogląd, a poezja -wymaga dłuższego czasu percepcji, sztuka czasowa, znakiumowne, nie istnieje w naturze, człowiek wymyślił przecież pismo); teoria akademicka

jedność sztuk, wszystkie muszą dążyć do piękna; działanie podkreślające autonomię sztuk

„Sztuką jest to, co samo sobie ustala reguły” - budowanie sztuk od wewnątrz; szyller -

„Zachęta” → ARTIBUS „sztukom” (na gmachu);Sztuki plastyczne (poj. Sztuk pięknych): wznoszenie pałaców i budynków dla galerii, opery, filharmonii; sztuka zastępuje religię; rozwiązanie inżynierskie ukryte pod postacią architektury (wieża Eiffela); sztuki piękne postawione w hierarchii praktyk na piedestale, najważniejsze dla człowieka;„sztuka dla sztuki”

estetyzująca (malarstwo);ogrody -czy są sztuka, skoro wyglądają jak natura? aspekt intelektualny, wymyślone przez człowieka; 1900 -zachwianie pojęcia sztukiXIX wiek:hasło wyłącznie estetycznych celów iskutków sztuki: Fart pour Fart, sztuka dla sztuki.nowe media→ imitują sztuki, wnoszą aspekt inności (dagerotypy 1787 - 1851 L. Daguerre) fotografia jako pomocnicze instrumentarium, korzystanie ze zdjęć do malowania obrazów (Stuck „Salome”);- koniec XIX wieku: film (bracia Lumiere), film awangardowy -kreowanie własnej rzeczywistości;

architektura inżynierowa (hala turbin w Berlinie Behrensa); plakaty, grafika użytkowa 9reklama), ilustracje w gazetach codziennych, design, karykatura (Daumier);KULTURPRZEMYSŁOWA, MASOWA− - traci walory estetyczne, obiekty wytwarzane masowo staja się dziełami

sztuki; 20. i 30. lata XX wieku: można stworzyć sztuczną rzeczywistość, nową (fotografia, jak obraz np. Man Ray). SZTUKA NOWOCZESNA(Malewicz „Czarny kwadrat na białym tle”, muzeum Sztuki Nowoczesnej „Warszawa w budowie skrajny formalizm sztuki (Witkacy„Rąbanie lasu, walka, 1921 -22), ekspresja, wyrażanie emocji; Tatarkiewicz:pojęcie sztuki budowane alternatywnie; sztuka ma swój intencjonalny charakter, kierowana przez ludzki umysł, kontrolowana przez twórcę, nie jest przypadkowa i irracjonalna; może być skrajnie

używana w swych celach, intencjach, formach wyrażania, ale ma być INTENCJONALNA;

sztuka może być wieloraka, nie ma jednego celu, przyczyny, wspólnym czynnikiem jest działanie

racjonalne; artysta włącza do dzieła przypadek, działanie rozumne; „wystawił szybę i osiadł na niej kurz” dzisiaj ten naturalny proces, który wpłynął na dzieło stanowi dzisiaj integralny element dzieła „autor usunął kurz tylko w paru miejscach”; proces artysty nie musi być intencjonalny, zaplanowany, aby mogło powstać dzieło sztuki(zaprzeczenie def. Tatarkiewicza). CECHĄ

SWOISTE SZTUKI:jest to, że wytwarza piękno to klasyczna definicja stosowana od XVIII wieku. W maksymalnie skróconej postaci brzmi tak: sztuką nazywa się ten rodzaj produkcji ludzkiej, który zmierza ku pięknu i osiąga je. Definicja ta jednak budzi dziś wątpliwości. Między innymi dlatego, że "piękno" nie jest wyrazem jednoznacznym. W znaczeniu szerszym oznacza wszystko, co kto chce, jest wyrazem zachwytu czy upodobania raczej niż określeniem. W znaczeniu zaś węższym sprowadza się do rozwagi, jasności, przejrzystości form; "piękne jest to, co harmonijne" (pulchrum est quod commensuratum est), jak określano w XVI wieku. Takie określenie piękna odpowiada sztuce klasycznej, wątpliwe natomiast jest, czy odpowiada sztuce gotyckiej, manierycznej, barokowej, znacznej części sztuki XX wieku; nie może więc definiować całej sztuki.jest to, że nadaje rzeczom kształt. Sztuka kształtuje rzeczyczy-używając innych pokrewnych wyrażeń formuje je, materii i duchowi nadaje kształt, formę. Witkiewicz pisze, że pojęcie twórczości artystycznej jest "równoznaczne z konstrukcją form" „Sztuka polega na czystej formie” Formalizm - nurt awangardy początku XX w.ojest ekspresja- Kadinsky - poszukiwania ekspresyjne jest, że wywołuje przeżycia estetyczne jest, że wywołuje wstrząs-sztuka artystów awangardowych 3. Alternatywna definicja sztuki W. TatarkiewiczSZTUKAjest odtwarzaniem rzeczy, bądź konstruowaniem form, bądź wyrażaniem przeżyć, jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania jest zdolny zachwycać bądź wzruszać, bądź wstrząsać. Sztuka jest

intencjonalnym działaniem ludzkiego intelektu. ARTYŚCI AWANGARDOWI :Paweł Althamer ur. 1967r. Marcel Duchamp 1887-1968 „Wielka szyba” Jackson Pollock 1912 - 1956- action painting - zapis motoryki gestu, abstrakcja niegeometryczna Jean Dubuffet 1901-1985

Jean Michel Basquiat 1960 - 1988 - prekursor graffiti LATA 70 NEOAWANGARDA

- druga awangarda -fala nowatorskich dążeń, która pojawia się w Europie na przełomie lat 50. 60.

Lata 80- powrót do malarstwa FIGURATYWNEGO - ukazywanie ludzi i przedmiotów w ich

prawdziwych kształtach 4. TEORIA SZTUKI - DZIEJE SZTUKI

- Giorgio Vasari (1511-1574) -porządek dzieł sztuki zbiór biografii artystów włoskich

-Johann Joachim Winckelmann (1717-1768) -nowoczesna historia sztuki „Pierwsza historia sztuki Greków i Rzymian” Erwin Panofsky (1892-1968) - twórca ikonologii,metoda ikonograficzno- ikonologiczna, dzieło sztuki jest ekspresją epoki, która ją wydała.

MODERNIZM: sztuka jest antytezą kultury; sztuka wzorowana do prac wykonywanych przez dzieci czy osoby chore umysłowo → by zaprzeczyć pojęciu sztuki intencjonalnej i kontroli intelektualnej twórcy, ale i tak te dzieła były wykonywane intencjonalnie; dzieło sztuki dawniej i dziś („Mona Lisa” Jean Michael Basquiat) → powrót malarstwa figmatycznego, sztuka nie musi odtwarzać obrazu rzeczywistości, budowanie dzieł sztuki od wytwórców (talent artysty, wytworzenie emocji np. Michał Anioł), malowidła naskalne z Lascaux uzyskały status działa sztuki, ustalony poza światem naukowym, poza historią sztuki, ustanowili to artyści; historia sztuki a paradygmaty estetyczne: potrzeba pojęcia sztuki i historii sztuki, sami artyści zaczęli

pisać historie sztuki jako pierwsi (Giorgio Vasani porządek historii sztuki), sztuka jest to, co

stanowi paradygmaty estetyczne dla artysty, historia sztuki wzorowana na Leonardzie da Vinci

(stanowiła dla niego paradygmat estetyczny), historia sztuki odziedziczyła już sposób wytworów

sztuki artystów z przeszłości (dzieła greckie jako główny paradygmat estetyczny). Dzieło sztuki w XX wieku wyjście poza paradygmat klasyczny zachwianie paradygmatów i niezmienników estetycznych w sztuce i ideału piękna.wzrasta znaczenie, wybijają się artyści japońscy (np. Hokusai) odnowienie znajomości sztuki pozaeuropejskiej - sztuki wschodniej (np. Hokusai-1760-1849) definicja sztuki poszerza się o nowe przedmioty (np. drzeworyty) pewna nieudolność, brak tendencji idealizującej będącej dotychczas zaprzeczeniem paradygmatu

staje się atutem otwarcie na sztukę prymitywną przez ośrodki akademickie (od Francji zaczynając) inspiracja sztuką dalekiego wschodu - sztuka Afryki, Australii i oceanii, sztuka „czarnej afryki” sztuka Afrykańska (np. Brązowa głowa Yoruba, Nigeria) była traktowana za dokument antropologiczny, ze względu na barbarzyński charakter, brutalność tej formy przyczyniła się do Kubizmu; Henri Julien Félix Rousseau (1884-1910) zwany celnikiem

- sztuka „naiwna, prymitywizm brakzaplecza artystycznego i teoretycznego

-

Nikifor Krynicki (1895-1968) świeżość spojrzenia nadrzeczywistość, Stefan Morawski

pojęcia dzieła sztuki i tworu artystycznego materialność przedmiotu, forma o charakterze artystycznym autonomia wobec świata, tła wysoki stopień indywidualizacji formy artystycznej

budzi kontemplację u odbiorcy założenia podmiotowe do początku XXw. Awangarda drugiego dziesięciolecia XXw. - zakwestionowanie pewników przedmiotowych i podmiotowych

Ruch dadaistyczny -Zurych, Paryż, Nowy Jork Post-impresjonizm -Marcel Duchami-

Spiętrzenie planów barwnych, obraz jest płaszczyzną pokrytą zestawem plam barwnych, nawiązanie do futuryzmu zmienność układów form, ekspresja, ruch fotografia poklatkowa ujawniająca pojęcie ruchu i zmiany „Akt schodzący po schodach” 1912r. Kubizm

-geometryzacja form. Symbolizm -odzwierciedlenie stanu psychicznegoepoki Przeniesienie w świat sztuki przedmiotów nie intencjonalnie tworzonych jako dzieło sztuki tzw. ready-mades

„przedmioty gotowe „suszarka dobutelek” -dzieło kultury materialnej Art.&craft -podnoszenie rangi estetycznejprzedmiotów użytkowych, wytworów przemysłowych, zupełnie arbitralne reguły” Sztuką jest to o czym pomyślano w pewnym czasie jako o tworze artystycznym „sztuka ustanawia sama swoje reguły „Na poczet złamanej ręki” 1915r. „Fontanna” 1917 -

wprowadzenie w przestrzeń sztuki obiektu tabu, ukrycie pod pseudonimem,

mistyfikacja artystyczna. Surrealizm swobodne łączenie skojarzeń Lata 20 XX wieku

pierwsze muzea sztuki nowoczesnej, docenianie formy estetycznej dzieł, chęć kolekcjonowania ich, chodzi o praktyki artystyczne nie o sam przedmiot, akt wyboru - intencja działania „Boite en valise” 1911- kradzież obrazu Mona Liza będącej emblematem sztuki - agresja wobec samej sztuki. „L.H.O.O.Q” 1917-odrzucenie tradycji sztuki, problem płci kulturowej „gender
, dokonanie transgresji, mistyfikacja procesu artystycznego, problem złożoności dzieła sztuki. Dzieło sztuki XX wiekuLe Corbusier (Charles-Édouard Jeanneret-Gris) -francuski architekt, czołowy przedstawiciel modernistycznego stylu -architektura, malarstwo, rzeźba-awangarda

1910-1930- pierwsza awangarda klasyczna - uproszczenie formy, architektura kształtująca człowieka, wizja architektoniczno urbanistyczna, budynki wysokościowe, funkcjonalne śródmieście. XX wiek- architektura -dyskurs władzy, cel : wyrażanie wartości.

Zachęta -1900wyrażanie kwestii estetycznych, misja sztuki zmiana społeczna sztuka zideologizowana, wprowadzająca ideologie polityczno społeczne budynek -habitat -

miejsce budowania więzi społecznych, artysta inżynierem społecznym( wizja romantyczna artysta-bóg) Le Ronchamp kościół Le Corbusiera zjawisko zacierania granic, czytelne bryły, operowanie krzywiznami, przestrzenność obrazu, upodabnianie architektury do rzeźby.

Frank Lyod Wright - Nowy Jork -budynek identyfikowany po charakterystycznym kształcie.

Fritz Wotruba -austriacki rzeźbiarz OKRES POWOJENNY Joseph Albert -środowisko Bauchausu-niemieckikonstruktywizm - dyscyplina formy geometrycznej, forma

wyrażona kolorem, prosta geometria i stereometria, praktyczność sztuki, projektowanie przemysłowe taszyzm - abstrakcjonizm niegeometryczny, abstrakcja liryczna, intelektualna kontrola nad procesem artystycznym Burnett Newman -formy przestrzenne-uproszczenie języka formy przestrzennej, rzeźba-bryła, tworzywo -tekstura, formy zakorzenione w kulturze - obelisk i piramida.Ad Reindhart -spektrum czerwieni, prosta strukturaprzestrzenna, format/płaszczyzna kolorystyczna, proporcjonalność elementów kompozycyjnych, malarstwo modelowe, operowanie nasyceniem jednej barwy, kliniczność czystości barwy, minimum języka malarskiego.Frank Stella

-tautologiczne naprzemienne nałożenieprostokątów, efekt iluzjonistyczny Op-Art

. -stosujący abstrakcyjne kombinacje liniidające geometryczne złudzenia optyczne, efekty

świetlne, dynamiczne i fakturalne, zmierzające do wywołania wrażenia, plastyczności obrazu,

wypukłość/wklęsłość obrazu forma przestrzenna Kenneth Noland -forma koncentrycznych kół

ikręgów Władysław Strzemiński -lata 30, zapleczekonstruktywistyczne, uproszczenie języka malarskiego, zredukowanie obrazu do tego co podstawowe, brak napięć optycznych, organiczna, jednolita całość, forma pół plastyczna reliefowa.Stefan Gierowski lata 50-60-operowanie zawężonąkolorystyką, forma morficzna, biologiczna, wycinkowość kompozycji.•Poszukiwania artystyczne -demokratyzujący się odbiorca sztuki

NOWY REALIZM Ruch artystyczny powstały w 1960 roku we Francji, analogiczny do amerykańskiego neodadaizmu. Arman Fernandez -„Akumulacja konewek”akumulacja przedmiotów gotowych, używanych,odpadki akumulacji przemysłowej, „śmietnik cywilizacji”, narracyjność sztuki César Baldaccini „Wielki kciuk”1968r.-zmonumentalizowanie gestu artysty, autotematyzm sztuki, artysta-demiurg. Alina Szapocznikow -umiędzynarodowienie sztuki, jejglobalizacja.II AWANGARDA Pop Art. -Claus Oldenburg- konsumpcja towarów,wizerunków, uartystycznienie gestu, konsumpcji, emblemat konsumpcji - Fast ford.

Jasper Johns ur 1930-prekursor pop-artu, RoyLichtenstens, Andy Warhol :

imitacja artystyczna fragmentu rzeczywistości , multiplikacja, wymienność medium, niwelacja

znaczenia motywu.LATA 60 - NOWE MEDIA FILM -demokratyzacja dostępu do filmu, filmeksperymentalny, media budzące sprzeciw na gruncie obyczajowym FOTOGRAFIA

(Warhol)-budowanie własnejbiografii, autokreacja, sfera show businessu, prestiż cudzeg

wizerunku. abstrakcja niegeometryczna, cykl obrazów oksydacyjnych, przekraczanie własnej płci

-transgresja Danae Hanson -hiperrealizm, post-modernistycznymgest powtórzenia pop-artu.

Allen Jones -fetyszyzm seksualny, seksualizacja życiaspołecznego, permisywizm(tendencję do bezgranicznej tolerancji wobec zachowań innych osób) KONCEPTUALIZM

Radykalna próba przewartościowania przedmiotu dzieła artystycznego, usunięcie przedmiotu sztuki, liczy się sam namysł, awangarda - przedmiot tezauryzacji i komercjalizacji On-Kawara

ur. 1932r. Roman Opałka 1931-2011-obrazy liczone, zatarciegranicy między twórcą a tworzywem, dzieło niedomknięte w sensie intencjonalnym.Tadeusz Kantor -1915-1990 „Pomnik krzesła narynku w Krakowie” -fotomontaż Henryk Stażewski „Dziewięć promieni w przestrzeni”Wrocław 1970r. - sztuka op-art., charakter urbanistyczny Włodzimierz Borowski

-konceptualista, gra słowna Stanisław Drożdż „Między” -instalacja galerii Foksalw Warszawie - idea modernistycznej przestrzeni wystawienniczej - white-cube

Ewa Partum -feminizm-kwestia cielesnościkobiecej, sztuka protofeministyczna „zmiana”1972 r. konceptualne działanie „co by było gdyby... ?”Donald Judd „Sztuką jest wszystko to co za sztukę uzna artysta” Art. World - instytucjonalny obieg sztuki -narodziny nowoczesnego muzeum XXwiek -badanie sztuki współczesnej MOMA Museum of Modern Art. w NY

-publikowanie sztuki, sankcjonowanie tego co w sztuce ważne, pokazanie retrospektywy -

artysta w świecie sztuki Centre Pompidou Paryż Tate Modern w Londynie Muzeum Guggenhaim w Bilbao Kunshtaus w Grazu - Austria Muzeum Guggenheima w Wilnie Serpentine

Galery Londyn WhiteChapel Galery Londyn Szatchi Gallery Lonyn

Documenta w Cassel-imprezy cykliczne poświęcone sztuceArt. Word uczelnie artystyczne-

ustalone punkty przecięcia wsieci odniesień sztuki np. ASP w Krakowie założona w

1818 r. / ASP w Warszawie w 1816 r.Szkolnictwo artystyczne w znacznym stopniu rozwinęło się, różnorodność sztuki już u jej zaraniaPrestiż instytucjonalny np. MOMA - posiadanie znaczącej kolekcji awangardy XX stulecia. Centre Pompidou w Paryżu -prestiż czerpany z umiejscowienia, architektury budynku. Sankcjonowanie twórczości artystów tam ukazywanych jako artystów wybitnych • Tate modern -prestiż czerpie z kolekcji awangardowych, również z gmachu budnku, swego położenia centrum Londynu nad Tamizą : koło turbin -ogromna powierzchnia użytkowa oddawana na pół roku artyście o wyrobionym statusie artystycznym Louise Bourgeois 1911-2010

- praca „Matka” -Anish Kapoor Olafur Eliasson

- 1967 „The weather” -najbardziej spektakularny projekt zachodzącego słońca -Mirosław

Bałka 1958 „How it is” -kontener mający przypominać wagon towarowy wykorzystywany w czasie wojny do przewożenia ludzi.-Muzeum Guggenheim w Bilbao-zmiana odbioru miasta Bilbao, spektakularność budynku nawiązującego do tradycji stoczniowych.popularność muzeum

-triumf galerii sztuki współczesnej na Zachodzie Richard Serra „The matter of time”

Jeff Koons - “Tulips” 1955 Kunsthaus Muzeum sztuki współczesnej w Zurychu- projekt budynku autorstwa Petera Cooka -technologiczna spektakularność.

technologiczna spektakularność.

HISTORIOGRAFIA ANTYCZNA :Poliklet, Lizyp -genialny uczeń, relacja mistrzuczeń, doskonalenie sztukiKsenokrates z Sykionu, Duris z Samos Pliniusz Starszy Grupa Laokoona”-AgesandrosDziałanie Pliniusza na sztukę nowożytną : Sandro Botticelli „Kolumnia” Galeria degli Uffizi Pauzaniasz “Podróże do Hellady”, “Zeus w Olimpie”•FidiaszHistoriografia średniowieczna „Kronika Gerwazego z Canterbury HISTORIOGRAFIA WŁOSKA PROTOHUMANIZMU -Filippo Vilani -„O początkach miasta Florencji i jego słynnych obywateli” - nacechowanie nacjonalistyczne Lorenco Ghiberti „Komentarze”, Benwenuto Cellini- powstaje biografia artystyczna Gorgio Vasari.„Żywoty...” I - 1550 II - 1568 Carel von Mander Historiografia artystyczna we Włoszech i w Europie Transalpejskiej w XVII - XVIII w. Giovanni Pietro Bellowi Andre Felibien- 1619-1695 Roger de Piles, Charles Perrault Kolekcjonerstwo i znawstwo rysunków i grafiki XVIII-XIX w.Honore Daumier

- zbieraczNarodziny nowoczesnej historii sztuki w poł. XVIII w. Johan Joachim Winckelmann „Historia sztuki starożytnych”, sztuka jako emanacja kultury - klasycysta.Stanisław Kostka Potocki 1755-1821 - pierwsza polska historia sztuki „O sztuce u dawnych czyli Winckelmann polski”Historia sztuki a historia architektury - Fischer von Erlach 1656-1723

Narodziny nowoczesnej krytyki artystycznej - osobista, emocjonalna opinia. Charakter eseistycznego omówienia zjawiska artystycznego.Denis Diderot 1713-1794

Leus Michel von Loo 1707-1771 „Portret Denisa Diderot”Paryski Salon -końcówka XVII

- XIX Francois Heim 1787-1865 Gautier Boudlaire - realizm w sztuce Emil Zola

Henryk Struve / Witkiewicz Pluralizm estetyczny końca XVIII wieku i jego wpływ na historię

Sztuki Giovanni Baptysta Vico „Nauka nowa” -koncepcja równoprawnych i różnorodnych kultur.ϖ Herder Bracia Boisseree, Wczesne opracowania syntetyczne historii przełom

XVIII/XIX wieku Luigi Lanzi 1 połowa XIX wieku -szkoła berlińska Franz Kugler

XXw. - Herbert -Marta natura z wędzidłem, Barbarzyńca w ogrodzie - eseistyka historyczno

Estetyczna Jacob Burckbardt -historia częścią ujęcia kulturowego „Kultura renesansu we Włoszech Carl Juste Henry Tode - nowoczesne biografie artystyczne Badania nad sztuką bizantyjską, wczesnochrześcijańską i ikonografią chrześcijańską Nikodem Kondolov Hipolite Taine - pozytywizm -sztuka jest procesem uwarunkowanym przez różne czynniki. Violet de Duc

Unaukowione znawstwo sztuki - Morelli, von Bode, Berenson Heinrich Wolfflin „Podstawowe pojęcia historii sztuki”- kompozycja binarna -opozycja -przyporządkowanie do stylów np.Botticelli / RubensXIX/XX WIEK ARCHITEKTURA przestaje ukrywać swoje zadanie

- staje się utylitarna wykorzystanie żelbetonu - nie ukrywa swoje wnętrza Peter Brehens- Berlin AEG, hala turbin, 1910 r.Wieża Eiffle'a -ukazanie osiągnięć technikiOdrzucenie stylowości na rzecz funkcjonalności -architektura inżynieryjna The Crystal Palace w Londynie(1851 r.) - Sir Joseph Paxton - żeliwna konstrukcja -pozwala spojrzeć na nową architekturę jak na sztukę

-osiągnięcie inżynieryjne i estetyczne spłonął 30.11.1935 Victor Laloux- Gare d'Orleans; Carl Lentz -Most na Wiśle w Tczewie - docenianie tego typu architektury nie było procesem linearnym -starano się obudować budowle, by okryć żeliwną konstrukcjęWiadukt kolejowy Garabit (Eiffel) iglica z Wystawy Ziem Odzyskanych we Wrocławiu (Stanisław Hempel, 1948)

kościół Saint -Jean de Montmartre w Paryżu (elementy żelbetonowe [tanie tworzywo] + cegła, Anatol de Baudot) Hala Stulecia we Wrocławiu 1912-13, Max Berg, z zewnątrz stylizowana na muzułmański meczet) Żelbeton dał nowe możliwości -unikalne, niespotykane wcześniej kształty w architekturze XX wiekMarcelDuchamp→przestrzeńwdzieenieprzewidzianaintencjonalnieprzezartystę,dzieło „otwarte nowdefinicja sztuki,od autorski komentarz,dziwny tytuł,dzieło,którebardziejpowstaj

eniżjest,wymaga zaangażowania od odbiorcy;readymade-readymaid→użytkowe przedmioty jako

sztuka;v sztuka jako nowa religia, filozofia ROTORELIEFY-sztuka złudzenia optycznego,dzieło sztukipomięzyarty staaodbiorcą,odbiorca samstaje siętwórcą,bez pytania go o zdanie; Marcel Duchamp jako „RoseSelary”(for. ManRay) pokazuje sięjako kobieta,pierwszetakie zdjęcie; rewolucjagenderowa, rozgraniczenie transgeniczności; naruszenie tabuiuzgodnień spolecznych; burzenie mitu 'poważ nej” sztuki, mitu „artysta-kapan”, błazenada.„Prawdziwą sztuką jest GRAWSZCHy→ zacieranie granic między tym, co jestsztuką, atymconia niejest.Po śmierci Duchampa-pomieszczenie jako dzieło sztuki ENWIRONMENT → dzieło sztuki, które nie można „ogarnąć” jednym spojrzeniem, rozciągnięcie przestrzeni sztuki; DADAIZM→ arty

-1920,którzypostawiliza cel wyjść poza dotychczasowe konwencje sztuk, poszerzenie pojęcia sztuki Kurt Schwitters(„Merzbild” - zakłócenie idei obrazu, relief,zakłócenieprzestrzenne)

→merzbau-strukturaz przypadkowych materiałów; celem sztuki nie jest skończona struktura, zatarciegranicy między życiem artysty a jego twórczością;„Wszystko,cowyplujeartysta jestdzie

łemsztuki”o Rosyjska awangarda(WładymirTatlin-projektowanie przemysłowe,technika =

sztuka) rewolucja październikowa, artyści stoją na czele awangardy, powinnikształtowaćnowego człowieka;Feminizacjasztuki-równorzędnośćpłcipośródsz

tukiEkster, Gonczarow, Popowa,Rozanowa); KazimierzMalewicz-poszerzeniepoj ęciamalarstwa („Czarny kwadrat na białym tle” - kolor, forma,

uproszczony, formalny język; „Białe na białym” - anihilacja obrazu)oAwangarda (Naum Gabo) → radykalne, ale nie linearne zmiany, zachęcanie odbiorców do uczestnictwa, rzeźbatoniebryła; Constantinin Brancusi→ rzeźbiarz; redukował stopnowo elementy, sprowadzaniedoprostych bry

ł, granica,dzieło sztukijestniejednoznaczne; Dzieło wychodzące poza przestrzeniąsztuki (poza muzeum, galerię); Henry Moore (rzeźby ikoniczne), Barbara Hepworth. Awangarda -minimalizm

,wygląd budynku wypływający zjegofunkcji,architekturamawyrażać człowieka, nowoczesność, pl

any o charakterze utopijnym, architekt i urbanista projektuje jednostki mieszkalne odAdo Z;

architektura i rzeźba -zatarcie granic; JosefAlbers→środowiskoBauhausu,przedstawione kwadraty czynią z jego obrazu paradoksalnie kompozycje realistyczną,wywodzą się od niegoinni tegotypu artyści; Obraz jako złudzenie wycinka rzeczywistości, wychodzeniepozaramy(Gierowski),redukcjadoform podstawowych,„kompozycje unistyczne”, proste geometryczneformy (Strzemński), styl artystyczny (pop art) - złudzenie,że obraz dajezłudzenie wypukłości, wklęsłości(Stella);ata50.i60.→rozstępmiędzyodbiorcąsztuki,który jest coraz mniejprzygotowany do odbioru sztuki a artystą.Newman- sztuka źródł

emobrzydzenia,nieporozumienia;•Judd/Flaim- dzieła tworzone z niematerialnych elementów (np.

światło), Andre-rzeźba odbiera najakoobraz,dzieło odbierane jako dziełotylko wobecności np. muzeum, Sena -dzieła jako odpadki; Morel(Polska)-ciężkość metalu, guma/dętka

•Arman-schematDuhampa,NEODADA-Europejski pop art,przedmioty codziennego uży

tku zapisem ludzkiej historii;•spojrzeniezcentrumna peryferie;•AndyWarhol-multiplikacja -tematemsztukistajesię sama sztuka przez postać artysty;•AllenJones-kontynuacjafetyszyzmusurrealistów; POPART zasada mimesis- odzwierciedlenia rzeczywistości

A.Warholp- sztuka imituje zjawisko towarowe; odzieło sztuki jako dzieło materialne, musi

się zmaterializować,poszukiwaniegranic(np.za pomocą upraszczania); lata 60. i 70.→ przeciw wobec instytucjonalnej sztuki; wzrost roli marszandów (sprzedaje i kreuje sztukę)kuratorów (muzeów, galerii);1920r .MOMA(MuseumofModernArt)-pierwsze muzeumsztuki nowoczesnej;

onarodzinykontrkulturybyuwolnićsięodsystemówekonomicznych;byrealizowaćnoweprzestrzenie,by wystawić sztukężyciu, by wyjśćz galeriii muzeów;LANDART/ECOART.ożycie stało się sztuką, dziełoweszłowżycieuczestniczywnim;oopakowywanierzeczy,fragmentówprzestrzeni;oChristoiJeanClaude„Żelaznakurtyna”,opakowany Reichstag w Berlinie, kurtyna w dolinie Gór skalistych,zacieraniegranic między gatunkami sztuki;orelacjaczłowiek - natura;oRobert Smithon,Richard Long - wkraczanienowychmediówdosztuki(film,fotografia)- integraf naczęść sztukizjawiskaartystycznepochodnymizjawiskomspołecznym; zjawiska artystyczne stymuluj życie społeczne, ludzie tworzą łeczeństwo, którewidziało danyobiekt-lata60.→powstanieruchówekologicznych(„Bramy”w Central Parku)

- elementkonceptualnysztuki,KONCEPTUALIZM-tylko udokumentowanie sztuki, nie mamy szans tego doświadczyćManifest w Amsterdamie w 1964r - „9 kierunków w sztuce” (GaleriaAmstel 47):•Niebecnośćsztuki•Niszcz sztukę•Wszystkojestsztuką•Nie sygnuj sztuki•

Kopiuj sztukę•Uprawiajsztukę jak dotąd•Zmieńsztukę•Ty jesteś szuką•

Sztuka...HAPPENINGod lat60. XX wiekuocharakter przedmiotowyostruktura sekwencyjnaojednorazowośća powtórzeniarolaprzypadkuocharakter niewerbalnyo

brakpodziałunarole(artysta/publiczność,artysta= publiczność) - aktywizacja publiczności, stymulacja aktywności publiczności, publiczno śćjako przedmiotopowtarzalno śćawangardy

oodbiorca ma zadanieuczestnictwaoAllan Kaprow,WilliamL.Pope STREETART

oDaniel Buren- sztuka wyrastająca z minimalizmu, festiwale - wychodzenie poza mury instytucji, działania niejednoznaczne,traktowano go jako wandala, gdy odbiorca nie jest poinformowany o zjawisku-niezauważygo,wrażenie,żezjawiskonie jestnaserio;

oRUCHHIPISOWSKI-ekspresjaciała(Kusama),sztukato wydarzenie,naruszeniepowagi miejsc;

Wiedeń,AUSTRIA:•lata60. -społeczeńst wotraumatyczne;•przeistoczeniew nieistotnepastwo (po I wojnie);•uczestniczeniewzbrodniach Rzeszy•społeczeństwo kastowe;•brak reformy nazewnictwa;Akcjoniści Wiedeńscy: Brus, Nitsch, Muell, Schwarzhogles HAPPENING

→ doświadczania ciał społecznych, odbiorca jestzmuszonydo zareagowania, zaproszonydo

akcji; Performance→artyścidoświadczająswojeciało,ilejestw stanie znieśćpsychicznieifizycznie,nie mającharakteru publicznego, raczej fotograficzny, „sztuka j

estżyciem” POLSKA:•TadeuszKantor- PanoramicznyHappeningMorski- trwacały dzień,za

tarciegranicyartysta-odbiorca, romantyczny ideał,•happeningi nawzórobrazównp.Tratwa Meduzy.Element przypadku + zaangażowanie artyty = pełne wyraż

enie.WŁ ODZIMIERZ BOROWSKI:•organizuje sympozjum sponsorowane przez zakład produkcyjny w Puławach; odśpiewane na melodię Mazurka Dąbrowskiego coś tam ozakładach produkcyjnych, z użyciemsłowa „mocznik”;•rozpoczynał od malarstwa, przez rzeźbę (wykorzystanie tworzywa sztucznego - plastik zprzedmiotówcodziennegoużytku).JERZY BEREŚ:•działanie i akcje w obręautotematyzmusztuki;wykorzystywałwnichprzedmiotyorazswojewłasne ciało;•

performance;quasi-magicznycharakterperformance Beresia.JOSEPH BEUYS (USA):

•świadomienarażasięnawrogośćludzi,zamykaniesię w po

mieszczeniu z kojotem(I like America and

America likes me);•każdy człowiek jest artystą, życiespołeczne to tworzywo artystyczne, sztuka to wyrażanie idei politycznych-trzebajaporzucić,sztukajakoakcja społeczna (np.ekologiczne - zasadzanie drzewek);•postmodernistyczne działanie;•rewolucja poprzez ewolucję, aktywizacja ludzi w społeczeństwo;•AUTOMITOLOGIA - wyeliminowanie artysty ze

świata, artysta - kapłan;•akcja „Czerwona szczotka - rzeźba społeczna, sprząt

anie po pochodzie 1-majowym w Berlinie Zachodnim.BRUCENEUMAN:•performator, bez udziału publiki;•doświadczenieciała przestrzeni MarineAbramovic-na wią

zaniedotransu szamańskiego, połączenie z magią.Ewa Partum- Kobiety! Małżeńst

wo jestprzeciwwam!MAIL- CUTokonceptualizm, usunięcie z pola widzenia sztuki przedmiotu sztuki. Namysł nad sztukąudziałem odbiorcy sztuki -SZTUKA JEST TYKO MYŚL

ENIEMO SZTUCEoRoman Opałka→ obrazy liczone, utrwalenie życia, rejestr up

ływającego czasu, sztuka całkowicie zespolona z życiem artysty; koniec procesu artystycznegonie może byćw pełniprzewidziany;oTadeusz Kantor, Kazimierz Stażewski, WłodzimierzBorowski, Stanisław Drożdż, Ewa Partum(doświadczenie kobiecości), Donald Jud (sztuką

wszystko, co zasztukę się uzna -w myśl Kurta ARTWORLD”- muzea i galerie, miejsce prestiżoweoMoMA w NY- pokazuje retrospektywy - powszechnie uznanychartystówzdorobkiem artystycznym;oCentrePompidon w Paryżu- wystawy retrospektywne;oJate Modern w Londynie(Kapoor);oMuseumGuggenheimwBilbao-efektbilbao;ambicji do stworzenia dużego centrum wystawienniczego w mniejszychcentrachmiejskich;oKunsthauswGrazu,Austria

-uruchomionepotym, jakGruzstałsięEuropejskąstolicą Kulturyw2003 roku

.o SerpentineGallery( 1970),WhitechapelGallery( 1971), Saatchi Gallery(1985)- wLondynie;ocykliczne imprezy (documenta w Kassel, hande documnta): documenta - Stadt, prze

gląd sztuki współczesnej,nawiązaniedo awangardylat50.i60.,twartenawspółczesność,odlat70.najważniejsze akcjesztukikonceptualnej,lata 80.- sadzeniedębów, organizacja wolnego uniwersytetu, 2007 r.sprowadzenie1000chińczyków,bymogliwziąćudział wfestiwalu, trwa 100dni;ouczelnieartystyczne(1818-ASPwKrakowie,1816- ASPwWarszaw

1

---