PERCEPCJA

Wykład 1

• Dana sensoryczna informuje, że rzecz jest = percepcja sensoryczna (nie jest uzasadniona)

• Doświadczenie widzenie to doświadczenie subiektywne

Wykład 2

RECEPTORY

EKSTERORECEPTORY INTERORECEPTORY

TELERECEPTORY KONTAKTORECEPTORY PROPRIORECEPTORY WISCERORECEPTORY

- wzrokowe - smakowe - równowagi receptory na narządach

- słuchowe - skórne - stawowe wewnętrznych

- węchowe - mięśniowe

- ścięgnowe

Świat nie jest taki jaki widzimy, mamy jedynie jakiś jego zakres.

Soczewka - narząd biologiczny, pomaga widzieć ostro w różnych warunkach, jest „prawie nieżywa” (niedotleniona przez krew), przezroczysta, ruchoma;

Wzrok - niewerbalny narząd komunikacji

Zmysły pomagają chronić organizm

Wielkość źrenicy zależy od dopływu światła i emocji.

camera obscura - ciemnia optyczna, pierwowzrór aparatu, przyrząd optyczny pozwalający uzyskać rzeczywisty obraz;

Oko porusza się dzięki mięśniom oka, a ruchy gałki są najszybsze z wszystkich innych narządów.

(ludzkie oko ma rozdzielczość ok. 250 pikseli)

Nasze widzenie nie przebiega jak w aparacie, to mózg konstruuje obraz.

Żółta plama (dołek środkowy) zajmuje ok. 0,3 % powierzchni siatkówki i to w niej skoncentrowane są fotoreceptory barwne, pozwala na widzenie chromatyczne i ostre.

Peryferie plamki żółtej są monochromatyczne i nieostre.

Informacja o obrazie jest przesyłana do mózgu przez nerw wzrokowy.

Wykład 3

Przyczyny trudności z widzeniem:

• Miopia - krótkowzroczność, punkt skupienia jest przed dołkiem centralnym

• Hyperopia - dalekowzroczność, nadwzroczność, punkt skupienia jest poza gałką, obraz jest nieostry

• Presbyopia - starczowzroczność, soczewka źle ogniskuje światło

Emmetropia - poprawność wzrokowa, punkt skupienia w soczewce jest w punkcie centralnym

Rogówka - to soczewka zewnętrzna, ochraniająca, żółcieje z czasem

Soczewka - „diament biologiczny”, komórki soczewki wypełnione są krystaliną, jest zaczepiona na komórkach rzęsowych, jest prawie niedokrwiona;

Krystalina - białko wypełniające komórki soczewki;

Zaćma - to mętnienie soczewki, przez rozfałdowanie krystaliny - białko nie jest równo rozłożone, brak możliwości poprawy optycznej, jedynie operacyjna;

Odkształcenie krystaliny - pogorszenie rozfałd, tworzy się silna zapora dla światła

*C. Monet cierpiał na zaćmę, skutki choroby są dostrzegalne w jego dziełach, m.in w obrazie Japoński mostek w ogrodzie Giverny pod Paryżem.

Oftalmolog - bada dno oka

Dno oka - m.in dysk optyczny, dołek centralny, ukrwienie, komórki światoczułe

Plamka żółta - wgłębienie w siatkówce, znajduje się w niej najwięcej fotoreceptorów

Plamka ślepa - skupia nerwy wzrokowe, połączenia aksonów, jest pozbawiona receptorów światłoczułych;

KOMÓRKI ZWOJOWE

KOMÓRKI DWUBIEGUNOWE

AMAKRYNOWE PRZEKRÓJ SIATKÓWKI

POZIOME

FOTORECEPTORY

k. zwojowe - odprowadzają inf. do kory, dzielą się na k. karłowate (małe ciała, mało odgałęzień), k. parasolowe (duże ciała, dużo odgałęzień) i k. pyłkowe (małe ciała, dużo odgałęzień)

k. dwubiegunowe - łączą się z czopkami i z komórkami poziomymi

k. amakrynowe - łączą fotoreceptory i k.dwubiegunowe (hamują je)

k. poziome - łączą fotoreceptory

fotoreceptory - k. światłoczułe, dzielą się na czopki i pręciki

kontur - doświadczenie różnic między płaszczynami

komórki glejowe - zachowują parametry optyczne pozwalające na niezaburzoną transmisję światła, sięgają przez wszystkie warstwy siatkówki

Wykład 4

Widzenie barwne:

Człowiek teoretycznie na 3 kolory: czerwony, zielony i niebieski, ponieważ posiada czopki odpowiedzialne za te długości fal:
cz. wrażliwe na czerwień - 64% - najdłuższa fala

cz. wrażliwe na zieleń - 32%

cz. wrażliwe na niebieski - 2% - najkrótsza fala

To znaczy, że czopki są inaczej wrażliwe na różne dł. Fal (niebieska najkrótsza, czerwona najdłuższa).

Czopki odpowiedzialne za czerwony też reagują na niebieski i zielony, ale w dużo mniejszym stopniu, bo w małym stopniu zawierają one domieszkę czerwieni.

Rozróżnienie barw to proces wtórny, system fizjologiczny inaczej koduje informacje (np. ile ok. % zieleni znajduje się w otaczającej przestrzeni, w scenie wizualnej).

„Widzenie to stan doświadczany”, poprzez fale różnej długości, które wpadają do oka.

Różnice fal świetlnych dostarczają też informacji o konturze.

Rodzaje komórek:

- horyzontalne - połączone z synapsami fotoreceptorów

- dwubiegunowe - łączą k. horyzontalne ze zwojowymi

- amakrynowe - inaczej poprzeczne

- zwojowe

Ostrość widzenie - wynika z wysokiej rozdzielczości dołka centralnego, dzięki temu światło, które wpada jest bardzo dobrze różnicowane

Pasy Macha - rozróżnienie ostrości, są to pasy o tej samej jasności i wydają się być zróżnicowane - jest to efekt Macha lub efekt pasów Macha;

W miejscu zetknięcia pasów zwiększa się kontrast.

Hamowanie oboczne - mechanizm wewnętrzny układu wzrokowego, wewnątrz siatkówki, odpowiedzialny, za podnoszenie kontrastu na krawędziach plam świetlnych.

Przeprowadzono badania, w których do komórek zwojowych podpięto elektrodę, która urządzeniem mierzyła przesyłany sygnał.

Różnica w postrzeganiu u człowieka i psa:

- człowiek - „rzecz jest o tyle, o ile jest jasna, oświetlona”

- pies - „rzecz jest o tyle, o ile się rusza” (wynika to z niskiej wrażliwości na fale świetlne)

Ruchy oka:

- tęczówka - jej skurcze regulują il. światła wpadanego do oka

- konwergencyjne (fuzyjne) - to ruchy wergencyjne, czyli ruchy gałek ocznych w przeciwstawnych kierunkach odbywające się w tym samym czasie, obie linie są skoncentrowane na 1 punkcie

- soczewki - skurcze mięśni soczewki umożliwiają ostre widzenie w różnej odległości, staje się cieńsza gdy patrzymy w dal i grubsza gdy widzimy z bliska;

- skokowe - inaczej sakadowe, szybkie, skojarzone ruchy gałek ocznych przemieszczające obraz obiektu
z obwodowej części siatkówki do jej centrum, dzięki czemu może być on lepiej widziany, umożliwiają ostre widzenie obiektów statycznych, bez poruszania głową;

- podążania - ruchy te umożliwiają ostre widzenie poruszającego się obiektu

- kompensujące - ruchy te umożliwiają ostre widzenie gdy porusza się głowa

Mikroruchy to: mikrosakada, dryfowanie, drżenie.

Optokinetografia ((1929r. Harvard, Nebraska)

- wiązka światła odbita od oczu badanego trafiała poprzez układ optyczny na przesuwającą się taśmę światłoczułą, rejestrując trajektorię ruchu oczu;

Elektrookulografia (EOG)

- podczas ruchu oka na skórze, w pobliżu oczodołu powstają potencjały bioelektryczne, zmieniające się w takt ruchu; pomiar i rejestracja potencjałów odbywa się za pomocą elektrod przykładanych do powierzchni skóry; technika ta nadal stosowana jest w medycynie, np.:

Kiedy chcemy wiedzieć co komuś się śni, wymagana jest faza snu REM - Rapid Eye Movement, gałki oczne wówczas szybko poruszają się. (kiedy obudzimy się w fazie REM to pamiętamy sen)

Badania nad wyobraźnią, kiedy oczy są zamknięte. Podczas jednego z eksperymentów badani wyobrażali sobie pędzące konie - co wywołało ruch podążania gałek ocznych, a kiedy nie mogli poruszać gałkami to nie mogli wykonać zadania.

Wniosek: widzenie i wyobrażanie to czynności podobnie neurotycznie.

Kiedy sobie coś przypominamy ruchy gałek są podobne do tych, które były podczas oglądania tej sceny.

Metody badania ruchu gałki ocznej:

- eye-tracker - pomiar refleksu rogówkowego

- badanie relacji 2 punktów - lasera na rogówce i środka źrenicy

- tracker mobilny

! W czasie sakad mózg nie rejestruje informacji, tylko jak następuje fiksacja wzroku na punkcie.

Mózg tworzy płynny obraz na podstawie „puntów”, w czasie gdy świadomość jest częściowo „uśpiona”.

Odtwarzanie następuje oddolnie („dół-góra”), od zmysłów.
góra - dół = mózg - zmysły

dół - góra = zmysły - mózg

Prozopagnozja - agnozja twarzy, nieumiejętność rozróżniania twarzy

Obserwacje Alberta Yarbusa (dot. Obrazu „Niespodziewany gość” I.Repina):

- ruchy gałek nie są przypadkowe, a związane z nastawieniem odbiorcy

- oczy wykonują ruchy cyklicznie podczas obserwowania - tzw. ścieżka skanowania

- podczas przypominania obserwatorzy odtwarzają ścieżki skanowania, czyli pamięciowy zapis sceny wizualnej

- na podstawie trajektorii ruchu gałek ocznych można odtworzyć zarys kształtu widzianego obiektu.

Ruch gałki ocznej stymuluje istotne elementy w polu peryferyjnym.

! Możemy normalnie funkcjonować dzięki pamięci. (hipokamp w części podkorowej).

Kontekst czasu w percepcji wzrokowej:

- informacja do płatów czołowych dochodzi po ok. 145 milisekundach

- uruchomienie mięśni następuje po 250 milisekundach

- na dojście informacji do świadomości potrzeba ok. 0,5 sekundy

Wniosek: Cały czas jesteśmy „spóźnieni” ze świadomym funkcjonowaniem.

1 sekunda = 5 sakad = ~5 punktów fiksacji

1/5 stymulacji mózgu (200 ms) (widzenie)

4/5 brak stymulacji mózgu (przewidywanie

Np. Podczas drogi z Lublina do Garwolina (100 km), trwającej 60 minut, 48 minut funkcjonujemy bez stymulacji mózgu. (pełne skupienie trwa 12 minut).

Aktywność sensoryczna jest uaktywniania od wewnątrz, od odtwarzania.

Drobne ruchy gałek są wykonywane stale, bez możliwości świadomej kontroli.

- mikrosakady

- drżenie o wysokiej częstotliwości

- powolne zbaczanie z punktu początkowej fiksacji

5

źrenica

tęczówka

twardówka

---