Algorytmy zabiegów wykonywanych w II semestrze

Zabiegi przeciwzapalne

Zapalenie [inflammatio] jest to miejscowa odpowiedź ustroju na bodziec zapaleniotwórczy. Odczyn zapalny jest próbą obrony or­ganizmu przed czynnikiem szkodliwym.

Przyczyny zapalenia:

• uraz mechaniczny,-

• czynniki chemiczne egzogenne (kwasy, zasady) i endogenne;

• czynniki fizyczne, np. promieniowanie nadfioletowe;

• ciała obce;

• czynniki biologiczne, takie jak wirusy, bakterie, grzyby, tkanka martwicza.

Wyróżniamy następujące objawy zapalenia:

1. miejscowe:

• zaczerwienienie (rubor)

• Obrzęk (tumor)

• wzrost temperatury (calor)

• ból (dolor)

• upośledzenie czynności narządu zmienionego zapalnie (functio laesa)

2. ogólne: podwyższona temperatura ciała, wzrost poziomu leu­kocytów i OB.

Przebieg procesu zapalnego można podzielić na trzy okresy:

• uszkodzenie tkanek;

• powstanie wysięku surowiczego lub ropnego;

• cofanie się objawów chorobowych i zakończenie procesu za­palnego.

Rozróżniamy zabiegi przeciwzapalne z zastosowaniem:

• zimna suchego i wilgotnego,

• ciepła suchego i wilgotnego,

• środków bodźco­wych na skórę chorego.

ZIMNO SUCHE stosowane jest w miejscu przebiegu dużych tę­tnic, np. w pachwinach, pod pachami, na szyi, na brzuchu, powoduje zwężenie powierzchownych naczyń krwionośnych, tym samym zmniejszony przepływ krwi i tamowanie krwawienia (w przypadku krwotoku z nosa czy krwotoku wewnętrznego). Ponadto powoduje miejscowe zmniejszenie przemiany materii (w razie zapalenia), złago­dzenie bólu (w razie stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia), schłodzenie skóry w miejscu stosowania, obniżenie temperatury ciała (wysoka gorączka), hamuje rozwój stanu zapalnego, zmniejsza obrzęki poura­zowe lub pooperacyjne. Zimno suche stosowane jest przy krwiakach, bólach głowy, w zapobieganiu i leczeniu zakrzepicy, w zapobieganiu wysiękom i obrzękom, np. przy ukąszeniu przez owady.

Zimno suche stosuje się w postaci worka z lodem lub kompresów żelowych, które wykonane z nietoksycznego, organicznego żelu i folii, są bardzo wygodne i ekonomiczne w użyciu, dają się modelować do ciała pacjenta Zaletą żelu jest długotrwałe oddawanie skumulowanego w nim zim­na, nie zachodzą w nim żadne zmiany chemiczne, można go używać i przechowywać nawet kilka lat, gwarantowane jest co najmniej 100-krotne użycie.

Worek z lodem/kompres żelowy

Stosowanie worka z lodem/kompresu żelowego jest zabiegiem terapeutycznym polegającym na stosowaniu zimna suchego na małe powierzchnie ciała. Najlepsze wyniki leczenia uzyskuje się stosując worek z lodem przez 30-60 minut, z godzinną przerwą.

Wskazania do stosowania u pacjenta worka z lodem:

• krwawienie wewnętrzne, np. po porodzie,

• stłuczenia,

• świeże urazy,

• stany zapalne,

• bóle głowy,

• stany zapalne jamy brzusznej,

• gorączka,

• bóle menstruacyjne.

Przeciwwskazania do stosowania worka z lodem:

• odmrożenia,

• tętnicze zaburzenia dopływu krwi.

Zagrożenia podczas stosowania worka z lodem:

• odmrożenie, wychłodzenie,

• podrażnienie skóry.

Algorytm stosowania worka z lodem/ zimnego żelu

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własna ocena stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji na zimno

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Przygotowanie zestawu:

• worek na lód,

• kostki lodu lub kompres żelowy uprzednio schłodzony w zamrażalniku,

• pokrowiec na worek z lodem lub na kompres.

5. Przygotowanie otoczenia: zamknięcie okien i drzwi, pod­wyższenie temperatury w pokoju, zapewnienie spokoju, dostarczenie dodatkowego koca.

6. Poinformowanie o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

7. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

8. Zachęcenie do oddania moczu przed zabiegiem, odpręże­nia się, unikania gwałtownych ruchów.

9. Poinformowanie pacjenta:

• iż podczas zabiegu jego aktywność ruchowa będzie ograni­czona, w związku z tym powinien on pozałatwiać wszyst­kie sprawy wiążące się z wychodzeniem poza łóżko;

• o niebezpieczeństwach związanych z zabiegiem,-

• o konieczności zgłaszania pielęgniarce wszelkich niepo­kojących objawów.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji zapewniającej komfort, uza­leżnionej od miejsca zastosowania worka z lodem.

3. Wypełnienie worka kostkami lodu, tak aby worek pozwo­lił się dowolnie modelować (około ł/2 lub 2/3 objętości).

4. Usunięcie powietrza z worka przez ucisk z góry na worek ułożony na twardym podłożu.

5. Sprawdzenie szczelności korka worka na lód (powyższe czynności nie dotyczą stosowania kompresu żelowego).

6. Włożenie worka do pokrowca.

7. Ułożenie worka na leczonym miejscu.

8. Kontrolowanie przebiegu zabiegu przez usuwanie rozto­pionej wody z worka tak, aby w worku stale był tylko lód, a w przypadku stosowania kompresu żelowego - stopnia jego ocieplenia.

9. Uzupełnianie worka kostkami lodu w zależności od po­trzeby lub wymiana kompresu żelowego na świeży.

10. Zakończenie zabiegu - usunięcie worka z lodem z miejsca leczonego i dokładna ocena skóry w miejscu wykonania zabiegu.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie sprzętu po zabiegu.

2. Przeznaczenie do prania pokrowca na worek z lodem.

3. Pielęgnacja skóry pacjenta w zależności od oceny jej stanu

4. Higieniczne mycie rąk.

5. Udokumentowanie zabiegu.

Okład chłodzący

Jest to zabieg terapeutyczny polegający na miejscowym stosowaniu zimna wilgotnego na małe powierzchnie ciała. Utrzymując stale niską temperaturę, wywiera działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, zmniejsza obrzęk i przekrwienie tkanek. Okład chłodzący zakładany jest na czas nie dłuższy niż 15-20 minut w razie konieczności może być powtórzony po upływie 2-3 godzin.

Cele stosowania okładu chłodzącego u pacjentów:

• obniżenie temperatury ciała;

• obniżenie aktywności metabolicznej tkanek;

• zahamowanie krwawienia;

• zapobieganie krwawieniom;

• hamowanie procesu zapalnego, ropnego;

• zmniejszenie aktywności drobnoustrojów we -okresach inkubacji;

• zapobieganie i ograniczanie obrzęku;

• zmniejszenie przekrwienia tkanek;

• działanie przeciwbólowe.

Wskazania do wykonania okładu chłodzącego

• umiejscowione ostre stany zapalne;

• stłuczenia mięśni, ścięgien, stawów;

• urazy;

• krwawienia i krwotoki;

• obrzęk;

• gorączka.

Algorytm wykonania okładu chłodzącego

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własna ocena stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji na zimno.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu:

• 2 warstwy tkaniny dobrze wchła­niające wodę (lniana lub bawełniana),

• miednica z wodą chłodną lub zimną z kostkami lodu,

• podkład ochronny na łóżko,

• rękawiczki jednorazowego użytku.

6. Przygotowanie otoczenia - zamknięcie okien i drzwi, pod­wyższenie (w razie konieczności) temperatury w pokoju, zaopatrzenie w dodatkowy koc.

7. Poinformowanie o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

1. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

2. Poinstruowanie o sposobie zmiany okładu, jeżeli stan pa­cjenta na to pozwala.

3. Wyjaśnienie, iż w pierwszej chwili pacjent będzie odczu­wał nieprzyjemne zimno, które po kilku chwilach ustąpi.

4. Poinformowanie o konieczności: oddania moczu przed zabiegiem, zgłaszania pielęgniarce niepokojących obja­wów występujących podczas zabiegu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w odpowiedniej pozycji w zależności od miejsca stosowania okładu i preferencji pacjenta.

3. Okrycie pacjenta dodatkowym kocem.

4. Zabezpieczenie łóżka przed zamoczeniem.

5. Odsłonięcie miejsca stosowania okładu.

6. Przymierzenie tkaniny na leczoną część ciała.

7. Zamoczenie obu przygotowanych tkanin.

8. Odciśnięcie jednej z tkanin z nadmiaru wody.

9. Przyłożenie jej na leczonym miejscu.

10. Zastąpienie po 2-3 minutach tejże warstwy tkaniny uprzednio odciśniętą drugą warstwą tkaniny z miski.

11. Zmienianie tkanin do czasu zakończenia zabiegu.

12. Osuszenie skóry po zabiegu.

13. Osłonięcie miejsca leczonego.

14. Obserwowanie reakcji pacjenta na prowadzoną terapię przez cały czas trwania zabiegu.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie przyborów po zabiegu.

2. Przeznaczenie rękawiczek jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Dezynfekcja miski i podkładu ochronnego-, tkaninę przeznaczyć do prania.

4. Obserwowanie reakcji pacjenta na prowadzoną i po jej zakończeniu.

5. Higieniczne mycie rąk.

6. Udokumentowanie zabiegu.

Okład wysychający

Jest to zabieg terapeutyczny polegający na miejscowym stosowaniu zimna wilgotnego na małe powierzchnie ciała, wywołujący odczyn naczyniowy skóry. U osób z niedokrwistością lub osłabionych odczyn ten może nie wystąpić. Okład wysychający działa na­grzewająco i uspokajająco. Stosuje się go na klatkę piersiową w nerwobólach, przewlekłym nieżycie oskrzeli, zapaleniu płuc, zapałem. opłucnej, grypie, astmie oskrzelowej. Zastosowany na tułów lub tylko na brzuch, ułatwia wchłoniecie wysięków zapalnych w obrębie jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Wykorzystywany jest także w przypadku kamicy nerkowej, wątrobowej oraz w bolesnym miesiączkowaniu. W guzkach krwawniczych oraz w zapaleniu okołoprostniczym stosuje się go na krocze i narządy płciowe.

Okład wysychający obniża temperaturę pacjenta o około 1°C w czasie 2 - 3 godzin. Czas ten w gorączce ulega skróceniu, a w zaburzeniach krążenia obwodowego - wydłużeniu.

Okład chłodzący składa się z 2 warstw - mokrej i suchej.

Celem stosowania okładu wysychającego

• działanie przeciwbólowe i uspokajające ;

• obniżenie temperatury ciała;

• zahamowanie procesu zapalnego,

• obniżenie napięcia mięśni.

Algorytm wykonania okładu wysychającego

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własna ocena stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji na zimne

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu:

• warstwa tkaniny - lniana lub bawełniana, dobrze wchłaniająca wodę,

• warstwa tkaniny - flanelowa lub z wełny, większa od warstwy lnianej lub bawełnianej,

• woda chłodna,

• dodatki według zlecenia, np. spirytus (tylko do skropienia warstwy pierwszej przed założeniem na klatkę piersiową),

• rękawiczki jednorazo­wego użytku,

• bandaż.

6. Przygotowanie otoczenia - podwyższenie temperatury oto­czenia, zapewnienie spokoju, zaopatrzenie w dodatkowy koc.

7. Poinformowanie o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

9. Zaplanowanie czasu wykonania okładu.

10. Wyjaśnienie, iż w pierwszej chwili pacjent będzie odczu­wał nieprzyjemne zimno, które po kilku chwilach ustąpi, wyjaśnienie mechanizmu efektu „gęsiej skórki".

11. Zachęcenie do odprężenia się, zrelaksowania.

12. Pouczenie o unikaniu gwałtownych mchów w czasie zabiegu.

13. Poinformowanie o konieczności: oddania moczu przed zabiegiem; zgłaszania pielęgniarce niepokojących obja­wów występujących podczas zabiegu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w wygodnej i bezpiecznej pozycji, uza­leżnionej od miejsca stosowania okładu.

3. Okrycie pacjenta dodatkowym kocem.

4. Odsłonięcie miejsca stosowania okładu.

5. Przyłożenie na okolicę leczoną pierwszej warstwy - tka­niny mokrej, dokładnie odciśniętej z nadmiaru wody, wygładzonej.

6. Przyłożenie drugiej warstwy - tkaniny suchej pokry­wającej całkowicie mokrą i wystającą ponad jej brzegi o około 2 cm z każdej strony (nie muszą szczelnie przyle­gać do siebie).

7. Luźne przymocowanie okładu bandażem.

8. Ułożenie dzwonka alarmowego w zasięgu ręki pacjenta.

9. Zakończenie stosowania okładu po wyschnięciu warstwy mokrej (około 2-3 godz.) lub powtórzenie zabiegu.

10. Obserwacja reakcji pacjenta na zabieg (skóra powinna być sucha i chłodna po ściągnięciu okładu, a warstwa mokra okładu sucha i zimna).

Czynności końcowe

1. uporządkowanie materiału, sprzętu, otoczenia

• Uporządkowanie przyborów po zabiegu.

• Przeznaczenie rękawiczek jednorazowego użytku do utylizacji.

• Tkaninę przeznaczyć do prania.

• Postępowanie z pacjentem:

• osuszenie i natłuszczenie skóry

1. Czynności końcowe wykonywane przez pielęgniarkę:

• Higieniczne mycie rąk.

• Udokumentowanie zabiegu.

Ciepło suche

Ciepło suche ma zastosowanie w postaci:

• termoforu,

• ciepłych kompresów żelowych,

• poduszek elektrycznych,

• lamp emitujących promieniowanie podczerwone.

Celem zastosowania u pacjentów ciepła suchego jest:

• przyspieszenie gojenia się ran,

• poprawa miejscowego krążenia

• złagodzenie bólu

• ustąpienie skurczów mięśni

• ocieplenie całego ciała

Termofor/ciepły kompres żelowy

Stosowanie termoforu/ ciepłego kompresu żelowego polega na stosowaniu ciepła suchego na niewielkie powierzchnie ciała. największe nasilenie działania następuje po upływie 20 - 30 minut. termoforu/ kompresu żelowego nie powinno się stosować dłużej niż godzinę. w czasie zabiegu może wystąpić:

• nieznaczny wzrost tętna

• pogłębienie oddechu,

• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

• wzmożone pocenie

wskazania

• bolesne miesiączki

• kolka jelitowa

• bóle mięśniowe

• wzdęcia

• przykurcze

• nerwobóle

• oziębienie.

przeciwwskazania

• krwotoki

• ostre stany zapalne grożące perforacją np. ostre zapalenie wyrostka robaczkowego

• oparzenia

Zagrożenia podczas stosowania termoforu/kompresu żelowego:

• oparzenie

• podrażnienie skóry

Uwaga ostrożnie stosować u pacjentów nieprzytomnych i osób z zaburzeniami czucia.

Algorytm zastosowania termoforu/kompresu żelowego

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własna ocena stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat wrażliwości na ciepło.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Przygotowanie zestawu:

• termofor lub kompres żelowy wcześniej ogrzany w około 2,5 1 wody o temperaturze 70-80°C przez 7-10 minut,

• pokrowiec na kompres łub ter­mofor,

• gorąca woda do termoforu o temperaturze około 50-70°C.

• Poinformowanie o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

• Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

• Zachęcenie do odprężenia się, zrelaksowania, oddania moczu przed zabiegiem.

• Poinformowanie:

• iż podczas zabiegu aktywność ruchowa pacjenta będzie ograniczona - do konieczności pozostawania w łóżku;

• o niebezpieczeństwach związanych z zastosowaniem termoforu;

• o konieczności zgłaszania pielęgniarce wszelkich niepo­kojących objawów.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji zapewniającej komfort i bez­pieczeństwo, uzależnionej od miejsca zastosowania termoforu/kompresu żelowego:

1. w wypadku stosowania termoforu:

• napełnienie termoforu do połowy gorącą wodą,-

• usunięcie z niego powietrza;

• staranne zakręcenie termoforu;

• sprawdzenie szczelności korka;

2. w przypadku stosowania kompresu żelowego:

• wcześniejsze ogrzanie w około 2,5 1 wody o temperaturze 70-80°C przez 7-10 minut.

3. Włożenie termoforu/kompresu żelowego do pokrowca.

4. Ułożenie termoforu/kompresu żelowego na leczonym miejscu.

5. Kontrolowanie stanu pacjenta i przebiegu zabiegu: tempera­tury wody w termoforze lub stopnia oziębienia kompresu

6. Zakończenie zabiegu - usunięcie termoforu/kompresu że­lowego.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie sprzętu po zabiegu.

2. przeznaczenie rękawiczek do utylizacji.

3. Przeznaczenie pokrowca na termofor do prania.

4. Ocena stanu ogólnego i wnikliwa ocena stanu skóry leczniczego miejsca.

5. Edukacja pacjenta w zakresie pielęgnacji skóry po zabiegu

6. Higieniczne mycie rąk.

7. Udokumentowanie zabiegu.

CIEPŁO WILGOTNE - to przede wszystkim: okłady rozgrze­wające pod ceratką i ciepłe kąpiele. Ciepło wilgotne stosujemy u pacjenta w celu:

• zwiększenia odporności komórek,

• zmniejszenia bólu,

• zmniejszenia napięcia mięśni,

• pobudzenia czynności jelit

• przyspieszenia powstania ropy,

• przerwania procesu zapalnego,

• rozszerzenia naczyń krwionośnych i chłonnych,

• zwiększenia prze­puszczalności naczyń włosowatych,

• ułatwienia przenikania leukocytów do przestrzeni okołonaczyniowej,

• przyspieszenia przemiany materii.

Okład rozgrzewający

Stosowanie okładu rozgrzewającego jest zabiegiem terapeuty­cznym polegającym na miejscowym stosowaniu ciepła wilgotnego na małe powierzchnie ciała.

Okład rozgrzewający składa się z trzech warstw: wilgotnej, ceratki i suchej. Warstwa mokra swą wilgotność utrzymuje od 6 do 8 godzin i tyle też czasu okład powinien być utrzymany na miejscu leczonym.

Wskazania do stosowania okładu rozgrzewającego:

• stany zapalne żył;

• zrosty po wstrzyknięciach;

• zakrzepowe zapalenie żył;

• czyraki, zastrzały, ropowice,-

• angina;

• stan zapalny ucha środkowego;

• zapalenie płuc i oskrzeli, jeśli temperatura ciała nie przekra­cza 38°C.

UWAGA!

• nie stosować okładów rozgrzewających: w początkowym okresie urazu, u pacjentów z chorobą nowotworową, u pa­cjentów po zażyciu środków uspokajających, u chorych nie­spokojnych, pobudzonych;

• obserwować podczas stosowania okładu rozgrzewającego: dzieci, osoby starsze, nieprzytomnych, pacjentów z niewy­dolnością krążenia, nadwrażliwych na ciepło, z zaburzenia­mi czucia;

• ostrożnie stosować okłady rozgrzewające w przypadku nie­wyjaśnionych dolegliwości brzusznych.

Algorytm wykonania okładu rozgrzewającego

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własna ocena stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji na ciepło.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu:

• wata,

• ceratka o 2 cm większa od waty (z każdej strony),

• warstwa ligniny o 2 cm większa z każdej strony od ceratki,

• woda (w zależności od zlecenia) chłodna lub letnia o temperaturze ciała,

• dodatki według zleceń, np. Altacet, roztwór ichtiolu, spirytus (tylko do skropienia okładu), napar z siana, napar z rumianku,

• ban­daż,

• wazelina, rękawiczki jednorazowego użytku.

6. Przygotowanie otoczenia, zamknięcie okien i drzwi oraz zapewnienie spokoju.

7. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

9. Zwrócenie uwagi na ścisłe przestrzeganie czasu trwania okładu.

10. Poinformowanie:

• że podczas zabiegu aktywność ruchowa pacjenta będzie ograniczona - do konieczności pozostawania w łóżku;

• o konieczności zgłaszania pielęgniarce niepokojących obja­wów.

Czynności właściwe

1. sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji zapewniającej bezpieczeń­stwo i wygodę, zależnej od miejsca stosowania okładu.

3. Odsłonięcie okolicy leczonej.

4. Posmarowanie miejsca założenia okładu wazeliną.

5. Przyłożenie warstwy mokrej (dokładnie odciśnięte; i wygładzonej) na okolicę leczoną.

6. Położenie na warstwie mokrej przygotowanej ceratki.

7. Położenie na ceratce warstwy suchej (wszystkie warstw)-muszą do siebie szczelnie przylegać).

8. Przymocowanie okładu, np. bandażem.

9. Ułożenie w zasięgu ręki pacjenta dzwonka alarmowego.

10. Usunięcie warstwy mokrej i ceratki (po upływie 6-8 go­dzin) ; warstwa mokra i skóra po zabiegu powinny być wil­gotne i ciepłe.

11. Pozostawienie na około 30 minut suchej warstwy okładu.

12. Usunięcie warstwy suchej okładu lub powtórzenie okładu.

13. Pielęgnacja skóry po okładzie w zależności od oceny jej stanu.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie sprzętu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Edukacja pacjenta w zakresie pielęgnowania skóry po okładzie - natłuszczenie.

4. Higieniczne mycie rąk.

5. Udokumentowanie zabiegu.

BAŃKI u pacjentów stosowane są w postaci tradycyjnych ba­niek ogniowych oraz baniek bezogniowych. Mechanizm działania baniek polega na spo­wodowaniu przekrwienia tętniczo-żylnego i pękaniu powierzchow­nych naczyń krwionośnych, z których uwolniona do tkanek krew działa jak obcogatunkowe białko, wyzwalając w organizmie pacjen­ta produkcję ciał odpornościowych. Przekrwienie tętniczo-żylne uzyskuje się, wytwarzając we wnętrzu bańki podciśnienie - poprzez rozrzedzenie powietrza (bańki tradycyjne) lub przez jego wypompo­wanie (bańki bezogniowe). Bańki stawiane są z przodu i tyłu klatki piersiowej, szeregami, w odległości około 1-2 cm jedna od drugiej. Baniek nie należy stawiać: na kręgosłupie, obojczyku, mostku, bro­dawkach piersiowych, gruczołach piersiowych, w okolicy koniusz­ka serca, żołądka, nerek, dużych naczyń krwionośnych, u osób bar­dzo wychudzonych na łopatkach.

Wskazania do stosowania baniek:

• zapalenie płuc, oskrzeli;

• przeziębienie;

• zapalenie górnych dróg oddechowych.

Przeciwwskazania do stosowania baniek:

• ropne i grzybicze zapalenie skóry;

• alergiczne zapalenie skóry;

• blizny, znamiona, zmiany barwnikowe w miejscu stosowa­nia baniek;

• wzmożona kruchość naczyń krwionośnych

• ciąża;

• zaburzenia krzepnięcia krwi',

• niedokrwistość;

• niewydolność krążenia;

• nowotwory;

• gruźlica płuc;

• długotrwałe wyniszczające choroby.

Powikłania/zagrożenia podczas stosowania baniek to:

• poparzenie pacjenta;

• skaleczenie pacjenta uszkodzoną bańką.

Algorytm wykonania baniek tradycyjnych

1. Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własną oceną stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat doświadczeń w zakresie stosowania baniek.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu:

• 30-40 baniek ogrzanych przez zanurzenie w wodzie o temperaturze 40°C),czystych, suchych, jednakowej wielkości, uprzednio spraw­dzonych, czy nie są uszkodzone,

• lampka spirytusowa lub świeczka ustawiona tak, aby nie przenosić płomieni-spirytusem,

• denaturat,

• kwacz (wata umocowana na metalowym pręcie, o długości około 2 cm),

• gaziki,

• wazelina

• chustka trójkątna,

• zapałki,

• naczynie na odpadki,

• ręcznik,

• rękawiczki jednorazowego użytku,

• oraz do usunięcia baniek:

• naczynie z preparatem dezynfekcyjnym na bańki.

• gaziki,

• spirytus 70%,

• puder antyseptyczny,

• naczynie na odpadki.

6. Przygotowanie otoczenia:

• zamknięcie okien i drzwi,

• sprawdzenie, czy na sali nie jest stosowana tlenoterapia.

7. Poinformowanie o celu, istocie, niebezpieczeństwach i przebiegu zabiegu.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Przygotowanie łóżka pacjenta; pozostawienie jednej po­duszki, którą należy zsunąć nisko pod plecy pacjenta.

3. Zdjęcie górnej części piżamy pacjenta.

4. Ułożenie pacjenta płasko na brzuchu tak, aby łopatki nie uwypuklały się (ręce pacjenta ułożone płasko pod po­duszką):

5. osłonięcie włosów pacjenta chustką trójkątną;

6. przygotowanie miejsca stosowania baniek; przy du­żym owłosieniu ogolenie pleców i klatki piersiowej u mężczyzn, przy znacznym wychudzeniu natłuszcze­nie skóry wazeliną;

7. zapalenie lampki spirytusowej

8. nasączenie kwacza denaturatem,

9. odciśnięcie go o brzeg naczynia z dena­turatem (nie za słabo, gdyż może spaść kropla palącego się denaturatu i nie za mocno, gdyż będzie paliła się wata);

10. ujęcie lewą rękę 2 baniek i trzymając w prawej ręce kwacz zapalenie go_;

11. włożenie kwacza do wnętrza bańki na około 1 sekundę, tuż nad miejscem, na które ma być przyłożona bańka;

12. stawianie baniek natychmiast po ich ogrzaniu, zaczy­nając od strony dalszej i góry w odstępach 1-2 cm;

13. zdmuchnięcie płomienia na kwaczu (odwrócić się od pacjenta, kwacz osłonić ręką i zdmuchnąć);

14. Powtarzanie czynności do momentu zapełnienia powierz­chni klatki piersiowej pacjenta lub postawienia zleconej ilości baniek.

15. Sprawdzenie po postawieniu wszystkich baniek, czy nie odpadają, ponowne postawienie baniek, które się nie trzy­mają.

16. Rozłożenie ręcznika na przystawionych bańkach.

17. Przykrycie pacjenta kołdrą.

18. zdjęcie chustki trójkątnej z włosów pacjenta;

19. zgaszenie świeczki lub palnika

20. Zdjęcie baniek po upływie 15-20 minut: odkrycie miejsca stosowania baniek i uciskając kciukiem skórę tuż obok bańki, wpuszczenie do niej powietrza.

21. Zdjęte bańki należy włożyć do naczynia ze środkiem antyseptycznym.

22. Osuszenie pleców ręcznikiem.

23. Pielęgnacja (zabezpieczenie) skóry pacjenta po zabiegu - przetarcie skóry gazikiem nasączonym 70% spirytusem;

24. Założenie pacjentowi górnej części piżamy.

25. Przesłanie łóżka pacjenta

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie sprzętu po zabiegu;

2. przeznaczenie materiału jednorazowego użytku do utylizacji.

3. przeznaczenie baniek do sterylizacji;

4. Ocena stanu skóry pacjenta po zabiegu i postępowanie zgodne z rozpoznaniem - przetarcie skóry gazikiem nasączonym spirytusem, w wypadku wystąpienia drobnych pęcherzyków zastosować np.: Sudocrem, Panthenol.

5. Poinformowanie pacjenta o konieczności pozostania w łóżku przez 30 minut pod przykryciem i ograniczeniu wychodzenia z łóżka przez 2-3 dni.

6. Higieniczne mycie rąk.

7. Udokumentowanie zabiegu.

Algorytm postawienia baniek bezogniowych

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim lub własną oceną stanu pacjenta.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat doświadczeń w zakresie stosowania baniek.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu:

• 30-40 baniek ogrzanych przez zanurzenie w wodzie o temperaturze 40°C),czystych, suchych, jednakowej wielkości, uprzednio spraw­dzonych, czy nie są uszkodzone,

• gaziki,

• wazelina

• ręcznik,

• rękawiczki jednorazowego użytku,

• oraz do usunięcia baniek:

• naczynie z preparatem dezynfekcyjnym na bańki.

• gaziki,

• spirytus 70%,

• puder antyseptyczny,

• naczynie na odpadki.

6. Przygotowanie otoczenia:

• zamknięcie okien i drzwi,

• sprawdzenie, czy na sali nie jest stosowana tlenoterapia.

7. Poinformowanie o celu, istocie, niebezpieczeństwach i przebiegu zabiegu.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Przygotowanie łóżka pacjenta; pozostawienie jednej po­duszki, którą należy zsunąć nisko pod plecy pacjenta.

3. Zdjęcie górnej części piżamy pacjenta.

4. Ułożenie pacjenta płasko na brzuchu tak, aby łopatki nie uwypuklały się (ręce pacjenta ułożone płasko pod po­duszką):

5. przygotowanie miejsca stosowania baniek; przy du­żym owłosieniu ogolenie pleców i klatki piersiowej u mężczyzn, przy znacznym wychudzeniu natłuszcze­nie skóry wazeliną;

6. założenie na zaworek bańki pompki z wciśniętym tłokiem;

7. przystawienie bańki w wybrane miejsce, lekko doci­skając ją do ciała,-

8. wypompowanie powietrza z bańki, wyciągając do ko­ńca tłok pompki.

9. Powtarzanie czynności do momentu zapełnienia powierz­chni klatki piersiowej pacjenta lub postawienia zleconej ilości baniek.

10. Sprawdzenie po postawieniu wszystkich baniek, czy nie odpadają, ponowne postawienie baniek, które się nie trzy­mają.

11. Rozłożenie ręcznika na przystawionych bańkach.

12. Przykrycie pacjenta kołdrą.

13. Zdjęcie baniek po upływie 15-20 minut: odkrycie miejsca stosowania baniek i uciskając kciukiem skórę tuż obok bańki, wpuszczenie do niej powietrza.

14. Zdjęte bańki należy włożyć do naczynia ze środkiem antyseptycznym.

15. Osuszenie pleców ręcznikiem.

16. Pielęgnacja (zabezpieczenie) skóry pacjenta po zabiegu - przetarcie skóry gazikiem nasączonym 70% spirytusem;

17. Założenie pacjentowi górnej części piżamy.

18. Przesłanie łóżka pacjenta

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie sprzętu po zabiegu;

2. przeznaczenie materiału jednorazowego użytku do utylizacji.

3. przeznaczenie baniek do sterylizacji;

4. Ocena stanu skóry pacjenta po zabiegu i postępowanie zgodne z rozpoznaniem - przetarcie skóry gazikiem nasączonym spirytusem, w wypadku wystąpienia drobnych pęcherzyków zastosować np.: Sudocrem, Panthenol.

5. Poinformowanie pacjenta o konieczności pozostania w łóżku przez 30 minut pod przykryciem i ograniczeniu wychodzenia z łóżka przez 2-3 dni.

6. Higieniczne mycie rąk.

7. Udokumentowanie zabiegu.

Podawanie leków doustnie

Podawanie leku doustnie, ze względu na wygodę pacjenta, jest jednym z podstawowych sposobów wprowadzania leku do ustroju. Lek podany doustnie dostaje się przez przełyk do żołądka i jelit. Prze­chodzi przez odcinki o różnym pH, a więc niezależnie od budowy może zostać wchłonięty. Wchłanianie leku podanego doustnie jest za­leżne od wielu czynników i podlega indywidualnym wahaniom. Na skuteczność wchłaniania mogą w znacznym stopniu wpływać: czas podania leku w stosunku do posiłku, rodzaj diety, wydzielanie soków trawiennych i inne czynniki. Lek podany doustnie zaczyna działać po upływie od 5 minut (krople) do 30 minut (kapsułki, tabletki).

Przy przygotowaniu i podaniu leków doustnie nie obowiązuje zachowanie warunków jałowości, natomiast należy przestrzegać wszystkich zasad omówionych we wstępie rozdziału. W przypadku błędnego podania leku należy natychmiast powiadomić lekarza.

Postacie i sposób podawania leków doustnych przedstawiono w tabeli 1.

Wskazania do podania leków doustnie:

• choroby układu pokarmowego,

• oddechowego,

• moczowego,

• nerwowego,

• naczyniowego,

• płciowego,

• wewnątrzwydzielniczego,

• narządu ruchu,

• narządów zmysłu

• oraz skóry.

Przeciwwskazania do podawania leków doustnie:

• oparzenia jamy ustnej, gardła, przełyku;

• alergia na lek;

• chory nieprzytomny.

Powikłania/zagrożenia podania leków doustnie:

• drażnienie i uszkodzenie przewodu pokarmowego i wątroby;

• interakcje pomiędzy zażywanymi lekami a stosowaną dieta lub innymi lekami;

• ogólne działania uboczne leku, takie jak: zaburzenia pracy serca, krążenia, oddychania, świadomości, żołądkowe, jeli­towe, wydzielania, gorączka, aktywności seksualnej, neuro­logiczne;

• miejscowe działania uboczne leku, takie jak: zaczerwienie­nie, swędzenie, zmiany skórne, uszkodzenie nerwów, zmia­ny smakowe, suchość w ustach, wypadanie włosów;

• zatrucia (przedawkowanie);

• objawy uczuleniowe;

• zakrztuszenie lekiem;

• przyzwyczajenie z obniżoną reakcją i/lub działanie uboczne - uzależnienie,-

• objawy głodu lekowego w przypadku odstawienia, np. leków uspokajających;

• zwiększenie wrażliwości skóry na promieniowanie UV;

• w czasie ciąży i karmienia piersią wywołanie objawów nie­pożądanych u płodu lub noworodka.

Algorytm podawania leków doustnie

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Przygotowanie sprzętu:

• wózek „lekowy",

• indywidualne kar­ty zleceń lekarskich,

• kieliszki z podziałką,

• miseczki,

• bagiet­ki,

• łyżeczki,

• moździerz,

• wyskalowana strzykawka,

• kroplo­mierz,

• kubeczki jednorazowe,

• dzbanek z wodą do picia.

1. Przygotowanie leków (przestrzeganie zasad podanych po­wyżej).

2. Poinformowanie pacjenta o rodzaju leku, jego działaniu, skutkach ubocznych.

3. Uzyskanie zgody pacjenta na przyjęcie leku.

4. Poinstruowanie pacjenta o szczególnych warunkach przyję­cia leku (jeśli takie istnieją) oraz o rodzaju diety, jakiej powi­nien przestrzegać i płynach, jakimi powinien popijać leki.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w wygodnej i bezpiecznej pozycji (naj­lepiej siedzącej lub półsiedzącej).

3. Podanie leku do przyjęcia w kieliszku lub miseczce - pa­cjentom, którzy nie mogą sami zażyć leku (np. złamanie obu kończyn górnych), włożenie leku do jamy ustnej, umieszczenie tabletek trudnych do przełknięcia na nasa­dzie języka (bliżej gardła), np. leków o większych rozmia­rach, w opłatkach.

4. Podanie wody do popicia leku.

5. Sprawdzenie, czy pacjent połknął lek.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfe­kcji i sterylizacji.

3. W wypadku podawania leku doraźnie po upływie około 30 minut uzyskanie od pacjenta informacji i (jeśli to możli­we) sprawdzenie w sposób obiektywny, czy lek przyniósł oczekiwany skutek.

4. Obserwowanie pacjenta pod kątem wystąpienia objawów ubocznych, w razie ich pojawienia się dokładne opisanie ich w dokumentacji pacjenta, ewentualnie natychmiastowe zawiadomienie lekarza.

5. Higieniczne mycie rąk.

6. Udokumentowanie podania leku.

Podawanie leków przez układ oddechowy

Przez układ oddechowy podaje się leki poprzez ich wziewanie. Podawane leki mogą występować w postaci: gazu, np. tlenu, pary wodnej, substancji lotnych i proszku.

Inhalacje

Inhalacja to wdychanie gazów oddechowych wraz z rozpylony­mi w nich środkami nawilżającymi (woda) lub leczniczymi o działaniu miejscowym (rozmiękczające śluz, hamujące przebieg procesów zapalnych, rozszerzające oskrzela, antybiotyki) lub ogól­nym (np. adrenalina, atropina). Wprowadzenie leków do układu oddechowego jest możliwe dzięki zastosowaniu urządzeń wytwa­rzających aerozole o różnym stopniu rozproszenia (wielkości cząsteczek). Rozproszone cząsteczki do średnicy 10-30 mikrome­trów docierają tylko do krtani (z tego względu stosowane są jedynie w leczeniu górnych dróg oddechowych). Cząsteczki o średnicy 6-10 mikrometrów docierają do tchawicy i dużych oskrzeli. Cząsteczki równe i mniejsze niż 5 mikrometrów penetrują średnie i drobne oskrzela, najmniejsze (1-2 mikrometrów) docierają aż do pęcherzy­ków płucnych. Zabieg trwa nie dłużej niż 15 minut, w czasie któ­rych pacjent wdycha nie więcej niż 2 ml leku.

Cele stosowania terapii inhalacyjnej: i

• nawilżenie powietrza wdychanego;

• nawilżenie błony śluzowej tchawicy i oskrzeli;

• rozszerzenie oskrzeli;

• zmniejszenie stanu zapalnego dróg oddechowych;

• rozrzedzenie wydzieliny z dróg oddechowych;

• znieczulenie ogólne,-

• testy inhalacyjne na alergeny wziewne, np. trawy, zboża.

Wskazania do terapii inhalacyjnej.

• tlenoterapia i oddychanie za pomocą respiratora;

• obturacyjne i przewlekłe schorzenia płuc,-

• ostre i przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych;

• przygotowanie do gimnastyki oddechowej i drenażu ułoże-niowego;

• profilaktyka niedodmy i zapalenia płuc;

• rozpoznanie dychawicy oskrzelowej.

Powikłania/zagrożenia podczas stosowania terapii inhalacyj­nej:

• zakażenie przez drobnoustroje znajdujące się w zastosowa­nym sprzęcie i przewodach;

• zadziałanie leków na śluzówki oka_;

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych poda­nego leku, np. ostra duszność, przyspieszona czynność ser­ca, niepokój, niemiarowość, zawroty głowy, ogólny niepo­kój, mroczki przed oczami.

We wszystkich wymienionych sytuacjach należy natychmiast przerwać inhalację, otworzyć okno, pacjenta położyć lub posadzić w pozycji ułatwiającej oddychanie, uspokoić. Jeśli objawy nie ustąpią, należy wezwać lekarza.

Algorytm wykonania inhalacji

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualnej karcie zle­ceń chorego.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

4. Przygotowanie sprzętu:

• miska nerkowata,

• chusteczki pa­pierowe i worek na odpady,

• podkład ochronny,

• rękawiczki jednorazowego użytku,

• lek do inhalacji, np. rozrzedzający śluz, hamujący przebieg procesów zapalnych,

• inhalator ultradźwiękowy,

• jednorazowa maska bądź ustnik.

5. Przygotowanie inhalatora do pracy według instrukcji, tj. używanie sterylnego układu przewodów oraz sterylnego pojemnika na wodę destylowaną.

6. Przygotowanie otoczenia, zamknięcie okien i drzwi, zape­wnienie spokoju i ciszy

7. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

9. Zaplanowanie czasu wykonania zabiegu.

10. Poinformowanie o konieczności oczyszczenia nosa, zdję­ciu okularów, wyjęciu szkieł kontaktowych, u kobiet zmyciu makijażu przed zabiegiem, niestosowaniu inhala­cji bezpośrednio przed lub po posiłkach, gdyż niektóre pary zawierające leki wywołują odruchy wymiotne, konie­czności zgłaszania niepokojących objawów występujących podczas zabiegu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w preferowanej przez niego pozycji za­pewniającej komfort i bezpieczeństwo, najlepiej siedzącej z podparciem pleców lub półwysokiej.

3. Zabezpieczenie ubrania pacjenta podkładem ochronnym.

4. Zabezpieczenie włosów pacjenta chustką bawełnianą.

5. Postawienie w zasięgu ręki pacjenta miski nerkowatej i chusteczek do odkrztuszania.

6. Podanie pacjentowi ustnika lub maski.

7. Polecenie pacjentowi, aby spokojnie i głęboko oddychał, przez nos lub usta, zależnie od zlecenia (ok. 8-12 odde­chów/min), i stosował odprężenia między oddechami.

8. Przysunięcie aparatu na odległość 50 cm od chorego.

9. Ustawienie żądanej wydajności rozpylania i stężenia aero­zolu.

10. Włączenie inhalatora.

11. Czuwanie przy pacjencie podczas zabiegu, kontrolowanie prawidłowości działania sprzętu.

12. Pomaganie podczas odkasływania.

13. Zakończenie inhalacji po wyczerpaniu zleconej ilości leku.

14. Wyłączenie inhalatora (także z sieci).

15. Usunięcie chustki i podkładów z ciała pacjenta.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Czyszczenie i odkażanie sprzętu wielorazowego użytku oraz przeznaczenie go do sterylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

4. Umożliwienie pacjentowi przeprowadzenia pielęgnacji jamy ustnej.

5. Skontrolowanie tętna i oddechu.

6. Poinformowanie, że 30 minut po inhalacji nie należy: palić tytoniu, wychodzić na zimne powietrze, głośno rozmawiać.

7. Higieniczne mycie rąk.

8. Udokumentowanie zabiegu.

UWAGA!

Nie należy stosować inhalacji u chorych pobudzonych.

Metoda ultradźwiękowa nie powinna być stosowana u chorych z alergicznymi chorobami układu oddechowego, również astmą.

Podawanie tlenu

Tlenoterapia to zabieg leczniczy, polegający na podaniu cho­remu do oddychania powietrza atmosferycznego wzbogaconego w tlen lub czystego tlenu. Tlen jest lekiem, powinien więc być po­dawany w określonych dawkach i z reguły na zlecenie lekarza. Nie dotyczy to nagłych wypadków, w których pielęgniarka ma prawo, na podstawie własnej oceny stanu pacjenta, podać tlen doraźnie lub stosować tlenoterapię ciągłą pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa

Tlenoterapia ciągła to podawanie tlenu przez minimum 15 godzin na dobę, pamiętając o stosowaniu przerw po 15-30 minutach, aby nie dopuścić do nadmiernego natlenienia.

Cele podania tlenu:

• wzbogacenie wdychanego powietrza odpowiednią dawką tlenu w celu ułatwienia choremu oddychania,-

• zwiększenie ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi w celu uniknięcia niedoboru tlenu w tkankach (hipoksji).

Wskazania do podawania tlenu:

• niewydolność wentylacyjna płuc,-

• utrudnienie dyfuzji tlenu z pęcherzyków płucnych;

• zmniejszona ilość hemoglobiny,-

• niewydolność i zwolnienie krążenia;

• zaburzenia wymiany gazowej na poziomie komórkowym;

• ostre stany zagrożenia życia, tj. wstrząs, zator tętnicy płuc­nej, nagłe zatrzymanie krążenia, zawał serca.

Zagrożenia podczas podawania tlenu:

• wybuch, pożar - w wyniku stosowania w tym samym po­mieszczeniu otwartego źródła ognia, pracy w odzieży wełnia­nej, pracy tłustymi rękami, używania alkoholu, zwarcia in­stalacji elektrycznej dzwonka alarmowego, zbyt bliskiej od­ległości do grzejników, używania urządzeń elektrycznych;

• pogorszenie samopoczucia, ból za mostkiem, zaburzenia charakteru oddechu, włącznie z jego zatrzymaniem (jako skutek nadmiernego natlenienia), obrzęk zatok obocznych nosa i ból głowy (jako skutek przedostania się tlenu do zatok obocznych nosa), wzdęcia brzucha i trudności w oddychaniu (jako skutek przedostania się tlenu przez przełyk do żołądka);

• obniżenie temperatury ciała u osób w podeszłym wieku;

• niezauważenie wyczerpania butli z tlenem;

• wysychanie błony śluzowej dróg oddechowych i upośledze­nie ruchu rzęsek (jeśli tlen nie był ogrzewany i nawilżany);

• uszkodzenie śródbłonka włośniczek płucnych

• zmniejszenie szybkości oczyszczania śluzowo-rzęskowego tchawicy w warunkach długotrwałej hiperoksji (nadmiar tlenu w tkankach)

• nieodwracalne uszkodzenie tkanek oka i mózgu u noworodka oraz płuc u chorych w każdym wieku;

• możliwość zachłyśnięcia się wymiocinami w przypadku sto­sowania maski częściowo zwrotnej.

Techniki tlenoterapii to:

• techniki wykorzystujące małe (tzn. mniejsze od pojemności minutowej chorego) przepływy tlenu - tlen podawany jest przez prostą maskę tlenową, maskę częściowo zwrotną, cewnik do nosa, kaniulę nosową;

• techniki wykorzystujące duże (tzn. większe od pojemności minutowej chorego) przepływy tlenu - tlen podawany jest przez prostą maskę bezzwrotną, maskę Venturiego, namio­ty tlenowe (których się aktualnie nie poleca do prowadzenia tlenoterapii u dorosłych) oraz do oddychania czystym tle­nem - układ Reesa.

Algorytm podawania tlenu

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualnej karcie zle­ceń chorego lub własna ocena stanu pacjenta.

1. Higieniczne mycie rąk.

2. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

3. Przygotowanie sprzętu:

• naczynie na odpadki,

• lignina,

• rę­kawiczki jednorazowego użytku,

• oraz w zależności od te­chniki podania tlenu: np.

• jednorazowa prosta maska tlenowa lub maska częściowo zwrotna,

• lub jednorazowy cewnik do nosa (w tym wypadku zestaw należy uzu­pełnić o przylepiec lub koreczki piankowe oraz żel znieczulający)

• bądź jednorazowa kaniula nosowa -

• technika wykorzystująca małe przepływy tlenu,-np. jednorazowa maska Venturiego )

• lub jed­norazowa maska bezzwrotna

• technika wykorzystująca duże przepływy tlenu; np. układ Reesa - do oddychania czystym tlenem.

• Przygotowanie i sprawdzenie źródła tlenu:

1. w przypadku stosowania butli tlenowej

• usunięcie kapturka ochronnego; otworzenie na chwilę głównego zaworu, połączenie równolegle ciśnieniomie­rza;

• skontrolowanie na manometrze ciśnienia w butli;

• kontrola szczelności i sprawności;

• kontrola zapasu tlenu (stan manometru x pojemność butli = objętość tlenu w litrach);

• ocena czasu, na jaki wystarczy zapas tlenu w butli (ciśnienie w butli x zawartość butli, podzielone przez zużycie (l/min) = czas dysponowania zapasem);

2. w przypadku korzystania z centralnej tlenowni:

• sprawdzenie zaworu tlenu;

• połączenie drenu z reduktorem, sprawdzenie poziomu wody destylowanej w nawilżaczu tlenu;

3. Zorganizowanie bezpiecznych warunków na sali chorego: wyeliminowanie otwartego źródła ognia (np. nie stosować tradycyjnych baniek na tej samej sali), sprawdzenie insta­lacji elektrycznej dzwonka alarmowego, zachowanie bez­piecznej odległości butli tlenowej od grzejników i innych urządzeń elektrycznych.

4. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu Uzyskanie zgody pacjenta (jeśli jego stan na to pozwala).

5. Uprzedzenie pacjenta o możliwości wystąpienia przyspie­szonego oddechu.

6. Zachęcenie pacjenta, aby oddychał spokojnie i głęboko.

7. Omówienie pielęgnacji skóry twarzy w przypadku stoso­wania maski tlenowej.

8. Podanie pacjentowi maski do ręki w celu oswojenia się z nią.

9. Zalecenie wyjęcia przez pacjenta szkieł kontaktowych w przypadku stosowania cewnika do nosa. Poinformowanie o: konieczności oddychania przez nos w wypadku stosowania kaniuli; konieczności zgłaszania pielęgniarce wszelkich niepokojących objawów lub niedo­godności występujących podczas zabiegu; zachowaniu spokoju oraz unikaniu gwałtownych ruchów podczas za­biegu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

1. Ułożenie pacjenta we wcześniej uzgodnionej pozycji, naj­lepiej półwysokiej.

2. Oczyszczenie nosa pacjenta.

1. Założenie (w zależności od wcześniejszych uzgodnień) ce­wnika - posmarowanie cewnika żelem znieczulającym i wprowadzenie do jamy nosa na głębokość obliczoną na podstawie pomiaru odległości od czubka nosa do płatka usznego pacjenta, tak aby jego koniec nie wystawał poza tylny łuk gardłowy; kaniuli - tak aby wąsy kaniuli znajdo­wały się powyżej progu nosa; lub maski tlenowej - o roz­miarze odpowiadającym wielkości twarzoczaszki pacjenta tak, aby szczelnie przylegała do twarzy. Ustawienie małego przepływu tlenu, przyzwyczajenie pa­cjenta do tlenu.

2. Przymocowanie cewnika, kaniuli lub maski do twarzy pacjenta.

3. Upewnienie się, czy cewnik, kaniula bądź maska jest do­brze założona i nie przeszkadza pacjentowi.

4. Ustawienie szybkości przepływu tlenu w zależności od zlecenia:

• przez cewnik -2-4 l/min;

• kaniulę - 4-8 l/min;

• prostą maskę - 5-10 l/min_;

• maskę częściowo zwrotną - 10-15 l/min;

• układ Reesa - do 25 l/min.

5. Stałe monitorowanie stanu pacjenta podczas zabiegu.

1. Zamknięcie dopływu tlenu po określonym w zleceniu cza­sie jego podawania.

6. Usunięcie cewnika, kaniuli lub maski.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utyliza­cji.

3. Monitorowanie stanu pacjenta po zabiegu.

4. Skontrolowanie stanu jamy ustnej i nosowej po zabiegu i postępowanie zgodne z wynikami oceny.

5. Higieniczne mycie rąk.

6. Udokumentowanie zabiegu.

Podawanie leków miejscowo

Leki podawane miejscowo stosuje się na powierzchnię skóry lub śluzówek, tj. do worka spojówkowego, do nosa, do ucha, do po­chwy. Leczenie miejscowe umożliwia stosowanie leków, które po­dane ogólnie mogłyby wywołać ogólnoustrojowe reakcje toksyczne.

Podawanie leków do worka spojówkowego

Jest to zabieg terapeutyczny polegający na aseptycznym podawaniu leku w postaci kropli lub maści do worka spojówkowego. Leki podane tą drogą działają po kilku minutach.

Wskazania do podania leków do worka spojówkowego

• zapobieganie zakażeniu,

• zapobieganie wysychaniu i uszkodzeniu błony śluzowej przedniej części oka przy braku ruchów powiekami;

• leczenie, np. jaskry;

• znieczulenie powierzchniowe;

• leczenie stanów zapalnych i schorzeń na tle alergicznym

Przeciwwskazanie do podawania leków do worka spojówkowego

• nadwrażliwość na składniki preparatu.

Powikłania/zagrożenia podawania leków do worka spojówkowego:

• podrażnienie spojówki oka_;

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądany danego leku;

• podanie leku do zdrowego oka.

Algorytm podawania kropli i maści do worka spojówkowego

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualnej karcie zleceń chorego.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

4. Przygotowanie sprzętu:

• lek w postaci kropli lub maści o temperaturze pokojowej,

• rękawiczki jednorazowego użytku,

• jałowe gaziki,

• jałowe bagietki lub jałowy kroplomierz (jednorazowy lub wielorazowy), sprawdzić w kierunku uszkodzeń, odrębny dla każdego leku),

• miska nerkowata.

5. Przygotowanie otoczenia - zapewnienie dobrego oświetlenia, ciszy i spokoju.

6. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu czynności

7. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

8. Poinformowanie pacjenta:

• o konieczności zgłaszania pielęgniarce niepokojących objawów podczas zabiegu, np. silne pieczenie;

• o konieczności usunięcia soczewek kontaktowych - jeśli pacjent je posiada);

• że po podaniu leku może mieć uczucie gorszego widzenia;

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji na wznak lub siedzącej z pod­parciem głowy.

3. Przechylenie głowy pacjenta lekko do tyłu.

4. Uchwycenie między trzeci a czwarty palec lewej ręki jałowego gazika.

5. Rozchylenie powiek dwoma palcami lewej ręki - wska­zującym i kciukiem - odsłonięcie dolnego zachyłka worka spojówkowego, oparcie palców o brzegi oczodołu.

6. Uchwycenie w prawą rękę przygotowanego leku, po pono­wnym jego sprawdzeniu - kropli w kroplomierzu lub maści na łopatce bagietki w niewielkiej ilości (o wielkości główki od zapałki).

7. Oparcie prawej dłoni lekko o czoło pacjenta.

8. Polecenie pacjentowi patrzenia ku górze.

• zakropienie leku w ilości 1-2 kropli z wysokości 2-3 cm prostopadle na spojówkę dolnej powieki, nie dotykając zakraplaczem spojówek i rzęs chorego, przytrzy­manie i odciągnięcie dolnej powieki do przodu przez kilka sekund, aby lek nie wypłynął przez szparę powiekową, powolne zwolnienie odsuniętej powieki;

• poinformowanie, że po zakropieniu leku pacjent powi­nien powoli zamykać oko i wykonać kilka ruchów gałką oczną, aby lek równomiernie się rozprowadził;

• lub zsunięcie maści z łopatki na dolny załamek powieki, trzy­mając bagietkę równolegle do policzka, polecenie pacjen­towi przymknięcia powiek i lekkie rozmasowanie maści opuszką palca przez gazik.

9. Osuszenie gazikiem z lewej ręki okolicy oka z nadmiaru leku, odrzucenie gazika i wzięcie następnego.

10. Podanie leku do drugiego oka.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfe­kcji i sterylizacji.

4. Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek

5. Poinformowanie, że po podaniu leku pacjent powinien pozostać z przymkniętymi powiekami przez kilkanaście minut (szczególnie ważne przy podaniu maści).

6. Higieniczne mycie rąk.

7. Udokumentowanie zabiegu.

UWAGA!

Szczególną ostrożność należy zachować przy podawaniu leków zwłaszcza z grupy mydriatyków i miotyków, ponieważ lek, który dostanie się przez przewód nosowo-łzowy do gardła i ust może wchłonąć się przez błonę śluzową i wywołać objawy zatrucia. Objawy te mogą -wystąpić u osób wrażliwych na te leki. Aby tego uniknąć, natychmiast po zakropieniu leków z wyżej wymienionej grupy ucisnąć okolicę woreczka łzowego przez ok. 1-2 minuty i gazikiem wytrzeć nadmiar leku.

Przy równoczesnym stosowaniu kilku leków nie należy podawać więcej niż dwóch, a maksymalnie trzech leków podczas jednego zakrapiania.

Należy zwrócić uwagę, aby nadmiar leku spływał w kierunku ucha, a nie ust chorego.

Podawanie leków do ucha

Jest to zabieg terapeutyczny polegający na podaniu leku w postaci kropli lub maści do kanału ucha zewnętrznego. Leki podane tą drogą działają po kilku minutach.

Wskazania do podania leków do ucha to:

• zakażenia narządu słuchu;

• czyraki zewnętrznego przewodu słuchowego;

• stany zapalne narządu słuchu;

• perforacja błony bębenkowej;

• przed płukaniem zewnętrznego przewodu słuchowego w przypadku obecności stwardniałej woskowiny.

Przeciwwskazania do podania leków do ucha:

• nadwrażliwość na składniki preparatu.

Powikłania podawania leków do ucha to:

• podanie leku do zdrowego ucha;

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych poda­nego leku.

Algorytm podawania leków do ucha

Czynności przygotowawcze:

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualnej karcie zle­ceń chorego.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

4. Przygotowanie sprzętu:

• lek w postaci kropli (przed zakrop­ieniem preparat należy pozostawić w temperaturze pokojo­wej) lub maści (przed założeniem lek należy ogrzać, trzy­mając go przez kilka minut w dłoni),

• rękawiczki jednorazo­wego użytku,

• gaziki,

• jałowy kroplomierz jedno- lub wielorazowy,

• jałowe bagietki,

• kwacze,

• waciki,

• miska nerkowata.

• Przygotowanie otoczenia - zapewnienie dobrego oświetle­nia, ciszy i spokoju.

• Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

• Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

• Poinformowanie pacjenta:

• że zabieg może być nieprzyjemny, pacjent może odczu­wać zawroty głowy i nudności;

• że po podaniu leku może mieć uczucie pogorszenia słyszenia;

• o konieczności zgłaszania niepokojących objawów pod­czas zabiegu, np. silne pieczenie.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji leżącej na boku lub siedzącej, z przechyleniem głowy na bok.

3. Przechylenie głowy chorego na prawą stronę.

4. Odsłonięcie przewodu słuchowego zewnętrznego przez pociągnięcie małżowiny usznej do tyłu i do góry u osób po­wyżej 3. roku życia lub do dołu i tyłu u dzieci poniżej 3 lat

5. Oczyszczenie przewodu słuchowego zewnętrznego kwaczem

6. Jeżeli lek należy podać do obu uszu, to rozpoczynamy od podania leku do ucha pierwszego, tak aby wpuszczane krople lub maść trafiały na wewnętrzną ścianę kanału - kroplomierz umieszczamy tuż nad małżowiną, nie doty­kając jej, maść zakładamy na okolicę wejścia do przewodu słuchowego.

7. Delikatne pomasowanie okolicy skrawka małżowiny usznej, aby krople spłynęły w głąb kanału słuchowego.

8. Założenie wacika zamykającego wejście do kanału słuchowego.

9. Podanie leku do drugiego przewodu słuchowego - jak wyże

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji:

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do der z kcji i sterylizacji.

4. Poinformowanie pacjenta, że po podaniu leku powinien pozostać z przechyloną głową przez kilka minut.

5. Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek.

6. Higieniczne mycie rąk.

7. Udokumentowanie wykonania zabiegu.

Podawanie leku do nosa

Jest to zabieg terapeutyczny polegający na podaniu leku w po­staci kropli lub maści na śluzówkę jamy nosa. Leki podane tą drogą działają po kilku minutach.

Wskazania do podania leków do nosa to:

• zakażenia jamy nosa;

• stany zapalne jamy nosa_;

• stany zapalne zatok przynosowych;

• alergie;

• ostre zapalenie ucha środkowego - w celu udrożnienia trąbki słuchowej (Xylometazolin).

Przeciwwskazania do podania leków do nosa to:

• nadwrażliwość na składniki preparatu;

• okres ciąży i karmienia oraz wiek do 3 lat - w wypadku wie­lu leków.

• Krwawienia / krwotok z nosa

Powikłania/zagrożenia podawania leków do nosa to:

• podrażnienie śluzówki jamy nosa,-

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych poda­nego leku;

• nieprzyjemne uczucie suchości błony śluzowej nosa;

• ból głowy - rzadko,-

• podanie leku do zdrowej jamy nosowej.

Algorytm podania leku do nosa

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualnej karcie zle­ceń chorego.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

4. Przygotowanie sprzętu:

• lek w postaci kropli lub maści, r

• rę­kawiczki jednorazowego użytku,

• gaziki,

• jałowy kroplo­mierz jedno- lub wielorazowego użytku,

• jałowe bagietki lub kwacz (w zależności od tego, na jaką głębokość ma być założona maść),

• miska nerkowata.

5. Przygotowanie otoczenia - zapewnienie dobrego oświetle­nia, ciszy i spokoju

6. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu

7. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

8. Poinformowanie pacjenta:

• że zabieg może być nieprzyjemny, ale nie bolesny;

• że nie należy wciągać kropli przez jamę nosa do gardła gdyż same tam spłyną, skąd będzie mógł je odkrztusić;

• o konieczności zgłaszania niepokojących objawów podczas zabiegu, np. silne pieczenie.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Oczyszczenie jamy nosa pacjenta.

3. Ułożenie pacjenta w pozycji zapewniającej komfort i bezpieczeństwo (pozycja siedząca z głową odchyloną ku tyłowi, z podparciem barków; leżąca na plecach lub jeśli . lek ma zadziałać na ściany boczne nosa, przy zakraplaniu pacjent przechyla głowę w odpowiednią stronę).

4. Zachęcenie do oddychania przez usta w czasie i po zabiegu;

5. Przygotowanie leku, nabranie go do kroplomierza lek nie jest zaopatrzony w dozownik) lub nałożenie maści na bagietkę lub kwacz - w zależności od planowanej głębokości założenia maści.

6. uniesienie palcem lewej ręki koniuszka nosa

7. przechylenie głowy pacjenta na bok - jeśli celem jest zadziałanie leku na boczne ściany jamy nosa

8. podanie leku (po ponownym sprawdzeniu) maść zsuwamy na okolicę wejścia do jamy nosa lub smarujemy głębiej delikatnie kwaczem ściany jamy nosowej, krople zapuszczamy w ilości zleconej nie dotykając zakraplaczem ścian nosa

9. Wytarcie gazikiem wypływających kropli lub maści z nosa.

10. Podanie leku do drugiego otworu nosowego - jak wyżej.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfek­cji i sterylizacji.

4. Poinformowanie pacjenta, że powinien pozostać przez ok. 5 minut w pozycji, w której był mu podawany lek.

5. Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek.

6. Higieniczne mycie rąk.

7. Udokumentowanie wykonania zabiegu.

Podawanie leków dopochwowo

Podawanie leków dopochwowo polega na wprowadzeniu leku do pochwy na głębokość co najmniej 3-5 cm, najlepiej wieczorem tuż przed udaniem się na spoczynek nocny. Leki dopochwowe wy­stępują w postaci globulek, czopków, żelu, tabletek, kremu, działają po 20-30 minutach.

Wskazania do podania leków dopochwowo:

• stany zapalne narządu rodnego;

• zakażenia drożdżakowe, grzybicze, glonowcowe, pierwotniakowe pochwy i sromu;

• ostre i przewlekłe zakażenia dróg moczowych;

• zapobieganie ciąży.

Przeciwwskazania do podania leków dopochwowo:

• nadwrażliwość na substancję czynną lub składniki podłoża;

• alergia na lek;

• pierwszy trymestr ciąży - w wypadku wielu, lecz nie wszyst­kich leków (należy uważnie czytać ulotki dołączone do leku przez producenta);

• ostrożnie stosować w niewydolności nerek i nadczynności tarczycy.

Powikłania/zagrożenia podawania leków dopochwowo:

• miejscowe podrażnienie śluzówki;

• obrzęk śluzówek w okolicy pochwy;

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych danego leku.

Algorytm podawania leków do pochwy

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualne ceń chorej.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku:

4. Przygotowanie sprzętu:

• lek w zleconej dawce i postaci

• jałowe rękawiczki

• miska nerkowata, ewentualnie basen,

• parawan

5. Przygotowanie otoczenia: zapewnienie warunków intymności.

6. Poinformowanie o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

7. Uzyskanie zgody na wykonanie zabiegu.

8. Poinformowanie o konieczności:

• zgłaszania niepokojących objawów podczas zabieg­nę pieczenie;

• oddania moczu; jeżeli jest to pacjentka leżąca, dostarczenie basenu,-

• podmycia się, w wypadku pacjentek chodzących.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjentki.

2. Przyniesienie parawanu.

3. Ułożenie pacjentki w pozycji zapewniającej komfort i bez¬pieczeństwo - najlepiej pozycja leżąca na wznak, ze zgię¬tymi i częściowo odwiedzionymi kończynami dolnymi lub w pozycji Simsa.

4. Osłonięcie okolicy krocza, np. przez zrobienie budki

5. Oczyszczenie okolicy ujścia pochwy gazikami zwilżonymi płynem antyseptycznym i przemycie gazikami nasączonymi wodą - w wypadku pacjentek leżących.

6. Rozpakowanie leku, po ponownym jego sprawdzeniu.

7. Rozchylenie warg sromowych większych lewą ręką

8. Wprowadzenie leku do pochwy; prawą ręką uchwycenie globulki między kciuk a palec wskazujący i wprowadzenie do pochwy, aby lek znalazł się w okolicy szyjki macicy, można popychać go palcem wskazującym.

9. Zabezpieczenie bielizny podpaską, poinformowanie, że wydobywający się lek z pochwy zabrudzi bieliznę - w wy­padku niektórych leków trwale.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfekcji.

4. Poinstruowanie o sposobie samodzielnego wprowadzenia leku do pochwy (pacjentka nie musi u tym celu zakładać rękawiczek jednorazowych, wyjątek stanowi sytuacja, gdy chora cierpi na zapalne lub ropne schorzenia rąk).

5. Poinformowanie o konieczności pozostania w łóżku przez pewien czas.

6. Kontrolowanie reakcji pacjentki na lek.

7. Higieniczne mycie rąk.

8. Udokumentowanie zabiegu.

Wskazówki

Maść lub żel wprowadza się do pochwy za pomocą specjalnych aplikatorów, które napełnia się żelem bezpośrednio z tubki. Aplikator wprowadza się do pochwy na głębokość 3-5 cm i przez naciś­nięcie tłoka wypycha lek. Bezpośrednio po zabiegu aplikator należy rozłożyć, zdezynfekować, umyć zimną i ciepłą wodą oraz wysterylizować. Coraz częściej stosowane są jednak aplikatory jednorazowe­go użytku z jednorazową dawką leku wewnątrz.

Istnieją także specjalne aplikatory do wprowadzania dopochwowego tabletek. Niektóre tabletki dopochwowe (np. Metroni­dazol) przed zaaplikowaniem należy zwilżyć w przegotowanej i ostudzonej wodzie.

Podawanie leków doodbytniczo

Podawanie leków doodbytniczo polega na wprowadzeniu do ustroju leku w postaci czopka lub wlewki do jelita grubego. Wchłanianie leku w odbytnicy jest szybkie (lek podany doodbytniczo omija krążenie wrotne i jest wchłaniany do żył odbytniczych), a indywidualne różnice w szybkości wchłaniania są mniejsze niż przy podaniu doustnym.

Leki w postaci czopków działają już po 15-20 minutach, a w postaci wlewki leczniczej po 10-15 minutach od podania. Przy stosowaniu leku tą drogą nie obowiązuje zachowanie warunków jałowości.

Wskazania do podania leków doodbytniczo:

• brak możliwości podania leku inną drogą;

• żylaki odbytnicy i odbytu (hemoroidy);

• zaparcia;

• stany zapalne jelit;

• nieżyt odbytu,-

• uspokojenie;

• obniżenie poziomu potasu w organizmie.

Powikłania/zagrożenia podania leków doodbytniczo to:

• podrażnienie śluzówki odbytnicy;

• lekkie działanie przeczyszczające;

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych podanego leku, które występują dość szybko w czasie.

Algorytm założenia czopka do odbytu

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji na wstrzymanie płynu w odbytnicy.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu

• lek w postaci czopka,

• płatek ligniny

• mała miseczka z ciepłą wodą,

• nożyczki,

• rękawiczki jednorazowego użytku,

• basen i papier toaletowy - w zależności od celu zabiegu,

• parawan.

6. Przygotowanie otoczenia - dobre oświetlenie, zapewnienie warunków intymności.

7. Poinformowanie pacjenta o rodzaju leku, jego działaniu, skutkach ubocznych oraz że zabieg może być nieprzyjemny, ale jest niebolesny.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na przyjęcie leku.

9. Zachęcenie pacjenta, aby przed założeniem czopka oddał stolec (jeśli wskazaniem nie było zaparcie).

10. Poinformowanie, że w wypadku problemów z włożeniem czopka lub kanki do odbytnicy należy lekko przeć na stolec, dzięki czemu otwiera się zwieracz odbytu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Osłonięcie łóżka parawanem.

3. Ułożenie pacjenta w pozycji na lewym boku z kolanami przyciągniętymi do klatki piersiowej:

• wyjęcie czopka z opakowania (po ponownym sprawdzeniu leku);

• owinięcie tępo zakończonego końca czopka płatkiem ligniny-

• zanurzenie obłego końca czopka w wodzie;

• wsunięcie czopka przez zwieracz odbytu do odbytnicy na długość palca

4. Poproszenie pacjenta o silne zwarcie mięśni pośladków.

5. Przetarcie zwieracza odbytu ligniną.

6. Odrzucenie ligniny do miski nerkowatej.

7. Pouczenie pacjenta, żeby jak najdłużej zatrzymał czopek lub lek (co najmniej 15 minut).

8. Podłożenie basenu w razie potrzeby.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfekcji i sterylizacji.

4. Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek.

5. Higieniczne mycie rąk.

6. Udokumentowanie podania leku.

7. Odnotowanie w dokumentacji pacjenta ewentualnych ubocznych reakcji na lek.

Algorytm wykonania wlewki doodbytniczej leczniczej

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem lekarskim.

2. Zebranie wywiadu od pacjenta na temat tolerancji na wstrzymanie płynu w odbytnicy.

3. Higieniczne mycie rąk.

4. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

5. Przygotowanie zestawu

• Karta zleceń lekarskich

• zlecony lek (np. wodzian chloralu, awertyna, Evipan, Pentothal, wywar z siemienia lnianego) rozpuszczony w 50-150 ml wody o temperaturze 38°C;

• jeżeli podajemy więcej niż 70 ml płynu, należy dodać do niego 8-12 kropli nalewki z makowca - Tinctura opii (aby znieść występujące wtedy parcie na stolec),

• strzykawka Janeta,

• jednorazowa cienka gumowa kanka,

• wazelina,

• lignina,

• miska nerkowata,

• podkład ochronny,

• rękawiczki jednorazowego użytku,

• basen i papier toaletowy,

• parawan.

6. Przygotowanie otoczenia - dobre oświetlenie, zapewnienie warunków intymności.

7. Poinformowanie pacjenta o rodzaju leku, jego działaniu, skutkach ubocznych oraz że zabieg może być nieprzyjemny, ale jest niebolesny.

8. Uzyskanie zgody pacjenta na przyjęcie leku.

9. Zachęcenie pacjenta, aby przed wykonaniem wlewki oddał stolec (jeśli wskazaniem nie było zaparcie).

10. Poinformowanie, że w wypadku problemów z włożeniem kanki do odbytnicy należy lekko przeć na stolec, dzięki czemu otwiera się zwieracz odbytu.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Osłonięcie łóżka parawanem.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji na lewym boku z kolanami przyciągniętymi do klatki piersiowej:

3. wykonanie wlewu oczyszczającego (lewatywy) na pół go¬dziny przed wlewką leczniczą;

4. podłożenie podkładu ochronnego pod pośladki pacjenta,

5. natłuszczenie końca kanki wazeliną,

6. nabranie leku do Janety;

7. odpowietrzenie Janety;

8. umieszczenie miski nerkowatej na podkładzie przy pośladkach pacjenta;

9. wprowadzenie kanki do odbytnicy, na długość zależną od miejsca, na które zadziałać ma podawany lek (do 20 cm), skierowanie wolnego końca kanki do miski nerkowatej;

10. połączenie Janety z kanką,-

11. podanie powoli leku,

12. poinformowanie, że w razie niemożności utrzymania płynu w czasie wykonywania wlewki ulgę przynosi wykonywanie głębokich spokojnych oddechów przez usta;

13. usunięcie przez płat ligniny kanki z odbytu i odłączenie kanki od Janety.

14. Poproszenie pacjenta o silne zwarcie mięśni pośladków.

15. Przetarcie zwieracza odbytu ligniną.

16. Odrzucenie ligniny do miski nerkowatej.

17. Pouczenie pacjenta, żeby jak najdłużej zatrzymał czopek lub lek (co najmniej 15 minut).

18. Podłożenie basenu w razie potrzeby.

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfekcji i sterylizacji.

4. Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek.

5. Higieniczne mycie rąk.

6. Udokumentowanie podania leku.

7. Odnotowanie w dokumentacji pacjenta ewentualnych ubocznych reakcji na lek.

Podawanie leków na skórę

Podawanie leków na skórę obejmuje stosowanie:

• zasypek (pu­dru),

• mazideł,

• maści,

• kremu,

• past,

• roztworów,

• płynnego pudru,

• kąpieli leczniczych.

Leki takie działają najczęściej miejscowo, lecz wchłonięte do krwiobiegu mogą działać ogólnie. Działanie lecznicze leków podanych na skórę następuje po około 30 minutach

Cele podawania leków na skórę:

• leczniczy;

• profilaktyczny (osłaniają skórę przed urazami mechanicznymi, osuszają, chłodzą, wchłaniają pot i łój, natłuszczają, hamują parowanie wody przez skórę);

• zmywanie i oczyszczanie niektórych zmian chorobowych przed opatrunkiem (roztwory).

Wskazania do podania leków na skórę:

• stany zapalne skóry i jej wytworów z wysiękami i bez wysit-cw

• zakażenie;

• wyprzenia;

• odparzenia;

• oparzenia;

• odmrożenia;

• uogólnione dermatozy złuszczające, np. łuszczyca;

• owrzodzenia;

• zmiany ropne skóry owłosionej i nieowłosionej.

Przeciwwskazania do podania leków na skórę:

• nadwrażliwość na substancję czynną lub składniki podkładu (nośnika) leku;

• alergia na lek;

• pierwszy trymestr ciąży oraz okres karmienia wielu wypadkach.

Powikłania/zagrożenia podawania leków na skórę:

• podrażnienie skóry,-

• świąd skóry;

• zapalenie mieszków włosowych;

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych danego leku.

Algorytm nakładania leków na skórę

Czynności przygotowawcze

1. Zapoznanie się ze zleceniem w indywidualnej karcie zleceń chorego.

2. Higieniczne mycie rąk.

3. Założenie rękawiczek jednorazowego użytku.

4. Przygotowanie sprzętu:

• lek w postaci maści (kremu),

• ręka­wiczki,

• szpatułki jednorazowego użytku,

• niedrażniący preparat rozpuszczający (np. olej z ziarna bawełnianego, oliwka, olej mineralny, olej rycynowy),

• bandaż,

• miska nerkowata.

5. Przygotowanie otoczenia: uregulowanie temperatury po­koju - zależnie od wilgotności powietrza, aktywności pa­cjenta i sposobu stosowania leku.

6. Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu.

7. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

8. Poinformowanie o konieczności zgłaszania niepokojących objawów podczas zabiegu, np. silne pieczenie skóry.

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

2. Ułożenie pacjenta w pozycji zapewniającej komfort i bezpie­czeństwo, zależnej od miejsca stosowania leku (w przypadku konieczności pokrycia całego ciała maścią najwygodniejsza jest pozycja stojąca).

3. Odsłonięcie miejsca, na które ma być zastosowany lek (ewentualnie zdjęcie piżamy).

4. Oczyszczenie oraz osuszenie ogniska chorobowego i skóry zdrowej w najbliższym otoczeniu (ewentualnie wykonuje to pacjent bezpośrednio po kąpieli).

5. Pobieranie maści z pojemnika za pomocą jednorazowej szpatułki.

6. Nałożenie niewielkiej ilości maści (kremu) na rękę i roz­prowadzenie jej równomierne na obie powierzchnie dłonio­we rąk, delikatnie łącząc obie dłonie (gwarantuje to rów­nomierne rozłożenie maści na obu dłoniach oraz jej ogrzanie, co ułatwia równomierne rozprowadzenie cien­kiej warstwy po ciele pacjenta).

7. Rozprowadzenie leku na skórę, poprzez wykonywanie de­likatnych, dość długich ruchów wcierających, zgodnych z kierunkiem wzrastania włosów (należy unikać ruchów trących i ponownego wcierania maści w te same miejsca, aby nie wprowadzić jej do mieszków włosowych); ułoże­nie obu dłoni na powierzchni ciała poddawanej zabiegowi w taki sposób, aby palce skierowane były ku sobie, a na­stępnie rozprowadzenie maści (kremu) znajdującej się na dłoniach cienką warstwą na skórze pacjenta:

• nakładanie maści (kremu) na twarz - wykonuje się płaską częścią palców obu dłoni (nie należy tego noc opuszkami palców ze względu na możliwość zadrapania) rozpoczynając w linii pośrodkowej;

• nakładanie maści (kremu) na tułów i kończyny wykonuje się całą powierzchnią dłoniową, rozpoczynając od linii pośrodkowej ciała. Jeżeli maść wcierana jest w całą powierzchnię przednią tułowia, kierunek wcierania przebiega od brody do okolicy narządów płciowych, kolejny ruch wcierający rozpoczyna się w bok od poprzedniego również w kierunku od góry do dołu. W ten sam sposób od środka ku zewnątrz, pokrywamy całą przednią po­wierzchnię tułowia maścią.

• W ten sam sposób wcieramy maść na tylnej stronie tułowia, rozpoczynając od karku ku dołowi.

• W analogiczny sposób zabieg przeprowadza się na kończynach Jeżeli cała powierzchnia ciała wymaga zastosowania maści, pacjent pozostaje w bieliźnie osobistej, co pozwała na swobodne i całkowite pokrycie ciała lekiem.

• Zazwyczaj pacjent, po instruktażu, smaruje sam okolice narządów płciowych.

8. Namaszczanie może być wykonywane także za pomocą pędzelka, kwaczyka, szpatułek, a na dużych powierzchniach skóry - pędzla.

9. Usunięcie nadmiaru maści, strupów, łusek i zaschniętej wydzieliny z powierzchni skóry niedrażniącym środkiem rozpuszczającym, np. olejem z ziarna bawełnianego

10. Zdjęcie rękawiczek.

11. Szczelne zamknięcie pojemnika z pozostałym lek

12. W zależności od zastosowanej maści: pozostawienie pacjenta w wygodnej pozycji na przewidziany czas działania leku lub zabandażowanie leczonej powierzchni. ewentualnie ubranie pacjenta w luźną bawełniana piżamę; jeśli zabiegowi poddawane były ręce lub nogi założenie czystych, bawełnianych rękawiczek lub skarpet

13. Po upływie czasu przewidywanego na działanie leku miejsce leczone należy oczyścić.

14. Powtarzanie czynności 2 razy na dobę (jeśli nie ma innych wskazań).

Czynności końcowe

1. Uporządkowanie zestawu po zabiegu.

2. Przeznaczenie sprzętu jednorazowego użytku do utylizacji.

3. Przeznaczenie sprzętu wielorazowego użytku do dezynfekcji.

4. Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek.

5. Higieniczne mycie rąk.

6. Udokumentowanie wykonania zabiegu.

Podawanie leków dotkankowo

Zasady aseptyki ogólne

1. Do zabiegu aseptycznego przystąpić w odzieży ochronnej.

2. W sytuacjach, w których przewidziane jest zetknięcie się z krwią, płynami ustrojowymi, błonami śluzowymi, zmienioną czy zranioną skórą lub przedmiotami (narzędziami, sprzętem, materiałem opatrunkowym itd.) zanieczyszczonymi krwią, płynami ustrojowymi, wydzielinami, wydalinami — konieczne jest używanie rękawic ochronnych

3. Zabiegi aseptyczne wykonywać za pomocą jałowego sprzętu (najlepiej jednorazowego użytku) i materiału opatrunkowego.

4. Umyć ręce przed i po zabiegu, w razie potrzeby — podczas zabiegu.

5. Pole zabiegu zmywać środkiem antyseptycznym — pamiętając o czasie potrzebnym na zadziałanie środka dezynfekcyjnego; musi on - wynosić, co najmniej 30 sekund.

6. Podczas wykonywania zabiegu aseptycznego uważać, aby jałowym "sprzętem nie dotknąć przedmiotu znajdującego się poza polem działania; w przypadku zakażenia odrzucić, wziąć sprzęt jałowy.

Zasady dotyczące sprzętu jednorazowego użytku

1. Sprzęt jednorazowego użytku przechowywać w oryginalnych pojemnikach (patrz uwaga A).

2. Wszelkie magazynowanie sprzętu wymaga okresowej kontroli, aby nie uległ on przeterminowaniu.

3. Przygotowując sprzęt do zabiegu sprawdzić:

1. datę upływu gwarancji (patrz->» uwaga B),

2. szczelność opakowania (jakiekolwiek uszkodzenie lub zamoczenie bezpośredniego opakowania powoduje utratę jałowości sprzętu).

4. Bezpośrednio po użyciu:

1. sprzęt tępy i materiał opatrunkowy umieścić w worku foliowym i przeznaczyć do spalenia,

2. sprzęt ostry umieścić w pojemniku odpornym na przekłucie i traktować jak materiał zakaźny

Uwagi:

1. Jeśli oryginalny pojemnik (np. karton) ze sprzętem jednorazowym jest zbyt duży do przechowywania w gabinecie zabiegowym, to:

• przed wyjęciem sprzętu sprawdzić, czy na pojedynczym egzemplarzu jest zaznaczona data ważności,

• przechowywać w miejscu:

• specjalnie do tego wydzielonym.

• zamykanym

• czystym i suchym

• nie narażającym opakowania na uszkodzenie mechaniczne

• zabezpieczającym przed wypadaniem

• umożliwiającym segregację sprzętu, aby jego wyszukanie było sprawne i nie narażało na uszkodzenie bezpośredniego opakowania.

2. Data ważności (okres zachowania jałowości prawidłowo przechowywanego sprzętu) jest podana na bezpośrednim opakowaniu lub oryginalnym pojemniku (np. kartonie); waha się w granicach 2—5 lat. Jeśli producent nie określił jej jednoznacznie — przyjmuje się okres gwarancji 3 lata (cztery ostatnie cyfry numeru serii wytłoczonej na opakowaniu sprzętu oznaczają miesiąc i rok produkcji).

Zasady dotyczące sprzętu wielokrotnego użytku

1. Zawartość pojemników ze sprzętem przeznaczonym do zabiegów aseptycznych ułożyć przed wyjałowieniem (sterylizacją) tak, aby czas przeznaczony na ich wyjmowanie był jak najkrótszy.

2. Sprzęt wyjaławiać w centralnej sterylizatorni lub na oddziale (w przychodni) przestrzegając:

1. instrukcji obsługi wyjaławiaczy,

2. badań kontrolnych procesu wyjaławiania (przy użyciu wskaźników chemicznych, testów bakteryjnych).

• Zamknięte pojemniki, używane jako jałowe

• zaopatrzyć w datę wyjałowienia,

• ograniczyć do minimum częstość otwierania i czas otwarcia,

• sprzętu w nich zawartego nie przesuwać, nie dokładać, nie przekładać z jednego pojemnika do drugiego.

4. Sprzęt wyjmować odpowiednio długimi, jałowymi narzędziami, przechowywanymi w sposób jałowy. Bezpośrednio po użyciu — narzędzia wielokrotnego użytku umieścić (bez rozmontowywania) w pojemniku z płynem dezynfekcyjnym, następnie poddać myciu i sterylizacji, zgodnie z obowiązującymi wymogami.

5. Sprzęt dezynfekować zgodnie z aktualnie obowiązującą instrukcją stosowania środków dezynfekcyjnych (z uwzględnieniem przeznaczenia, rodzaju, stężenia, czasu działania, częstości wymiany)

6. Bezpośrednio po użyciu — narzędzia wielokrotnego użytku umieścić (bez rozmontowywania) w pojemniku z płynem dezynfekcyjnym, następnie poddać myciu i sterylizacji, zgodnie z obowiązującymi wymogami

7. Sprzęt dezynfekować zgodnie z aktualnie obowiązującą instrukcją stosowania środków dezynfekcyjnych (z uwzględnieniem przeznaczenia, rodzaju, stężenia, czasu działania, częstości wymiany).

Postępowanie wspierające aseptykę, to:

1. dezynfekcja bieżąca i okresowa prowadzona na podstawie rozeznania aktualnej wrażliwości szczepów bakteryjnych na środki dezynfekcyjne;

2. ustalenie źródeł i drogi zakażenia oraz ich likwidacja;

3. analiza organizacji pracy na oddziale zapewniająca optimum warunków zapobiegających szerzeniu się zakażeń wewnątrz placówki;

4. prowadzenie kontrolnych badań całego personelu;

5. organizowanie kierunkowego, systematycznego szkolenia całego personelu.

Ochrona pielęgniarki przed zakażeniem HIV

Narażenie pielęgniarki na zakażenie HIV może nastąpić przez:

• zranienie igłą lub innym ostrym narzędziem mającym uprzednio kontakt z zakażoną krwią lub innymi płynami ustrojowymi;

• kontakt błony śluzowej z krwią i innymi płynami ustrojowymi (np. pryśniecie krwi do oka, jamy ustnej);

• narażenie otwartych uszkodzeń skóry pielęgniarki (skóra zraniona, zmieniona zapalnie, popękana) na działanie krwi i innych płynów ustrojowych;

• ekspozycja skóry pielęgniarki na stykanie się z otwartymi ranami, otarciami lub błonami śluzowymi (np. jamy ustnej, warg, spojówki, krocza, odbytnicy, pochwy).

Profilaktyka zakażenia HIV w pracy pielęgniarki

1. Krew, wszystkie płyny ustrojowe, wydaliny i wydzieliny oraz przedmioty nimi zabrudzone zawsze traktować jako potencjalnie zakaźne.

2. Zabezpieczyć wodoszczelnym opatrunkiem rany otwarte w obrębie odsłoniętej części kończyny górnej (patrz uwaga niżej).

3. W sytuacjach, w których przewidziane jest zetknięcie z krwią, płynami ustrojowymi, błonami śluzowymi, zmienioną czy zranioną skórą lub przedmiotami (narzędziami, sprzętem, materiałem opatrunkowym itd.) zanieczyszczonymi krwią, płynami ustrojowymi, wydzielinami, wydalinami — konieczne jest używanie rękawic ochronnych (przy ich braku użyć np. kleszczy, worka foliowego).

4. Rękawice jednorazowego użytku bezpośrednio po zdjęciu odrzucić do worka foliowego (i spalić); rękawice wielokrotnego użytku bezpośrednio po zdjęciu umieścić w pojemniku z płynem dezynfekcyjnym (po każdym kontakcie z pacjentem), następnie przekazać do mycia i sterylizacji zgodnie z obowiązującymi wytycznymi.

5. Ręce umyć bieżącą wodą z mydłem natychmiast po zdjęciu rękawic ochronnych.

6. Ręce i inne powierzchnie skóry zabrudzone krwią, płynami ustrojowymi, wydalinami lub wydzielinami dokładnie umyć dużą ilością bieżącej wody z mydłem i zdezynfekować zalecanym środkiem odkażającym.

7. W przypadku zranienia — nie tamować radykalnie wypływu krwi, dokładnie przemyć skaleczenie wodą z mydłem, a następnie płynem antyseptycznym (3% roztworem wody utlenionej oraz 70% roztworem alkoholu etylowego).

8. Używać sprzętu jednorazowego użytku; bezpośrednio po wykorzystaniu — narzędzia tępe i materiał opatrunkowy umieścić w worku foliowym i spalić.

9. Narzędzia wielokrotnego użytku umieścić (bezpośrednio po użyciu, bez rozmontowywania) w aktualnie zalecanym płynie dezynfekcyjnym, następnie poddać myciu i sterylizacji zgodnie z obowiązującymi wymogami.

10. Zachować najwyższą ostrożność przy posługiwaniu się ostrymi przedmiotami:

• maksymalnie ograniczyć stykanie się z ostrymi przedmiotami

• nie pobierać krwi samą igłą bez strzykawki

• igieł po wykonaniu zabiegu nie zginać, nie łamać, nie wprowadzać ponownie do osłonki dla igły (!)

• ze strzykawki, do której aspirowano krew, nie zdejmować igły ręką nie osłoniętą rękawicą ochronną

• igły i inne ostre narzędzia bezpośrednio po użyciu umieścić w pojemniku odpornym na przekłucie i traktować jako materiał zakaźny.

• zużytego ostrego sprzętu nie pozostawiać innym do wyrzucenia.

11. Zadbać, by stanowisko pracy związane z próbkami krwi było łatwe do oczyszczania.

12. W przypadku rozlanej krwi lub innego płynu ustrojowego postępować następująco:

• założyć rękawice ochronne,

• zabrudzoną powierzchnię odkazić (polać) aktualnie zalecanym środkiem odkażającym,

• zebrać płyn (np. ligniną, papierem toaletowym),

• oczyścić powierzchnię środkiem dezynfekującym,

• zdjąć rękawice ochronne (patrz wyżej—punkt 4),

• ręce dokładnie umyć bieżącą wodą z mydłem i zdezynfekować zalecanym środkiem odkażającym.

13. Bieliznę zabrudzoną krwią lub płynami ustrojowymi włożyć do worka plastykowego lub wodoszczelnego z tkanin impregnowanych (bieliznę pierze się stosując detergent i wodę o temperaturze minimum 71 °C przez 25 minut).

14. Transport krwi (i innych płynów ustrojowych oraz wydalin i wydzielin) do badań diagnostycznych powinien odbywać się w szczelnie zamkniętych probówkach lub innych zamkniętych pojemnikach; uważać, aby zewnętrzna ściana pojemnika nie uległa zakażeniu*.

Uwaga: Wykaz aktualnie zalecanych preparatów inaktywujących wirusy, stosowanych do dezynfekcji powierzchni i narzędzi, powinien być udostępniony przez kierownika placówki.

Niezgodności w mieszaninach roztworów do wstrzyknięć

Niezgodności w mieszaninach roztworów do wstrzyknięć to wzajemne niekorzystne oddziaływanie leków, występujące poza organizmem (podczas sporządzania, przechowywania lub podawania leków). Powstają najczęściej w przypadku mieszania w strzykawce kilku leków lub dodawania leków do płynów przeznaczonych do kroplowych wlewów dożylnych.

W wyniku wzajemnego oddziaływania składników mieszaniny dochodzi do zmian właściwości farmakodynamicznych leku, takich jak zanik jego aktywności leczniczej, lub powstawania związków toksycznych dla organizmu. Zmiany te nie zawsze występują natychmiast po zmieszaniu; mogą wystąpić w ciągu kilkugodzinnego trwania wlewu, w czasie przechowywania mieszanin.

Niezgodności mogą być dostrzegalne (pojawienie się zapachu, zabarwienia, lekkiego zmętnienia, skoagulowanego żelu, wytrącanie się osadu), lub też są utajone zanieczyszczenia — cząstki stałe pochodzące z bibuły filtracyjnej, korków gumowych, szkła). Dożylne wprowadzenie cząstek stałych do krwiobiegu jest potencjalnym materiałem zatorowym mogącym prowadzić do niebezpiecznych następstw

Do częstych błędów przygotowania, przechowywania i podawania mieszanin należą:

1. nieprzestrzeganie zasad aseptyki (m.in. mycia rąk, odkażania korków gumowych przed ich nakłuciem);

2. przygotowywanie mieszanin na zapas (zwykle w godzinach rannych na dyżur popołudniowy);

3. brak właściwego oznakowania opakowania mieszaniny (etykieta butelki nie odpowiada prawdziwej jej zawartości);

4. tylko ustne przekazywanie informacji o składzie mieszaniny;

5. niestosowanie specjalnych nasadek rozgałęziających w przypadku podawania choremu płynów, które nie powinny stykać się ze sobą;

6. brak wnikliwej obserwacji ewentualnych zmian mieszanin podczas wlewu (zabarwienie roztworu, lekkie zmętnienie, wytrącenie osadu w butelce lub strzykawce jest sygnałem wystąpienia niezgodności).

Ogólne zasady unikania niezgodności

Podczas przygotowywania mieszanin płynów do wstrzyknięć i przetaczania należy kierować się ogólnymi zasadami:

1. sprawdzić informacje na temat ewentualnych niezgodności (można ich zasięgnąć u magistra farmacji);

2. używać leków pochodzących zawsze z tych samych firm;

3. unikać mieszania płynów o zbyt różnych wartościach pH

4. ściśle przestrzegać wskazań producenta dotyczących sporządzania roztworów z tzw. iniekcji suchych;

5. unikać mieszania ze sobą kilku płynów do wstrzyknięć przed ich wprowadzeniem do płynu podstawowego.

6. Po każdorazowym wprowadzeniu roztworu do wstrzyknięć należy go dokładnie mieszać, obserwując, czy nie występują zmiany w klarowności i barwie roztworu;

7. w przypadku dostrzeżenia jakichkolwiek zmian podczas przygotowywania, przechowywania lub podawania zabronione jest stosowanie tej mieszaniny;

8. w razie konieczności jednoczesnego zastosowania kilku roztworów do wstrzyknięć, co, do których istnieją dane, że mogą być niezgodne, nie należy ich łączyć w jednej strzykawce lub płynie do wlewów; podawać je w odrębnym wstrzyknięciu;

9. nie mieszać płynów do wstrzyknięć o przedłużonym działaniu z innymi roztworami do wstrzyknięć;

10. przestrzegać zasad aseptyki.

Zasady podawania leków drogą wstrzyknięć

1. Podczas wykonywania zabiegu maksymalnie zabezpieczyć się przed potencjalnym zakażeniem WZW i AIDS,

2. Zabiegi wiążące się z kontaktem z krwią wykonać w rękawicach ochronnych; krew i przedmioty nią zabrudzone — zawsze traktować jako potencjalnie zakaźne.

3. Zabieg wykonać za pomocą sprzętu jednorazowego użytku .

4. Zabieg wykonać przestrzegając zasad aseptyki i antyseptyki (m.in. mycia rąk przed i po zabiegu).

5. Przed przygotowaniem leku każdorazowo sprawdzić zlecenie.

6. Lek sprawdzić 3-krotnie (po wyjęciu z apteczki, przed pobraniem do strzykawki, przed odrzuceniem pustego opakowania leku).

7. Sprawdzić: nazwę i dawkę leku, wskazówkę na opakowaniu dotyczącą drogi wprowadzenia leku, termin ważności, zmiany fizykochemiczne (zmiany barwy, zmętnienie, osad świadczą o nieprzydatności leku).

8. Dokładnie obliczyć dawkę leku; w przypadku leków liofilizowanych i podawanych dożylnie użyć odpowiedniego roztworu (w celu rozpuszczenia lub rozcieńczenia); unikać mieszania leków w jednej strzykawce.

9. Korek fiolki (flakon z płynem) przemyć środkiem antyseptycznym przed wprowadzeniem igły, ampułkę — po nadpiłowaniu, powierzchnię skóry — przed wkłuciem igły do tkanek (przy dezynfekcji korka fiolki oraz skóry pamiętać o czasie potrzebnym na zadziałanie środka dezynfekcyjnego; musi on wynosić, co najmniej 30 sekund).

10. Chorego poinformować o celu zabiegu; przy wstrzykiwaniu leku uprzedzić o ewentualnych przewidywanych następstwach mogących wywołać niepokój chorego (np. uczucie gorąca, suchość w jamie ustnej - w zależności do rodzaju leku).

11. Chorego ułożyć w odpowiedniej pozycji, biorąc pod uwagę rodzaj choroby, stan ogólny chorego, jego wygodę oraz swobodę ruchów pielęgniarki.

12. Wykonanie wstrzyknięcia nieprzytomnemu lub dziecku wymaga unieruchomienia go przez drugą osobę.

13. Do wstrzyknięć używać igieł o odpowiedniej długości i średnicy (w zależności od celu zabiegu, stopnia rozwoju tkanki podskórnej i rodzaju leku).

14. Lek podać do właściwej tkanki; wybrać okolicę pozbawioną zmian zapalnych, ropnych, przebarwionych, z dala od większych nerwów i naczyń (przed wkłuciem dożylnym uwidocznić naczynia krwionośne)

1. Po wkłuciu mchem aspirującym sprawdzić, czy igła nie tkwi w świetle żyły (przy nakłuciach żylnych — czy znajduje się w świetle naczynia krwionośnego).

2. Przy nakłuciach żylnych zwolnić ucisk po pobraniu krwi (przed wykłuciem igły z tkanek), przed wprowadzeniem leku.

3. Podczas wykonywania zabiegu zagwarantować choremu bezpieczeństwo, obserwować reakcję chorego na lek; w razie wystąpienia niepokojących objawów odpowiednio reagować.

4. Udokumentować wykonanie zabiegu.

5. Bezpośrednio po zakończonym zabiegu sprzęt tępy i materiał opatrunkowy umieścić w worku foliowym, sprzęt ostry umieścić w pojemniku odpornym na przekłucie i traktować jako materiał zakaźny

Zalety leczenia za pomocą wstrzyknięć

1. W formie wstrzyknięć można podawać leki, które w przypadku podania drogą doustną ulegają rozkładowi w przewodzie pokarmowym, np. substancje białkowe (insulina).

2. Działanie leku podanego drogą wstrzyknięcia jest w dużym stopniu niezależne od chęci przyjęcia go przez pacjenta.

3. Wstrzyknięcia można zlecać niezależnie od stanu świadomości pacjenta. W ten sposób można podać leki choremu nieprzytomnemu — kiedy droga doustna nie jest możliwa (niebezpieczeństwo zachłyśnięcia!).

4. Dawkowanie leku jest przeważnie dokładniejsze niż przy podaniu doustnym, ponieważ omija się niepewne i zmienne nawet u tego samego pacjenta wchłanianie w przewodzie pokarmowym.

5. Początek działania leku jest, zwłaszcza w przypadku wstrzyknięcia dożylnego, znacząco szybszy niż przy podaniu drogą doustną.

6. Dzięki szczególnym metodom można przedłużyć uwalnianie się substancji czynnej z wstrzykniętego preparatu do kilku miesięcy. W ten sposób powstają tzw. preparaty retard o przedłużonym działaniu (np. wstrzyknięcie w celu antykoncepcji o działaniu trzymiesięcznym, insulina depot).

7. Efekt psychologiczny, który także należy do właściwego działania leku, a nawet może lek zastąpić (tzw. efekt placebo), jest w przypadku wstrzyknięcia często większy niż przy podaniu tabletek. Można to zaobserwować np. w przypadku tzw. preparatów przeciwreuma­tycznych, będących w powszechnym użyciu, mimo iż leki doustne wykazują działanie porównywalne i istotnie mniejsze ryzyko powikłań (pacjenci stale domagają się swojego „zastrzyku").

Wady leczenia za pomocą wstrzyknięć

1. Każde wstrzyknięcie stanowi nieuchronnie naruszenie integralności pacjenta, które tylko wtedy jest usprawiedliwione, gdy za pomocą alternatywnych metod nie można osiągnąć porównywalnego efektu.

2. W przypadku pomyłki wstrzyknięte leki nie dają się w sposób szybki usunąć z organizmu, np. drogą wymuszonych wymiotów ani przez podanie środków przeczyszczających.

3. Zagrożeniem jest typowe dla różnych rodzajów wstrzyknięć ryzyko powikłań, np.: zakażenie, krwawienie, uszkodzenie nerwów. Zostaną one omówione poniżej w bardziej wyczerpujący sposób.

4. Leczenie za pomocą wstrzyknięć obciążone jest większymi kosztami (droższe leki, większa ilość materiału). Wstrzyknięcia wymagają większego nakładu czasu i odpowiednio wykształconego (droższego) personelu.

5. Efektem dużej liczby wykonywanych wstrzyknięć i powszechnego przy tym stosowania przedmiotów jednorazowego użytku jest znaczna ilość pozostawianego materiału zakaźnego.

6. Wstrzyknięcia są jednym z licznych kroków prowadzących do ubezwłasnowolnienia pacjenta.

7. Zastosowanie igieł do iniekcji stwarza dla personelu leczącego dodatkowe ryzyko zranienia i zakażenia.

Algorytm pobierania leku z ampułki

1. Sprawdź zlecenie lekarskie

2. Higienicznie umyj ręce

3. Przygotuj zestaw:

• indywidualna karta zleceń,

• zlecony lek,

• środek antyseptyczny,

• strzykawka,

• 2 igły (jedna do pobrania leku druga do podania pacjentowi),

• gaziki,

• pojemnik na odpady (igły i szkło),

• miska nerkowata,

• taca

4. Wyjmij strzykawkę i igłę do pobrania leku z opakowania przez rozchylenie „listków” opakowania.

5. Opakowanie z igły wyrzuć do miski nerkowatej a opakowanie z strzykawki zachowaj

6. Połącz strzykawkę i igłę (ścięcie ostrza w przeciwną stronę niż podziałka) i odłóż na tacy

7. Usuń z główki ampułki lek lekko uderzając palcem

8. Sprawdź czy ampułka nadaje się do przełamania poniżej zaznaczonego punktu czy trzeba ją przepiłować -ewentualnie przepiłuj pilnikiem

9. Odłam główkę ampułki poprzez gazik nasączony spirytusem

10. Nabierz lek z ampułki poprzez uchwycenie ampułki między palem wskazującym i środkowym lewej ręki.

1. Do prawej weź strzykawkę jak lotkę oprzyj ręce o tułów i nadgarstek o nadgarstek.

2. Jednym ruchem włóż igłę do wnętrza ampułki.

3. po włożeniu igły do ampułki wolnymi palcami lewej ręki chwyć nasadkę igły

4. Prawą ręką odciągnij tłok ku górze

5. Po opróżnieniu całej zawartości podtrzymując prawą ręką strzykawkę i nasadkę igły jednym ruchem usunąć igłę z ampułki

11. Zdejmij i igłę i wyrzuć do pojemnika na zużyte igły

12. Zabezpiecz strzykawkę nową igłą (ścięcie ostrza w stronę podziałki)

13. Opisz opakowanie po strzykawce(imię nazwisko pacjenta, nazwa leku, nr sali)

14. Pustą ampułkę wraz z strzykawką z lekiem odstaw na tacę

Pobieranie leku z fiolki z lekiem w postaci płynnej

1. Sprawdź zlecenie lekarskie

2. Higienicznie umyj ręce

3. Przygotuj zestaw:

• indywidualna karta zleceń,

• zlecony lek,

• preparat antyseptyczny,

• strzykawka,

• 2 igły (jedna do pobrania leku druga do podania pacjentowi),

• gaziki,

• pojemnik na odpady (igły i szkło),

• miska nerkowata,

• taca,

• nożyczki

4. Wyjmij strzykawkę i igłę do pobrania leku z opakowania przez rozchylenie „listków” opakowania.

5. Opakowanie z igły wyrzuć do miski nerkowatej a opakowanie z strzykawki zachowaj

6. Połącz strzykawkę i igłę (ścięcie ostrza w przeciwną stronę niż podziałka) i odłóż na tacy

7. Usuń nożyczkami wierzchnią osłonkę fiolki

8. Odkaź gumowy korek środkiem antyseptycznym (niekonieczne, jeśli podczas usuwania nie zainfekowano korka)

9. Nabierz do strzykawki taką objętość powietrza, jaka odpowiada objętości roztworu leku

10. Wstrzyknij powietrze z strzykawki do fiolki w zaznaczonym na korku miejscu

15. Nabierz lek z fiolki poprzez uchwycenie fiolki między palem wskazującym i środkowym lewej ręki.

1. wolnymi palcami lewej ręki chwyć nasadkę igły

2. Prawą ręką odciągnij tłok ku górze

3. Pobierz nieco więcej roztworu niż wymagana objętość leku

4. Przesuń pęcherz powierza ku górze strzykawki i wstrzyknij go wraz z nadmierną ilością roztworu do fiolki

5. Usuń igłę z strzykawką z fiolki

16. Zdejmij i igłę i wyrzuć do pojemnika na zużyte igły

17. Zabezpiecz strzykawkę nową igłą(ścięcie ostrza w stronę podziałki)

18. Sprawdź zlecenie

19. Opisz opakowanie po strzykawce(imię nazwisko pacjenta, nazwa leku, nr sali)

20. Pustą fiolkę wraz z strzykawką z lekiem odstaw na tacę

Pobieranie leku z fioki z lekiem w postaci suchej substancji

1. Sprawdź zlecenie lekarskie

2. Higienicznie umyj ręce

3. Przygotuj zestaw:

• indywidualna karta zleceń,

• zlecony lek,

• preparat antyseptyczny,

• strzykawka,

• 2 igły (jedna do pobrania leku druga do podania pacjentowi),

• gaziki,

• pojemnik na odpady (igły i szkło),

• miska nerkowata,

• taca,

• nożyczki,

• ampułka z rozpuszczalnikiem

4. Wyjmij strzykawkę i igłę do pobrania leku z opakowania przez rozchylenie „listków” opakowania.

5. Opakowanie z igły wyrzuć do miski nerkowatej a opakowanie z strzykawki zachowaj

6. Połącz strzykawkę i igłę (ścięcie ostrza w przeciwną stronę niż podziałka)i odłóż na tacy

7. Usuń nożyczkami wierzchnią osłonkę fiolki

8. Odkaź gumowy korek środkiem antyseptycznym (niekonieczne, jeśli podczas usuwania nie zainfekowano korka)

9. Odłam główkę ampułki z rozpuszczalnikiem poprzez gazik nasączony spirytusem

• a. Nabierz lek z ampułki poprzez uchwycenie ampułki między palem wskazującym i środkowym lewej ręki.

2. Do prawej weź strzykawkę jak lotkę oprzyj ręce o tułów i nadgarstek o nadgarstek.

3. Jednym ruchem włóż igłę do wnętrza ampułki.

4. po włożeniu igły do ampułki wolnymi palcami lewej ręki chwyć nasadkę igły

5. Prawą ręką odciągnij tłok ku górze

6. Po pobraniu odpowiedniej ilości podtrzymując prawą ręką strzykawkę i nasadkę igły jednym ruchem usunąć igłę z ampułki

11. Wstrzyknij płyn z strzykawki do fiolki w zaznaczonym na korku miejscu

12. Wymieszaj lek z rozpuszczalnikiem

1. Nabierz lek z fiolki poprzez uchwycenie fiolki między palem wskazującym i środkowym lewej ręki.

2. wolnymi palcami lewej ręki chwyć nasadkę igły

3. Prawą ręką odciągnij tłok ku górze

4. Pobierz nieco więcej roztworu niż wymagana objętość leku

5. Przesuń pęcherz powierza ku górze strzykawki i wstrzyknij go wraz z nadmierną ilością roztworu do fiolki

6. Usuń igłę z strzykawką z fiolki

13. Zdejmij i igłę i wyrzuć do pojemnika na zużyte igły

14. Zabezpiecz strzykawkę nową igłą (ścięcie ostrza w stronę podziałki)

15. Sprawdź zlecenie

16. Opisz opakowanie po strzykawce(imię nazwisko pacjenta, nazwa leku, nr sali)

17. Pustą fiolkę wraz z strzykawką z lekiem odstaw na tacę

Wstrzyknięcia śródskórne

Wstrzyknięcie śródskórne wykonuje się igłą 4,5 (brązową ) lub 5 (pomarańczową)

Maksymalnie tą drogą można podać 0,1ml pod kątem 10- 15 (stopni)

Wstrzyknięcie śródskórne wykonuje się strzykawką o pojemności 1 ml lub 2 ml ,

Miejsca wstrzyknięć :

• Okolice wewnętrznej powierzchni przedramienia w linii kciuka

• BCG górny boczny odcinek skóry lewego ramienia, rzadziej okolica międzyłopatkowa

• Miejsce wkłucia powinno być bez zmian zapalnych, ropnych, przebarwień, skąpo owłosione, nie ponad widocznym naczyniem krwionośnym, tam gdzie naskórek jest cienki

Wskazania

• Test tuberkulinowy RT-23 (wprowadzenie śródskórnie tuberkuliny)

• Próba uczuleniowa na penicylinę(wprowadzenie śródskórnie leku 0,9% NaCl)

• Kwalifikacja do odczulania na jad osy, pszczoły

• Próba uczuleniowa przed podaniem niektórych leków(wprowadzenie śródskórnie leku i (lub) 0,9% NaCl)

• Podanie surowicy metodą odczulającą

• Szczepienie BCG(wstrzyknięcie śródskórnie szczepionki BCG)

Przeciwwskazania

• Stan zapalny, ropa w miejscu wstrzyknięcia

• Zwłóknienie tkanki podskórnej

• Skłonności do krwawień

• Zmiany patologiczna na skórze np. wysypka

• Wstrząs

Powikłania/Zagrożenia

• Wstrząs anafilaktyczny

• Próba fałszywie dodatnia

• Próba fałszywie ujemna

Wyniki prób śródskórnych

Wynik próby (penicylina) po 30 minutach odczytuje lekarz (odczyn wczesny)

Po 60 minutach - 2 raz (odczyn wątpliwy ).

Po 24 h - odczyn późny.

Wynik testu tuberkulinowego odczyt po 72 godzinach

Ocena miejsca wstrzyknięcia:

• jeżeli pojawia się zaczerwienienie, bąbel, naciek, obrzęk albo świąd, czy wysypka próbę odczytuje się jako dodatnią

• Penicylina: Odczyn wątpliwy - 0,5 cm - 1cm. Powyżej 1cm - pewny, dodatni. Ujemny - do 0,5 mm (miejsce wstrzyknięcia wygląda tak jak po próbie kontrolnej z 0,9% NaCl ).

• Odczyt wyniku próby RT-23: wynik ujemny: naciek o średnicy mniejszej niż 5 mm- osoba podlega szczepieniu w dniu odczytu; wynik dodatni: naciek o średnicy 6-15 mm osoba nie podlega szczepieniu BCG; wynik nadmiernie dodatni: naciek większy niż 16mm

W związku z tym że Ministerstwo Zdrowia wydało 25 października 2005 roku komunikat o tym że Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa” zaprzestały produkcji testarpenu przy zamierzonym leczeniu penicyliną krystaliczną lub prokainową należy wykonać próbę z penicyliny krystalicznej.

• Zamierzone leczenie penicyliną krystaliczną: podanie śródskórnie 0,1 ml rozpuszczonej penicyliny krystalicznej; 0,1ml 0,9 % NaCl - próba kontrolna(2-5 cm odległość)

• Zamierzone leczenie penicylina prokainową: j.w dodatkowo 0,1 ml 2% roztworu prokainy

 Przed i po podaniu leku obserwujemy stan ogólny chorego ( możliwość wstrząsu anafilaktycznego ).

Próby fałszywie ujemne - musimy obserwować, gdyż mimo ujemnego wyniku próby pacjent uczulony jest na daną substancję. Powtórne wprowadzenie jej do organizmu wywołuje wstrząs anafilaktyczny ( mieć przygotowany zestaw przeciwwstrząsowy ).

Algorytm wykonania wstrzyknięcia śródskórnego

Czynności przygotowawcze

1. Sprawdź zlecenie lekarskie

2. Higienicznie umyj ręce

3. Przygotuj zestaw:

• indywidualna karta zleceń,

• zlecony lek i (lub) ampułka 0.9% NaCl,

• preparat antyseptyczny,

• strzykawka,

• 2 igły (jedna do pobrania leku druga do podania pacjentowi),

• gaziki,

• pojemnik na odpady (igły i szkło),

• miska nerkowata,

• taca,

• rękawiczki,

4. Sprawdź lek zgodnie z zleceniem i pobierz do strzykawki (zgodnie z algorytmem „pobieranie leku”)

5. Przygotuj tacę:

• strzykawka z nabranym lekiem,

• pusta ampułka,

• pojemnik na igły,

• miska nerkowata,

• rękawiczki.

• Przygotuj zestaw przeciwwstrząsowy przy wykonywaniu testów, prób uczuleniowych

• Przygotuj zestaw do golenia

6. Higienicznie umyj ręce

7. Sprawdź tożsamość pacjenta

8. Poinformuj pacjenta o celu i przebiegu zabiegu oraz o ewentualnych skutkach ubocznych związanych z podawanym lekiem

9. Uzyskaj zgodę pacjenta

Czynności właściwe

1. Załóż rękawiczki

2. Umyj rękę pacjenta i ewentualnie ogol miejsce iniekcji u osoby z nadmiernym owłosieniem, pozostaw do wyschnięcia

3. Wygodnie ułóż pacjenta (pozycja uwarunkowana stanem pacjenta)

4. Wybierz miejsce iniekcji

5. Odpowietrz igłę (lub połącz igłę z strzykawką i odpowietrz)

6. Wykonaj iniekcję

1. Ujmij przedramię pacjenta od dołu lewą ręką, napinając skórę,

2. Uchwyć prawą ręką strzykawkę tak, aby palce znalazły się na bocznej jej powierzchni a palec wskazujący na nasadce

3. Uprzedź pacjenta o wkłuciu

4. Wprowadź igłę pod kątem 10˚-15˚tuż pod naskórek do momentu przykrycia ścięcia, następnie lekko podnieś naskórek

5. Unieruchom strzykawkę poprzez dociśnięcie kciukiem lewej ręki połączenia nasadki igły i strzykawki

6. Prawą ręką uciśnij tłok strzykawki i podaj odpowiednią ilość leku (0.1ml)

7. Usuń powoli igłę wraz z strzykawką

8. Wyrzuć igłę do pojemnika a strzykawkę do miski nerkowatej

7. Zaznacz miejsce wkłucia długopisem (zapisz nazwę leku godzinę i datę)

8. Poinformuj pacjenta, aby nie dotykał miejsca wkłucia

9. Zdejmij rękawiczki i odłóż je do miski nerkowatej

Czynności końcowe

1. Uporządkuj zestaw: opakowania po sprzęcie jednorazowego użytku do pojemników komunalnych, strzykawki do pojemników do spalenia , ampułki szklane do pojemnika na szkło

2. Zdezynfekuj miskę nerkowatą oraz tacę

3. Umyj ręce

4. Udokumentuj wstrzyknięcie

Algorytm postępowania we wstrząsie anafilaktycznym

1. Przerwij kontakt z alergenem (np. zaprzestań podawania leku!)

2. Przynieś z ustalonego miejsca skompletowany zestaw p/ wstrząsowy

3. Oceń stan świadomości pacjenta

4. Ułóż pacjenta w bezpiecznej pozycji

5. Skontroluj podstawowe funkcje życiowe

6. W przypadku duszności podaj tlen (przez wąsy tlenowe lub przez maskę tlenową).W razie potrzeby udrożnij drogi oddechowe i prowadź sztuczną wentylację i masaż serca.

7. Podaj domięśniowo Adrenalinę w dawce: 0,3 mg - dla dzieci i 0,5 mg -dla dorosłych

8. Zapewnij pacjentowi dostęp dożylny (jeśli pacjent nie posiada żadnego wkłucia- załóż venflon) i szybko przetocz kroplowy wlew z PWE (500ml) lub 5% Glucosy (500 ml)

9. Na zlecenie lekarza podaj dożylnie

• Hydrocortyzon w dawce 200-600 mg (2-6 amp.) (Uwaga! pielęgniarka może podać bez zlecenia lekarza Hydrocortisonum 250 mg - 5 fiol. a 250 mg + 5 amp. rozp. a 2 ml).

• Hydrocortisonum hemisuccinatum a 0,1 g (2ml) lub inny sterydowy o podobnym działaniu (na zlecenie lekarza);

10. Na zlecenie lekarza podaj dożylnie lek o działaniu przeciwalergicznym i antyhistaminowym, np. klemastynę (Tavegyl) 2 mg lub fenazolinę (Phenazolinum) 100 mg a także preparat wapna np. Calcium 10% 5-10 ml

11. Kontroluj podstawowe parametry życiowe (CTK, tętno)

Zestaw p/wstrząsowy

Leki

• Antazolini hydrochloridum (Phenazolinum) 50 mg/ml - 5 amp. a 2 ml;

• Aqua pro injectionem - 5 amp. a 5 ml;

• Atropini sulfas 1 mg - 10 amp. a 1 ml;

• Calcii chloridum lub Calcii glubionas - roztwory 10 % - 10 amp. a 10 ml;

• Hydrocortisonum 250 mg - 5 fiol. a 250 mg + 5 amp. rozp. a 2 ml;

• Epinephrinum (adrenalina) a 1 mg - 10 amp. a 1 ml;

• Glucosum 20 % 2 - 10 amp. a 10 ml;

• Natrii chloridum 0,9 % - 10 amp. a 10 ml.

Płyny infuzyjne

• Calcium chloridum + Kalium chloratum + Natrii chloridum (Płyn Ringera) - 1 op. a 250 ml;

• Glucosum 5 % - 1 op. a 500 ml;

• Glusocum 10 % - 1 op. a 500 ml;

• Natrium chloratum 0,9 % - 2 op. a 500 ml.

• PWE a 500 ml

sprzęt

• worek Ambu

• -maska twarzowa

• - wąsy tlenowe

• -laryngoskop

• -rurki intubacyjne nr 7,8,9

• -bandaże 3 sztuki

• -igły i strzykawki jednorazowe (10 sztuk)

• -cewniki do odsysania dróg oddechowych

• -zestaw do podawania tlenu

• -kaniule dożylne typu venflon- 3 sztuki

• -zestaw do infuzji dożylnych

• -staza

• -okleina na venflon

• -nożyczki lub skalpel

• -rękawiczki jednorazowego użytku

• -rurka ustno gardłowa

• -kleszczyki Magilla

• -prowadnica do rurek intubacyjnych

Algorytm BLS u dorosłych

1. Upewnij się, że ty, poszkodowany i wszyscy świadkowie zdarzenia są bezpieczni.

2. Sprawdź reakcję poszkodowanego

• delikatnie potrząśnij za ramiona i głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?”

3a. Jeżeli reaguje:

• zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo,

• dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego i wezwij pomoc, jeśli będzie potrzebna,

• regularnie oceniaj jego stan.

3b. Jeżeli nie reaguje:

• -głośno zawołaj o pomoc

• -odwróć poszkodowanego na plecy, a następnie udrożnij jego drogi oddechowe, wykonując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy

• - umieść jedną rękę na czole poszkodowanego i delikatnie odegnij jego głowę,

• -opuszki palców drugiej ręki umieść na żuchwie poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udrożnienia dróg oddechowych.

4. Utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń oddech

• -oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej,

• nasłuchuj przy ustach poszkodowanego szmerów oddechowych,

• staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku,

• zadecyduj, czy oddech jest prawidłowy, nieprawidłowy czy nieobecny.

5a. Jeżeli oddech jest prawidłowy:

• -ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej

• -wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc - zadzwoń pod numer 112 lub krajowy numer ratunkowy 999, aby wezwać karetkę pogotowia,

• -regularnie oceniaj, czy oddech nadal jest prawidłowy.

5b. Jeżeli oddech poszkodowanego jest nieprawidłowy lub nieobecny:

• poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED, jeśli jest dostępne. Jeżeli jesteś sam, użyj telefonu komórkowego w celu wezwania pogotowia ratunkowego. Pozostaw poszkodowanego tylko wtedy, gdy nie ma innej możliwości wezwania pomocy.

• rozpocznij uciskanie klatki piersiowej poszkodowanego zgodnie z poniższym opisem:

• uklęknij obok poszkodowanego,

• ułóż nadgarstek jednej ręki na środku jego klatki piersiowej (dolna połowa mostka poszkodowanego)

• ułóż nadgarstek drugiej dłoni na grzbiecie dłoni leżącej na klatce piersiowej poszkodowanego

• spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nacisk nie będzie kierowany na żebra poszkodowanego. Utrzymuj ramiona wyprostowane. Nie uciskaj górnej części brzucha ani dolnego końca mostka,

• ustaw ramiona prostopadle do klatki piersiowej poszkodowanego i uciskaj mostek na głębokość nie mniejszą niż 5 cm (ale nie przekraczaj 6 cm)

• po każdym uciśnięciu zwolnij nacisk na klatkę piersiową, nie odrywając rąk od mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością co najmniej 100/min (nie przekraczając 120/min),

• okresy uciskania i zwalniania ucisku na mostek powinny być równe.

6a. Połącz uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi:

• -po wykonaniu 30 uciśnięć klatki piersiowej ponownie udrożnij drogi oddechowe poszkodowanego, odchylając jego głowę i unosząc żuchwę

• zaciśnij skrzydełka nosa poszkodowanego, używając palca wskazującego i kciuka dłoni umieszczonej na jego czole,

• pozostaw usta poszkodowanego lekko otwarte, jednocześnie utrzymując uniesienie żuchwy,

• -weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta poszkodowanego swoimi ustami, upewniając się, że nie ma przecieku powietrza,

• wdmuchuj powietrze do ust poszkodowanego przez około 1 sekundę (jak przy normalnym oddychaniu) i ze stałą szybkością, obserwując jednocześnie, czy klatka piersiowa się unosi -jest to skuteczny oddech ratowniczy,

• utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy, odsuń swoje usta od ust poszkodowanego i obserwuj, czy podczas wydechu opada jego klatka piersiowa

• ponownie nabierz powietrza i wdmuchnij je do ust poszkodowanego, dążąc do wykonania całkowitej liczby dwóch skutecznych oddechów ratowniczych. Dwa oddechy ratownicze nie powinny w sumie trwać dłużej niż 5 sekund. Następnie bez opóźnienia ponownie ułóż dłonie w prawidłowej pozycji na mostku poszkodowanego i wykonaj kolejnych 30 uciśnięć klatki piersiowej,

• kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30 : 2,

• przerwij swoje działania w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko wtedy, gdy zacznie reagować: poruszy się, otworzy oczy i zacznie prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.

Jeżeli pierwszy oddech ratowniczy nie spowoduje uniesienia się klatki piersiowej, jak przy prawidłowym oddychaniu, przed podjęciem kolejnej próby wykonaj następujące czynności:

• -sprawdź jamę ustną poszkodowanego i usuń wszystkie ciała obce,

• -potwierdź właściwe odchylenie głowy i uniesienie żuchwy,

• -nie podejmuj więcej niż dwóch prób wentylacji przed każdorazowym podjęciem uciskania klatki piersiowej.

Jeżeli na miejscu zdarzenia jest więcej niż jeden ratownik, powinni się oni zmieniać podczas prowadzenia RKO co 2 minuty, aby zapobiec zmęczeniu. Podczas zmian należy minimalizować przerwy w uciśnięciach klatki piersiowej. W tym celu oraz aby wykonywać dokładnie 30 uciśnięć z prawidłową częstością, pomocne może być głośne liczenie. Doświadczeni ratownicy mogą prowadzić RKO w dwie osoby i wówczas powinni zmieniać się rolami/miejscami co dwie minuty.

6b. RKO z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej może być zastosowana, jeżeli:

• -ratownik nie posiada przeszkolenia lub nie chce wykonywać oddechów ratowniczych,

• - jeżeli prowadzone jest RKO z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej, powinno ono być wykonywane bez przerw, z częstotliwością co najmniej100/min (nie przekraczając 120/min).

7. Nie przerywaj resuscytacji do momentu:

• przybycia wykwalifikowanych służb medycznych i przejęcia przez nie działania lub

• gdy poszkodowany zacznie reagować: poruszy się, otworzy oczy i zacznie prawidłowo oddychać, lub

• wyczerpania własnych sił.

Wstrzyknięcia podskórne

Do wstrzyknięć podskórnych nadaje się każde miejsce obfite w luźną tkankę podskórną, pozbawione większych naczyń krwionośnych, znamion, blizn, nacieków po poprzednich wstrzyknięciach.

Miejsca wstrzyknięć podskórnych:

• Skóra brzucha, zwłaszcza między grzebieniem biodrowym i pępkiem; należy zostawić wolną powierzchnię w postaci koła o promieniu 2 cm, wokół pępka

• Połowa zewnętrznej powierzchni uda

• Połowa zewnętrznej powierzchni ramienia

• Pod łopatką

Wskazówki

• Zabieg wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej.

• Maksymalnie można podać 2 ml leku w postaci roztworu wodnego o stężeniu izotonicznym, odczynie obojętnym

• Lek wchłania się w ciągu 15-20 min.

• Nie podaje się leków w postaci zawiesiny, leków oleistych

• Zabrania się podawania leków drażniących tkanki

Powikłania wstrzyknięć podskórnych:

• Martwica tkanek (leki drażniące tkanki)

• Przyśpieszone działanie leku w przypadku niezamierzonego podania domięśniowego

• Płytkie wstrzyknięcie leku, które powoduje ból, sprzyja odczynom skórnym, utrudnia wchłanianie leku

• Zanik tkanki podskórnej, zwłóknienie i stwardnienie tkanki podskórnej (częste wstrzyknięcia w to samo miejsce)

• Krwiak podskórny, np. przy iniekcji heparyny

• Wstrząs anafilaktyczny (podawanie surowicy)

Algorytm wstrzyknięcia podskórnego

Czynności przygotowawcze:

1. - Higieniczne mycie rąk

2. - Przygotowanie rękawiczek

3. - Przygotowanie zestawu do wstrzyknięć oraz pojemnika do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

Zestaw:

• indywidualna karta zleceń lekarskich oraz zeszyt wstrzyknięć

• zlecony lek

• jałowa strzykawka (2 ml)

• 2 jałowe igły (do nabierania leku 0,8, do podania leku 0,6 lub 0,7)

• środek dezynfekcyjny do odkażania skóry

• jałowe gaziki

• pojemnik do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

• rękawiczki

• miska nerkowata

• taca

Czynności właściwe

1. Sprawdzenie zlecenia

2. Przygotowanie pacjenta, poinformowanie o celu zabiegu.

3. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

4. Higieniczne mycie rąk.

5. Przygotowanie sprzętu oraz otoczenia.

6. Wyjęcie strzykawki z opakowania.

7. Nałożenie igły na strzykawkę.

8. Przygotowanie leku do nabrania. Sprawdzenie ampułki, fiolki ze zleceniem lekarskim.

9. Zdezynfekowanie szyjki ampułki i odłamanie za pomocą silnego ucisku w miejscu wyznaczonym przez producenta (kolorowa kropka).

10. Zdjęcie osłonki z igły.

11. Nabranie leku do strzykawki, odłożenie ampułki na tacę.

12. Usunięcie powietrza ze strzykawki.

13. Usunięcie igły do nabierania leku do pojemnika na zużyte igły.

14. Nałożenie nowej igły do podania leku.

15. Odłożenie strzykawki na tacę.

16. Opisanie strzykawki.

17. Przygotowanie 2 gazików (1 nasączony preparatem antyseptycznym).

18. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

19. Ubranie rękawiczek.

20. Wyznaczenie miejsca wkłucia.

21. Zdezynfekowanie miejsca wkłucia.

22. Ułożenie drugiego gazika w zasięgu lewej ręki.

23. Ujęcie fałdu skórnego kciukiem i palcem wskazującym lewej ręki.

24. Uprzedzenie pacjenta o momencie wkłucia.

25. Wprowadzenie ruchem zdecydowanym ¾ długości igły pod kątem 45º-60º do tkanki podskórnej. Igły krótkie wprowadzamy pod kątem 90º.

26. Zwolnienie fałdu skóry (należy przenieść lewą dłoń z ramienia na strzykawkę ujmując nasadkę i cylinder strzykawki).

27. Aspirowanie przez pociągnięcie tłoka (prawą ręką) w celu upewnienia się, że igła nie została wprowadzona do światła naczynia krwionośnego.

28. Wstrzyknięcie leku powoli prawą ręką.

29. Obserwowanie pacjenta po wstrzyknięciu i utrzymanie z nim kontaktu słownego.

30. Przytrzymanie gazikiem tkanki w okolicy wkłucia i energiczne usunięcie igły z tkanki.

31. Miejsce wkłucia zabezpieczamy, przytrzymanie okolicy gazikiem do ustania krwawienia.

32. Zabezpieczenie zużytego sprzętu.

33. Uporządkowanie tacy.

34. Higieniczne mycie rąk.

35. Udokumentowanie zabiegu.

Pomiar poziomu glukozy we krwi włośniczkowej za pomocą glukometru

Cel: Oznaczenie poziomu glukozy we krwi włośniczkowej.

Czynności przygotowawcze:

1. - Higieniczne mycie rąk

2. - Przygotowanie rękawiczek

3. - Przygotowanie zestawu do pomiaru poziomu glukozy we krwi za pomocą glukometru oraz pojemnika do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

Zestaw:

• indywidualna karta zleceń lekarskich

• glukometr

• paski do gleukometru

• nakłuwacz z jałowym lancetem

• jałowe gaziki

• pojemnik do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

• rękawiczki

• miska nerkowata

• taca

Czynności właściwe (Algorytm):

1. Sprawdzenie tożsamości pacjenta

2. Założenie rękawiczek

3. Włączenie glukometru oraz przygotowanie paska testowego

4. Nakłucie bocznej części palca za pomocą nakluwacza

5. Wytarcie pierwszej kropli gazikiem

6. Nałożenie drugiej kropli na pasek testowy

7. Zabezpieczenie miejsca nakłucia jałowym gazikiem

8. Odczytanie wyniku na glukometrze

9. Zmiana lancetu w nakłuwaczu

10. Uporządkowanie zestawu

11. Zdjęcie rękawiczek

12. Higieniczne mycie rąk

13. Udokumentowanie zabiegu

Podawanie insuliny Automatycznym wstrzykiwaczem typu pen (Algorytm):

Cel: Podanie insuliny do tkanki podskórnej w celu szybkiego zadziałania i obniżenia poziomu glukozy we krwi.

Miejsca wstrzyknięć insuliny:

• Brzuch - fałd po obydwu stronach pępka w odległości 1-2 cm od pępka (insulina wchłania się najszybciej)

• Uda - przednio - boczna powierzchnia uda rozpoczynająca się na szerokości dłoni poniżej krętarza dużego i tak samo odległa od stawu kolanowego (insulina wchłania się najwolniej, miejsce preferowane dla insulin długodziałających)

• Pośladki - dzielimy pośladek na cztery części, prowadząc linię pionową przez jego środek, a linię poziomą na wysokości szpary pośladkowej, wstrzyknięcie wykonujemy w górną, zewnętrzną część pośladka (miejsce neutralne)

• Przednio - boczna część ramienia - powierzchnia ramienia rozpoczynająca się 4 palce nad stawem łokciowym i kończąca się 4 palce pod stawem ramiennym

• Łopatka - ujmując fałd skórny od dolnego kąta łopatki w kierunku linii pachowej

Powikłania po podaniu insuliny:

• Zaburzenia widzenia na początku podawania

• Alergia miejscowa

• Oporność na insulinę

• Lipodystrofia poinsulinowa (zanik tkanki podskórnej) wskutek wielokrotnych wstrzyknięć w tę samą okolicę ciała, tzw. doły poinsulinowe

• Hipertrofia poinsulinowa (przerost tkanki tłuszczowej) ma postać obrzmienia o konsystencji gąbczastej w miejscu wstrzykiwania insuliny; w tych miejscach brak jest unerwienia, unaczynienia, czucia

• Obrzęki poinsulinowe

Zalecane poziomy glikemii

• 70 - 90g% - na czczo na glukometrze

• 70 - 110g% - na czczo, badanie laboratoryjne

• Do 135g% - po posiłku

Sytuacje wpływające na poziom cukru we krwi:

• Stan emocjonalny - sytuacja stresowa, strach, radość związana z wielkimi emocjami z reguły podnoszą poziom cukru we krwi - wpływ wydzielanego wówczas hormonu adrenaliny.

• Wysiłek fizyczny - zwiększa wrażliwość na insulinę, przyspiesza spalanie glukozy w mięśniach i może doprowadzić do szybkiego spadku poziomu cukru we krwi.

Hipoglikemia: to niskie stężenie glukozy we krwi spowodowana najczęściej

• Podanie zbyt dużej dawki insuliny

• Niejedzenie lub zbyt późne zjedzenie posiłku

• Zjedzenie zbyt małej ilości pożywienia

• Zbyt długi lub intensywny wysiłek fizyczny

Objawy hipoglikemii

Pojawiają się przy stężeniu glukozy we krwi <65mg%

• Zmiany zachowania

• Problemy z koncentracją

• Senność

• Bladość

• Zimny pot

• Wilczy apetyt

• Zaburzenia widzenia

• Zawroty głowy

Objawy hipoglikemii ciężkiej

Pojawiają się gdy poziom glukozy we krwi jest<30mg%

• Utrata przytomności

• Drgawki

• Piana z ust

• Zasinienie

• Brak odruchu połykania

Należy podać glukagon (zastrzyk podskórny, który powoduje uwalnianie glikogenu z wątroby, podnoszenie poziomu glikemii rozpoczyna się po 10 minutach, okres działania 30 - 60 minut)

i wezwać pogotowie.

Hiperglikemia - Oznacza podwyższone stężenie glukozy we krwi

• Błędy dietetyczne

• Dodatkowa choroba np. infekcja, gorączka

• Zaniedbania w samokontroli

• Zbyt mała aktywność fizyczna

Objawy hiperglikemii

Pojawiają się gdy poziom glukozy we krwi jest>180mg%

• Zaróżowienie skóry

• Osłabienie, senność

• Uczucie pieczenia w jamie ustnej

• Nadmierne pragnienie

• Oddawanie dużych ilości moczu

• Nudności, wymioty

• Bóle brzuch, głowy

• Utrata apetytu, chudnięcie

Algorytm wykonania wstrzyknięcia insuliny

Czynności przygotowawcze:

1. Higieniczne mycie rąk

2. Przygotowanie rękawiczek

3. Przygotowanie zestawu do podania insuliny oraz pojemnika do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

Zestaw:

• indywidualna karta zleceń lekarskich

• automatyczny wstrzykiwacz typu pen

• wkład z insuliną

• jałowa igła do penu

• środek dezynfekcyjny do dezynfekcji wkładu insulinowego

• 2 jałowe gaziki

• środek do dezynfekcji skóry

• pojemnik do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

• rękawiczki

• miska nerkowata

• taca

Czynności właściwe:

1. Sprawdzenie zlecenia lekarskiego w indywidualnej karcie zleceń lekarskich.

2. Przygotowanie zestawu (pen, wkład z insuliną, igła, jałowe gaziki)

3. Przygotowanie pena z insuliną

• sprawdzenie nazwy insuliny, daty ważności,

• dezynfekcja korka wkładu,

• założenie wkładu,

• prawidłowe wymieszanie insuliny mętnej,

• założenie igły,

• wystrzyknięcie 1-2 jednostek insuliny celem odprowadzenia powietrza,

• ustawienie właściwej dawki do podania)

4. Sprawdzenie tożsamości pacjenta.

5. Założenie rękawiczek.

6. Umycie miejsca wkłucia.

7. Wyznaczenie miejsca wkłucia.

8. Ułożenie drugiego gazika w zasięgu lewej ręki.

9. Uprzedzenie pacjenta o momencie wkłucia.

10. Wprowadzenie ruchem zdecydowanym krótkiej igły pena pod kątem 90º.
    W przypadku długich igieł uniesienie fałdu skórnego kciukiem i palcem wskazującym lewej ręki, wprowadzenie igły pod kątem 45°.

11. Uchwycenie lewą dłonią pena.

12. Wstrzyknięcie insuliny powoli prawą ręką. Liczenie do 5-10 aby zabezpieczyć insulinę przed wyciekiem na zewnątrz tkanek.

13. Przytrzymanie gazikiem tkanki w okolicy wkłucia i usunięcie igły z tkanki.

14. Obserwowanie pacjenta po wstrzyknięciu i utrzymanie z nim kontaktu słownego.

15. Miejsce wkłucia zabezpieczamy, przytrzymanie okolicy gazikiem do ustania krwawienia.

16. Wyjęcie igły z pena i wyrzucenie do pojemnika.

17. Zdjęcie rękawiczek.

18. Uporządkowanie tacy.

19. Higieniczne mycie rąk.

Wstrzyknięcia domięśniowe

Wykonuje się je w mięsień o dużej masie, w bezpiecznej odległości od dużych pni nerwowych i naczyniowych, pod katem 90° w stosunku do po­wierzchni ciała

Należy napiąć skórę między palcem wskazującym i kciukiem, jedynie u ludzi wychudzonych ująć ją w fałd, aby igła nie oparła się o kość, na głębokość igły (ok. 3 cm), wkłuć igłę pod katem 90° w stosunku do powierzchni ciała, zaaspirować i powoli podać do 5 ml leku.

Jeśli istnieje potrzeba podania dwóch leków, należy przygotować je w oddzielnych strzykawkach, pamiętając o zmianie kierunku podania drugiego leku oraz o tym, że maksymalnie moż­na podać 10 ml leku. Nie można wykonywać iniekcji z większej objętości leku, gdyż mogłoby to doprowadzić do uszkodzenia tkanki mięśniowej.

Drogą wstrzyknięć domięśniowych można podawać niektóre roztwory wodne, leki oleiste i zawiesiny. Leki podane drogą wstrzyknięć domięśniowych wchłaniają się w ciągu 10-15 min. Nie powinno się wykonywać iniekcji w po­zycji stojącej.

Rozmiary igieł wykorzystywanych do wstrzyknięć domięśniowych średnica x długość w mm):

• 0,7 x 40

• 0,8 x 40

• 0,9 x 40

Wskazania do wykonania wstrzyknięć domięśniowych:

• niemożność przyjęcia leku doustnie przez pacjenta;

• konieczność szybkiego zadziałania leku;

• postać leku;

• podanie np. antybiotyków, witamin, leków przeciwbólo­wych, przeciwzapalnych.

Przeciwwskazania do podania leków domięśniowo:

• stan zapalny, ropny w miejscu wstrzyknięcia,-

• zmiana patologiczna na skórze, np. wysypka;

• zwłóknienie w tkance mięśniowej i/lub podskórnej;

• skłonność do krwawień lub leczenie środkami przeciwzakrzepowymi;

• podejrzenie zawału serca (ze względu na ewentualne lecze­nie fibrynolityczne);

• wstrząs.

Do powikłań/zagrożeń wstrzyknięć domięśniowych należą:

• ropień poiniekcyjny, najczęściej u pacjentów z obniżoną od­pornością, np. leczonych cytostatykami, z cukrzycą;

• miejscowa reakcja alergiczna na podany lek;

• jałowa martwica mięśni, zwłaszcza przy stosowaniu kortykoidów; zwłóknienie i stwardnienie tkanki podskórnej, zanik tkanki podskórnej, upośledzone wchłanianie, bolesność wskutek częstych wstrzyknięć w to samo miejsce;

• szybsze wchłanianie i działanie leku wskutek podania a _ naczynia krwionośnego w wyniku braku aspiracji;

• krwiak podskórny wskutek przekłucia naczynia krwionośnego

• podanie leku oleistego do naczynia krwionośnego, wiąże się z niebezpieczeństwem zatoru tłuszczowego,-

• podanie leku w postaci kryształków lub zawiesiny np. penicyliny do naczynia krwionośnego, co wiąże się z niebezpieczeństwem wstrząsu anafilaktycznego lub zespołu Hoigne (naczynie żylne), zespołu Nicolau (naczynie tętnicze

• podanie leku do tkanki tłuszczowej przez wybranie zbyt krótkiej igły lub zbyt płytkiego wkłucia, co wiąże się utrudnionym wchłanianiem leku, grożącym powstaniem. martwicy lub długotrwałym jałowym naciekiem,-

• uszkodzenie nerwu kulszowego przez niewłaściwe wyznaczenie miejsca wkłucia.

Miejsca wstrzyknięć domięśniowych:

• Mięsień pośladkowy średni;

• Mięsień pośladkowy wielki;

• Mięsień czworogłowy uda;

• Mięsień naramienny.

Algorytm wstrzyknięcia domięśniowego

Czynności przygotowawcze:

1. Sprawdzenie zlecenia lekarskiego

2. Higieniczne mycie rąk

3. Przygotowanie zestawu:

• indywidualna karta zleceń lekarskich,

• zlecony lek,

• preparat antyseptyczny,

• strzykawka,

• 2 igły

• gaziki,

• rękawiczki,

• pojemnik na odpady

4. Przygotowanie zestawu przeciwwstrząsowego przy podawaniu leków w postaci zawiesiny

5. Poinformowanie pacjenta o celu i przebiegu zabiegu oraz objawach ubocznych związanych z rodzajem podawanego leku

6. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu

7. Zapewnienie warunków intymności

Czynności właściwe:

1. Wyjęcie strzykawki i igły z osłonką z opakowań oraz ich zmontowanie

2. Ponowne sprawdzenie leku ze zleceniem

3. Zdezynfekowanie szyjki ampułki (korka i fiolki)

4. Otwarcie ampułki (fiolki) z lekiem

5. Usunięcie osłonki z igły i nabranie leku do strzykawki

6. Usunięcie igły do nabierania leku i umieszczenie jej w pojemniku na zużyte igły

7. Nałożenie nowej igły po podania leku wraz z osłonką

8. Położenie ampułki (fiolki) obok strzykawki

9. Przygotowanie dwóch gazików, jednego nasączonego preparatem antyseptycznym

10. Usunięcie osłonki z igły i umocowanie igły na strzykawce tak, by ścięcie jej ostrza było po stronie podziałki strzykawki, usunięcie powietrza ze strzykawki, sprawdzenie zleconej objętości leku

11. Sprawdzenie tożsamości pacjenta

12. Wygodne ułożenie pacjenta i odsłonięcie miejsca wkłucia

13. Dokładne wyznaczenie miejsca wkłucia wybraną metodą (np. okolicę mięśnia pośladkowego wielkiego metodą kwadrantów)

14. Wybranie miejsca iniekcji i zbadanie palpacyjne; wykluczenie miejsc bolesnych i stwardnień

15. Napięcie skóry w miejscu wstrzyknięcia między kciukiem a palcem wskazującym lewej ręki (by zmniejszyć ilość tkanki podskórnej)

16. Prawą ręką odkażenie skóry

17. Ułożenie w zasięgu lewej ręki drugiego gazika

18. Uprzedzenie pacjenta o wykonaniu iniekcji

19. Uchwycenie prawą ręką strzykawki tak, by mały palec spoczywał na nasadce igły, wskazujący przytrzymywał tłok, serdeczny, środkowy i kciuk- cylinder strzykawki, natomiast ścięcie ostrza igły i podziałka strzykawki były widoczne

20. Wprowadzenie igły do tkanki mięśniowej prostopadle do powierzchni skóry na głębokość równą 3/4 długości igły, jednym zdecydowanym ruchem, co zmniejsza bolesność (można wkłuwać igłę dwustopniowo: najlepiej krótko i silnie, by przebić twardy naskórek, a następnie sprawnie wprowadzić igłę na żądaną głębokość)

21. Przeniesienie lewej ręki na strzykawkę, by palec wskazujący podtrzymywał nasadkę igły

22. Wykonanie prawą ręką ruchu aspirującego tłokiem strzykawki, aby upewnić się, że igła nie została wprowadzona do światła naczynia krwionośnego

23. Prawą ręką powolne wstrzyknięcie leku, by mógł się rozprzestrzenić, obserwacja pacjenta

24. Prawą ręką zdecydowane usunięcie igły wraz ze strzykawką

25. Lewą ręką podczas usuwania igły przyciśnięcie suchego jałowego gazika do skóry

1. Czynności końcowe:

1. Uporządkowanie materiału, sprzętu i otoczenia

2. Poinformowanie pacjenta o możliwości delikatnego masowania ruchami okrężnymi miejsca wkłucia przez 30-60 sekund, by zmniejszyć ból i ułatwić wchłanianie leku

3. Higieniczne mycie rąk

4. Udokumentowanie zabiegu

Wstrzyknięcia dożylne

Wstrzyknięcie dożylne leku, przetoczenie dożylne płynów, wymaga wykonania nakłucia żyły. Najczęściej wykorzystuje się łatwo dostępne, położone obwodowo żyły podskórne grzbietu ręki, przed­ramienia, okolicy zgięcia łokciowego (ze względu na ryzyko zakrzepicy należy unikać nakłuwania żył stopy), u niemowląt żyły głowy. Z przyczyn praktycznych łatwo dostępna okolica zgięcia łokciowe­go powinna być „zarezerwowana" do zabiegów krótkotrwałych, ta­kich jak pobieranie krwi, jednorazowe podanie leku.

Rozpoczynając leczenie dożylne (lekami do wstrzyknięć, płynami do wlewów), należy kierować się następującymi zasadami:

1. Wykorzystać żyły położone najbardziej obwodowo (grzbiet ręki), a potem kolejno dolną, środkową, górną część przedramienia.

2. Unikać nakłuwania żyły w obrębie stawu, aby nie ograniczać jego ruchomości oraz nie powodować załamania cewnika, a tym samym zatrzymania przetaczania, powstania skrzepu w świetle kaniuli lub zakrzepu żylnego.

3. Nie wykorzystywać do iniekcji żył zgięcia łokciowego, szczegól­nie po stronie łokciowej, ponieważ w bezpośrednim sąsiedztwie tego miejsca przebiega tętnica.

Cele wykonywania nakłuć żyły:

• wstrzyknięcie leku (lek podany drogą dożylną działa natych­miast, jest równomiernie rozprowadzony w organizmie; można podawać roztwory wodne, nie wolno zaś zawiesin, leków oleistych, ponieważ powodują zatory; wyjątkowo po­daje się sporządzone za pomocą ultradźwięków emulsje ole­jowe lub roztwory koloidowe,- podaje się również leki działające drażniąco na tkankę podskórną i mięśniową);

• nawodnienie organizmu chorego;

• skorygowanie zaburzeń równowagi elektrolitowo-zasadowej;

• żywienie pozajelitowe;

• dostarczenie krwi, preparatów krwiopochodnych lub zastępczych;

• podanie środków cieniujących, np. Omnipague;

• pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego;

• wywołanie znieczulenia.

Wskazania do wykonania nakłucia żyły w celach diagnostycznych:

• wstrząs różnego pochodzenia;

• śpiączka różnego pochodzenia;

• niedrożność jelit;

• okres przed i po zabiegu operacyjnym;

• odwodnienie (wymioty, biegunka);

• niedożywienie;

• choroby układu krwiotwórczego;

• diagnostyka, np. chorób dróg żółciowych, moczowa.

Przeciwwskazania do podawania leków drogą nakłuć żylnych

• zwłóknienie tkanek, po uprzednio licznych wkłuciach w samo miejsce, tzw. zrosty;

• zmiana zarostowa światła żyły w wyniku uprzedniego podawania leków drażniących jako skutek odczynu zapalnego pochodzenia niebakteryjnego, tzw. obliteracja;

• powstanie skrzepu krwi w igle.

Powikłania/zagrożenia mogące wystąpić podczas podawania leku dożylnie:

• wstrząs (uczulenie na lek, reakcja na ból);

• zaburzenia pracy serca;

• skóra zaczerwieniona, blada, sina;

• niepokój ruchowy;

• nudności i wymioty;

• zaburzenie widzenia;

• uczucie gorąca;

• duszność;

• ból za mostkiem;

• ból głowy;

• suchość w jamie ustnej;

• senność;

• podanie leku poza naczynie i ból w miejscu wkłucia (podczas podawania np. teofiliny, preparatów wapnia);

• podanie leku drażniącego tkankę podskórną, mięśniową poza naczynie i wywołanie martwicy tkanek (podczas podawania np. nitrogranulogenu, chlorku wapnia).

Powikłania mogące wystąpić podczas kaniulacji żyły obwodowej (założenia tzw. cewnika krótkiego typu venflon):

• przekłucie, pęknięcie żyły (krwiak);

• przetoczenie płynu poza żyłę jako wynik nierozpoznanego złego wkłucia, złego unieruchomienia kaniuli, przemieszczenia kaniuli u niespokojnego pacjenta (ból, naciek, z kaniuli nie cofa się krew, a przy podaniu leków silnie drażniących: ból, naciek, skurcz naczyń, martwica tkanek);

• przypadkowe wkłucie dotętnicze (silny, palący ból);

• zakrzepowe zapalenie nakłutej żyły (czasami rozszerzająca się zakrzepica żylna), któremu towarzyszy ból, obrzęk, zaczerwienienie, walcowate zgrubienie żyły;

• zapalenie w miejscu wkłucia;

• posocznica odcewnikowa (dreszcze, nagły wzrost temperatury ciała powyżej 38,5°C, przyspieszenie tętna i oddechu, obniżenie ciśnienia tętniczego łowi, pogorszenie stanu ogólnego chorego);

• niedrożność cewnika,-

• reakcja na niektóre składniki materiału, z którego wykonana jest kaniula (uczulenie, podrażnienie, zapalenie żyły); idealny biomateriał tworzący ścianę cewnika nie powinien wchodzić w reakcję z płynami ustrojowymi, powinien być giętki, przezroczysty, chemicznie obojętny zapobiegać tworzeniu skrzepów w świetle kaniuli (antytrombogenny), nie zmieniać swoich właściwości fizycznych i chemicznych w czasie utrzymywania się w organizmie. Tworzywami' wykorzystywanymi do produkcji cewników żylnych są: polietylen, teflon, poliuretan, elastomer silikonowy; za najbardziej obojętne biologicznie uznawane są cewniki z elastomerów silikonowych i poliuretanu;

• uczulenie na przylepiec.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zakażenia cewnika:

• utrzymywanie cewnika w żyle ponad okres zalecany przez producenta;

• częstość manipulacji przy cewniku;

• obecność zakażonych ran w bliskim sąsiedztwie cewnika,-

• nosicielstwo Staphylococcus aureus-,

uwagi:

Jeśli żyły są słabo wyczuwalne, przed założeniem opaski uciskowej można trzymać kończynę przez 10-15 min w ciepłej kąpieli wodnej lub założyć okład rozgrzewający na miejsce wkłucia, bądź też ogrzać kończynę termoforem.

W przypadku użycia leków, które utrudniają rozpoznanie obecności krwi, np. witamina Bi2, nakłucie, aspirację i próbne podanie należy przeprowadzić z 0,9% NaCl.

Można również zmienić kolejność wstrzyknięcia dożylnego leku poszukać żyły, zdezynfekować miejsce wkłucia i podczas działania środka odkażającego założyć rękawiczki oraz nałożyć igłę do wstrzyknięć na strzykawkę, założyć opaskę uciskową, nie dotykać miejsca wkłucia (ewentualnie zdezynfekować palce lewej ręki, zbadać przebieg żyły bliżej - proksymalnie i dalej - dystalnie miejsca wkłucia), wprowadzić igłę, dokonać aspiracji, usunąć opaskę uciskową, podać lek.

Podczas pielęgnacji cewnika żylnego długiego (centralnego r.c leży pamiętać o zasadach wyżej wymienionych oraz dodatkowo o:

• zapewnieniu stałego, całodobowego przepływu przez cewnik

• okresowym kontrolowaniu umiejscowienia cewnika (radiologicznie, za pomocą adaptera podłączonego do kardiomonitora oznakowania zewnętrznego odcinka cewnika, np. jodyną;

• stosowaniu kranika trójdrożnego zabezpieczającego prze; dostaniem się powietrza;

• unikaniu pustych zestawów do przetoczeń;

• każdorazowym zamykaniu wejścia do cewnika,-

• przestrzeganiu właściwej temperatury podawania leków i płynów;

• wymianie co 72 godz. całego systemu zaopatrującego wkłucie oraz o kontroli zmiany umiejscowienia cewnika co 7 dni.

Algorytm pobierania krwi do badań laboratoryjnych.

Cel: Pobranie krwi na badania diagnostyczne i badania ogólne .

Czynności przygotowawcze:

1. Higieniczne mycie rąk

2. Przygotowanie rękawiczek

3. Przygotowanie zestawu do wstrzyknięć oraz pojemnika do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

Zestaw:

• indywidualna karta zleceń lekarskich oraz zeszyt wstrzyknięć

• jałowa strzykawka (5,10ml)

• 2 jałowe igły (do nabierania krwi 0,8-0,9)

• środek dezynfekcyjny do odkażania skóry

• jałowe gaziki

• pojemnik do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

• rękawiczki

• miska nerkowata

• taca

Czynności właściwe (Algorytm):

1. Sprawdzenie zlecenia

2. Przygotowanie pacjenta, poinformowanie o celu zabiegu.

3. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

4. Higieniczne mycie rąk.

5. Przygotowanie sprzętu oraz otoczenia

6. Przygotuj zestaw do pobierania krwi

7. Nałóż rękawiczki jednorazowego użytku

8. Sprawdź, którą żyłę będziesz nakłuwać - wzrokowo i przy pomocy palca wskazującego

9. Zdezynfekuj miejsce wkłucia- odczekaj minimum 30s do wyschnięcia lub postępuj zgodnie ze wskazówkami producenta środka odkażającego

10. Nałóż opaskę uciskową na kończynę pacjenta 7-10 cm powyżej miejsca wkłucia i zaciśnij ją

11. Napnij skórę i pod kątem ostrym nakłuj żyłę - nie dotykaj miejsca wkłucia

12. Poluzuj opaskę ( czas ucisku nie może przekraczać 1 minuty )

13. Pobierz krew - podłącz kolejno probówki : biochemia/immunochemia

14. Wstawiaj probówki w statyw

15. Wykłuj się z żyły

16. Uciśnij miejsce nakłucia jałowym gazikiem

17. Wyrzuć brudną igłę do pojemnika na ostre odpady

18. Zdejmij brudne rękawiczki i wyrzuć je do odpadów medycznych

19. W razie potrzeby zmień gazik w miejscu wkłucia i naklej plaster

20. Umyj i odkaź ręce

21. Posprzątaj tace

22. Udokumentuj zabieg

Powikłania:

• Przekucie żyły

• Krwiak w miejscu pobrania

• Zainfekowanie miejsca wkłucia

• Zbyt długi czas zaciśnięcia stazy nad miejscem kucia zafałszowany wynik

Algorytm założenia wkłucia obwodowego typu wenflon.

Cel : Podanie leku do naczynia żylnego, płynoterapia,podanie leku do badania diagnostycznego

Czynności przygotowawcze:

1. - Higieniczne mycie rąk

2. - Przygotowanie rękawiczek

3. - Przygotowanie zestawu do nakucia żylnego typu venflon oraz pojemnika do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku.

Zestaw:

• kaniula i.v typu venflon ( 2 sztuki)

• okleina do venflonu

• indywidualna karta zleceń lekarskich

• jałowa strzykawka (5 ml)

• jałowa igła (do nabierania leku 0,9% NaCl)

• środek dezynfekcyjny do odkażania skóry

• pojemnik do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

• rękawiczki

• miska nerkowata

• taca

Czynności właściwe (Algorytm):

1. Sprawdzenie zlecenia

2. Przygotowanie pacjenta, poinformowanie o celu zabiegu.

3. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

4. Załóż opaskę zaciskową (tzw. stazę) powyżej miejsca wkłucia , tak aby żyły wypełniły się krwią i uległy rozszerzeniu; wkłucie kaniuli jest wówczas łatwiejsze.

5. Żyły można także rozszerzyć poprzez oklepywanie skóry w okolicy planowanego wkłucia .

6. Zdezynfekuj żylę, spryskując okolicę planowanego wkłucia 70% roztworem spirytusu etylowego lub izopropylowego i odczekaj min 30 sek.

7. Zdejmij osłonę kaniuli .

8. Wybierz prosty odcinek żyły lub miejsce połączenia dwóch żył.

9. Chwyć kaniulę między kciuk a palec wskazujący dominującej ręki .

10. Uwaga: kaniulę chwytamy dwoma palcami za złożone uchwyty ("skrzydełka") do mocowania, przytrzymując równocześnie plastikową obsadkę metalowej igły, tak aby nie wysunęła się z kaniuli podczas wkłuwania. Zapewnia to właściwe położenie tnącej końcówki igły i pozwala na pokonanie oporu przy przejściu przez skórę.

11. Naciągnij skórę ponad żyłą.

12. Nakłuj skórę pod kątem ok. 10 st. w stosunku do żyły i wprowadzaj ją ostrożnie w kierunku naczynia do chwili, gdy w otworze plastikowej obsadki igły pojawi się krew (jest to sygnał, że końcówka kaniuli znajduje się w żyle).

13. Stopniowo wsuwaj kaniulę głębiej do naczynia, wycofując jednocześnie metalową igłę.

14. Uwaga: kaniulę należy maksymalnie wprowadzić do naczynia. Jeżeli kaniula z tworzywa sztucznego znajduje się w świetle żyły, wypełnia się krwią, a wstrzykując 0,9% NaCl, nie napotyka się na opór.

15. Na obwodowy koniec kaniuli załóż korek i zakręć zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

16. Plastikową obsadkę kaniuli przyklej do skóry plastrem.

17. Otwórz zatyczkę otworu do wstrzykiwania i wypełnij kaniulę 3 ml fizjologicznego roztworu soli, co zapobiega skrzepnięciu w niej krwi.

Czynności końcowe

1. Posprzątaj tace

2. Napisz na okleinie lub plastrze datę założenia kaniuli

3. Higieniczne mycie rąk

4. Udokumentuj wykonane czynności.

Algorytm podłączania wlewu kroplowego i pompy infuzyjnej.

Cel : Podanie leku do naczynia żylnego, płynoterapia.

Czynności przygotowawcze:

1. Higieniczne mycie rąk

2. Przygotowanie rękawiczek

3. Przygotowanie zestawu do nakłucia żylnego typu venflon oraz pojemnika do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku.

Zestaw:

• płyn zgodny z karta zleceń

• zestaw do przetoczenia płynów

• venflon ( 2 sztuki)

• okleina do venflonu

• jałowa strzykawka (10 ml)

• jałowa igła (do nabierania 0,9% NaCl)

• środek dezynfekcyjny do odkażania skóry

• preparat do dezynfekcji skóry

• pojemnik do utylizacji sprzętu jednorazowego użytku

• rękawiczki

• miska nerkowata

• taca

Czynności właściwe (Algorytm):

1. Sprawdzenie zlecenia

2. Przygotowanie pacjenta, poinformowanie o celu zabiegu.

3. Uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu.

4. zmontowanie zestawu na tacy

5. przygotowanie kroplówki

6. sprawdzenie nazwy płynu infuzyjnego, daty ważności

7. zdezynfekowanie miejsca nakłucia pojemnika z płynem infuzyjnym

8. lub jeśli butelka do infuzji ma gumowy korek z kapturkiem ochronnym - usunąć

9. kapturek, jałowego korka nie dotykać, nie odkażać

10. wyjęcie z opakowania aparatu do przetaczania

11. wkłucie igły aparatu w pojemnik z płynem infuzyjnym

12. zamknięcie odpowietrznika

13. zaciśnięcie rolkowego regulatora przepływu

14. uciśnięcie komory kroplomierza w celu wypełnienia go płynem do . objętości

15. otwarcie odpowietrznika

16. przytrzymanie końcówki aparatu nad miską nerkowatą (bez zdejmowania zabezpieczenia

17. ochronnego z końcówki aparatu), zwolnienie zacisku w celu usunięcia powietrza

18. i wypełnienia aparatu płynem

19. ponowne zaciśnięcie rolkowego regulatora przepływu

20. uporządkowanie tacy

21. zaniesienie tacy do łóżka chorego

22. przygotowanie psychiczne chorego

23. zawieszenie pojemnika z płynem na stojaku przy łóżku chorego

24. podłączenie kroplowego wlewu dożylnego

25. podłożenie pod rękę ligniny i pod venflon gazika

26. podłączenie do venflonu strzykawki z 0/9% NaCl i sprawdzenie drożności kaniuli -

27. odciągnięcie tłoka

28. przepłukanie kaniuli;

29. w przypadku zatkania kaniuli założyć nowe wkłucie, nie wolno przepłukiwać dostępu na siłę

30. zdjęcie zabezpieczenia ochronnego z końcówki aparatu

31. połączenie końcówki aparatu z kaniulą

32. zwolnienie regulatora przepływu

33. ustawienie szybkości podawania płynu

34. obserwowanie pacjenta w czasie podawania płynu- stan ogolny, miejsce wkłucia

35. zaciśnięcie zacisku aparatu po zakończeniu przetaczania

36. odłączenie aparatu od kaniuli

37. przepłukanie kaniuli 0,9% NaCl

38. zamknięcie światła kaniuli jałowym korkiem

czynności końcowe

1. uporządkowanie tacy,

2. posegregowanie odpadów

3. mycie rąk

4. udokumentowanie wykonanego zabiegu

Obliczania prędkości kroplowej:

1 ml cieczy odpowiada 20 kroplom

objętość infuzji w ml x 20 kropli

liczba kropli/min = --------------------------------------------

czas trwania infuzji w min

albo obliczanie objętości przetaczanego płynu

liczba kropli/min x czas infuzji w min

objętość infuzji = ------------------------------------------------

20

Dawkowanie płynów- regulatory, pompy:

1. regulatory wlewów przy zestawach

• zacisk rolkowy - przyjmuje się: 1 ml=20 kropli

• precyzyjne regulatory, np. do przetaczania GIK

2. pompy infuzyjne- służą do precyzyjnej infuzji leków i płynów,

Zasady stosowania pomp infuzyjnych:

• do infuzji przy użyciu pomp należy stosować wyłącznie strzykawki wymienione przez

• producenta danej pompy

• strzykawkę z kaniulą łączymy specjalnym drenem - przedłużacz o końcowce Luer

• strzykawka jednorazowego użytku nie powinna być stosowana dłużej niż 24 godziny

• przed włączeniem infuzji należy upewnić się czy nie ma w drenie i strzykawce powietrza

• podana jest pełna informacja o przebiegu infuzji dzięki możliwości wyświetlania wszystkich zaprogramowanych parametrów i danych o infuzji, takich, jak: typ i objętość strzykawki, szybkość dozowania, podana objętość leku, czas do końca infuzji lub do opróżnienia, strzykawki, stan naładowania akumulatorów, automatyczne rozpoznawanie wielkości włożonej strzykawki

• istnieje system alarmów: okluzja (załamanie drenu), 5 minut do końca, brak strzykawki, unieruchomiona infuzja, pusta strzykawka, koniec infuzji, słaby akumulator, rozładowany akumulator, brak zasilania, uszkodzona pompa

Powikłania

1. Przekłucie naczynia, krwiak

2. Przypadkowe wkłucie dotętnicze

3. Uczulenie na przylepiec

4. Podanie niewłaściwego płynu infuzyjnego

5. Uczulenie na materiał z jakiego jest zrobiona kaniula

Zgłębnikowanie żołądka

Cel zabiegu:

1. Diagnostyczny:

• - ocena zawartości treści żołądkowej (resztki pokarmowe, krew, śluz, żółć, substancje toksyczne, badanie bakteriologiczne)

• - próby czynnościowe (wydzielnicze żołądka)

• - określenie stopnia pH soku żołądkowego bez- i po pobudzeniu

b) Leczniczy:

• - płukanie żołądka

• - opróżnianie żołądka z zawartości (odbarczenie)

• - żywienie chorych przez zgłębnik

• - podawanie leków (np. u chorych krwawiących z wrzodu żołądka)

Wskazania do zgłębnikowania:

• - choroby przewodu pokarmowego

• - zatrucia

• - zabiegi operacyjne na przewodzie pokarmowym

• - brak łaknienia

Przeciwwskazania:

• - tętniak aorty

• - żylaki przełyku

• - rak przełyku

• - duszność

Metody zgłębnikowania żołądka:

• Przez nos

• Przez usta

Algorytm zakładania zgłębnika do żołądka

Czynności przygotowawcze:

1. Higieniczne mycie rąk

2. Ocena stanu pacjenta

3. Przygotowanie zestawu do założenia zgłębnika:

• zgłębnik (12-18 wg French),

• przeciwbólowy środek poślizgowy (lignocaina),

• środek znieczulający do tylnej ściany gardła,

• płatki ligniny,

• miska nerkowata,

• stetoskop,

• strzykawka 20 ml,

• przylepiec,

• papierek lakmusowy,

• szklanka wody,

• zatyczka do zgłębnika,

• nożyczki,

• rękawiczki,

• ręcznik lub podkład gumowy do osłonięcia chorego

4. Zapewnienie warunków intymności, otoczenie łóżka parawanem

5. Poinformowanie pacjenta o sposobie założenia zgłębnika

6. Ułożenie pacjenta pozycji półwysokiej (u chorych nieprzytomnych na prawym boku)

7. Przygotowanie drogi wprowadzenia zgłębnika: oczyszczenie jamy nosowej, odśluzowanie jamy ustnej, wyjęcie protez

Czynności właściwe:

1. Założenie rękawiczek

2. Zabezpieczenie bielizny osobistej i pościelowej pacjenta ręcznikiem bądź podkładem gumowym

3. Wykonanie u pacjenta toalety jamy nosowej i jamy ustnej

4. Sprawdzenie drożności przewodów nosowych

5. Ułożenie pacjenta w pozycji półwysokiej lub chorego nieprzytomnego na prawym boku

6. Oznaczenie długości, na jaką będzie wprowadzany zgłębnik

7. Uchwycenie zgłębnika ok. 7,5 cm od jego końca

8. Pokrycie końcówki zgłębnika środkiem poślizgowo-znieczulającym (lignocaina)

9. Zakładanie zgłębnika przez nos:

10. Wprowadzenie zgłębnika do otworu nosowego ruchem obrotowym kierując go 2 cm ku górze, a następnie płasko ku tyłowi

11. Polecenie pacjentowi, by w czasie wprowadzania zgłębnika oddychał ustami i nie odsuwał głowy

12. Przygięcie głowy pacjenta do klatki piersiowej po wprowadzeniu zgłębnika na głębokość ok. 7,5 cm (zgłębnik znajduje się w gardle)

13. Poinformowanie pacjenta, by głęboko oddychał lub podanie wody przez słomkę do picia i w miarę kolejnych ruchów połykania przesuwanie zgłębnika głębiej w kierunku żołądka

14. Po wprowadzeniu zgłębnika na oznaczoną długość skontrolowanie jego położenia:

15. pobranie za pomocą strzykawki niewielkiej ilości treści żołądkowej i naniesienie jej na papierek lakmusowy (powinien wskazać kwaśny odczyn)

16. wstrzyknięcie ok. 10 ml powietrza i osłuchanie okolicy nadbrzusza (powinny pojawić się charakterystyczne szmery); następnie usunięcie wstrzykniętego powietrza

17. Oznaczenie zgłębnika w miejscu jego wejścia do otworu nosowego

18. Umocowanie zewnętrznego końca zgłębnika za pomocą przylepca na skrzydełku nosa i policzku (okrężnie okleić środkową jego częścią lub jednym końcem zgłębnik a następnie przykleić pozostałą jego część do bocznej powierzchni nosa)

19. Wprowadzenie zgłębnika przez usta:

20. Znieczulenie tylnej ściany gardła preparatem w aerozolu (lignocaina spray 2%)

21. Wprowadzenie zgłębnika do jamy ustnej w linii pośrodkowej do nasady języka

22. Polecenie, by pacjent wykonywał ruchy ssania i połykania

23. Po wprowadzeniu zgłębnika na głębokość ok. 15 cm przełożenie go na lewą stronę jamy ustnej między zęby a policzek celem zmniejszenia odruchów wymiotnych

24. Wprowadzanie zgłębnika głębiej zgodnie z ruchami połykania

25. Sprawdzenie umiejscowienia sondy i zaznaczenie miejsca wejścia do jamy ustnej; umocowanie do policzka

Czynności końcowe:

1. Uporządkowanie materiału, sprzętu i otoczenia

2. Higieniczne mycie rąk

3. Udokumentowanie zabiegu

Cewnikowanie pęcherza moczowego

Cewnikowanie pęcherza moczowego jest to zabieg polegający na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego przez cewkę moczową. Zabieg wykonywany jest ze wskazań diagnostycznych lub leczniczych.

Wskazania diagnostyczne:

1. Monitorowanie diurezy i stopnia nawodnienia organizmu u cię­żko chorych, pacjentów we wstrząsie, po zabiegu operacyjnym.

2. Pobranie próbki moczu (u chorych niezdolnych do samodziel­nego poprawnego pobrania materiału) do badania bakteriolo­gicznego.

3. Ocena zalegania moczu po mikcji.

4. Podanie środka cieniującego do dróg moczowych w diagnosty­ce radiologicznej.

5. Sprawdzenie drożności cewki moczowej, np. po urazie kości miednicy.

Wskazania lecznicze:

1. Opróżnienie pęcherza moczowego w przypadku retencji mo­czu, np. po zabiegu operacyjnym, po porodzie, w zaburzeniach opróżniania pęcherza moczowego, w przeroście gruczołu kro­kowego.

2. Nietrzymanie moczu u osób przewlekle chorych, starszych.

3. Prowadzenie bilansu wodnego.

4. Płukanie pęcherza moczowego, np. po operacji pęcherza mo­czowego, wycięciu gruczołu krokowego.

5. Podawanie do pęcherza moczowego leków (najczęściej wg zle­cenia lekarskiego antybiotyków, leków cytostatycznych).

Niebezpieczeństwa zabiegu:

• wprowadzenie zakażenia do dróg moczowych;

• uraz mechaniczny cewki moczowej i pęcherza moczowego;

• krwawienie;

• zaczopowanie światła cewnika przez złogi włóknika lub skrzepliny w przypadku krwawień;

• tworzenie się kamieni „pęcherzowych" w pęcherzu moczowym;

• zwężenie cewki moczowej w wyniku jej uszkodzenia;

• zadzierzgnięcie w przypadku pozostawienia napletka odpro­wadzonego poza żołądź prącia;

• spowodowanie zawstydzenia pacjenta.

Zapobieganie niebezpieczeństwom :

1. Każdorazowe cewnikowanie pęcherza moczowego powinno być klinicznie uzasadnione.

2. Przestrzeganie zasad postępowania antyseptycznego i aseptycz-nego podczas przygotowywania zestawu i wykonywania zabiegu.

3. Prawidłowe dobieranie cewnika w zależności od celu wykony­wania zabiegu oraz średnicy cewki moczowej.

4. Delikatne wprowadzanie (niestosowanie siły) cewnika do cew­ki moczowej i do pęcherza moczowego.

5. Przy retencji moczu nieupuszczanie jednorazowo więcej niż 600-800 ml moczu.

6. Po wykonaniu cewnikowania u mężczyzny nasunięcie na żołądź prącia zsuniętego napletka.

7. Codzienne pielęgnowanie cewnika i systemu drenującego po założeniu cewnika na stałe.

8. Zapewnienie pacjentowi intymności podczas wykonywania zabiegu.

Algorytm cewnikowania pęcherza moczowego na stałe

Czynności przygotowawcze:

1. Higieniczne mycie rąk

2. Sprawdzenie zlecenia lekarskiego

3. Poinformowanie pacjenta o celu i sposobie wykonania zabiegu

4. Przygotowanie zestawu:

• jałowe rękawiczki,

• pęseta i

• 6 wacików jałowych,

• podkład, jałowy

• worek do zbiórki moczu,

• 2 miski nerkowate,

• zwykłe rękawiczki,

• lignocaina 2%,

• przylepiec,

• octenisept,

• podkład,

• poduszka,

• strzykawka z roztworem 0,9% NaCl,

• 2 cewniki oraz

• zestaw do toalety krocza

5. Ustawienie tacy z zestawem do toalety krocza w nogach łóżka

6. Ustawienie zestawu do cewnikowania na stoliku przyłóżkowym

7. Zapewnienie warunków intymności (rozstawienie parawanu, zamknięcie drzwi, ograniczenie liczby osób obecnych podczas cewnikowania)

8. Nałożenie rękawiczek

9. Ułożenie pacjenta w pozycji na plecach

10. Wysunięcie koszuli spod pośladków pacjenta

11. Ułożenie pacjenta na basenie

12. Wykonanie toalety krocza

13. Wysunięcie spod pośladków pacjenta basenu

Czynności właściwe:

1. Pomoc pacjentowi w ugięciu kończyn dolnych w stawach kolanowych i odwiedzeniu ud

2. Podłożenie pod pośladki pacjenta poduszki

3. Podłożenie podkładu zabezpieczającego bieliznę pościelową

4. Zdjęcie rękawiczek niejałowych

5. Ustawienie zestawu do cewnikowania w nogach łóżka pacjenta

6. Postawienie na łóżku misek nerkowatych: pierwszą, do której odprowadzany jest mocz- wzdłuż łóżka pomiędzy udami pacjenta a drugą na zużyte waciki i narzędzia-w poprzek łóżka

7. Przygotowanie strzykawki z 0,9% NaCl do wypełnienia balonu cewnika

8. Otwarcie zestawu z jałową pęsetą

9. Otwarcie zestawu z jałowymi wacikami

10. Polanie środkiem antyseptycznym wacików (pierwszy strumień do miski nerkowatej)

11. Otwarcie cewnika jałowego

12. Wyciśnięcie lignocainy na jałową część zestawu z wacikami

13. Otwarcie zestawu z jałowymi rękawiczkami i założenie ich

14. Rozchylenie warg sromowych kciukiem i palcem wskazującym i podciągnięcie tkanek lekko do góry, by uwidocznić ujście zewnętrzne cewki moczowej

15. Chwycenie w prawą rękę pęsety

16. Chwycenie narzędziem wacika nasączonego płynem antyseptycznym

17. Zmywanie pojedynczymi ruchami okolicy cewki moczowej w kierunku od spojenia łonowego do odbytu (jeden wacik na jeden ruch zmywania z góry na dół - mycie 2 wacikami warg sromowych większych, dwoma kolejnymi warg sromowych mniejszych i 1 do ujścia cewki moczowej)

18. Uchwycenie cewnika w prawą rękę (lewa ręka cały czas spoczywa na kroczu pacjenta) pomiędzy kciuk i palec wskazujący w odległości ok. 4 cm od jego zaokrąglonej części i naniesienie żelu na górną część (dolna część cewnika jest jeszcze w worku zabezpieczającym)

19. Uchwycenie dalszej części cewnika pomiędzy 4 a 5 palec, koniec cewnika skierować do miski nerkowatej

20. Delikatne wprowadzenie cewnika ruchem półobrotowym na głębokość 5-7,5 cm

21. Z chwilą wypływu moczu do miski nerkowatej wprowadzenie cewnika głębiej jeszcze ok. 2,5 cm do pęcherza moczowego, by stworzyć miejsce na balon cewnika

22. Koniec cewnika połączyć z workiem na mocz (dren łączący z cewnikiem przeprowadzić ponad udem pacjenta)

23. Umocowanie cewnika przylepcem do skóry uda pacjenta

24. Wypełnienie płynem balonu cewnika gdy przestanie płynąć mocz (5-15 ml płynu w zależności od pojemności balonu)

25. Skontrolowanie szczelności i drożności zestawu odprowadzającego mocz

26. Umieszczenie worka na mocz poniżej poziomu pęcherza moczowego (powieszenie worka na uchwycie zamontowanym na ramie łóżka)

Czynności końcowe:

1. Odstawienie parawanu

2. Wyniesienie basenu

3. Opróżnienie miski nerkowatej

4. Umieszczenie misek i narzędzi w płynie dezynfekcyjnym, umycie, osuszenie i przekazanie do sterylizacji

5. Poprawienie zasłania łóżka

6. Zdjęcie rękawiczek

7. Higieniczne mycie rąk

8. Udokumentowanie zbiegu.

Kąpiel dziecka

Kąpiel dziecka - jest to zabieg polegający na oczyszczeniu skóry całego ciała dziecka

Cele:

• Oczyszczenie skóry całego ciała

• Pobudzenie krążenia i oddechu

• Masaż całego ciała i gimnastyka

• Pobudzenie perystaltyki jelit

• Zaspokojenie biologicznej potrzeby czystości

Niebezpieczeństwa:

• Oziębienie organizmu

• Oparzenie

• Zakażenie kikuta pępowiny

• Uraz fizyczny dziecka

• Zachłyśnięcie się dziecka wodą

• Zakażenie skóry, błon śluzowych

• Przemieszczenie się sprzętu stosowanego u dziecka

Zasady:

• Sprawdzenie temperatury pomieszczenia (temperatura powinna wynosić 22 - 24°C)

• Przygotowanie wody w wanience o temperaturze 37 - 39°C

• Utrzymywanie kontaktu z dzieckiem

• Posługiwanie się ruchami delikatnymi, opanowanymi

• Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

Algorytm kąpieli dziecka

Czynności przygotowawcze:

1. Higieniczne mycie rąk

2. Ocena stanu zdrowia i higieny dziecka

3. Przygotowanie zestawu:

• Stół do kąpieli

• Wanienka do kąpieli

• Termometr kąpielowy

• Gaziki

• Mydło

• Krem na pośladki

• Rękawiczki jednorazowego użytku

• Miska nerkowata

• Myjka

• Patyczki higieniczne do uszu

• Szczotka do włosów

• Ubranka

• Rożek lub kocyk

• Nożyczki do paznokci

• Wiadro pedałowe na pieluszki i wiadro pedałowe na brudną bieliznę

Czynności właściwe:

1. Nałożenie rękawiczek

2. Ułożenie dziecka na stole , aby uwidocznić jego twarz, otulenie ciała dziecka pieluchą

3. Umycie oczu dziecka wacikami z miseczki w następującej kolejności:

• 1 wacik - jedno oko dziecka ( w kierunku od skroni do nosa)

• 2 wacik - drugie oko

4. Umycie twarzy dziecka zwilżonymi wacikami, ruchami okrężnymi w kierunku określonym poniżej:

• 3 wacik - czoło (ruchem w poprzek czoła),policzek lewy, grzbiet nosa (od nasady do koniuszka)

• 4 wacik - policzek prawy, broda, okolica pod nosem ( w kierunku od strony prawej do lewej)

• 5 wacik - okolica ust (ruchem okrężnym)

• Osuszenie twarzy dziecka

• 6 wacik - ucho i okolica za uchem (odwrócenie głowy dziecka na bok)

• 7 wacik - ucho i okolica za uchem (odwrócenie głowy dziecka na bok)

5. Umycie narządów płciowych:

• U dziewczynek - lekkie rozchylenie warg sromowych lewą ręką, przetarcie wacikiem okolic ujścia cewki moczowej w kierunku od wzgórka łonowego do odbytu

• U chłopców - lewą ręką nieznaczne zsunięcie napletka, aby uwidocznić cewkę moczową, a prawą przemycie okolic ujścia cewki moczowej (ruchem okrężnym)

6. Umycie myjką całego ciała dziecka w następującej kolejności:

• Głowa - ruchem okrężnym

• Szyja

• Kończyna górna prawa - w kierunku od pachy do dłoni, usunięcie zanieczyszczeń z przestrzeni między palcami

• Klatka piersiowa - w kierunku od szyi do brzuszka

• Kończyna górna lewa - w kierunku od pachy do dłoni, usunięcie zanieczyszczeń z przestrzeni między palcami

• Plecy - od szyi do pośladków

• Brzuch

• Kończyny dolne - od stopy do kolana i od kolana do pachwiny

• Pośladki - ruchem okrężnym, zbierającym

7. Ułożenie dziecka na ręku

8. Odrzucenie do wiadra pieluszki na której dziecko było namydlone

9. Rozłożenie czystej pieluszki bądź ręcznika

10. Sprawdzenie temperatury wody w wanience termometrem lub poprzez zanurzenie łokcia

11. Zanurzenie dziecka w wodzie

12. Spłukanie dziecka w takiej kolejności jak było namydlone

13. Przeniesienie dziecka na wcześniej przygotowaną pieluszkę lub ręcznik

14. Osuszenie dziecka

15. Przełożenie dziecka na wcześniej przygotowaną suchą pieluszkę

16. Nawilżenie ciała dziecka

17. Zmiana rękawiczek jednorazowego użytku

18. Ubranie dziecka

• Założenie koszulki dziecku

• Założenie pieluszki jednorazowej

• Obcinanie paznokci u palców dłoni i stóp

• Uczesanie włosów

• Zawinięcie dziecka w rożek

19. Odniesienie i ułożenie dziecka w łóżeczku

Czynności końcowe:

1. Uporządkowanie sprzętu

2. Zdjęcie rękawiczek

3. Higieniczne mycie rąk

4. Udokumentowanie wykonania zabiegu

Algorytm toalety kikuta pępowinowego

Toaleta kikuta pępowinowego - jest to zabieg polegający na przemywaniu kikuta pępowiny i skóry wokół w celu uzyskania mumifikacji i odpadnięcia.

Cele:

• Mumifikacja i odpadnięcie kikuta pępowiny

• Ochrona noworodka przed rozwojem zakażenia

Niebezpieczeństwa:

• Zakażenie kikuta pępowiny

• Ziarniniak u podstawy kikuta pępowiny

• Krwawienie z kikuta pępowiny

• Uraz kikuta pępowiny

Zasady:

• Wykonywanie czynności ruchami delikatnymi, opanowanymi

• Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

Algorytm toalety kikuta pępowiny

Czynności przygotowawcze:

1. Uzyskanie zgody matki na wykonanie zabiegu

2. Poinformowanie matki o celu i przebiegu zabiegu, zachęcenie jej do współpracy

3. Higieniczne mycie rąk

4. Przygotowanie zestawu:

• Pakiet jałowych gazików

• 70% spirytus lub inny zalecany środek do pielęgnacji kikuta pępowiny

• Rękawiczki jałowe i jednorazowego użytku

• Naczynie na odpadki

Czynności właściwe:

1. Nałożenie rękawiczek

2. Odsłonięcie u noworodka okolicy kikuta pępowiny

3. Delikatne rozwinięcie opatrunku, ocena ilości ,jakości wydzieliny z kikuta pępowiny ocena skóry wokół kikuta pod kątem objawów zakażenia

4. Założenie jałowych rękawiczek

5. Położenie suchego, jałowego gazika osłaniającego narządy płciowe

6. Przetarcie kikuta pępowiny, pierścienia ( z delikatnym jej odciągnięciem) i skóry wokół niego jałowym gazikiem nasączonym 70% roztworem spirytusu lub innym zalecanym środkiem do pielęgnacji kikuta pępowiny

7. Założenie suchego, jałowego gazika na kikut pępowiny i umocowanie opatrunku

8. Ubranie noworodka

Czynności końcowe:

1. Uporządkowanie zestawu

2. Zdjęcie rękawiczek

3. Higieniczne mycie rąk

4. Udokumentowanie wykonania zabiegu

KRYTERIA OCENY CZYNNOŚCI/ZABIEGU

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

/rodzaj czynności/

lp	Czynność podlegająca ocenie	Przyznawane punktu /maksymalnie 20punktów/	Punkty uzyskane przez studenta
1	Poinformowanie i uzyskanie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu	Poinformowanie i uzyskanie zgody pacjenta na zabieg - 1 pkt
2	Wyjaśnienie pacjentowi celu zabiegu, sposobu zachowania chorego podczas zabiegu/czynności	Wyjaśnienie pacjentowi celu zabiegu,- 1 pkt
				Wyjaśnienie pacjentowi, sposobu zachowania podczas zabiegu- 1pkt
		3	Zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego oraz intymności	Zastosowanie właściwą pozycję podczas zabiegu- 1 pkt
				Komunikacja z chorym w czasie zabiegu - 1 pkt
				Zapewnienie intymności podczas zabiegu ( parawan, odkrywanie chorego tylko w konieczności) - 1 pkt
		4	Higieniczne umycie rąk i przygotowanie zestawu do wykonania zabiegu	Higieniczne umycie rąk - 1 pkt
				Przygotowanie zestawy do wykonania zabiegu -1 pkt
5	Założenie rękawiczek	Założenie rękawiczek- 1 pkt
6	Wykonanie czynności zgodnie ze algorytmem	Wykonanie 90 %-100% - algorytmu - 1pkt
				Wykonanie 80%-89% -algorytmu - 1 pkt
				Wykonanie 70-79% -algorytmu - 1 pkt
				Wykonanie 60-69 % algorytmu- 1 pkt
7	Sprawność wykonania zadania	Wykonanie zadania, sprawnie, bez zbędnej zwłoki - 1 pkt
8	Zakończenie zabiegu/czynności	Uporządkowanie zestawu - 1 pkt
				Zainteresowanie „pacjentem" po wykonaniu zabiegu, udzielenie ewentualnych wskazówek-1 pkt
				Umycie higieniczne rąk po zabiegu -1 pkt
				Udokumentowanie zabiegu- 1 pkt
9	Samodzielność działania	Samodzielnie wykonanie czynności- 1 pkt
10	Samoocena	Umiejętne i krytyczne samoocenienie ,-1 pkt
		Punkty uzyskane przez studenta
		Ocena
		Podpis nauczyciela

Uwaga! W przypadku rażącego nieprzestrzegania zasad np. zagrożenie bezpieczeństwa pacjenta, nie przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki, postawa studenta świadcząca o braku podstawowych umiejętności w wykonywaniu zabiegu - student niezależnie od ilości uzyskanych punktów otrzymuje ocenę niedostateczną

Przeliczanie punktów na ocenę:

20-19 pkt - bardzo dobry (5,0)

18 pkt - ponad dobry (4,5)

17-16 pkt - dobry (4,0)

15 pkt - dość dobry (3,5

14-13 pkt - dostateczny (3,0)

12 i mniej pkt- niedostateczny (2,0)

102

---