wykłady prof. Konstantego Wiśniewskiego

AMB 1999/2000

Wykład 1

Leki Układu Nerwowego Wegetatywnego (AUN)

Nerwowy układ wegetatywny jest niezależny od naszej woli. Decyduje on głównie o czynności naszych narządów, tkanek, o tempie przemian metabolicznych w komórce, Wytwarzaniu, magazynowaniu i wydatkowaniu energii. Dlatego z tego wychodząc farmakoterapia nerwowego układu wegetatywnego wpływa pośrednio na wiele innych układów. Leki przydatne w leczeniu schorzeń AUN przydatne są także przy:

• nadciśnieniu,

• dusznicy piersiowej,

• stanach zapalnych i chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,

• leczeniu schorzeń obwodowych naczyń krwionośnych,

• chorób dróg oddechowych (stanów spastycznych, astmach),

• leki te są w zasadzie jedynymi, które stosuje się w leczeniu chorób jelita grubego (szczególnie skurczy spastycznych przy stanie zapalnym),

• stosuje się je nawet przy leczeniu niektórych chorób OUN (np. ch. Parkinsona, otępienie starcze).

Układ nerwowy wegetatywny składa się z dwóch przeciwstawnych układów:

• parasympatycznego (cholinergicznego),

• sympatycznego (adrenergicznego).

Rys. włókien SNAS i PNS

PNS składa się z części przedzwojowej, zwoju parasympatycznego (gdzie w synapsie wydzielana jest ACh) i części zazwojowej (na jej końcu także wydzielana jest ACh).

W SNS część przedzwojowa jest krótsza. We włóknie przedzwojowym mediatorem jest także ACh, ale na zakończeniu wydzielana jest A.

Aktywność obu okładów zależy od ilości uwalnianych na ich zakończeniach ACh i A.

SNS jest układem wysiłku, który mobilizuje organizm do zwiększonej pracy (tzw. układ endotropowy). Natomiast PNS to układ odnowy, wypoczynku, który mobilizuje ustrój do odbudowy energii zużytej do wysiłku.

SNS		PNS
- rozszerzenie źrenicy - wzrost ciśnienia śródgałkowego	oko	- akomodacja na krótką odległość - zwężanie źrenicy - łzawienie
- wysuszanie	błony śluzowe	- zwiększone wydzielanie śluzu
- wzrost częstości i siły skurczu	serce	- zwolnienie i osłabienie siły skurczu
- rozszerzenie oskrzeli - zahamowanie wydzielania śluzu	oskrzela	- zwężenie oskrzeli - wzrost wydzielania śluzu
- skurcz zwieraczy - hamuje perystaltykę i wydzielanie	p.pok.	- rozkurcz zwieraczy - pobudzenie perystaltyki i wydzielania
- skurcz naczyń obwodowych	naczynia	- rozkurcz naczyń obwodowych
- pobudzenie wydzielania	nadnercza	- zahamowanie wydzielania
- zahamowanie wydzielania	ślinianki	- pobudzenie wydzielania
- pocenie się	skóra

Powyższe objawy możemy uzyskać stosując odpowiednie leki, które pobudzają lub hamują SNS/PNS.

Fizjologicznie w organizmie występuje pewna równowaga pomiędzy tymi dwoma układami; w nocy ma przewagę PNS, a w dzień SNS.

Leki Pobudzające Zakończenia Nerwów PNS

Rys. 1.2 zeszyt

ACh po łączy się ze swoim receptorem i w ten sposób przekazuje pobudzenie komórce efektorowej. Prawie natychmiast po związaniu się z receptorem cząsteczka ACh jest rozkładana przez acetylocholinesterazę (AChE) - 0,05s.

Im więcej ACh tym większa parasympatykotonia (pobudzenie PNS).

Receptor ACh to kompleks lipidowo-białkowy wbudowany w błony komórkowe. Wychwytuje on ACh (swoista wrażliwość) i przesyła informację do komórki. Związki pobudzające ten receptor to agoniści receptora cholinergicznego. Część anionowa ACh wiąże się z częścią anionową receptora, a jej grupa estrowa z częścią kationową receptora. Związanie ACh z receptorem powoduje przejściową zmianę jego konformacji, co otwiera kanał receptorowy i umożliwia napływ do wnętrza komórki Na⁺ i wypływ K⁺ (depolaryzacja błony komórkowej). Prawie natychmiast po połączeniu AChE rozkłada ACh do choliny i kw. octowego.

Istnieją pewne różnice w reakcji na ACh.

Po dożylnym podaniu ACh następuje ↓RR, natomiast gdy podamy ACh w bardzo dużej dawce to RR↑.

Przy nadmiarze ACh z receptorem łączy się nie jedna, ale dwie cząsteczki ACh. Uniemożliwia to rozłożenie ich przez AChE, przez co receptor staje się zablokowany i w ten sposób ↑RR. Świadczy to o pewnym mechanizmie działania ACh

ACh po dożylnym podaniu wywołuje ↓HR i ↓RR, co zależy od receptorów muskarynowych (w zakończeniach narządowych). Obserwowana nieco później reakcja odwrotna zależna jest od receptora nikotynowego (w zwojach). Jeżeli np. za pomocą atropiny wyłączymy fazę muskarynową - wówczas zaobserwujemy ↑RR ↑HR po podaniu ACh, gdyż zacznie ona oddziaływać także na receptor w SNS pobudzając wydzielanie NA (stąd ↑RR i ↑HR). Możemy także wzmocnić działanie ACh poprzez blokowanie jej rozkładu.

Rys. 1.5 zeszyt

Estry choliny:

• metacholina (czas rozkładu - 30min),

• karbachol (czas rozkładu - kilka godzin),

• betanechol (jw.),

Przypominają budową ACh. Są bardziej oporne na działanie AChE - stąd ich większa aktywność. Stosujemy je w stanach skurczowych naczyń (tętnic kończyn dolnych), jaskrze, atoniach jelit (głównie pooperacyjnych).

Alkaloidy:

• muskaryna

• pilokarpina

• arekolina

Muskaryna nie ma praktycznego zastosowania. Występuje w muchomorze Amanita muscaria.

Pilokarpina jest otrzymywana z liści krzewu Pilocarpus jaborandi. Działa na zakończenia PNS głównie w gruczołach wydzielniczych (zarówno na receptory M i N). Niegdyś była stosowana przy zatruciach - po jej podaniu pacjent wydalał do 5l moczu w ciągu doby. Działa pobudzająco na OUN. Najczęściej jest stosowana w postaci 2% roztworu w okulistyce.

Arekolina ma zastosowanie w weterynarii.

Leki działające pośrednio:

• odwracalne (hamują AChE na kilka godzin)

• nieodwracalne (hamują ją na co najmniej kilkanaście godzin)

Związki odwracalne mają działanie zarówno muskarynowe, nikotynowe jak i na OUN.

Stosujemy je w atonii pooperacyjnej jelit, przy nietrzymaniu moczu, w jaskrze, przy znużeniu mięśni (miastenia gravis).

Przy obniżonym poziomie ACh (ch. Alzheimera, otępienie starcze) nie można stosować tu ezeryny, czy prostygminy, bo hamują one AChE nie tylko w OUN, ale także na obwodzie (działanie niepożądane). Można natomiast stosować nową II generację inhibitorów.

Są to:

1. Tacrine 160mg/d

Działa długo 5-6h, głównie na AChE ośrodkową i minimalnie na obwodową. Wprowadzona w 1993 roku. Działa hepatotoksycznie - 50% chorych miało poważne uszkodzenia wątroby. Wzmaga niekorzystnie perystaltykę jelit.

2. Donepezil 5mg/d

Przełom w terapii - 1996r. Okres T_½ =70h. Działa silniej hamująco na AChE niż takryna. Praktycznie brak działań niepożądanych i hepatotoksycznych. Znacznie poprawia funkcje poznawcze. Skuteczność 65%.

3. Metrifonate 0,3-0,65 mg/kg/d

Związek fosforoorganiczny, działa głównie na OUN. Wprowadzony w USA w 1998r. Przy dawce 0,3 mg/kg wykazuje 50% zahamowanie AChE, a przy dawce 1,5 mg/kg - 90%. T_½ ≈50dni. Skuteczność 65%, dobrze tolerowany.

4. Privastigmine 2 mg/kg/d

Ośrodkowy inhibitor AChE 3mg wykazuje 40% zahamowanie enzymu; przy 2x3mg - 60%. Jednak przy wzroście dawki pojawiają się obwodowe działanie niepożądane. Działa 10h.

5. Eptastigmine 13 mg/kg/d

Pochodna fizostygminy. Działa od niej dłużej i bardziej selektywnie. 12mg daje 12% zahamowanie, a 24mg - 45%. Znacznie poprawia zdolności intelektualne. Skuteczność - 30%.

6. Galantamine 30 mg/kg/d

Alkaloid z pierwiosnka. Dawka 15-40mg daje 60% zahamowanie AChE. Działa do 30h. Najlepiej poprawia funkcje poznawcze. U osób wrażliwych może powodować wymioty. Skuteczność 74%.

7. Huperzine H (0,25 mg/kg/d

Alkaloid pochodzący z Chin. Był tam stosowany do leczenie myasthenia gravis - uzyskiwano znaczną poprawę w 90% przypadków. W leczeniu otępień daje ≈60% poprawy. Może niekiedy powodować takie skutki uboczne, jak wymioty i nudności.

Wyżej wymienione leki daję szansę na skuteczną terapię otępień starczych i ch. Alzheimera.

Związki nieodwracalne to środki owadobójcze (niegdyś gazy bojowe). Są to związki fosforoorganiczne takie jak:

• Systox

• Azofos

• Karbanyl

Zastosowanie PNS⁺:

1. Atonia pooperacyjna przewodu pokarmowego, dróg moczowych:

• betanechol

• chlorowodorek metacholiny

• neostygmina

• pirydostygmina

2. Jaskra:

• karbachol

• izoptokarbachol (roztwór)

• pilokarpinum hydrochloricum

• physostigminum salicylicum

3. Myasthenia gravis:

• fizostygmina

• pirydostygmina

• neostygmina

• endofonium

• ambenonium

Działanie niepożądanie PNS⁺:

• M: zwężenie źrenic, zaburzenia akomodacji, łzawienie, poty, wymioty, biegunki, skurcz jelit, bradykardia.

• N: drżenie mięśniowe, skurcze, osłabienie mięśni.

• OUN: niepokój, zaburzenia snu.

Przeciwwskazania do stosowania PNS⁺:

1. Nadwrażliwość na inhibitory AChE.

2. Dychawica oskrzelowa.

3. Nadczynność tarczycy z zaburzeniami rytmu serca.

4. Niewydolność krążenia.

5. Choroba wrzodowa.

6. Choroba Parkinsona

7. Stany zapalne i uszkodzenie gałki ocznej.

Leki Porażające PNS (parasympatykolityki PNS^-)

Działają głównie na zasadzie wytrychu, który wchodzi do zamka, uszkadza go , ale nie otwiera.

RYS

Jest to tzw. antagonizm kompetycyjny.

Parasympatykolityki mniejszym stopniu dotyczą ukł. krążenia, gdzie dominuje SNS, a w większym stopniu układu pokarmowego i gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Są to leki:

1. Naturalne:

• Atropa belladonna - wilcza jagoda

• Datura stramonium - bieluń dziędzierzawa

• Hyoscyamus niger - lulek czarny

• Scopolia carniolica - lulecznica kraińska

2. Półsyntetyczne:

• alkaloidy tropiny lub skopiny

Zwłaszcza u dzieci często zdarzają się zatrucia pokrzykiem, wilczą jagodą. Objawami są zaczerwienienie skóry, wzrost temperatury, pobudzenie fizyczne i psychiczne.

Działanie atropiny:

1. Ośrodkowe:

• pobudzenie ruchowe

• wzrost częstotliwości oddechów

• rozszerzenie naczyń skórnych

• duże drgawki - pobudzenie psychiczne

2. Obwodowe:

• rozkurcz mięśni

• nie hamuje fizjologicznej motoryki jelit, ale znosi skurcze patologiczne np. colitis spastica

• hamuje wydzielanie gruczołów (żołądek, łzy ślina, śluz, pot)

Atropina i inne PS^- rozszerzają oskrzela i w latach 50-60-tych były stosowane w astmie oskrzelowej. Poza tym atropina normalizuje krążenie i rozszerza źrenice (zastosowanie w diagnostyce okulistycznej).

• atropina

• metyloazotan atropiny

• skopolamina

• metyloazotan skopolaminy

• metylobromek skopolaminy

• butylobromek skopolaminy

• metylobromek homatropiny

Zastosowanie:

• kolki i biegunki (nie pochodzenie zakaźnego, a pochodzące z błędów dietetycznych)

• bradykardia wywołana zatruciem glikozydami naparstnicy

• nadmierne poty, np. u gruźlików

• diagnostyka okulistyczna

• zatrucie inhibitorami AChE

• choroba Parkinsona

Poza chorobą Parkinsona zastosowanie ma raczej charakter obwodowy, a wtedy działanie ośrodkowe tych leków jest niepożądane.

Przy zatruciu atropiną stosujemy fizostygminę lub inny inhibitor AChE. W zależności od pobudzenia pacjenta możemy podać środki, które je obniżą.

Skopolamina jest stosowana rzadziej niż atropina. Ma nieco odmienne działanie - hamuje OUN, dlatego w psychiatrii nazywana jest „farmakologicznym kaftanem bezpieczeństwa”. Działa na ośrodki podkorowe, układ pozapiramidowy. Obniża napięcie mięśni, drżenia, hamuje ośrodek wymiotny i zaburzenia równowagi. Była niegdyś stosowana przez oprawców podczas przesłuchań. Działanie obwodowe - podobnie jak w przypadku atropiny jest mniej charakterystyczne. Występuje działanie kuraropodobne (zwiotcza mięśnie poprzecznie prążkowane).

Środki syntetyczne mają działanie:

• atropinowe

• ganglioplegiczne (porażające zwoje)

• papawerynowe (bezpośrednie działanie rozluźniające na mięśnie gładkie)

• kuraropodobne

W skład ich cząsteczek wchodzi azot (III) lub (IV). Te z azotem trójwartościowym przenikają do OUN i wywierają działanie ośrodkowe. Te z czterowartościowym azotem nie przenikają do OUN i działają tylko na obwodzie.

• pipenzolat (Piptol) - działanie atropinowe

• propantelina - działanie atropinowe i ganglioplegiczne

• oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen) - działanie jw.

• eukatropina - działanie atropinowe

• dicyklamina - działanie papawerynowe i atropinowe

Zastosowanie PNS^-:

• stany skurczowe mięśni gładkich

• biegunki spowodowane błędami dietetycznymi

• choroba wrzodowa

• stany skurczowe drób oddechowych

• diagnostyka okulistyczna

• zaburzenia rytmu serca

• premedykacja

• choroba lokomocyjna

• choroba Parkinsona

• moczenie nocne

W chorobach układu pokarmowego stosujemy:

1. Aminy IV-rzędowe:

• metantelina (Banthine)

• oksyfenonium (Antrenyl)

2. Aminy III-rzędowe:

• skopolamina

W chorobie wrzodowej stosujemy:

• pirenzepina

• telenzepina

W stanach spastycznych stosujemy:

• ekstrakty z wilczej jagody

• butylobromek hioscyny (Scopolan, Buscopan)

• adyfenina (Vegeritin, Vegentalgin)

• oksyfenonium (Antrenyl, Spasmophen)

• pipenzolat (Piptol)

W okulistyce stosowane są:

• atropina

• skopolamina

• homatropina

• cyklopentolat

• tropikamid

W chorobie Parkinsona stosuje się:

• biperydyna (Akineton)

• benzotropina (Cogentin)

• cyklamina (Pagitan)

• Parkopan

Działanie niepożądane PNS^-:

• zaburzenia akomodacji oka, zaparcia, wzdęcia, suchość błon śluzowych, tachykardia, zaleganie śluzu, częstoskurcz, gorączka

• niepokój, pobudzenie ruchowe, halucynacje

Przeciwwskazania PNS^-:

• jaskra

• choroba niedokrwienna serca

• zaburzenia rytmu serca

• przerost gruczołu krokowego

• zaparcia

• zwężenia przewodu pokarmowego i dróg moczowych

• choroby gorączkowe

Wykład 2

Farmakologia SNS

Układ adrenergiczny głównie dotyczy serca i krążenia. We wszystkich chorobach serca i układu krążenia będziemy posługiwali się lekami wpływającymi na SNS.

Przekaźnikami w SNS są aminy katecholowe: noradrenalina, adrenalina i DOPAmina.

RYS. synteza KA.

Biosynteza katecholamin odbywa się w zakończeniach SNS (głównie NA), nadnerczach (A). Bardzo dużo KA jest syntetyzowanych w OUN (gł. NA i DOPAmina).

Po spełnieniu swojej funkcji przekaźnika, NA jest rozkładana przez monoaminooksydazę (MAO) lub przez katecholo-O-metylotransferazę (COMT) do nieczynnych metabolitów. Przekazywanie impulsów z zakończeń nerwowych na receptory odbywa się w podobny sposób jak w PNS.

RYS. synapsa SNS

Podobnie jak w PNS receptory są tu kompleksami lipidowo-białkowymi, które w sposób fizykochemiczny wychwytują NA (lub leki działające jak NA). W ten sposób następuje przekazanie impulsu na receptor postsynaptyczny.

Podobnie jak w układzie cholinergicznym leki, które pobudzają SNS dzieli się na:

1. działające bezpośrednio na receptor.

2. działające pośrednio poprzez blokowanie enzymów rozkładających NA.

Do roku 1960 (kiedy pan profesor uczył się jeszcze farmakologii) nie było wiadomo dlaczego A jedne mięśnie gładkie kurczy (tętnice), a inne mięśnie gładkie w naszym ustroju rozkurcza (oskrzela). Dopiero około 25 lat temu, w wyniku intensywnych badań nad tym problemem, stwierdzono, że istnieją dwa receptory adrenergiczne: α i β. Różnią się one między sobą przede wszystkim budową, rozmieszczeniem w tkankach i właściwościami wybiórczego wychwytu agonisty.

Narząd	Receptor
Serce
- układ bodźcoprzewodzący i m. serca	β
Naczynia
- wieńcowe i mm. szkieletowych	β α
- skórne	α
- trzew	α β
- płucne	α β
Oskrzela	β
Jelita
- mięśniówka	α β
- zwieracze	α
Śledziona	α
Macica	α β
Tkanka tłuszczowa	β

Powinowactwo poszczególnych katecholamin do receptorów α i β związane jest z budową cząsteczek KA. NA wiąże się głównie z receptorem α. Adrenalina wiąże się podobnie z oboma typami receptorów, stąd też po podaniu A będziemy obserwowali objawy pobudzenia zarówno receptora α i β. Lek - izoprenalina wiąże się tylko z receptorem β (ze względu na to, że trzy grupy metylenowe dołączone do grupy aminowej odpychają jej cząsteczkę od receptora α).

Natężenie pobudzenia receptorów α i β-adrenergicznych przez trzy katecholaminy.

Wyróżnia się dwa typy receptora α:

• α₁ - postsynaptyczny, od niego zależą objawy pobudzenia SNS,

• α₂ - presynaptyczny, pobudzenie go hamuje wydzielanie NA i objawy SNS.

W wyniku pobudzenia receptora α₁ dochodzi do efektów błonowych: przesunięcia jonów Na⁺ i K⁺ → depolaryzacji → skurczu mm. gładkich. Przy pobudzeniu tego receptora będziemy obserwować:

• ↑RR,

• ↑pobudliwości m. sercowego,

• hamowanie wydzielania reniny,

• skurcz zwieraczy,

• rozszerzenie źrenicy,

• pobudzenie OUN,

• skurcz mięśni dźwigaczy włosa (na złodzieju czapka gore).

Leki bezpośrednio pobudzające SNS

Leki pobudzające głównie receptory α:

1. Noradrenalina (Levonor, Noradrenalin, Arterenol),

2. Adrenalina (Adrenalinum, Glancon, Isopto-Epinal)

3. Dopamina (Dopaminum hydrochloricum, Dopamin)

4. Fenylefryna (Alconefrin, Neo-Synephrine, Coricidin)

5. Metoksamina (Vasoxine),

6. Norfenefryna (Norfenefrin),

7. Mefentermina (Mephentermin, Wyamine),

8. Naftazolina (Rhinazin, Privin, Oculosan, Naphazolin),

9. Tetryzolina (Tyzine, Visine),

10. Ksylometazolina (Otrivin).

Ja wiem, że to dużo danych jest, ale nic na to poradzić nie mogę. Taka jest farmakologia. A nie będzie lekarzem dobry ten, który nie będzie umiał farmakologii. Bo co z tego, że się rozpozna jaka to jest choroba, jak nie wie się jak ją leczyć.

Receptor β-adrenergiczny również posiada dwa podtypy:

• β₁ - zlokalizowany głównie w m. sercowym,

• β₂ - głównie w naczyniach i oskrzelach.

Po pobudzeniu receptora β obserwujemy efekty metaboliczne: wzrost aktywności metabolicznej komórki, hiperpolaryzację i aktywacja cyklazy adenylanowej (ATP→cAMP).

RYS. pobudzenie β.

β1	β2
Serce	Oskrzela
- ↑bodźcotwórczości	- rozkurcz
- ↑przewodnictwa	Macica
- ↑automatyzmu	- rozkurcz
- ↑siły skurczu	Arteriole mm. szkieletowych
Jelita	- rozkurcz
- rozkurcz	- spadek ciśnienia
Adipocyty	Mięśnie szkieletowe
- lipoliza	- drżenie
Hepatocyty
- glukoneogeneza

Leki pobudzające receptory β₁:

1. Izoprenalina (Isuprel hydrochloride),

2. Orcyprenalina (Alupent, Astmopent, Metaprel, Dosalupent),

3. Dobutamina (Dobutrex).

Leki pobudzające receptory β₁:

1. Salbutamol (Salbutamol, Ventolin),

2. Terbutalina (Brethine, Bricanyl),

3. Fenoterol (Berotec, Berodual).

Leki pobudzające receptory β stosowane w celu rozszerzenia obwodowych naczyń krwionośnych (ch. Burgera):

1. Bametan (Bametan, Bupatol, Vasculat),

2. Bufenina (Tocodrin).

Oprócz preferencji leków do poszczególnych receptorów, spotykamy się jeszcze z preferencjami narządowymi. Preferencje narządowe leków:

• izoksupryna → naczynia obwodowe,

• izoprenalina → serce,

• oksyprenalina → oskrzela.

Dopamina jest swoistym mediatorem głównie w mózgu, naczyniach wieńcowych i nerkach (↑przepływ krwi przez nerki zapobiegając bezmoczowi w sytuacjach stresowych).

W OUN powoduje ↑aktywności psychomotorycznej, ↑zdolności uczenia się i zapamiętywania. Leki hamujące receptory dopaminy stosujemy w schorzeniach psychicznych.

Dopamina oprócz własnych receptorów, w małych dawkach pobudza również receptory β, a w dużych dawkach także α.

Zastosowanie SNS⁺:

1. α-adrenomimetyczne:

• zapaść,

• wstrząs (NA, Fenylefryna),

• podciśnienie - hipotensja (Efedryna, Metaraminol),

• miejscowo w okulistyce i katarze siennym (Fenylefryna, Ksylometazolina, Nafazolina,).

Często NA, czy karbadrynę łączymy ze środkami znieczulającymi miejscowo.

2. β-adrenomimetyczne:

• stany skurczowe naczyń (Bametan, Izoksupryna),

• blok serca (Izoprenalina),

• dychawica oskrzelowa (Orcyprenalina, Salbutamol, Fenoterol, Terbutalina),

• zatrzymanie czynności serca (Dopamina).

3. leki reagujące z receptorami α i β:

• zatrzymanie czynności serca (Adrenalina dosercowo),

• wstrząs alergiczny (Adrenalina),

• psychostymulacja (Amfetamina),

• zapaść (Efedryna, Karbadryna, Mefentermina).

W zasadzie są trzy podstawowe leki dotyczące SNS. Inne mniej istotne leki zostały omówione wcześniej. Niżej znajduje się charakterystyka trzech głównych.

CHARAKTERYSTYKA

Noradrenalina (Norepinefryna, NA)

Występuje w zakończeniach współczulnych i OUN. Jest klasycznym mediatorem. Wywołuje efekty błonowe. W OUN pełni rolę mediatora pobudzającego - transmiter ergotropowy.

Działanie obwodowe:

• skurcz naczyń tętniczych → ↑oporu → ↑RR

• ↑siły skurczu serca, ↑objętości wyrzutowej

• obserwujemy obwodową bradykardię (↑napięcia PNS)

• minimalny wpływ na inne narządy, mm. gładkie i metabolizm.

Zastosowanie:

• wstrząs alergiczny lub pourazowy

• zapaść (zatrucie lekami nasennymi).

Przeciwwskazania:

• miażdżyca naczyń,

• ciąża,

• choroby zakrzepowe.

Adrenalina (Epinefryna, A)

Występuje w części rdzeniowej nadnerczy i w niewielkiej ilości na zakończeniach nerwów SNS (prawdopodobnie z metylacji NA). Wydzielana jest w większych ilościach podczas wysiłku, ciężkiej pracy fizycznej, strachu - „hormon niebezpieczeństwa”.

Pobudza receptory α i β. Działa analeptycznie - ośrodkowo pobudzająco. Pobudza przedni płat przysadki do wydzialania ACTH (↑GKS).

Działanie obwodowe:

• ↑pobudliwości bodźcoprzewodzącej m. sercowego,

• ↑siły skurczu m. sercowego → ↑obj. wyrzutowej,

• ↑HR → ↑obj. minutowej serca → ↑RR,

• część tętniczek kurczy (skóra, nerki, śledziona), a część rozkurcza.

NA i A podwyższają RR, ale a różnych drogach:

• NA poprzez skurcz naczyń tętniczych,

• A poprzez działanie na serce.

RYS.

	NA	A	izoprenalina
tętno	↓	↑↑	↑↑↑
ciśnienie tętnicze	↑↑	↑	↓
opór naczyń obwodowych	↑↑↑	↓	↓↓↓

Wpływ dożylnego wlewu NA, A i izoprenaliny na parametry hemodynamiczne

Adrenalina rozkurcza mm. gładkie: oskrzeli, żołądka, jelit, macicy, pęcherza moczowego. Kurczy natomiast głównie zwieracze: dróg żółciowych, układu moczowego, żołądka, jelit oraz mięśnie okrężne źrenicy.

Adrenalina powoduje wzrost metabolizmu komórek i tkanek.

Działania niepożądane:

• tachykardia,

• gwałtowny ↑RR.

Staramy się unikać podawania A w iniekcjach s.c. lub i.m. ponieważ w miejscach wkłucia powstaje tam martwica.

Zastosowanie:

• wstrząs alergiczny,

• zatrzymanie pracy serca,

• razem ze środkami znieczulającymi.

Przeciwwskazania:

• Angina pectoris,

• miażdżyca naczyń,

• nadczynność tarczycy.

Efedryna

To alkaloid pochodzący z Ephedra vulgaris. Działa o wiele łagodniej, ale dłużej niż A lub NA. Tak jak NA (lub A) działa bezpośrednio na receptory postsynaptyczne pobudzając je, ponadto pobudza uwalnianie NA z zakończeń presynaptycznych, hamuje MAO.

Działa pobudzająco na korę mózgową - pobudza ośrodki wegetatywne: oddychania, przemiany materii, naczynioruchowy.

Działanie obwodowe:

• ↑RR (wpływając na naczynia tętnicze i serce),

• ↑przemiany materii

• rozkurcz mm. gładkich.

RYS.

Efedryna powoduje tachyfilaksję - przy podawaniu dożylnym małych dawek w krótkich odstępach czasu, po każdej następnej iniekcji następuje coraz słabszy wzrost RR, aż w końcu mm. gładkie przestają reagować na podawany lek. Można to wytłumaczyć wyczerpaniem NA zmagazynowanej w ziarnistościach.

Zastosowanie:

• obrzęki błon śluzowych (w postaci kropli do nosa),

• moczenie nocne,

• podciśnienie.

Przeciwwskazania: (jak NA i A)

• niewydolność naczyń wieńcowych,

• skleroza,

• nadczynność tarczycy.

12

Hare

13

Hare

---