W-2. Wyższe formy percepcji, pamięci i uwagi

1.Wprowadzenie

1.1.Globalny podział

1.2.Wyższe w niższych

2.Wyższe formy spostrzegania

2.1.Spostrzeganie jako reakcja i jako czynność

2.2. Spostrzeganie utajone

2.3.Dostrzeganie dziwności

2.4.Serendipity

3.Wyższe formy pamięci

3.1.Pamięć semantyczna

3.2.Pamięć utajona

3.2.Twórcza mnemotechnika

4.Wyższe formy uwagi

6.Podsumowanie

Rozwinięcie

1.Wprowadzenie

1.1.Globalny podział

W globalnym podziale;

• do podstawowych („niższych”) zostały zaliczone procesy: wrażenia, spostrzeganie, pamięć, uwaga;

• do wyższych: wyobraźnia, myślenie, język, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów.

1.2.Wyższe w „niższych” i odwrotnie

Każdy proces poznawczy może występować na różnych poziomach, od bardzo prostych do złożonych.

2.Wyższe formy spostrzegania

2.1.Spostrzeganie jako reakcja i jako czynność

Przykładami prostego spostrzegania może być odruch orientacyjno-badawczy („Co to?”); proste, nawykowe, wyodrębnianie figur w tle.

Przykładem spostrzegania jako czynność może być obserwacja.

2.2.Percepcja utajona

Z doświadczenia wielu osób oraz eksperymentów psychologicznych wynika, że człowiek kieruje się czymś, czego świadomie nie spostrzegł.

-Spostrzeganie podprogowe.

2.3.Spostrzeganie twórcze. Dostrzeganie dziwności

Spostrzeganie twórcze, to dostrzeganie czegoś nowego, czego inni dotąd nie dostrzegali. np. malarz dostrzegł kolor mgły angielskiej, astronom nową planetę (chociaż była widoczna wcześniej), psycholog wyuczona bezradność, fizyk w spadającym jabłku zjawisko szersze ...

Spostrzeganie twórcze często zaczyna się od dostrzeganie dziwności. Np. spostrzeganie peryferyczne.

2.4.Serendipity

W. Szewczuk w Słowniku psychologicznym (1979, s. 263) zamieszcza następujące określenie; „ dochodzenie podczas rozwiązywania danego problemu do rozwiązania innego problemu niż ten, który zamierzało się rozwiązać; znajdowanie czegoś innego niż to, czego się szukało”.

Obszerne wyjaśnienie tego pojęcia znajdujemy w Słowniku psychologii A.S. Rebera. „... znalezienie czegoś, kiedy szuka się czegoś innego. (...) Książęta przenikali lądy, daremnie poszukując jakichś przedmiotów, ale zawsze - dzięki uważnej obserwacji i subtelnemu logicznemu rozumowaniu - udawało im się dokonywać nieoczekiwanych , lecz fascynujących odkryć. Ważne odkrycia pojawiające się w ten sposób nie są więc tylko sprawą przypadku, przysłowiowego łutu szczęścia. Trzeba bystrości i przenikliwości, by odkryć znaczenie czegoś, o co <potykamy się>. (Reber 2000, s.667 i in.).

„Serendipity (ang.) - znajdowanie czegoś w czasie, gdy szuka się czegoś innego” (red. Siuta, 2005, 259).

Z powyższego wynika, że cytowani autorzy podkreślają, że cechą istotną serendipity jest znajdowanie czegoś w czasie, gdy szuka się czegoś innego. Inaczej możemy powiedzieć, że serendipity zachodzi wówczas, gdy umysł jest nastawiony na poszukiwanie. W tym stwierdzeniu nie byłoby niczego nadzwyczajnego. Cechą wyróżniającą jest tu znajdowanie czegoś innego, niż tego, czego się szukało. Ta właściwość serendipity nie budzi wątpliwości.

A.S. Reber niejako mimochodem wymienia również inną właściwość, mianowicie mówi o „bystrości i przenikliwości” umysłu, a nawet geniuszu (na przykładzie Pawłowa). Z tą właściwością nie jest sprawa tak prosta. Czy sama logika, wysoki poziom inteligencji racjonalnej jest czynnikiem istotnym? Wydaje się, że nie. Hipoteza, że serendipity jest właściwością umysłu bardziej intuicyjnego niż racjonalnego, nie jest pozbawiona racji bytu.

Do pojęcia serendipity:

-nie jest to jedynie właściwość sensoryczna, np. ostrość i czułość (np. niskie wrażliwości wzrokowej), umożliwiająca zauważenie czegoś, co dla innych jest niedostępne;

-jest to właściwość umysłu, która umożliwia w bodźcach (sytuacjach, obiektach, zjawiskach ), które dla większości osób wydają się nieznaczące, banalne, drugorzędne itp., dla osób obdarzonych zdolnościami serendipity mają znaczenie;

Reber słusznie powiada, że większość ludzi niejednokrotnie widziało ślinienie się psa pod wpływem innych niż pokarm bodźców, np. otwieracza do puszek, ale tylko Pawłow dostrzegł tu coś więcej niż tylko efekt zewnętrzny. Mianowicie dostrzegł metodę badania funkcjonowania mózgu.

Przypadkowe odkrycia i wynalazki:

Rodzaje przypadków.

3.Wyższe formy pamięci

3.1.Pamięć semantyczna

Pamięć semantyczna to wiedza ułożona w system, czyli zorganizowana, czyli wiedza ogólna. W tej pamięci przechowujemy nie tyle pojedyncze zdarzenia, co pojęcia, idee, fakty. Podczas gdy pamięć epizodyczna bazuje na kodowaniu sensorycznym, to w pamięci semantycznej istotną rolę odgrywa inteligencja, stąd może być ona określona również mianem pamięci logicznej, gdyż przypominanie posiłkuje się wnioskowaniem.

Pamięć semantyczna, to najprościej- pamięć obejmująca znaczenia, znaczenia słów, symboli. Zbliżone pojęcie to - pamięć leksykalna, czyli pamięć znanych słów, nie ich znaczenia.

3.2.Mnemotechnika

Mnemotechnika, albo mnemonika, to sztuka pamięci, czyli umiejętność zapamiętywania i odtwarzania.

Np. Jak można zapamiętać liczbę: 36512452313028

4.Wyższe formy uwagi

Lp.	Kryterium podziału	Rodzaje
1	Poziom	1.reaktywma; 2.poznawcza (umysłowa) (kognitywna)
2	Świadomość	1.świadoma, 2. nieświadoma.
3	Szybkość	1.natychmiastowa, 2.opóźniona. (inkubacja)
4	Inne	1.dominująca; 2.dystrakcyjna

---