Wykład 20.02.2001 Psychologiczne podejścia do zaburzonego zachowania

PERSPEKTYWY:

1. Psychodynamiczna (psychoanaliza)

2. Teorii uczenia się (behawioralna i poznawczo-behawioralna)

3. Humanistyczna

4. Systemowa  rodzinna

 środowiskowa

5. Społeczna

6. Maedyczna

Model - Metafora - Perspektywa

• zdarzenia niejasne, zagadkowe, przedstawiają za pomocą pojęć już znanych

MODEL  analogia "jak gdyby"

+ pomaga selekcjonować informacje: wybierane są te, które pasują do modelu, jeżeli nie

pasują, są odrzucane lub pomijane

+ dostarcza sposobów reprezentacji wydarzeń (alergia - narzędzie komunikacji)

+ pomaga organizować wydarzenia; widzieć związki między nimi (symptom a układ sił w

rodzinie)

• mamy tendencję by wszystko wyjaśniać w terminach modelu

• obraz zdarzenia nie jest kompletny (istotny czynnik może zostać pominięty)

• zapominamy, że jest to tylko założenie ("jak gdyby"), myślimy, że tak jest

METAFORA  wyrażenie za pomocą którego dany termin jest przenoszony z obiektu, który opisuje w całkowicie inny kontekst (np. wiosna/ jesień życia)

+ selekcja informacji (jak model)

+ transformacja nowej sytuacji, do której jest stosowana (rozmowa z rodzina

schizofreniczną  grzęźnięcie w ruchomym piasku)

+ M. dodaje do sytuacji nowe, istotne elementy

• nieoperacyjność

• jednowymiarowość

• tylko przybliża rozumienie (nie wyjasnia)

• fiksacja (usztywnienie) naszego poglądu

• kanał obrazowy (rzeczywiste, prawdziwe)

PERSPEKTYWA  punkt widzenia wyznaczony przez pojęcia centralne (głowy lub kielich, alergia lub konflikt w rodzinie)

Każda perspektywa (nieco) inne zdarzenia uważa za ważne, godne badania, itp.

Od perspektywy zależy definicja zaburzonego zachowania, okreslenie jego przyczyn oraz ustalenie sposobu terapii (co? z jakiego powodu? jak leczyć?)

Uwagi:

• wiele twierdzeń o zaburzonym zachowaniu ma status metefory

• obrońcy perspektywy mają (uporczywe) trudności w porozumiewaniu się; perspektywa jest własną konstrukcja rzeczywistości, oporna na konstrukcje konkurencji

• nie można rozstrzygnać empirycznie, która perspektywa jest słuszna - perspektywy nie zgadzaja się co do tego, które zdarzenia są krytyczne ("relewantne")

Istnieje 400 różnych podejść do psychoterapii. Główne to:

 psychodynamiczne

 poznawczo-behawioralne

 humanistyczne

 systemowe

 Opinie przedstawicieli o własnej perspektywie  dogmatyczne; o innych  sceptyczne, a

nawet pogardliwe (brak obiektywizmu)

 Wybór paradygmatu zależy oed treningu na i po studiach, a nawet od rejonu

geograficznego

 Badania nie wykazują przewagi żadnej z perspektyw. Psychoterapia daje poprawę w 45%

bez względu na szkołę (poprawa związana z cechami wspólnymi). Szkoła psychoterapii

wyjaśnia < 15% wariancji wyniku lecznia.

 "Religijna" obrona 1 perspektywy jest naiwna i przeciwskuteczna

"Żadna nie ma klucza do prawdy i do zmiany zachowania, być może jednak każda ma

kawałek puzzla zwanego prawdą" (Lazarus)

 Cechy wspólne wszystkich perspektyw (w terapii):

• dostarczanie nowych doświadczeń podczas sesji i poza nimi

• zachęca do angażowania się w korygujące doświadczenia stanowiące sprzężenia zwrotne’

• trenerem jest podtrzymujący, troskliwy profesjonalista, spostrzegany jako ekspert od zachowania

• dawanie nadziei, że przekonania, uczucia i zachowania zmieniaja się na lepsze

• opłata za usługę, unikanie relacji "podwójnych"

PSYCHOANALIZA

Psychoanaliza klasyczna (Zygmynt Freud)

Założenia:

1. doniosłość procesów nieświadomych

2. konflikty intrapsychiczne, obrony

3. kompleks Edypa

4. centralna rola popędu seksualnego

PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE  tylko założenia 1) i 2)

Szkoły/ kierunki:

1. Neofreudyści

• Carl Gustaw Jung - p. analityczna (1915)

• Alfred Adler - p. indywidualna (1911)

• Erich Fromm - szk. Kulturalistyczna (1941/ 47)

• Karen Horney - j.w., potrzeby neurotyczne (1945)

• Harry Stack Sullivan - p. interpersonalna (1953)

1. Nowa psychologia ego

Heinz Hartmann (1950, 1958); Ernst Kris; Dawid Rapaport

• ambicja mierzona (np. kwestionariusz siły ego)

• uwolniła część człowieka od patologii - fragment ego wolny od konfliktu

 

1. Teorie relacji z obiektem (popęd do drugiego człowieka)

Interpersonalność, podejście pozime (nie: ja i moja przeszłość)

szkoła angielska:

"LONDYŃCZYCY"	"WIEDEŃCZYCY"	"NIEZALEŻNI"
Melanie Klein	Anna Freud	D. W. Winnicott M. Balint W. D. R. Faribavin

(interpersonalnośc ograniczona)

szkoła amerykańska:

• Edith Jacobson

• Margaret Mahler

• Otto Kernberg

1. Psychologia self

• Heinz Kohut

• Daniel Stern

Wykład 27.02.2001 Psychologia klasyczna. Metapsychologia

Metapsychologia: zbiór podstawowych założeń psychoanalizy usystematyzowany w 5 perspektyw/ modeli psychiki (Rapaport, Gill 1959)

PERSPEKTYWA/ MODEL	ZAŁOŻENIE
1) dynamiczny	o roli popędu libidalnego i agresywnego
2) ekonomiczny	o sposobie funkcjonowania (przemieszczania się w psychice) energii
3) topograficzny	o procesach: świadomych, przedświadomych i nieświadomych
4) rozwojowy lub genetyczny	o stadiach rozwoju (i kompleksie Edypa)
5) strukturalny	o strukturalnych psychicznych: id, ego, superego

Teorie kliniczne założenie o:

• konflikcie

• leku

• mechanizmach obronnych

1. Model dynamiczny: teoria popędów (popędy: libidinalny i agresywny)

Libido - potrzeba seksualna, poszukiwanie przyjemności, zmysłowość, miłość; każdy składnik pozytywnych relacji z innymi; element konstruktywnej motywacji działania

Popędy definiujemy przez:

1. ŹRÓDŁO: wewnętrzne, cielesne np. głód, napięcie seksualne

2. CEL: rozładowanie napięcia i osiągnięcie przyjemności

3. OBIEKT: nie tylko osoba lub rzecz - głównie jej psychiczna reprezentacja, zwana obiektem wewnętrznym

Cel osiągany jest zawsze dzięki obiektowi, działanie kierowane jest na obiekt.

Popęd tkwi w człowieku, człowiek musi go rozładować.

1. Model ekonomiczny: energia psychiczna

Dynamika osobowości: przemieszczanie się i przekształcanie motywów. Sposób wyrażania popędów a także obiekt (za pomocą którego popęd zostaje rozładowany) ulegają przemianom, by były możliwe do zaakceptowania.

Zmiany ekspresji popędu i obiektu możliwe dzięki zasileniu czynności psychicznych przez energię.

Naładowanie czynności psychicznej (myśli, fantazji, marzenia) energią popędową

 KATEKSJA

Energia przepływa do obiektów - zostaje zatrzymana (związana) przez obiekt

 OBSADZENIE OBIEKTU KATEKSJĄ np. silna oryginalna kateksja - nienawiść do ojca - została zastąpiona przez strach przed skaleczeniem (kateksja zastępcza)

model ekonomiczny człowiek gospodaruje energią, inwestuje ja w obiekty

model hydrauliczny symptom to tez przekształcenie motywu, tez pomyłki jązykowe, specyficzna ideologia

2. Model topograficzny

ŚWIADOMOŚĆ

PRZEDŚWIADOMOŚĆ

procesy

NIEŚWIADOMOŚĆ

 

Świadomość  to, czego doświadczamy teraz, najmniejsza część życia psychicznego

Przedświadomość  to, co poza bezpośrednią świadomością lecz możliwe do przypomnienia poprzez skupienie uwagi (LTM)

Nieświadomość  w strukturze psychologicznej, miejsce wypartych (bolesnych i zagrażających) wspomnień i pragnień; są niedostępne świadomości, "udostępnia je" psychoanaliza i hipnoza

 za przesuwanie do nieświadomości wszystkiego, co niewygodne i/ lub bolesne, odpowiada WYPARCIE

Główne założenie: PSYCHICZNY DETERMINIZM - nic nie dzieje się przez przypadek, cokolwiek robimy, czujemy, myślimy, , o czym śnimy, marzymy, w kim się zakochujemy - wszystko ma swój psychologiczny motyw: motywowani jesteśmy przez wewnętrzne nieświadome siły

3. Model rozwojowy  stadia rozwoju psychoruchowego (tabela 36.1, str. 607)

Wykład 6.03.2001

4. Model strukturalny

ID  siedlisko popędów (seksualny: libido i agresywny)

Kieruje się zasadą przyjemności, tj. dążenie do natychmiastowego zaspokojenia potrzeby = funkcjonowanie wg reguł PROCESÓW PIERWOTNYCH: ignorowanie logiki, dopuszczanie sprzeczności, reprezentacja rzeczywistości w postaci wyobrażeń i fantazji.

Nie rozróżnia między obiektem a jego wyobrażeniem - nie odróżnia rzeczywistości obiektywnej od subiektywnej. Nie zmienia się (nie rozwija) i nie jest zmieniona zewnętrznie.

EGO  struktura pośrednicząca pomiędzy:

1. potrzebami id

2. wymaganiami rzeczywistości "trzej surowi panowie"

3. nakazami superego

Podstawowa funkcja: radzenie sobie z rzeczywistością kieruje się zasadą rzeczywistości (uwzględnianiem wymagań otoczenia: gratyfikacja realistyczna, odraczane w czasie)

• funkcjonowanie wg procesów wtórnych - ocena zdarzeń na podstawie doświadczenia, wykorzystanie procesów poznawczych (myślenie, pamięć)

SUPEREGO  utożsamiane z sumieniem

Uwewnętrznione powinności, postawy moralne

1. SUMIENIE: czego 2. EGO IDEALNE: jaki

nie powinienem robić powinienem się stać

TEORIA KLINICZNA

Konflikt (chroniczny) pomiędzy id, ego i superego (konfliktowe motywy i cele)

Konflikt: zderzenie pragnień i potrzeb własnych z wymaganiami i oczekiwaniami otoczenia.

Internalizacja wartości społecznych oznacza przeniesienie wojny (człowiek - otoczenie) do wewnątrz: wojna jest toczona pomiędzy komponentami osobowości wywołując lęk.

LĘK jest doświadczeniem uniwersalnym i wszechobecnym.

Ego i superego bronią się przed zawładnięciem przez id - celem jest doprowadzenie do wycofania pragnień i sprowadzenie ich do poprzedniego stanu utajenia.

EGO  przeciwstawia id rozeznanie rzeczywistości

SUPEREGO  nakazy wynikające z norm moralnych

CHARAKTER  styl obronny jednostki, najczęstszy sposób rozwiązywania konfliktu i radzenia sobie z lękiem

• Typy konfliktu a rodzaj lęku (rycina 36-1, str. 613)

• Mechanizmy obronne: sposoby radzenia sobie z lękiem (przerażeniem) opracowane przez ego (lub superego)  tabela 36-3, str. 615

Wykład 13.03. 2001

• Anna Freud twierdzi, że mechanizm zaprzeczania jest u dzieci względnie normalny, ale jeśli nie przechodzi, to może wyrządzić szkody

• antykateksje: coś, co wysyła ego, aby obronić się przed id; utrzymanie mechanizmu obronnego, przeciwdziałanie popędom, energia jest wydatkowana na ten proces

• Mechanizmy obronne  tabela

Mechanizmy obronne: reakcja, której celem jest utrzymanie poczucia adekwatności i redukcja lęku. Działają na poziomie nieświadomym i zniekształcają rzeczywistość.

Teorie relacji z obiektem: "Przesunięcie" w terapii (zwrócili uwagę na 1 osobę znaczącą czyli obiekt - najczęściej matka)

Teoria psychoanalizy	akcentowany		Proces
		mechanizm obronny		proces w terapii
Klasyczna	wyparcie	opór	intrapsychiczny
Relacji z obiektem (Melanie Klein)	projekcja/ projekcyjna identyfikacja	przeniesienie	interpsychiczny

M. Klein  idea instynktu życia i śmierci jako główny ośrodek rozwoju psychiki

Dwie fazy rozwoju:

1. pozycja paranoiczno - schizoidalna

 w fantazji rozszczepienie 2 aspektów matki: pozytywnego (dobra i nagradzająca) i

negatywnego (frustrująca, zła)  rozszczepienie ma powstrzymać skażenie dobrej części

obiektu przez złą

Pociąga za sobą rozszczepienie ego (JA), które wyrzeka się i odcina od swej złej części.

2. pozycja depresyjna

 polega na okryciu, że matka, której się nienawidzi i ta którą się kocha są tym samym

obiektem

Synteza obydwu aspektów pojawia się w depresji.

INTROJEKCJA: proces, w którym uwewnętrzniony zostaje zarówno obiekt dobry jak i zły - staja się one częściami JA

PROJEKCJA: to rzutowanie na obiekt własnych uczuć i doświadczeń - uwalnia od tego, co niebezpieczne i złe, pomagając przezwyciężyć lęk. Na obiekt rzutowane są również dobre części JA.

PROJEKCJA IDENTYFIKACYJNA: rodzaj "identyfikacji z agresorem", gdzie pacjent nieświadomie odgrywa w przeniesieniu rolę rodzica i wywołuje u analityka uczucia podobne do tych, których sam doświadczył w dzieciństwie.

 Teoria klasyczna (Anna Freud)

OPÓR - wszystkie zachowania, które wyrażają obronę przed uświadamianiem (wydobyciem z nieświadomości) zwłaszcza w przebiegu psychoterapii nastawionej na wgląd.

 Teoria relacji z obiektem (Melania Klein)

PRZENIESIENIE - przemieszczenie na jakąś osobę (w terapii  psychoanalityka) wzorców myśli, uczuć, zachowań, pierwotnie przeżywanych wobec znaczącej osoby w dzieciństwie

("wznowienie" pierwszego związku, reagowanie na druga osobę jakby była nowym wydaniem osoby znaczącej)

 Zwykle odzwierciedla emocje ambiwalentne (miłość/ nienawiść)

• Wskazywane przez M. Klein relacje poziome i analiza przeniesienia wprowadziły do psychoanalizyi terapii analitycznej aspekt interpersonalny

---