DORADZTWO -proces poleg.na udzielaniu pomocy rodzinom rolniczym w podejmowaniu decyzji, dzięki którym osiągaja swoje cele. Doradztwo w Agrobiznesie- to wyodrębniona działalność consultingowa, której istota jest pomoc rolnikom w rozwiązywaniu ich problemów gospodarczych, powastających w wyniku działalności na rynku rolnym. Doradztwo - stymulowanie farmerów do wykorzystania "nowoczesnych" i "naukowych" technologii produkcji, opracowanych w wyniku badań naukowych oraz uświadomienie ich, ze w ten sposób można osiągnąć wyższą produkcję i dochody, stanowiące główny cel polityki rolnej Rodzaje doradztwa: dyfuzja innowacji, badanie problemów wsi i rolnictwa,edukacja i szkolenia, prace wdrożeniowe, prace upowszechnieniowe, doradztwo właściwe, expertyza, analiza i diagnoza sytuacji. PRZEPŁYW INF.w w doradztwie rol.Badania rolnicze+Polityka rolna+badania psychologiczne i socjologiczne ->organizacja doradztwa->doradca->rolnik->gospodarstwo Bad.rol.=Osrodki Instytuty doradcze IUNG,wyższe szkoly rol., instytut warzywnictwa zootechniki hodowli i aklimatyzacji roślin,Polityka rol.ARiMR; Bad.psych SGGW i socjolog. Uniwersytety i socjologia AR,Organizacja doradcza= osrodki i centra doradztwa rolniczego. 3.SYSTEM WIEDZY I INFO.ROLNICZEJ AKIS (w skrócie) - Osoby sieci i instytucje zajmujące się tworzeniem, przekazywaniem, magazynowaniem, i wykorzystaniem wiedzy i informacji, a które potencjalnie będą pracowały w celu doskonalenia powiązań wiedzy i środowiska oraz technologii stosowanych w rolnictwie. l.Rolnik potrzebuje wiedzy i informacji o: - wynikach badań naukowych z różnych dyscyplin produkcji i zarządzania gospodarstwem - doświadczeniach innych rolników - aktualnej sytuacji i trendach zmian na rynkach środków produkcji i produktów - polityce obecnego rządu 2. Rolnik czerpie informacje z następujących źródeł: - inni rolnicy - rządowe organizacj e doradcze - prywatne firmy sprzedające środki produkcji - inne agendy rządowe, urzędy kontroli handlu i politycy - organizacje rolnicze i ich pracownicy - czasopisma rolnicze, mass media - prywatni konsultanci, prawnicy, weterynarze. 3. Rola AKIS: - transfer technologii (TOT) opracowanych w instytutach naukowych do rolników - pomoc rolnikom w eksperymentowaniu z nowymi technologiami lub systemami gospodarowania - uzyskanie dostępu do odpowiednich informacji pochodzących z całej gamy źródeł - ocenianie i wykorzystywanie tych informacji w odniesieniu do własnych warunków - uczenie się z własnych doświadczeń. 4.Modele powiązań nauki i doradztwa a) Model badawczo - wdrożeniowo -upowszechnieniowy Obejmuje on: badania podstawowe, badania stosowane, wdrożenie, upowszechnienie. Około 90% innowacji opracowanych przez przemysł nie przyciąga wystarczającej liczby kupujących, aby uczynić ich produkcję rentowną. b) Model społecznej interakcji. Kładzie on szczególny nacisk na upowszechnianie innowacji. Mass media odgrywają w tym duża rolę, ale większość czeka aż inni to wypróbują pierwsi. Model ten zakłada, że opracowuje się takie innowacje, które są opłacalne dla dużej liczby osób. Jest on coraz rzadziej stosowany. c) Model rozwiązywania problemów. Koncentruje się najpierw na osobie mającej problem, a nie na innowacjach. Rolą tego modelu jest pomaganie rolnikom w jasnym określeniu ich problemu i znalezieniu lub opracowaniu informacji potrzebnej do jego rozwiązania. Model ten jednak nie jest zbyt pomocny kiedy analizujemy, jak moglibyśmy dotrzeć do dużej liczby rolników borykających się z podobnymi problemami. Jest on stosowany coraz częściej. 5. Metody wpływu na zachowania ludzkie.l.przymus lub obowiązek -Ludzie stosujący przymus muszą mieć wystarczającą wiedzę,by wiedzieć jak osiągnąć swoje cele. Stosowanie przymusu oznacza że ludzie wywierają nacisk i są odpowiedzialni za zachowania osób 2.wymiana -danie lub otrzymanie czegoś za coś innego; wymienienie się czymś Wymiana jest częst bardzo efektywną metodą jednakże nie zawsze przynosi pożądane efekty. 3.porada- Doradcy są odpowiedzialni za jakość swoich porad. Specjalistyczna wiedza doradcy może zostać właściwie wykorzystana, często też następuje rozwoj umiejętności rolników. 4.otwarte wywieranie wpływu na wiedzę i postawy rolników- Metodę stosujemy gdy stwierdzimy ze rolnik potrafiłby rozwiać swój problem gdyby posiadał wiedzę a my z kolei jesteśmy skłonni mu ją przekazać. Korzystając z tej met. można osiągnąć długoterminową zmianę zachowania. Zwiększa się pewność rolników i zdolność do samodzielnego rozwiązywania podobnych problemów. 5.manipulacja- czyli wpływanie na poziom wiedzy bądź postawę rolnika bez jego wiedzy, W takim wypadku osoba wywierająca wpływ ponosi konsekwencje swoich działań.Doradcy mają do spełnienia ważną rolę w uświadomieniu rolników o ukrytych próbach wpływania na nich przez ludzi mogocąch czerpać z tego zyski. 6.dostarczenie środków- metodę tę można zastosować przy zastosowaniu następuj warunków : rolnik stara się osiągnąć pewne cele, które uważamy za właściwe; rolnik nie dysponuje środkami potrzebnymi do osiągnięcia tych celów; posiadamy te środki i jesteśmy gotowi użyczyć ich rolnikowi na pewien czas lub bezzwrotnie,dostarczenie takich środków zazwyczaj finansowanych z funduszu publicznego w sposób właściwy może spowodować wzrost dochodów indywidualnych rolników. Koszty dostarczania środków można odzyskać dzięki wyższym podatkom płaconym od podwyższonych dochodów. Dostarczanie środków może być rozwiązaniem tymczasowym w celu zachęcenia rolników do wypróbowania jakiejś innowacji. Jeżeli jednak środki te niemogą być dostarczone rolnikom to doradcy tracą ich zaufanie. 7.świadczenie usług- metoda ta może wymagać od rolnika pewnych zadań. Formularze obliczenia pod.doch, podania o kredyty są skomplikowane do wypełnienia dla rolnika więc jeżeli mogą otrzymać bezpłatną pomoc od doradców są bardzo zadowoleni, najlepszym rozwiązaniem byłoby gdyby mogli nauczyć się samodzielnie i skutecznie realizować te zadania. Zadaniem doradcy jest szkolenie lub skierowanie rolnika do źródła profesjonalnej pomocy. 8.zmienianie struktury spol.-ekonom Doradcy mogą pomóc rolnkom zrozumieć jak struktury ekonom. i społ. wpływają na ich szanse osiągania lepszych zarobków i cieszenie się bardziej komfortowym stylem życia, mogą pomóc także im w zbadaniu struktur lub warunków uniemożliwiającym im osiągnięcie lepszego standardu życia 6. Percepcja, cechy i znaczeniaTo proces w którym otrzymujemy z naszego środowiska informację lub bodźce na psychologiczną świadomość. -relatywność- mimo iż nie potrafimy ocenić dokładnej masy lub powierzchni jakieś przedmiotu to potrafimy powiedzieć czy jest on cięższy czy lżejszy. Należy pamiętać że percepcja każdej jego części będzie zależała od tego po czym bezpośrednio ta część następowała. -selektywność- na selektywność naszej percepcji wpływ mają doświadczenia z przeszłości. Szkolenie jest sposobem zapewnienia zorganizowanego i ukształtowanego zbioru doświadczeń w celu wywarcia wpływu na ludzką percepcję• -organizacja- nasza percepcja jest zorganizowana.jedną z form organizacji jest dzielenie na figurę i tło. Dobra "figura" przyciąga uwagę. Nasza interpretacja "figury" będzie często zależała od tła. Inną cechą organizacji percepcji jest dopełnienie - kierunek-nasze nastawienie mentalne wpływają na to, jak dokonujemy selekcji, organizacji i interpretacji. Nastawienie jest ważną koncepcją percepcji, które może zostać wykorzystane przez redaktora komunikatu albo zmniejszenia liczby alternatywnych interpretacji jakiegoś bodźca. 7. Model normatywny, empiryczny i Bos'a w podejmowaniu decyzji: a) normatywny: uważa ,że proces decyzyjny musi przejść fazy: - uświadomienie sobie problemu - Ustalenie jakie są nasze cele - rozpoznanie przyczyn problemu - rozpatrzenie możliwych alternatywnych rozwiązań problemu i wyników - Ocenianie spodziewanych rezultatów - wybór najlepszego rozwiązania i zastosowanie go w praktyce i ocena. b) empiryczny - badania empiryczne na temat tego jak faktycznie podejmowane są decyzje, wskazują że ludzie nie zawsze dążą do zmaksymaliz. wyników. Wynika to z tego że przy ustalaniu maksymalnych wyników musimy rozważyć także koszt podjęcia decyzji. rolnicy często podejmują decyzje na podstawie rachun.prawdopod. jednakże ludzie często mają problemy z poprawnym szacowaniem dlatego bardzo ważna jest tu rola doradcy który pomaga rolnikowi podejmować decyzje na podstawie poprawniejszych rachunków prawdop. Decyzje są rzadko podejmowane od razu, zazwyczaj stanowią część dłuższej serii decyzji. Rolnicy muszą podejmować te decyzje w niepewnym środowisku. Ta niepewność zmniejsza się w miarę zbliżania się żniw tak więc podejmowanie decyzji tak późno, jak to możliwe, jest dobrą strategią. c) model BOS' A - Bos zwraca uwagę, że z jednej strony zajmujemy się pytaniem "co mam wybrać?" a z drugiej "jaka jest obecna sytuacja". Musimy rozważyć ścieżki wyboru, kiedy zajmujemy się celami i zasobami potrzebnymi do udzielenia odpowiedzi na pyt. 1. a by odpowiedzieć na pyt. 2 musimy zbadać ścieżki wiedzy, w których rolę odgrywają fakty i ich interpretacja. Trudnością w dokonywaniu wyboru jest to że niewiemy jaki będzie wynik. W procesie podejmowania decyzji do zmniejszania tej niepewności używamy informacji. Posiadając tą wiedzę możemy dokładnie sformułować problem i dzięki temu posunąć się krok na przód 8.Etapy procesu podejmowania decyzji przez rolnika i rola doradcy w tym procesie: l.Spostrzeżenie problemu. Ocena aktualnej sytuacji: - stworzyć świadomość tego problemu, jeśli istnieje taka potrzeba - podnieść obiektywność w identyfik. problemu - skupić uwagę na istotnych sprawach, które dadzą się zmienić 2. Ustalenie porządnej sytuacji: - świadomie i systematycznie pomagać rolnikowi w ustaleniu celów i ich relatywnej ważności - zwrócić uwagę na to, czy cele nie są ze sobą sprzeczne i czy mają na siebie wpływ 3. Zdefiniowanie problemu: - obiektywnie i konkretnie określić problem - asystować przy właściwej diagnozie przyczyn powstania problemu - sprecyzować co wiadomo a co nie na temat problemu - pomóc rolnikowi w uświadomieniu sobie, że emocje i psychol. uwarunk. odgrywają rolę w podejściu do probl. 4. Sformułowanie możliwych alternatywnych rozw.: - rozszerzyć liczbę branych przez rolnika pod uwagę alternatyw, lecz nie sugerować zbyt wielu - sprecyzować te rozw. 5. Analiza rozw.: - wykorzystać rezultaty badań naukowych do obiektywnej oceny rozw. - systematycznie porównywać spodziewane rezultaty z pożądaną sytuacją, używając kryteriów odpow. do celów rolnika - pokonywać trudności w podejm. decyzji 6. Wybór rozw.: - zachęcić rolnika do dokonania wyboru nawet, jeśli jest jeszcze me zdecydowany - jeśli konieczne przeprowadzić dośw. wdrożeniowe z kilkoma rozw. - pomóc rolnikowi ocenić wyniki dośw. 7. Wprowadz. rozw. w życie: - zachęcić rolnika do wprowadz. rozw. w życie - pomóc mu w podjęciu decyzji koniecznych w tej sytuacji 8. Ocenianie rezultatów:- systematycznie i obiektywnie sprawdzać czy oczekiwane rezultaty zostały osiągnięte - uczynić rezultaty obserwowanymi - ustalić czy były jakieś efekty uboczne 9. Jeśli oczekiwana sytuacja nie zaistniała ... - zacząć od początku z nowym probl. - pomóc w podejm. decyzji w relacji do tego probl. 9. Innowacje i ich cechy:Innowacja rolnicza -każda nowa idea koncepcja pomysłmetoda lub przedmiot który jest uznawany przez kogoś za nowość. Cechy: l. Relatywna przewaga - stopień w jakim innowacja jest postrzegana jako lepsza od pomysłu po którym następuje; w zakresie takich czynników jak rentowność ekonom. prestiż społeczny, wygoda fizyczna i satysfakcja psycholog.2. Kompatybilność - ważna jest zgodność z istniejącymi wartościami przekonaniami socjokulturowymi, poprzednimi doświadczeniami, potrzebami potencjalnych adoptujących. Innowacja niekompatybilna nie zostanie przyjeta.3. Złożoność - to stopień w jakim innowacja jest uznawana za trudna do zrozumienia i wykorzystania,im bardziej innowacja jest zlożona tym wolniejsza jest szybkość przyjęcia 4. Sprawdzalność (możliwość wypróbowania) - rolnicy będą bardziej skłonni do wprowadz. innowacji, którą najpierw wypróbowali na niewielką skalę w swoim gospod., a która dała lepsze wyniki od innowacji którą musieli od razu wprowadzić na dużą skalę,. 5. Obserwowalność - stopień w jakim wyniki innowacji są widoczne dla innych Im bardziej widoczne są wyniki tym bardziej prawdopodobne ze przyjmą szybciej np. rolnicy mogą obserwować swoich sąsiadów, którzy zmieniają np. paszę dla zwierząt. Przez to rolnicy wiele się uczą i nawiązują rozmowy ze znajomymi o ich doświadczeniach .10. Fazy procesu adaptacji innowacji: l. Świadomość - dowiedzenie się po raz pierwszy o innowacji 2. Zainteresowanie - poszukiwanie dalszych inf. na jej temat 3. Ocena - rozważanie zalet i wad wykorzystania innowacji (Ocena ryzyka i korzyści) 4.Próba - przetestowanie innowacji na niewielką skalą na własne potrzeby 5.Adaptacja (wprowadzenie)- zastosowanie innowacji na dużą skalę w miejsce starych metod 11.Kategorie osób adaptujących 1.Innowatorzy (nowatorzy)2,5%-pierwsi wprowadzają innowacje,śmiało podejmuja ryzyko,dużo i chetnie czytaja, dużo podróżują, posiadaja b.duze gospodarstwa, często sceptycznie postrzegani przez innych, dość często zajmują stanowiska przywódcze, są bdb wykształceni 2.Wczesnie adaptujący (pionierzy, rolnicy postępowi, liderzy wiejscy)13,5%- szybko decyd się na adoptow.elementów postępu stanowia tzw.”pierwsza fale”przyjmujących, są gotowi na wdrożenie nowych pomysłów wypróbowanych przez innowatorów są równie db wykształceni jak innow., działają w wielu org spol,b.scisle współpracują z doradcami stanowiąc często dla nich „prawe ramie”, są powazani przez spol.lokalna,posiadaja nieco mniejsze gospodarstwa i mniej wyspecjalizowane 3.Wczesna większość (rolnicy dość postepowi, naśladowcy)34% -decyd się na innow.nieco póżniej, są zorientowani na lokalna społeczność,wykształcenie nieco powyżej średniej, gospodarstwa nieco większe od średniej, inf zdobywaja podczas kontaktów osobistych, innowacje przyjmują po uważnym zaobserwowaniu u os.które uważ za autorytet. 4.Póżna większość (rolnicy dość tradycyjni)34%- decyd się na innow dość wolno, są sceptyczni mają podejście typu” patrz i obserwuj, to nie dla mnie”, zmiany wprowadz pod presja spol lub ekonom,indor zdobyw od sasiadów, należa do os gorzej wykształć. 5Maruderzy(rolnicy opieszali, zacofani)16%- nie interes się postepem rolniczym, podejrzliwi, osiągają niskie dochody, właściciele malych gosp, wdrarzaja innowacje jako konieczność przetrwania, posiadaja niska pozycje spol., są zazwyczaj w podeszłym wieku, przywiązani do tradycji. 12. Formy doradztwa:Doradztwo indywidualne - najważniejszą metodą tego doradztwa jest dyskusja indywidualna, czyli rozmowa jeden na jeden, dialog. l) Zalety dyskusj i indywidualnej: - Indywidualne rozwiązanie niepowtarzalnego problemu każdego rolnika - Łączenie informacji pochodzących od doradcy i rolnika - Pomoc dla rolnika w rozumieniu swoich odczuć oraz dokonywania wyborów między sprzecznymi interesami. Zdobywanie zaufania rolnika poprzez wykazywanie zainteresowania jego osobą, jego sytuacją i jego pomysłami 2) Wady dyskusji indywidualnej: - Wysokie koszty - Stosunkowo niewielka grupa odbiorców - Ryzyko nieprawidłowych informacji (utrudniona kontrola) - Konieczność dużego zaufania rolnika do doradcy - Szukanie pomocy przez rolnika i dyskusja w zaawansowanym stadium problemu - Rozwiązanie problemu jednego rolnika, kiedy podobny problem może mieć grupa rolników 3) Modele dyskusji indywidualnej w doradztwie: (Patrz pyt 15) Doradztwo grupowe 1.Wykłady i prelekcje, 2.Demonstracje 3. Dyskusje grupowe, odczyty, seminaria, wizyty studyjne wycieczki ad. l ) Wady wykładu: -słowo mówione zapominane jest szybciej niż słowo pisane -trudno jest utrzymać zainteresowanie słuchaczy tematem dłużej niż 15 min -myśli słuchaczy zbaczają na inne tematy -słuchacz szybko traci wątek, zapomina główne punkty -rolnicy nie są przyzwyczajeni do zdobywania informacji z formalnych wykładów, dlatego nie zdołają zapamiętać szczegółów. Zalety wykładu: -wykładowca może modyfikować wykład w zależności od reakcji odbiorców -wykładowca może dostosować treść wykładu do potrzeb i zainteresowań odbiorców -publiczność lepiej poznaje wykładowcę i utrzymuje wyraźny obraz Jego stosunku do tematu - daje słuchaczom szansę zdawania pytań i dogłębnego dyskutowania ad. 2) Demonstracje mogą: - zachęcać rolników do samodzielnego wypróbowania innowacji - zastąpić testowanie innowacji przez rolników - ukazać przyczyny problemów i ich możliwe rozwiązania Demonstracje organizuje się: - na poletkach demonstracyjnych - w gospodarstwach pokazowych - w ogólnodostępnych miejscach Kiedy rolnicy coś widzą, nie muszą mieć wielkiego zaufania do doradcy. Ad 3.) Rola dyskusji grupowych: a)poszerzanie wiedzy b) zmiana postawy: - tworzenie świadomości problemów i odczuć - konkretne określenie problemu - zmiana norm, formowanie opinii c) zmiana zachowania: - proces indywidualnego podejmowania decyzji - podejmowanie decyzji kolektywnych Doradztwo masowe TV radio gazety czasopisma książki rolnicze ulotki broszury targi wystawy giełdy festyny l. Co szczególnie interesuje odbiorców masmediów: - tematy wpływające bezpośrednio na nich, ich rodziny i przyjaciół - ludzie, których znają lub z którymi się identyfikują - wydarzenia związane z tematem, którym się interesują - wydarzenia, które miały miejsce w pobliżu - konflikty - sukcesy lub nowe wynalazki - rzeczy wyjątkowe lub niezwykłe. 2.W zapewnieniu zrozumiałości komunikatu doradczego odgrywają rolę następujące czynniki: - używanie prostego języka - jasna struktura i przedstawienie argumentów - główne zagadnienia przedstawione krótko - materiał musi być interesujący do czytania 3. Procesy selekcyjne stosowane przez nadawcę i odbiorcę informacji w masmediach: - selektywna: publikacja, uwaga, percepcja, zapamiętywanie, akceptacja, dyskusja. 14. Zalety / wady dyskusji grupowej w porównaniu z wykładem: l.Uczestnicy omawiają więcej aspektów niż sam doradca / Przekaz informacji trwa dłużej. 2. Uczestnicy mogą lepiej niż doradca osądzić, czy możliwe rozwiązania są praktycznie wykonalne / Zagadnienia są omawiane bardziej chaotycznie niż w prelekcji. 3. Istnieje poważny związek z codzienną praktyką, którego zazwyczaj brak w prelekcji / Istnieje niebezpieczeństwo, że uczestnicy zajmą się ulubionym tematem lub zdominują dyskusję. 4.Język używane w dyskusji jest lepiej znany uczestnikom / Dobra dyskusja wymaga od uczestników przynajmniej podstawowej wiedzy, inaczej nie ma sensu. 5. Uczestnicy mogą zadawać pytania i przedstawiać przeciwstawne opinie, co poprawia zapamiętywanie omówionych spraw. / Jest prawdopodobne, że nieprawidłowe informacje podane przez jednego uczestnika nie zostaną skorygowane. 6. Dyskusja grupowa zachęca uczestników do samodzielnego działania bardziej niż prelekcja / W dyskusji grupowej konieczny jest doradca umiejący poradzić sobie z pojawiającymi się problemami. 7. Uczestnicy są bardziej zainteresowani, ponieważ mogą wywierać wpływ na wybór problemów do omówienia / Dyskusja w grupie wymaga pewnego stopnia jednorodności tej grupy. 8. Dyskusje mogą mieć znaczny wpływ nie tylko na podejmowanie decyzji, ale także na przekaz informacji / Dyskusje powinny być organizowane w grupach do 15 osób, podczas gdy prelekcja dla znacznie większej grupy. 15.Modele dyskusji indywidualnej w doradztwie: a).model poradnictwa ( konsultacji) doradca pomaga rolnikowi rozwiązać i porównać swe odczucia i wartości związane z jego problemem, ustalenie faktów i udzielanie wiarygodnych inf.b)model diagnozy - zalecenia problem rolnika rozwiązuje doradca ->odpowiedzialność decydowanie c) model uczestnictwa rolnik i doradca wnoszą aktywny wkład w procesie rozwiązywania problemu; połączenie wiedzy ich obu, inicjuje rolnik lub doradca -decyzje podejmuje rolnik. 16. Nowoczesne techniki informatyczne w doradztwie: Systemy dostępu i przeszukiwania elektronicznych baz danych.(inf o odm roślin metody zwalczania szkodników, obliczanie dawek żywności, prognozy)dostep poprzez net, komp,CD, system poczty głosowej. System informacji zwrotnej tj rejestry księgowe, spisy ilości uzyskanego mleka etc. Systemy doradcze; systemy wspierania decyzji i systemy eksperckie. Modele symulacyjne w prod zw i rośl. Programowanie liniowe przy badaniach ekonomicznych. Sieci gdy rolnicy mieszkaj Daleko od siebie, chcą wiedzieć z jakimi problemami spotykają się innie rolnicy .inf w sieci. Systemy transakcji sieciowych 17. Organizacja doradztwa rolniczego w Polsce:WIZJA doradztwa roln.w Polsce. Podstawą systemu doradztwa rolniczego będzie publiczna (półpaństwowa), zdecentralizowana instytucja doradcza posiadająca osobowość prawną, finansowana z budżetu państwa i przychodów własnych, z jednolitą strukturą organizacyjną świadczącą usługi na rzecz rolników i ich rodzin. Będzie to instytucja szeroko rozpoznawalna w Polsce i na świecie inicjująca i wspierająca oczekiwane przemiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich we współpracy z nauką, instytucjami rządowymi oraz organizacjami z otoczenia rolnictwa. MISJA Misją doradztwa będzie udzielanie pomocy rolnikom i ich rodzinom w podejmowaniu trafnych decyzji, dzięki którym osiągać będą swoje cele przy wykorzystaniu naukowej wiedzy nakierowanej na zidentyfikowane. CELE STRATEGICZNE -zapewnienie pomocy rolnikom w uzyskiwaniu max przychodów ze wszystkich możliwych źródeł -pomoc w programowaniu i osiąganiu trwałych podstaw rozwojowych gosp. W warunkach gospodarki rynkowej przy zachowaniu zasad ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju -pomoc w uzyskiwaniu standardów jakościowych, bezpieczeństwa żywnościowego i warunków bezpiecznej pracy -wspieranie wszelkich form przedsiębiorczości rolników i ich rodzin - działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i walorów przyrodniczych wsi. SPOSOBY REALIZACJI CELÓW
-kształtowanie aktywnych postaw otwartych na przyjmowanie i poszukiwanie wiedzy -podwyższenie poziomu wiedzy i umiejętności -dostarczanie niezbędnych informacji -wykorzystywanie w praktyce różnych form i metod doradztwa -upowszechnienie innowacji rolniczych 18.Zadania centrum doradztwa rolniczego 1)Przygotowanie i wprowadzenie jednolitych sposobów działania ODR w zakresie realizowanych przez nie zadań 2) Przygotowywanie i przekazywanie ODR materiałów informacyjnych i szkoleniowych (gł. Przez Poznań) 3) opracowywanie analiz i prognoz w zakresie rozwoju doradztwa rolniczego (96% dofinans.z budżetu państwa) 4)Prowadzenie szkoleń dla pracowników ODR gł w zakresie metodyki i zadań doradztwa rolniczego 5) Doskonalenie nauczycieli szkól rolniczych w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich /Kraków, Bieżanów/ 6) Tworzenie i prowadzenie centralnego syst.inf. i bazy danych na potrzeby doradztwa rol. 7) Organizowanie szkoleń pokazów seminariów konferencji z zakresu rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich 8) Koordynowanie zadań w zakresie rolnictwa ekologicznego wykonywanych przez ODR /gl Radom/ 9) upowszechnianie wyników badań w praktyce rolniczej. 19. Systemy doradztwa rolniczego na świecie:
a)PAŃSTWOWY (publiczny) system doradztwa roln. - finansowany i kontrolowany przez rząd - Edukacyjny system doradztwa (USA) finansowany całkowicie z budżetu federalnego, stanowego i powiatowego (po 1/3) z tendencją do ograniczania śr. federalnych i zwiększenia udziału śr. powiatowych i stanowych. Badania, edukacja i usługi doradcze zlokalizowane są w jednej instytucji- stanowych uniwersytetach rolniczych. Społeczna kontrola poprzez rady doradztwa rolniczego.- Tradycyjny /klasyczny/system doradztwa roln.-całkowicie finansowany z budżetu państwa, bez pobierania opłat za usługi doradcze najbardziej rozpowszechniony na świecie.Usługi doradcze są świadczone i finansowane przez sektor publiczny. Może on mieć charakter: *scentralizowany zarządzany przez odpow. Departament w Ministerstwie Rolnictwa lub centralną organizację rządową (Belgia, Grecja, Luksemburg, Słowenia) *zdecentralizowany zarządzany przez jedn.doradcze niższego szczebla-landy, województwa, regiony, prowincje, hrabstwa (Hiszpania, Niemcy - pd landy, Portugalia, Szwecja, Włochy, Indie, Izrael, Kanada) b)PÓŁPAŃSTOWY system dor.roln. Publiczne świadczenie usług i prywatne ich finansowanie. Doradztwo świadczone jest przez organizacje państwowe pobierające w pełni lub częściowo opłaty za niektóre usługi doradcze od rolników i innych klientów doradztwa. Może on również mieć charakter scentralizowany lub zdecentralizowany. Przy tym systemie wzrasta rola doradztwa komercyjnego świadczonego przez prywatne firmy konsultingowe i doradztwa autonomicznego rolników (Czechy, Irlandia, Norwegia, Polska Słowacja Węgry).c.) PÓŁAUTONOMICZNY (parapaństwy) Świadczenie usług i społeczna kontrola doradztwa podlega procesowi przekazywania jej organizacjom rolniczym lub prywatnym firmom. Bezpośrednia opłata za usługi doradcze staje się coraz bardziej znacząca. Cechą charak.tego procesu jest obniżka dotacji na doradztwo z budżetu państwa, zwłaszcza w jego początkowej fazie. Wyraźnie prz tym systemie wzrasta rola doradztwa farmerskiego, komercyjnego firm prywatnych (Litwa, Łotwa, Estonia). d.) PRYWATNY system dor.roln. -autonomiczny system doradztwa- będący własnością rolników. Doradztwo prowadzone przez związki i organizacje samorządu zawodowego rolników, dofinansowywane w niewielkim stopniu z budżetu państwa. Koszty usług doradczych finansowane są ze środków pochodzących ze składek członkowskich lub/i bezpośr.opłat za udzielone porady. Niektóre z tych rozwiązań funkcjonują już od wielu lat, przy wzrastającym udziale w pokrywaniu kosztów doradztwa przez tych, którzy faktycznie z niego korzystają. Austria-izby rolnicze, Dania -związek farmerów, Finlandia¬stowarzyszenia antrów doradztwa wiejskiego będące pod kontrolą rolników. -komercyjny system doradztwa -prywatna własność osób, organizacji, firmy, spółek w tym spółek z udziałem Skarbu Państwa. Brak dotacji i wsparcia ze strony państwa, dochody czerpane są z różnych form opłat za usługi z realizacji projektów, grantów (Anglia, Walia, Holandia, Niemcy -płn-wsch landy, Szkocja, Nowa Zelandia) 20. Rodzaje doradztwa rolniczego w UE i ich charakterystyka. Główne obszary doradztwa UE:*technika i technologia produkcji, *organizacja i zarządź. gospodarstwem, *marketing produktów rolnych, *programy rolnośrodowiskowe. 1.Doradztwo technologiczne a)w zakresie upraw rośl. -rodzaj uprawy, gatunku, odmiany rośl. -rodzaj zalecanego nawożenia gleby -metody przygotowania ziemi pod uprawę -gęstość sadzenia lub wysiewu -rozpoznawanie chorób i szkodników rośl oraz met ich zwalczania -met.zbioru i konserwacji pasz -suszenie i przechowywanie płodów rolnych b)w zakresie hodowli zwierząt -rasy, typy użytkowe, krzyżowanie ras -systemy hodowli tuczu i opasu zwierząt -rozpoznawanie chorób i profilaktyka -płodność i reprodukcja -planowanie terminów pokryć, długości tuczu i terminów sprzedaży c)w zakresie techniki rolniczej -optymalizacja parku maszynowego -dobór odp. maszyn i urządzeń wzgl..czas wydajność pracy -kupować nowe, czy stare ciągniki i maszyny -kupować duże, b.wydajnei b.dobre czy kupować małe i tańsze ciągniki -funkcjonalne rozwiązania wnętrz budynków inwentarskich, budynków pomocniczych -kontrola środowiska przebywania zwierząt, dobór odpowiednich syst grzewczych i wentylacyjnych -dobór systemu doju krów i pojenia zwierząt 2.Doradztwo organizacyjno-ekonomiczne : -analiza kosztów zmiennych poszcz. działalności -analiza kosztów stałych gosp. -analiza wydajności i efektów produkcji -efektyw. inwestycji kapitałowych -podatki w działalności rolniczej i pozarolniczej-sporządzanie biznesplanów -dopłaty bezpośr.i inne dotacje objęte WPR -analiza nadwyżek produkcji 3 .Doradztwo marketingowe jak i gdzie sprzedawać produkty rolnicze; podnoszenie wartości wytwarzanych produktów: sortowanie, klasyfikowanie, przetwarzanie, pakowanie; konkurowanie na rynkach hurtowych i detal. produktów rolnych:ciągłość dostaw, standaryzacja produkcji, stosowanie nazw branżowych, reklamowanie i informowanie osób o oferowanym towarze w celu ustawienia swej pozycji na rynku; tworzenie zespołów producenckich i gr.market. 4.Doradztwo rolnośrodowiskowe doradcy rolnośrodowiskowi-> jedyna certyfikowana gr.doradców UE -> obowiązuje ich znajomość: Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, syst gospodarki rolnej zgodnej z wymogami ochrony środowiska, ekologicznych zasad kształtowania krajobrazu, wiedzy o obiektach o znaczeniu kulturowym historycznym i archeolog., procedur ubiegania się o środki pomocowe 22.Mocne i słabe strony doradztwa państwowego) Mocne strony: *doradztwo "wiejskie" tzn. realizowane na rzecz mieszkańców obszarów wiejskich, a nie tylko rolników, uwzględniając problemy społeczne i środowiskowe, a nie tylko rolnicze *konieczność wzmocnienia administracji rządowej w celu sprostania wyzwaniom w zakresie wdrażania instrumentów WPR i polityki strukturalnej UE w zakresie rolnictwa i obszarów wiejskich *doświadczona kadra doradcza (doradcy terenowi, specjaliści zakładowi i administracja zarządzająca) w którą zainwestowano w ostatnich 10 latach olbrzymią wiedzę (kursy szkolenia, studia podyplomowe, wyjazdy studyjne, staże zagraniczne) *bdb. baza techniczna *bezpłatna i b. szeroka gama usług doradczych dostępna dla wszystkich rolników i mieszkańców obszarów wiejskich *doradztwo na rzecz kobiet wiejskich oraz dzieci i młodzieży /np. kluby 4H/* usystematyzowane formy doradztwa, sprawdzone metody i podejścia systemowe *wdrażanie i upowszechnianie zrównoważonych metod gospodarowania i ochrony środowiska przyrodniczego oraz podnoszenie świadomości ekologicznej wśród rolników i mieszkańców wsi * rozwijanie cech przywódczych i kreowanie liderów wiejskich celem rozwijania różnych form przedsiębiorczości na wsi 2) Słabe strony: *usługi doradcze stosunkowo kosztowne dla podatników *usługi podlegają często politycznym decyzjom rządu *biurokracja i hierarchia ważności zadań doradczych a nie strategicznych (bardziej reaktywna praca doradcza niż aktywna) *stosunkowo wysoki odsetek doradców z wykształceniem średnim *doradztwo nie zawsze zbieżne z faktycznymi potrzebami rolników *doradztwo mało elastyczne - powolne zmiany Mocne strony doradztwa samorządowego; *stosunkowo bardziej ukierunkowana na potrzeby i oczekiwania rolników oraz zmianę ich warunków ekonomicznych *mniej kosztowna dla rządu *potrzeby rolników są znane przez cały czas, krótki czas reakcji na uzyskane porady *doradztwo na zlecenie, opłaty za faktyczne porady *wysoce elastyczne i szybkie *specjalizowanie się w usługach doradczych, które zaspokajają główne potrzeby gospodarstw towarowych Słabe strony doradztwa samorządowego *bardzo niski stopień zatrudnienia w doradztwie autonomicznym *faktyczny koszt usług doradczych wysoki dla rolników *szybkie ale nie zawsze dostatecznie przemyślane porady *brak środków budżetowych na finansowanie doradztwa samorządowego *nie obejmuje dużego odsetka mieszkańców wsi, którzy nie są rolnikami *zwracanie uwagi przez doradców głownie na duże gospodarstwa i przedsięwzięcia o dużej skali produkcji ze szkodą dla małych gospodarstw *tendencja w kierunku redukcji powiązań i wymiany informacji pomiędzy organizacjami doradczymi i rolnikami *zmniejszenie akcentu na dobrą informację publiczną *traktowanie wiedzy i informacji jako poszukiwanego cennego towaru j)specjalizowanie się tylko w usługach doradczych, które zaspokajają potrzeby gospodarstw towarowych.23. Źródła wsparcia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich ze środków UE realizowane z pomocą doradców WODR (dopłaty bezpośrednie, PROW, SPO- Rol). System płatności bezpośrednich W Polsce obowiązuje system płatności bezpośrednich do gruntów rolnych. Oznacza to ze rolnicy otrzymują dopłaty, których wysokość zależy od powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie (powierz- chni niektórych upraw). System ten będzie funkcjonował przez 3 lata (od 2004-2006r) z możliwością wydłużenia tego okresu o 2 lata czyli do 2008 roku. Systemem dopłat bezpośrednich objęte są gospodarstwa rolne w których minimalna powierzchnia gruntów rolnych utrzymywanej w dobrej kulturze rolnej wynosi l ha. Płatności bezpośrednie obejmują: 1.jednolitą płatność obszarową JPO: do gruntów rolnych utrzymanych zgodnie z normami 2.płatności uzupełniające UPO do pow uprawy wybranych gatunków utrzymanych w dobrej kulturze rolnej. Dobra kultura rolna - to zestaw zabiegów agrotechnicznych pozwalających na: -ochronę gleby przed erozją -utrzymanie odp poziomu próchnicy -Zachowanie odpowiedniej struktury gleby -Zachowanie naturalnego środowiska gleby Instrumenty SPO I PROW 1.Sektorowy Program Operacyjny ( SPO) -> środki z WPR i funduszy strukturalnych a)Inwestycje w gospodarstwach rolnych b )Młody rolnik c)Szkolenia d)Doradztwo e)Różnicowanie produkcji f)Infrastruktura g)Odnowa wsi i ochrona dziedzictwa kulturowego h)Przetwórstwo i marketing i)Scalenia i wymiana gruntów j)Gospodarka zasobami wodnymi k)Odnowienia drzewostanów I)Pilotażowy Program LEADER + ł)Pomoc techniczna Wymagany udział własny beneficjanta (wyjątek 2) 50% w SDP mamy zasadę zwrotu poniesionych kosztów. Najpierw rolnik musi ponieść koszty a dopiero potem pieniądze zostaną zwrócone. 2.Plan rozwoju obszarów wiejskich (PROW)- > środki z WPR-> 80% środków UE, 20% budżet Polski a)renty strukturalne b)obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania c)programy rolno środowiskowe d)zalesienia gruntów rolnych e)gospodarstwa niskotowarowe f)osiąganie standardów g)wsparcie grup producentów rolnych h)pomoc techniczna i)płatności bezpośrednie Nie jest wymagany udział własny. 24.Prywatyzacja i komercjalizacja usług doradczych Prywatyzacja doradztwa- ozn. przede wszystkim wdrażanie lub wzrost prywatnego sektora w świadczeniu i finansowaniu usług doradczych, a nie tylko przekazanie publicznego majątku w ręce prywatne. Komercializacia- oparcie usług doradczych na zasadach handlowych (postępowanie polegające na liczeniu się tylko z tym, co daje dochód i zysk) Usługi doradztwa rolniczego za ODPŁATNOSClĄ: a)prowadzenie ksiąg rachunkowych i dokumentacji niezbędnej w rachunkowości w gospodarstwach rolnych b)promocja gospodarstw rolnych, agroturystycznych i ekologicznych c)kursy kwalifikacyjne d)działalność wydawnicza, poligraficzna, laboratoryjna, hotelarska e)gospodarka pasieczna f)wynajem pomieszczeń i innych składników majątku g)organizacja targów, wystaw, pokazów, konferencji i innych h) Sporządzanie analiz ,ocen i planów technicznych, technologicznych ,ekonomicznych, finansowych Wypełnianie wniosków i innych dokumentów niezbędnych do ubiegania się o przyznanie pomocy finansowej lub współfinansowanej ze środków pochodzących z funduszy UE 25. Źródła wiedzy i informacji w doradztwie: Rolnicy korzystają z wielu źródeł aby uzyskać wiedzę i informacje potrzebne do dobrego prowadzenia swoich gospodarstw. Do źródeł tych należą: a)inni rolnicy b)rządowe organizacje doradcze c)prywatne firmy sprzedające środki produkcji, oferujące kredyty i kupujące produkty d)inne agendy rządowe, urzędy kontroli handlu i politycy e)organizacje rolnicze i ich pracownicy f)czasopisma rolnicze, radio, telewizja i inne mass media g)prywatni konsultanci, prawnicy i lekarze weterynarz 26. Właściwe i niewłaściwe postawy podczas rozmowy doradców w obsłudze klientów: OTOCZENIE Niewłaściwe: 1.Podenerwowanie, gorączkowość, doradca odczuwa presję czasu i nie stawia pytań 2.Odrywanie uwagi w skutek innych prac biurowych: telefony, zakłócenia z otoczenia 3.Doradca pozostaje za biurkiem, bądź oboje siedzą frontalnie naprzeciwko siebie. Właściwe: 1.Tworzyć atmosferę spokoju, bez pośpiechu , spytać o czasowe możliwości, ewentualnie uzgodnić nowy termin 2.Nie przesiadywać za biurkiem, eliminować źródła zakłócające rozmowę 3.Opuść biurko, wykorzystać stół do spotkań, zajęte miejsce siedzące przy narożniku stołu. POSTAWA DORADCY Niewłaściwe: l. Doradca jest chłodny, mrukliwy, nieprzyjemny 2.Doradca uprzedza myśli, interpretuje wypowiedzi odbiorcy, porady 3.Doradca ocenia wypowiedzi partnera, wyraża się zbyt pochopnie na dany temat 4.Doradca demonstruje przewagę poprzez wymagający styl językowy i poziom merytoryczny Właściwe: 1.Tworzyć atmosferę pełną zainteresowania i zaufania, wykazywać zrozumienie dla odbiorcy porad 2.Uważać na własne interpretacje, jeśli jest to możliwe, nie wypowiadać ich mówić otwarcie o ważnych kwestiach 3. Nie oceniać!!! I WYSŁUCHI WAĆ!! 4.Zaprezentować własne kompetencje PROWADZENIE ROZMOWY Niewłaściwe 1.Doradca nie patrzy na partnera rozmowy, który jest niezauważalny bądź niekłopotliwy 2.Doradca nie kontroluje siebie- jest myślami gdzieś indziej, wyraża się mało precyzyjnie i działa bez względu na osobę partnera. 3.Doradca przejmuje zalety i wady partnera rozmowy demonstruje zachowanie „kumplostwo” 4.Doradca odczuwa obawy i strach partnera traktuje go jako os o niższej pozycji Właściwe: 1.Szczególnie podczas przysłuchiwania się szukać kontaktu wzrokowego, zwrócić uwagę na mimikę, gestykulację, postawę ciała 2.W miarę możliwości całą uwagę kierować na partnera. Kontrolować zachowania werbalne do tego stopnia aby nie przeszkadzały. 3.Bliskość kontaktów połączona z dystansem do sprawy 4.Każde zastrzeżenie jest ważne. Niezauważane może sprawić że sukces doradcy jest chybiony.
1