1

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

wielkości fizyczne	wielkości określające własności ciał lub zjawisk fizycznych
wielkości skalarne	wielkości fizyczne, których miarą ilościowa jest jedna liczba (i jednostka)
wielkości wektorowe	wielkości wyrażane za pomocą n liczb ustawionych w określonej kolejności Liczba n odpowiada wymiarowi przestrzeni, w której prowadzimy analizę.
wielkości  tensorowe	wielkości używane do opisu ciał i zjawisk o cechach anizotropowych  Przedstawiamy je za pomocą tablicy liczb, np. w postaci macierzy.
układ jednostek SI	Międzynarodowy Układ Jednostek  Podstawowymi jednostkami są: metr, kilogram, sekunda, amper, kandela, kelwin i mol
jednostki pochodne	jednostki, które tworzymy wykorzystując wzory definicyjne wielkości oraz wzory wyrażające prawa fizyki wiążące je z jednostkami podstawowymi;
kinematyka	opis ruchu, w którym zajmujemy się związkami pomiędzy położeniem, prędkością, przyspieszeniem i czasem
dynamika	analiza związków pomiędzy siłami działającymi na ciała a ich ruchem.
ruch postępowy	ruch, w którym wszystkie punkty danego ciała przemieszczają się tak samo co do wartości i kierunku względem zadanego układu
ruch prostoliniowy	ruch, w którym przemieszczenie ciała odbywa się wzdłuż linii prostej
ruch płaski	ruch, który zachodzi w jednej płaszczyźnie.
układ odniesienia	ciało lub zbiór ciał  względem których badamy ruch innych ciał
punkt materialny	ciało, którego rozmiary w badanym ruchu można uznać za pomijalnie małe.
ciało sztywne	ciało, które nie ulega odkształceniu w czasie rozpatrywanego ruchu
stan spoczynku	stan kiedy ciało nie zmienia swego położenia względem układu odniesienia
układ współrzędnych	określony w danym układzie odniesienia zespół osi  przecinających się w punkcie zwanym początkiem układu i umożliwiający wyznaczenie położenia dowolnego innego punktu w danym układzie
wektor położenia (promień wodzący)	wektor, którego początek znajduje się w początku układu współrzędnych, a koniec  określa położenie (współrzędne) danego punktu
układ współrzędnych prostokątnych	układ współrzędnych, w którym położenie punktu określone jest przez podanie wartości rzutów wektora położenia na prostopadłe do siebie osie układu
układ współrzędnych sferycznych	układ współrzędnych, w którym położenie punktu określone jest przez podanie długości promienia wodzącego oraz dwóch kątów jakie z osiami układu tworzy promień wodzący i jego rzut
układ współrzędnych cylindrycznych	układ współrzędnych, w którym położenie punktu określone jest przez podanie rzutu wektora położenia na jedną z osi oraz rzutu na  prostopadłą do niej płaszczyznę i kąt  rzutu w tej płaszczyźnie na jedną z osi
układ współrzędnych biegunowych	dwuwymiarowy układ współrzędnych, w którym położenie punktu określone jest przez podanie długości promienia wodzącego oraz kąta jaki tworzy z jedną z osi układu
wersor	wektor o długości jednostkowej
prędkość	pochodna wektora położenia względem czasu
przemieszczenie	różnica wektorów położenia ciała w dwóch różnych chwilach czasu
przebyta droga	całka oznaczona z bezwzględnej wartości prędkości po czasie
prędkość średnia	iloraz przebytej drogi przez czas, w którym droga ta została przebyta
prędkość radialna	składowa prędkości wzdłuż aktualnego kierunku promienia wodzącego
prędkość transwersalna	składowa prędkości wzdłuż aktualnego kierunku przyrostu kąta
przyspieszenie	pochodna wektora prędkości  względem czasu
przyspieszenie normalne	składowa przyspieszenia skierowana do środka okręgu określającego aktualny promień krzywizny w danym punkcie
przyspieszenie styczne	składowa przyspieszenia styczna do toru w danym punkcie, czyli skierowana wzdłuż kierunku wektora prędkości w tym punkcie
równanie toru	równanie określające kształt toru ciała w przestrzeni
równanie ruchu	równanie wyrażające zależność położenia ciała w funkcji czasu

2

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

pierwsza zasada dynamiki	Każde ciało pozostaje w stanie spoczynku lub ruchu jednostajnie prostoliniowego, dopóki wywierane na to ciało siły nie zmienią tego stanu.
druga zasada dynamiki	Zmiana pędu ciała jest proporcjonalna do wartości działającej na to ciało siły i zachodzi wzdłuż kierunku jej działania.
trzecia zasada dynamiki	Oddziaływania wzajemne dwóch ciał są zawsze równe co do wartości ale przeciwnie skierowane.
układ inercjalny	układ, w którym  spełniona jest pierwsza zasada dynamiki
pęd ciała	iloczyn masy ciała i wektora jego prędkości
bezwładność	własność ciał materialnych polegająca na stawianiu oporu siłom zewnętrznym działającym na ciało oraz zachowywaniu stanu ruchu w przypadku, kiedy na ciało siły zewnętrzne nie działają
masa bezwładna	miara bezwładności ciała
ciężar ciała	siła jaka działa na ciało wskutek przyciągania grawitacyjnego
przyspieszenie ziemskie	przyspieszenia jakie uzyskuje ciało spadające swobodnie pod wpływem siły ciężkości
zasada przyczynowości	zasada - zgodnie z którą znajomość warunków początkowych oraz działających na ciała sił wyznacza stan ich ruchu w dowolnej chwili czasu
równanie Newtona	układ trzech równań skalarnych (w przestrzeni trójwymiarowej) wyrażających ilościowo treść drugiej zasady dynamiki
siła tarcia	siła przeciwdziałająca ruchowi ciała
siła tarcia statycznego	wartość graniczna siły tarcia, przy której ciało pozostaje jeszcze nieruchome pomimo przyłożenia siły zewnętrznej
siła tarcia kinetycznego	siła tarcia występująca, kiedy ciało jest w ruchu
współczynnik tarcia	stosunek siły tarcia do siły nacisku będący właściwością trących się powierzchni

3

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

praca	jest iloczynem skalarnym wektorów: siły i przemieszczenia
moc	stosunek pracy do czasu, w którym została wykonana, praca wykonana w jednostce czasu
siła zachowawcza	siła, której praca wykonana przy przemieszczeniu ciała po torze zamkniętym o dowolnym kształcie równa jest zeru
siła dyssypatywna	siła, która nie spełnia warunku siły zachowawczej
energia potencjalna	równa jest pracy jaką wykonuje siła zachowawcza przy przemieszczeniu ciała z danego punktu do punktu odniesienia
energia kinetyczna	energia ruchu, połowa iloczynu masy ciała i kwadratu jego prędkości
twierdzenie o pracy i energii	Praca wykonana przez wypadkową sił działających na ciało równa jest zmianie jego energii kinetycznej.
prawo zachowania energii	Energia całkowita układu odosobnionego jest stała.
prawo zachowania pędu	Jeżeli na układ nie działają siły zewnętrzne lub działa układ sił zrównoważonych, to pęd układu zachowuje wartość stałą.
zderzenie sprężyste	jeżeli w procesie zderzenia zachowana jest energia kinetyczna
zderzenie centralne	jeśli przed zderzeniem i po zderzeniu ciała poruszają się wzdłuż jednej prostej

4

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

ruch obrotowy	ruch, w którym wszystkie punkty danego ciała poruszają się po okręgach, których środki znajdują się na jednej prostej zwanej osią obrotu
prędkość kątowa	wielkość wektorowa, której wartość równa jest pochodnej przemieszczenia kątowego względem czasu
częstość	zwana też prędkością kątową, częstością kołową lub pulsacją;  pochodna przemieszczenia kątowego względem czasu (kąt zakreślony w jednostce czasu przez ciało będące w ruchu obrotowym)
okres	czas, w którym ciało wykonuje jeden pełny obrót
częstotliwość	liczba obrotów wykonanych przez ciało w czasie jednej sekundy, odwrotność okresu
przyspieszenie kątowe	pochodna prędkości kątowej względem czasu
ruch obrotowy	ruch, w którym wszystkie punkty danego ciała poruszają się po okręgach, których środki znajdują się na jednej prostej zwanej osią obrotu.
moment siły	(względem danego punktu) - iloczyn wektorowy promienia wodzącego mającego początek w danym punkcie i siły
moment pędu	(punktu materialnego względem danego punktu) - iloczyn wektorowy promienia wodzącego i pędu punktu materialnego
ramię siły	składowa promienia wodzącego prostopadła do linii działania siły
moment bezwładności	dla punktu materialnego - iloczyn masy przez kwadrat odległości od osi obrotu, dla układu punktów - suma momentów bezwładności dla wszystkich punktów
druga zasada dynamiki ruchu obrotowego	moment siły równy jest pochodnej momentu pędu względem czasu
twierdzenie Steinera	wzór określający moment bezwładności względem osi nie przechodzącej przez  środek masy ciała
zasada zachowania momentu pędu	Moment pędu układu, na który nie działa moment sił zewnętrznych pozostaje stały.

5

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

drgania proste harmoniczne	drgania, w których na układ działa wyłącznie siła harmoniczna (związek pomiędzy siłą i wychyleniem jest liniowy)
amplituda drgań	największe odchylenie od położenia równowagi
okres drgań	czas trwania jednego cyklu drgań
częstotliwość drgań własnych	liczba cykli drgań w ciągu jednej sekundy, gdy na układ działa wyłącznie siła harmoniczna
faza początkowa	argument funkcji cos (lub sin) dla chwili t=0 określający początkową wartość odchylenia od położenia równowagi
drgania tłumione	drgania, w których występuje dodatkowa siła przeciwdziałająca ruchowi
współczynnik tłumienia	wielkość charakteryzująca siłę tłumiącą w ruchu harmonicznym
logarytmiczny dekrement tłumienia	wielkość charakteryzująca tłumienie drgań;  logarytm stosunku kolejnych amplitud drgań tłumionych
drgania wymuszone	drgania, w których występuje zewnętrzna siła periodyczna, zwana siłą wymuszającą.
rezonans	zjawisko wystąpienia maksymalnej amplitudy dla drgań wymuszonych
figury Lissajou	krzywe zakreślane przez punkt wykonujący równocześnie drgania w kierunkach prostopadłych
długość zredukowana wahadla fizycznego	długość takiego wahadła matematycznego, przy której okres jego drgań równy jest okresowi drgań wahadła fizycznego
środek wahań	punkt odległy o wartość długości zredukowanej od osi obrotu wahadła fizycznego

6

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

prędkość unoszenia	prędkość układu poruszającego się względem innego układu odniesienia, który traktujemy jako nieruchomy ( zarazem - prędkość ciała spoczywającego w układzie poruszającym się, mierzona w układzie nieruchomym)
przyspieszenie dośrodkowe	przyspieszenie ciała będącego w ruchu krzywoliniowym, skierowane do środka krzywizny; w ruchu obrotowym skierowane do osi obrotu
przyspieszenie Coriolisa	dodatkowe przyspieszenie, którego doznaje ciało poruszające się ruchem postępowym w układzie będącym w ruchu obrotowym
transformacja Galileusza	związki wyrażające zależność od czasu położenia punktu w dwóch inercjalnych układach odniesienia poruszających się względem siebie, przy założeniu, że prędkość ruchu względnego jest mała w stosunku do prędkości światła
siła odśrodkowa	siła bezwładności działająca na ciało będące w ruchu krzywoliniowym skierowana od środka krzywizny toru
siła Coriolisa	siła bezwładności działająca na ciało poruszające się w układzie będącym w ruchu obrotowym
czasoprzestrzeń	przestrzeń czterowymiarowa , w której każdemu punktowi przypisuje się cztery współrzędne (x,y,z,t). Współrzędne te opisują zdarzenie, które zachodzi w określonym punkcie przestrzeni i w określonej chwili czasu.
interwał	odległość pomiędzy dwoma punktami w czasoprzestrzeni
stożek świetlny	zbiór punktów czasoprzestrzeni rozdzielający przeszłość, teraźniejszość i przyszłość danego zdarzenia oraz obszary zdarzeń powiązanych i niepowiązanych przyczynowo z danym zdarzeniem
transformacja Lorentza	transformacja współrzędnych położenia i czasu uwzględniająca skończoną prędkość światła, jednakową w każdym układzie odniesienia
skrócenie długości	efekt polegający na zmniejszeniu długości mierzonej w układzie poruszającym się względem mierzonego obiektu w kierunku ruchu układu
dylatacja czasu	efekt polegający na zwiększeniu czasu trwania zdarzeń mierzonego w układzie poruszającym się względem układu, w którym dane zdarzenia zachodzą
energia spoczynkowa	energia odpowiadająca masie ciała będącego w spoczynku  Równa jest masie ciała pomnożonej przez kwadrat prędkości światła; E0=m0c^2.
energia całkowita	pełna energia ciała z uwzględnieniem energii spoczynkowej i relatywistycznego wzrostu masy E=mc^2.
czterowektor pędu	nie zmieniający długości przy transformacjach Lorentza czterowektor; jego długość określona jest przez energię całkowitą i pęd

7

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia 

mol	ilość substancji, która zawiera liczbę atomów (cząsteczek) równą liczbie atomów  w 12 gramach (0.012kg) węgla ^12C.
liczba Avogadro	liczba atomów bądź cząsteczek w jednym molu substancji. Określona doświadczalnie liczba ta wynosi  NA=6.0221367*10^23/mol .
warunki normalne	określone są przez wartość ciśnienia: p=101325Pa  i temperatury: T=273.15K
prawo Avogadro	W warunkach jednakowego ciśnienia i temperatury jednakowe objętości różnych gazów zawierają jednakową liczbę cząsteczek.
układ	ciało lub zbiór rozważanych przez nas ciał.
otoczenie	ciało lub zbiór ciał, które nie należą do układu, ale mogą z nim na różne sposoby oddziaływać
układ  zamknięty	układ który nie wymienia materii z otoczeniem; w przeciwnym przypadku układ nazywamy otwartym.
układ izolowany	układ który nie wymienia zarówno materii jak i energii z otoczeniem.
stan układu	charakteryzuje własności układu i określony jest poprzez wartości parametrów stanu.
stan  równowagowy układu	stan, w którym wszystkie parametry stanu mają określone wartości i które pozostają niezmienne, jeśli nie zmieniają się warunki zewnętrzne w jakich znajduje się układ.
stan nierównowagowy	gdy któryś z parametrów stanu nie ma określonej wartości lub jego wartość jest inna niż w stanie równowagi  przy danych warunkach zewnętrznych
zerowa zasada termodynamiki	warunkiem koniecznym i wystarczającym równowagi termicznej ciał jest równość ich temperatur
przemiana (proces)	przechodzenie układu z jednego stanu do drugiego, charakteryzującego się innymi wartościami parametrów stanu.
relaksacja	rodzaj przemiany, w którym układ przechodzi ze stanu nierównowagowego do stanu równowagi
przemiana kwazistatyczna	zachodzący nieskończenie powoli proces, który może być traktowany jako ciąg stanów równowagowych.
przemiana odwracalna	proces, w którym układ wraz z otoczeniem może przejść ze stanu końcowego, do początkowego
przemiana kołowa (cykl)	proces, w którym układ po przejściu szeregu stanów pośrednich powraca do stanu początkowego.
energia wewnętrzna układu	na energię wewnętrzną składa się energia kinetyczna chaotycznego ruchu cząsteczek, energia potencjalna oddziaływań cząsteczkowych oraz energia spoczynkowa wynikająca z równoważności masy i energii
funkcja stanu układu	funkcja określona całkowicie przez wartości parametrów stanu niezależnie od tego jakim przemianom układ podlegał
pierwsza zasada termodynamiki	Przyrost energii wewnętrznej układu równy jest sumie dostarczonej do układu energii cieplnej, wykonanej nad układem pracy oraz energii uzyskanej wskutek wymiany materii z otoczeniem. Przyrost ten nie zależy od sposobu, w jaki dokonuje się przejście, a określony jest całkowicie przez początkowy i końcowy stan układu
pojemność cieplna	ilość ciepła potrzebna do podwyższenia temperatury ciała o jeden kelwin
molowe ciepło  właściwe	ilość ciepła potrzebna do podwyższenia temperatury jednego mola substancji o jeden kelwin
przemiana izotermiczna	proces, który zachodzi w stałej temperaturze; T=const
prawo Boyle'a Mariotte'a	odnosi się do przemiany izotermicznej:  pV=const. W stałej temperaturze iloczyn ciśnienia i objętości jest stały lub - ciśnienie zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do objętości.
przemiana izochoryczna	proces, który zachodzi przy stałej objętości; V=const
przemiana izobaryczna	proces, który  zachodzi przy stałym ciśnieniu; p=const
przemiana adiabatyczna	przemiana, która zachodzi bez wymiany ciepła z otoczeniem
przemiana politropowa	przemiana,  w czasie której pojemność cieplna ciała pozostaje stała
statystyczna interpretacja temperatury	temperatura jest miarą średniej energii kinetycznej chaotycznego ruchu cząsteczek
liczba stopni swobody	(dla układu mechanicznego) liczba niezależnych wielkości za pomocą których może być opisane położenie układu
zasada ekwipartycji energii	Na każdy stopień swobody cząsteczki przypada średnio ta sama energia równa kT/2.
rozkład Maxwella prędkości cząsteczek	rozkład wartości prędkości chaotycznego ruchu cząsteczek gazu doskonałego dla zadanej temperatury i masy cząsteczek
rozkład Boltzmanna	rozkład koncentracji cząsteczek w funkcji ich wysokości lub energii potencjalnej. Odnosi się nie tylko do pola sił przyciągania ziemskiego, ale do dowolnego pola potencjalnego, jeśli tylko cząsteczki poruszają się chaotycznym ruchem cieplnym.
rozkład Maxwella-Boltzmanna	rozkład położeń i prędkości cząsteczek będących w polu sił potencjalnych i znajdującym się w chaotycznym ruchu w określonej temperaturze
mikrostan	stan układu w którym opisane są stany wszystkich jego elementów
hipoteza ergodyczna	Prawdopodobieństwa wszystkich mikrostanów są jednakowe
makrostan	stan układu opisany za pomocą wielkości odnoszących się do całości układu
prawdopodobieństwo termodynamiczne (waga statystyczna)	odnosi się do makrostanu układu: liczba mikroskoopowych sposobów realizacji danego makrostanu (liczba mikrostanów odpowiadająca danemu makrostanowi)
entropia	definicja statystyczna: wielkość proporcjonalna do logarytmu prawdopodobieństwa termodynamicznego stanu układu
fluktuacje	losowe odchylenia danej wielkości od wartości średniej
prawo wzrostu entropii	entropia układu izolowanego nie może maleć, w procesach nieodwracalnych entropia układu rośnie
równanie van der Waalsa	równanie stanu gazu rzeczywistego biorące pod uwagę objętość cząsteczek gazu i siły ich wzajemnych oddziaływań
stan (punkt) krytyczny	stan, w którym znikają różnice pomiędzy własnościami cieczy, pary nasyconej i gazu
wartości krytyczne	wartości ciśnienia, temperatury i gęstości w punkcie krytycznym
faza substancji	stan substancji charakteryzujący się jednoznacznie określonymi własnościami
przejście fazowe	proces w rezultacie którego zmienia się faza substancji
parowanie	proces polegający na przejściu z fazy ciekłej do gazowej
skraplanie	proces polegający na przejściu z fazy gazowej do fazy ciekłej
sublimacja	proces polegający na przejściu z fazy gazowej do fazy stałej
stan równowagi dynamicznej	stan którego własności makroskopowe nie zmieniają się w czasie pomimo zachodzących procesów  w skali mikroskopowej
anizotropia	zależność własności fizycznych ciała od kierunku
stan metastabilny	stan układu, który może być zmieniony wskutek bardzo niewielkiego zaburzenia warunków w jakich układ się znajduje
para nasycona	para o maksymalnej możliwej gęstości w danej temperaturze
para przesycona	metastabilny stan gazu, w  warunkach ciśnienia i temperatury odpowiadających stanowi ciekłemu danej substancji
ciecz przegrzana	metastabilny stan cieczy, w  warunkach ciśnienia i temperatury odpowiadających stanowi gazowemu danej substancji
punkt potrójny	punkt określający warunki ciśnienia i temperatury, w których mogą istnieć w równowadze trzy stany skupienia danej substancji: stała, ciekła i gazowa
wykres stanu	wykres we współrzędnych temperatury i ciśnienia określający warunki współistnienia faz danej substancji

8

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

zasada zachowania ładunku	Całkowity ładunek układu elektrycznie izolowanego jest stały.
prawo Coulomba	Siła wzajemnego oddziaływania dwóch nie poruszających się ładunków punktowych jest wprost proporcjonalna do iloczynu wartości tych ładunków oraz odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości między nimi.
ładunek elementarny	ładunek elektronu, 1e=1.602*10^-19C
ładunek próbny	ładunek punktowy o znaku dodatnim pozwalający wykryć istnienie pola elektrycznego
natężenie pola elektrycznego	wektor o kierunku siły działającej na ładunek próbny i wartości będącej stosunkiem tej siły do wartości ładunku próbnego
zasada superpozycji pól	natężenie pola od układu ładunków jest sumą wektorową natężeń pochodzących od poszczególnych ładunków
linie sił pola	linie prowadzone tak, że w każdym punkcie styczna do linii sił pokrywa się z kierunkiem natężenia pola
potencjał pola	energia potencjalna jednostkowego, punktowego ładunku dodatniego znajdującego się w danym punkcie pola
powierzchnia ekwipotencjalna	powierzchnia na której potencjał wszystkich punktów jest taki sam
prawo Gaussa	Strumień wektora natężenia pola elektrycznego przez dowolną powierzchnię zamkniętą równy jest algebraicznej sumie ładunków obejmowanych przez tę powierzchnię, podzielonej przez wartość przenikalności elektrycznej próżni.
przewodniki	materiały, w których ładunki elektryczne mogą swobodnie się przemieszczać
kondensator	układ dwóch przewodników o stosunkowo dużych powierzchniach położonych blisko siebie, posiadających równe różnoimienne ładunki i wytwarzający pole elektryczne skupione w ograniczonej przestrzeni
dielektryki	materiały, w których ładunki elektryczne nie mogą swobodnie się przemieszczać
względna przenikalność elektryczna	wielkość charakteryzująca własności elektryczne dielektryków
dielektryki niepolarne	dielektryki, w cząsteczkach których środki ciężkości ładunków dodatnich i ujemnych pokrywają się w nieobecności pola elektrycznego, tzn. ich moment dipolowy w nieobecności pola równy jest zeru
dipol elektryczny	układ dwóch położonych blisko siebie ładunków o takich samych wartościach ale różnych znakach
elektryczny moment dipolowy	iloczyn ładunku dodatniego bieguna przez odległość między biegunami dipola
dipol sprężysty	indukowany polem elektrycznym dipol w cząsteczce niepolarnego dielektryka
polaryzowalność  dielektryka	współczynnik wyrażający proporcjonalność indukowanego momentu dipolowego atomu (cząsteczki) do natężenia pola elektrycznego
dielektryki polarne	dielektryki, w cząsteczkach których środki ciężkości ładunków dodatnich i ujemnych nie pokrywają się w nieobecności pola elektrycznego tzn. ich  moment dipolowy jest w nieobecności pola różny od zera
dipol sztywny	istniejący w nieobecności pola elektrycznego dipol cząsteczki polarnego dielektryka
wektor polaryzacji dielektryka	suma wektorowa momentów dipolowych cząsteczek zawartych w jednostce objętości dielektryka
ferroelektryki	materiały, w których występuje samoistna polaryzacja bez zewnętrznego pola elektrycznego, zaś w zewnętrznym polu elektrycznym polaryzacja wykazuje pętlę histerezy

9

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

prąd elektryczny	uporządkowany ruch ładunków elektrycznych
natężenie prądu	ładunek przepływający przez daną powierzchnię w jednostce czasu
prąd stały	prąd, którego natężenie nie zmienia się w czasie
wektor gęstości prądu	wektor którego kierunek określony jest przez kierunek ruchu nośników dodatnich, a wartość odpowiada natężeniu prądu płynącego przez prostopadłą do tego kierunku powierzchnię jednostkową wokół danego punktu w przewodniku
prędkość unoszenia	prędkość przemieszczania się ładunków w przewodniku pod wpływem przyłożonego pola elektrycznego
równanie ciągłości	związek pomiędzy miarą wypływu ładunku z danej objętości, a zmniejszaniem się gęstości ładunku w tej objętości w funkcji czasu
prawo Ohma	Natężenie prądu w przewodniku jest wprost proporcjonalne do przyłożonego napięcia czyli wartość oporności przewodnika jest stała
oporność właściwa	wielkość charakteryzująca własności przewodzące danego materiału, równa liczbowo oporności materiału o jednostkowym przekroju i jednostkowej długości
siła elektromotoryczna	różnica potencjałów na biegunach źródła otwartego
pierwsze prawo Kirchhoffa	Algebraiczna suma prądów w węźle sieci równa jest zeru.
drugie prawo Kirchhoffa	Suma algebraiczna wszystkich sił elektromotorycznych w oczku sieci równa jest sumie występujących w tym oczku spadków napięć
ciepło Joule'a	ciepło wydzielone wskutek przepływu prądu elektrycznego

10

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

wektor indukcji magnetycznej	wektor charakteryzujący siłę z jaką pole magnetyczne działa na poruszające się w nim cząstki naładowane i przewodniki z prądem elektrycznym
linie indukcji magnetycznej	linie, do których w każdym punkcie styczny jest wektor indukcji magnetycznej
prawo Ampère'a	Całka wektora indukcji po konturze zamkniętym jest proporcjonalna do natężenia prądu obejmowanego przez ten kontur.
prawo Biota-Savarta	określa indukcję magnetyczną pola pochodzącego od elementu przewodnika z prądem o dowolnym kształcie
prawo Gaussa dla pola magnetycznego	Strumień wektora indukcji magnetycznej przez zamkniętą powierzchnię równy jest zeru (z czego wynika, że pole magnetyczne jest polem bezźródłowym).
siła Lorentza	siła działająca na ładunek poruszający się w polu magnetycznym
siła elektrodynamiczna	siła działająca na przewodnik z prądem umieszczony w polu magnetycznym
definicja jednostki natężenia prądu, 1A	Jeden amper (1A) to natężenie takiego stałego prądu elektrycznego, który płynąc w dwóch równoległych, nieskończenie długich przewodach o znikomo małym okrągłym przekroju, znajdujących się w próżni w odległości wzajemnej 1m powoduje powstawanie między nimi siły równej 2*10^-7N  na każdy metr ich długości.
dipol magnetyczny	zamknięty obwód z prądem, dowolny kawałek magnesu, cząstka posiadająca moment pędu
zjawisko Halla	powstawanie na ściankach przewodnika różnicy potencjałów poprzecznej w stosunku do kierunku przepływu prądu, kiedy przewodnik ten umieścimy w prostopadłym do kierunku prądu polu magnetycznym
pole Halla	pole elektryczne wytworzone przez nośniki zgromadzone wskutek przepływu prądu elektrycznego w poprzecznym polu magnetycznym w zjawisku Halla
napięcie Halla	różnica potencjałów odpowiadająca stanowi równowagi pomiędzy działającą na ładunki w zjawisku Halla siłą Lorentza i siłą wynikającą z wytworzonego wskutek gromadzenia się nośników,  pola Halla.
koncentracja nośników	liczba  niezrównoważonych ładunków elementarnych w jednostce objętości
stała Halla	współczynnik proporcjonalności w zależności napięcia Halla od  indukcji pola magnetycznego, natężenia prądu, i rozmiaru próbki w kierunku pola magnetycznego. Stała Halla charakteryzuje materiał próbki i jest odwrotnie proporcjonalna do koncentracji nośników.
podatność magnetyczna	wielkość charakteryzująca materiał magnetyczny, współczynnik proporcjonalności w związku pomiędzy namagnesowaniem a natężeniem pola magnetycznego
paramagnetyki	materiały, w których namagnesowanie własne ma taki sam kierunek jak zewnętrzne pole magnetyczne i w rezultacie dodaje się do tego pola (mające dodatnią podatność magnetyczna, ale niezbyt dużą)
diamagnetyki	materiały w których namagnesowanie własne odejmuje się od pola zewnętrznego (mające ujemną podatność magnetyczną)
ferromagnetyki	materiały o bardzo dużej, dodatniej podatności magnetycznej
wektor namagnesowania	magnetyczny moment dipolowy jednostki objętości
prawo Curie	Namagnesowanie jest wprost proporcjonalne do wartości zewnętrznego pola magnetycznego i odwrotnie proporcjonalne do temperatury wyrażonej w kelwinach.
domeny	obszary samorzutnego namagnesowania w ferromagnetykach
natężenie pola magnetycznego	wielkość wektorowa charakteryzująca pole magnetyczne w materiałach, której cyrkulacja po dowolnym konturze zamkniętym równa jest natężeniu prądów rzeczywistych obejmowanych tym konturem
względna przenikalność magnetyczna	wielkość charakteryzująca własności magnetyczne materiału

11

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

częstość cyklotronowa	częstość z jaką cząstka naładowana krąży w polu magnetycznym wokół linii indukcji magnetycznej
spektrometr magnetyczny	urządzenie wykorzystujące pole magnetyczne do określenia rozkładu energii lub pędów cząstek naładowanych
cyklotron	rodzaj akceleratora kołowego, w którym do przyspieszania cząstek naładowanych wykorzystywany jest układ pól: elektrycznego i magnetycznego

12

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

prawo indukcji Faradaya	związek pomiędzy zmianą w czasie strumienia  indukcji magnetycznej  i wytworzoną siłą elektromotoryczną
reguła Lenza	Indukowany prąd elektryczny ma taki kierunek, że przeciwstawia się zmianie strumienia pola magnetycznego, która go wywołuje.
współczynnik indukcji wzajemnej	współczynnik proporcjonalności w zależności pomiędzy siłą elektromotoryczną indukowaną w danym obwodzie a zmianami prądu w obwodzie innym
samoindukcja	powstawanie siły elektromotorycznej w obwodzie wskutek zmian strumienia indukcji magnetycznej wytworzonego prądem płynącym w tym obwodzie
stała czasowa obwodu RL	wielkość charakteryzująca szybkość zanikania lub narastania napięcia w obwodzie RL określona przez stosunek indukcyjności do oporności obwodu
prąd kwazistacjonarny	kiedy wartości natężenia prądu we wszystkich miejscach obwodu są w każdej chwili takie same
wzór Thomsona	okres drgań elektromagnetycznych wyrażony w funkcji indukcyjności i pojemności w obwodzie
współczynnik tłumienia	wielkość charakteryzująca zanikanie drgań w obwodzie;  jest wprost proporcjonalny do oporności w obwodzie i odwrotnie proporcjonalny do indukcyjności
impedancja	całkowity opór elektryczny obwodu składającego się z oporności, pojemności i indukcyjności

13

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

wielkości fizyczne	wielkości określające własności ciał lub zjawisk fizycznych
metoda różniczki zupełnej	metoda wyznaczenia systematycznych niepewności maksymalnych w pomiarach pośrednich
niepewność względna	stosunek niepewności pomiarowej do wartości zmierzonej, wyrażany zazwyczaj w procentach
metoda różniczki logarytmicznej	metoda wyznaczenia względnych systematycznych niepewności maksymalnych w pomiarach pośrednich wielkości o zależności iloczynowo-ilorazowej od wielkości mierzonych bezpośrednio
rozkład normalny (Gaussa)	rozkład statystyczny stosowany do opisu kształtu rozkładu niepewności przypadkowych.

14

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia 

ciało doskonale czarne	ciało, które absorbuje całe padające nań promieniowanie niezależnie od częstotliwości
wzór Rayleigha- Jeansa	wzór, który opierając się na klasycznej teorii fal elektromagnetycznych i termodynamiki określa rozkład gęstości promieniowania ciała doskonale czarnego w funkcji częstotliwości lub długości fali
katastrofa nadfioletu	wyrażenie określające drastyczną rozbieżność przewidywań klasycznej teorii promieniowania z wynikami doświadczeń, która pojawia się w części widma odpowiadającej obszarowi nadfioletu
wzór Plancka promieniowania ciała doskonale czarnego	wzór, określający rozkład gęstości energii promieniowania ciała doskonale czarnego otrzymany przy założeniu emisji promieniowania w postaci fotonów
foton	quasicząstka promieniowania elektromagnetycznego posiadająca kwant energii
zjawisko fotoelektryczne	emisja elektronów z powierzchni ciał stałych (metali) pod wpływem promieniowania elektromagnetycznego
czerwona granica	minimalna wartość częstotliwości fali świetlnej przy której zachodzi zjawisko fotoelektryczne
komptonowska długość fali elektronu	długość fali elektromagnetycznej której wartość liczbowa równa jest stosunkowi stałej Plancka podzielonej przez iloczyn masy elektronu i prędkości światła

15

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

zasada nieoznaczoności	Iloczyn niepewności określenia dwóch wielkości sprzężonych jest co do rzędu wielkości nie mniejszy od stałej Plancka.
równanie Shrödingera	podstawowe równanie nierelatywistycznej mechaniki kwantowej opisujące stan obiektów mikroskopowych
funkcja falowa	funkcja, na ogół zespolona, stanowiąca rozwiązanie równania Schrödingera
doświadczenia Rutherforda	eksperyment wykonany przez Rutherforda, w którym wykazane zostało istnienie jądra atomowego
postulaty Bohra	uczynione przez Bohra założenia dotyczące kwantowania momentu orbitalnego elektronu w atomie wodoru oraz emisji promieniowania
liczby kwantowe	zespół liczb określających stan kwantowy atomu
paczka falowa	grupa fal określająca propagację cząstki w mechanice kwantowej

16

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

doświadczenia Rutherforda	eksperyment wykonany przez Rutherforda, w którym wykazane zostało istnienie jądra atomowego
postulaty Bohra	uczynione przez Bohra założenia dotyczące kwantowania momentu orbitalnego elektronu w atomie wodoru oraz emisji promieniowania
liczby kwantowe	zespół liczb określających stan kwantowy atomu
stan zdegenerowany	stan atomu, w którym jednej wartości energii odpowiada kilka stanów określonych różnymi kombinacjami liczb kwantowych
główna liczba kwantowa	liczba kwantowa opisująca energię elektronu w atomie
orbitalna liczba kwantowa	liczba kwantowa opisująca moment pędu elektronu w atomie
magnetyczna liczba kwantowa	liczba kwantowa opisująca rzut momentu pędu elektronu na wyróżniony kierunek w przestrzeni
spin	wielkość kwantowa odpowiadająca w obrazie klasycznym własnemu momentu pędu elektronu
spinowa liczba kwantowa	liczba kwantowa opisująca własny momentu pędu elektronu

17

Nowe pojęcia, definicje i wyrażenia

nukleony	składniki jądra atomowego: neutronu i protony
liczba masowa, A	liczba nukleonów w jądrze atomowym
liczba atomowa, Z	liczba protonów w jądrze atomowym
nuklid	układ nukleonów określony przez liczby A i Z
izotopy	nuklidy o tej samej liczbie Z tj. liczbie protonów
izotony	nuklidy o tej samej liczbie N tj. liczbie neutronów
izobary	nuklidy o tej samej liczbie A tj. liczbie nukleonów
wzór Fermiego	wzór określający radialny rozkład materii w jądrze atomowym
defekt masy	różnica pomiędzy sumą mas nukleonów a masą jądra atomowego określająca energię wiązania jądra
siły jądrowe	siły innej natury niż elektromagnetyczne, działające pomiędzy nukleonami w jądrze atomowym
pęd Fermiego	pęd nukleonu w jądrze atomowym
liczby magiczne	liczby odpowiadające zamkniętym powłokom protonów i neutronów w jądrze atomowym
przemiana jądrowa	przekształcenie się danego jądra atomowego w inne
prawo rozpadu promieniotwórczego	wzór określający liczę samorzutnych rozpadów jąder atomowych w funkcji czasu
stała rozpadu	odwrotność średniego czasu życia jąder promieniotwórczych
czas połowicznego zaniku	czas, w którym rozpadowi ulega połowa początkowej liczby jąder
naturalne przemiany promieniotwórcze	zachodzące samorzutnie w przyrodzie przemiany promieniotwórcze
energia progowa	minimalna energia umożliwiająca zachodzenie danej przemiany jądrowej

---