Ocena stanu jamy ustnej

Jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. W jej obrębie znajduje się wiele elementów, tj. wargi, policzki, podniebienie, zęby, dziąsła, język, ślinianki, które biorą aktywny udział w trawieniu pokarmów. Ich prawidłowe funkcjonowanie w znaczący sposób wpływa na stan odżywiania organizmu, a zmiany patologiczne mogą utrudniać przyjmowanie pokarmów. Oceniając stan jamy ustnej należy zwrócić uwagę na wszystkie narządy leżące w jej obrębie.

Zmiany chorobowe w jamie ustnej najczęściej dotyczą języka, zębów, dziąseł i błony śluzowej.

Wargi - zdrowe mają kolor czerwony lub różowoczerwony, są lśniące, nawilżane przez śluz wytwarzany w gruczołach błony śluzowej warg. W obrębie warg mogą pojawiać się zmiany, tj. opryszczka, zapalenie kątowe (zajady).

• Opryszczka (HERPES) pojawiająca się na wargach towarzyszy infekcjom wirusowym, np. grypie, przeziębieniu, zapaleniu górnych dróg oddechowych.

• Zajady - małe, bolesne pęknięcia lub nadżerki o żywoczerwonym dnie, umiejscowione w kątach ust. Mogą pojawiać się w przypadku niedoboru witaminy B₂.

Język jest tworem mięśniowym pokrytym błoną śluzową. Błona śluzowa na grzbiecie i brzegach bocznych języka tworzy liczne brodawki językowe, które sprawiają, że powierzchnia górna języka jest szorstka i ma wygląd aksamitu o barwie różowej. Błona śluzowa dolnej powierzchni języka jest cienka, delikatna, różowoczerwona, bez brodawek.

• Biały nalot (szarobiałe, plamiste obłożenie) na języku tworzy się z resztek pokarmowych, śluzu, zniszczonych nabłonków, leukocytów, grzybów - choroby przewodu pokarmowego.

• Język malinowy z wyraźnie zaznaczonymi brodawkami - płonica

• Język blady o wygładzonej powierzchni - niedokrwistości złośliwa, a żywoczerwony - awitaminoza

• Język pokryty bliznami - padaczka

• Niebolesne twarde owrzodzenia - zmiany o charakterze nowo­tworowym

• Pleśniawki (SOOR) w postaci białych nalotów występują na języku lub błonie śluzowej jamy ustnej. Najczęściej można je spotkać u niemowląt oraz w przebie­gu chorób wyniszczających, a także jako powikłanie stosowania antybiotyków i braku higieny jamy ustnej. Powstaniu pleśniawek sprzyja niedobór witamin z grupy B.

• Wysuszona błona śluzowa jamy ustnej - odwodnienie or­ganizmu.

• Obrzmienie i bolesność ślinianek - zapalenie ślinianek.

Pojawienie się zaczerwienienia, obrzęku błony śluzowej, owrzodzeń, przykrego zapachu z ust, dolegliwości bólowych świadczy o zapaleniu jamy ustnej.

Pojawienie się na błonie śluzowej policzków na wysokości zębów trzonowych bialych plamek (plamki Koplika) to objaw odry, poprzedzający wystąpienie wysypki na skórze.

Zmiany na dziąsłach.

• Dziąsła zaczerwienione, rozpulchnione, krwawiące mogą być objawem niedoboru witaminy C lub zapalenia dziąseł.

Stan uzębienia. Uzębienie pełne zapewnia możliwość rozdrabniania i żucia pokarmów stałych. Ubytki w uzębieniu w zależności od ich stopnia mogą częściowo lub całkowicie ograniczać możliwość rozdrabniania pokarmów stałych.

W skład uzębienia stałego wchodzą 32 zęby, w tym 2 zęby sieczne, l kieł, 2 zęby przedtrzonowe i 3 zęby trzonowe po każdej stronie w szeregu górnym i dolnym. Najczęstsze zmiany dotyczące zębów i przyzębia to próchnica zębów, parodontoza, nieprawidłowy zgryz.

• Próchnica zębów jest najczęściej występującą chorobą uzębienia. Jest to proces, w przebiegu którego dochodzi do demineralizacji, a w następstwie do osłabienia struktury twardych tkanek zęba (szkliwa i zębiny), co prowadzi do powstania ubytków w tkankach zębów. Próchnica zębów może być przyczyną chorób w całym organizmie.

• Parodontoza to proces, w którym w trakcie długo trwającego zapalenia przyzębia dochodzi do utraty zęba lub grupy zębów. Objawem parodontozy-jest rozchwianie zębów (znaczna ruchomość) i ich wypadanie.

• Nieprawidłowy zgryz należy do wad narządów żucia. Rozróżnia się na­stępujące rodzaje zwarcia zębów szczęki z zębami żuchwy:

1) zwarcie nożycowate - zęby sieczne szczęki zachodzą przed zęby sieczne żuchwy,

2) zwarcie dachówkowate - zęby sieczne szczęki dachówkowato pokrywają siekacze żuchwy,

3) zwarcie obcęgowate - zęby sieczne szczęki i żuchwy stykają się krawędzia­mi żucia.

Ocena stanu jamy ustnej i narządu żucia

Cel:

• Ocena stanu jamy ustnej w celu określenia zmian choro­bowych ograniczających funkcję narządów znajdujących się w jamie ustnej.

Zadania i kompetencje pielęgniarki:

• Dokładne obejrzenie wszystkich elementów jamy ustnej.

• Wyjaśnienie pacjentowi celu badania.

Przygotowanie pacjenta:

Tak jak do toalety jamy ustnej:

• założenie ręcznika pod brodę pacjenta,

• ułożenie w pozycji półsiedzącej lub na boku,

• zapewnienie dobrego oświetlenia.

Zapamiętaj:

Badanie można przeprowadzić w czasie wykonywania toalety jamy ustnej.

Przygotowanie sprzętu:

• Szpatułki jednorazowego użytku.

• Rękawiczki

Sposób wykonania:

1. Przynajmniej raz dziennie przy dobrym oświetleniu dokładnie obejrzyj i oceń:

• błonę śluzową jamy ustnej (zapach z ust, kolor, obrzęk, pleśniawki, wilgotność),

• wargi (wygląd czerwieni wargowej, obecność opryszczki, zajadów, innych zmian),

• dziąsła (krwawienie z dziąseł, obrzęk, rozpulchnienie),

• język (wygląd języka, zabarwienie, obłożenie jeżyka),

• migdałki (powiększenie, obłożenie nalotem, zaczer­wienienie),

• zęby (stan uzębienia, liczba zębów, obecność protez zębowych, ruchomość zębów - parodontoza,

• ślinianki (obrzmienie, bolesność).

Zapamiętaj:

Ocenę stanu jamy ustnej należy wykonywać szczegól­nie u pacjentów:

- gorączkujących,

- z chorobami zakaźnymi,

- z chorobami krwi,

- odwodnionych,

- dzieci,

- osób starszych.

Zasady:

• Dokładne obejrzenie jamy ustnej przy okazji wykonywania zabiegów higienicznych.

• Zapewnienie dobrego oświetlenia podczas oglą­dania.

• Posługiwanie się jednorazowym sprzętem (szpatułki).

• Wykonywanie czynności w rękawiczkach.

• Zgłoszenie zmian patologicznych lekarzowi.

---