WAR EKONOM-ORGAN ROZW SADOW
1. Rynek (rodzaje rynków zbytu, chłonność rynków zbytu i ceny owoców, odległość od rynków zbytu i jakość dróg dojazd) 2. Dostępność i cena siły roboczej 3. Ceny środków produkcji (zmieniające się war ekonom w kraju, postęp techn w trans, gat prod owoców) 4. Koszty inwestycji towarzyszących (magazyny, wiaty, ogrodzenia, sprzęt specjal) 5. Ekonom uzasad wielkości gosp sad (pow i rozm prod) 6. Ryzyko przyrodnicze (surowe zimy, przymrozki, skażenie środ, bliskość źródeł zanieczyszczeń)
WAR PRZYROD ROZW SADOW (klimatyczne, topograficzne, glebowe) Produkcja sadownicza jest taką dziedziną działalności, w której o produktywności decydują czynniki zależne od człowieka: - odpowiedni dobór odmian i podkładek, prawidłowa agrotechnika (szeroko pojęta), racjonalna ochrona, jak i niezależne od człowieka: warunki klimatyczne, specyfika rejonów geograficznych, cykliczność zjawisk gradacyjnych (szkodniki).
WAR KLIMAT (temp, nasł, opady, wiatry, grad)
TEMPERATURA Od temperatury zależy przebieg i intensywność wszystkich procesów fizjologicznych: - asymilacja, oddychanie, transpiracja, pobieranie pokarmu z gleby 1. TEMP MINIM średnia stycznia -4,5 ºC - Suwałki - polski biegun zimna, -1,0 ºC - wzdłuż brzegu Odry 2. LICZBA DNI MROŹNYCH W CIĄGU ROKU (z temp. maksymalną poniżej 0 ºC) Opole - 21 dni, Białystok - 57 dni, Wrocław - 24, Suwałki - 58 3. PRZYMROZKI WIOSENNE Terminy występowania przymrozków: do połowy maja Pojezierze Kaszubskie, Lubelszczyzna, Małopolska, do I dekady maja Dolina Bugu i Narwi, do II dekady kwietnia Południe i Zachód Polski PRZYMROZKI JESIENNE I dekada października Pojezierze
Wschodnie rejony Niżu Polskiego, Lubelszczyzna, III dekada października Okolice Raciborza i Zielonej Góry, 4. DŁUGOŚĆ OKRESU WEGETACJI Polska - od 190 do 230 dni, 230 dni - Tarnów (Podkarpacie) > 220 dni - pas wzdłuż zachodniej i południowej granicy Kraju 190 - 195 dni - Suwałki (regiony na północy i wschodzie Kraju) 5. ŚREDNIA TEMP OKRESU WEGETACJI 6. SUMA TEMPERATUR AKTYWNYCH - jest to suma dobowych temperatur powyżej 5 ºC, 2400 ºC - rejon Suwałk, 2850 ºC - południe Polski Wrażliwość nA wymarzanie (drzewa - brzosk -17, mor -20, - czer, grusz, śli, wiś - 26, jabłoń - 30, korzenie - gr - 9, brzosk - 10,5, mal - 11, antypka -14,5, jabłoń - 15,5, agest -18, kwiaty i zaw ow, zaw ow gat sad - 1, kwiaty pozost gat sad - 2, kw brzosk i mal -3, nabrzmiałe pąki kw -4)
NASŁONECZNIENIE 1. INTERCEPCJA ŚWIATŁA jest to ilość światła jaką zespół roślin, w tym sad, jest zdolny przechwycić. Różnica natężenia światła nad i pod roślinami, wyrażona w % I = (Tf - To) x K gdzie: Tf - nasłonecznienie nad uprawą, To - - ” - pod uprawą, K - współczynnik pochłaniania światła przez liście, sad - 20 - 40%, pojedyncza korona - 50 - 60%, uprawy polowe - 60 - 90% 2. WSKAŹNIK POWIERZCHNI LIŚCIOWEJ -jest to ilość m2 liści nad 1 m2 gleby 3. DYSTRYBUCJA ŚWIATŁA-przenikanie światła słonecznego w głąb korony, wartość dystrybucji określamy w %, mierząc natężenie światła nad koroną i w różnych jej częściach. Dobre i równomierne nasłonecznienie jest podst kryt decyduj o doborze opt modelu sadu
Rozkład światła w koronie: <20% brak zawiązywania pąków, 30-40% zaw pąki ow są źle wykszt, małe, 35-50% dobre zaw ow, owoce są duże, zielone, >50% początek rumieńca, 70-80% owoce bdb wybarwione, dobre zaw pąków 4. ROZKŁAD NAT PROM SŁON
OPADY ATMOSFERYCZNE 1. ILOŚĆ I ROZKŁAD OPADÓW 601 mm-średnie wieloletnie opady w Polsce, 450 mm- najsuchsze rejony kraju, 1800 mm- najbardziej wilgotne rejony kraju. Bez nawadniania opady min 600m. Zawartość wody w organach drzew: 50-70% liście i pędy, 60-85% korzenie, 82-90% owoce. Na 1g wyprodukowania suchej masy roślina traci 125-1000g wody (300-400) 2. WSPÓŁCZYNNIK TRANSPIRACJI stosunek wytranspirowanej wody do wytworzonej suchej masy (rośl sad ok. 375) 3. POTRZEBY WODNE ROŚLIN SADOWNICZYCH (temp 14 - jabł 540, gr 500, temp 15 - jabł 620, grusza 570, brzosk 440, temp16 - jabł 700, gr 640, brz 550, temp 17, ja 780, gr 710, brz 560)
Nadmierne opady - wymywają z liści drzew związki azotu - wymywają z warstwy ornej gleby związki mineralne - sprzyjają rozwojowi chorób grzybowych - obniżają zdolność przechowalniczą owoców - utrudniają ochronę chemiczną drzew
GRAD uszkadza liście i owoce, rani młode pędy (Pezicula alba, P. malicorticis, Nectria galigena, Sterem purpureum), zakładanie siatek żeby ochronić WIATRY - późno letnie i jesienne, otrząsają z drzew dojrzewające owoce, łamią gałęzie, rozdzierają korony, utrudniają wykonywanie zabiegów ochrony, wysuszają glebę i powodują wzrost transpiracji roślin
NAWADNIANIE - ujemny bilans wodny na ok. 24% pow Polski, 16% przeciętne, 14% dodatnie, opt nawadn gdy polowa poj wodna spada do 60-65% = 0,03 MPa (300 hPa) = 0,3 atm
Kryteria potrzeb - 1. glebowe - a) kryterium wilgotności gleby - metoda bloków kapilarno-porowatych, met radiometryczna b) kryt stopnia dostępności wody dla roślin - met transjometryczna 2. roślinne - kryt potencjału wod rośliny oraz jego zmian - met pom temp korony rośl, met pom zmiany średnicy pędu lub owocu 3. klimatyczne - kryt wpływu klimatu na potencjał wodny gleby lub rośliny SYSTEMY - zalewowe, bruzdowe
DESZCZOWANIE - zalety - Nie wymaga wysokiej jakości wody, Odporny na uszkodzenia mechaniczne, Możliwości ochrony przed przymrozkami do ok. -5 °C (3,5 mm/h - 35 m3), wady - Duże zapotrzebowanie na wodę, energię (kilkaset l/ha), Większe prawdopodobieństwo wystąpienia chorób grzybowych, Niemożność nawadniania podczas wiatrów, prowadzenia prac w sadzie, Erodowanie ziemi na terenach o dużych spadkach, Wymaga dużych nakładów na terenach towarzyszących
MIKRODESZCZOWANIE - zalety - Średnio wrażliwy na jakość wody (Ø dyszy 0,8 - 2,0 mm), Duża oszczędność wody i energii (20 - 200 l/ha), Niewielka możliwość występowania chorób grzybowych, Prosty montaż instalacji, Dość odporny na uszkodzenia mechaniczne, wady - Woda często uzdatniana, Duże prawdopodobieństwo wystąpienia uszkodzeń instalacji podczas prac sadowniczych, Konieczność mocowania naziemnych linii zraszających do gruntu, Utrudnia mechaniczne niszczenie chwastów, Wysoki wydatek wody w porównaniu z nawadnianiem kropelkowym, Utrudnione prowadzenie prac podczas nawodnień
KROPLOWE - zalety - Niskie koszty eksploatacji, oszczędza wodę i energię (1 - 4 l/ha przy 0,1 MPa), Rośliny nie są narażone na choroby grzybowe, Umożliwia prowadzenie prac podczas nawadniania, Najlepszy system na tereny erodowane, Nie wymaga stabilizowania przewodów i emiterów, Kroplowniki można instalować na powierzchni gruntu, pod lub nad , Pracuje przy niskim ciśnieniu roboczym, Dobry do nawodnień wieloobszrowych, Nie wymaga wydajnych źródeł wody, Możliwość utrzymania stałej wilgotności gleby wady - Wymaga najwyższej jakości wody, Wrażliwy na uszkodzenia mechaniczne, Napowierzchniowa instalacja utrudnia mechaniczne niszczenie chwastów, Dość skomplikowany montaż, Wysoki koszt założenia
WAR TOPOGRAFICZNE ROZWOJU SADOWNICTWA
1. PŁASZCZYZNA, ZAGŁĘBIENIE, SKŁONY, KAT NACHYLENIA ZBOCZA, WYSTAWA
2.KLIMAT LOKALNY ZWIĄZANY Z TOPOGRAFIĄ TERENU ZJAWISKO INWERSJI TERMICZNEJ I FIZYCZNEJ - mechanizm powstawania inwersji układu temperatur na terenie płaskim, w zagłębieniach terenu (zastoiska mrozowe) oraz na stokach WYSTAWA- wady i zalety ekspozycji na różne strony świata związane z różnicami temperatur i nasłonecznieniem, z wiatrami oraz z przebiegiem faz fenologicznych OSŁONY NATURALNE - wpływają na wiatr, wilgotność powietrza i ewentualnie powstawanie zastoisk mrozowych ZASTOISKA MROZOWE tworzą się : w wyniku wstrzymywania ruchów powietrza przez zapory (nasypy,mury,zabudowania,gęste zarośla) w naturalnych zagłębieniach terenu, generalnie najczęściej przy glebie-w dzień się nagrzewa a w nocy wypromieniowuje, jak zagłębienie to zimne powietrze spływa na dół i zalega tam-wtedy zastoisko mrozowe
3.LOKALIZACJA REJONÓW SADOWNICZYCH
Rejon środkowego wybrzeża - łagodne zimy, wysoka suma opadów, wysoka temperatura - dobry do upraw wielu odmian grusz, śliw, truskawek, porzeczek i borówki wysokiej
(mady rzeczne brunatne) Rejon kielecki sporo dobrych gleb i opadów, przydatny do uprawy czereśni Dolny Śląsk bardzo atrakcyjny pod względem klimatycznym, w najmniejszym stopniu glebowym, można brzoskwinie Zamojszczyzna opady większe niż w niektórych rejonach Lubelszczyzny, jakość gleb doskonała
Tarnowskie długi okres wegetacji, bdb dług okresu weg, ilość opadów, temperatura, nasłon, gleby i ukształtowanie terenu
WARUNKI GLEBOWE ROZWOJU SADOWNICTWA
1. ROZMIESZCZENIE SYSTEMU KORZENIOWEGO ROŚLIN SADOWNICZYCH
2. CZYNNIKI WARUNKUJĄCE I OGRAN AKTYWNOŚĆ KORZENI temp (min brzosk 4, jabł, grusz 7 (opt 16-24), win 9 (21-32), cytr 16 (24-31), tr 2(14-32) woda, woda grawitacyjna -dostępna przez 2-3 dni po deszczu potem z porów o średnicy większej niż 30 mikrometrów odpływa w dół do wody gruntowej - woda gruntowa - woda kapilarna - woda w porach o średnicy mniej niż 30 - porusza się w różnych kierunkach zgodnie z zasadami ruchu w naczyniach włosowatych - zapas tej wody zależy od liczby kapilar, których najwięcej jest w glebie o najwyższej zawartości części spławianych, - nie cała woda kapilarna jest dostępna dla roślin-wynika to z tak zwanej pojemności wodnej gleby POJEMNOŚĆ WODNA MAKSYMALNA - całkowita-wszystkie przestwory glebowe zostały wypełnione wodą POLOWA POJEMNOŚĆ WODNA (PPW) - cała woda grawitacyjna spłynęła do wód gruntowych-to co gleba może utrzymać w dłuższym czasie-każdy rodzaj gleby ma swoją PPW PUNKT TRWAŁEGO WIĘDNIĘCIA (PTW) - stosunek ciężaru wody zawartej w glebie do ciężaru suchej masy gleby, przy której zachodzi już trwałe więdnięcie roślin WODA DOSTĘPNA DLA ROŚLIN - różnica między polową pojemnością wodną a punktem trwałego więdnięcia
Piasek gliniasty lekki (PPW-18,PTW-4) pias gl mocny (PPW-21,2, PTW-4,8) glina lekka (PPW 28,9, PTW 9) gl średnia (PPW 34,2, PTW 11,8) WYMAGANIA ROŚLIN SADOWNICZYCH ODNOŚNIE pH 6,7-7,1 (obojętny) - czereśnie, wiśnie, śliwy, morele, brzoskwinie, winorośl, orzech włoski 6,2-6,7 (lekko kwaśny) jabłonie, grusze, porzeczki, 5,5-6,2 (kwaśny) agrest, maliny, truskawki <5 (silnie kwaśny) borówka, żurawina
CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE PENETRACJĘ KORZENI WGŁĄB GLEBY ORSZTYN - zbite warstwy gleby na niewielkiej głębokości, wysoki poziom wody gruntowej, płytkie zaleganie wody gruntowej,
wahania poziomu wody gruntowej, zła aeracja głębszych warstw gleby - OGLEJENIE
3. PRZYDATNOŚĆ RÓŻNYCH TYPÓW GLEB DLA SADOWNICTWA
GLEBY WAPNIOWCOWE (rędziny i pararędziny) Wykształciły się ze skał zawierających węglan wapnia (wapień) lub siarczan wapnia (gips); Odczyn - zasadowe lub obojętne; Jeżeli są dostatecznie głębokie nadają się pod orzechy włoskie i drzewa pestkowe (śliwy); Mazanów i Józefów nad Wisłą (d. lubelskie); Nie sadzić: grusz, truskawek i malin.
GLEBY CZARNOZIEMNE Utworzone przez zespół roślinności leśno-stepowej lub leśnej i leśno-łąkowej; Żyzne; Jeżeli woda gruntowa nie występuje zbyt płytko, stwarzają bardzo dobre warunki rozwoju dla drzew owocowych.
GLEBY BRUNATNOZIEMNE W warunkach naszego klimatu (umiarkowanego wilgotnego) powstały ze skał bogatych w glinokrzemiany; Często zasobne w węglan wapnia; Typy: gleby brunatne i gleby płowe; Miłobądz leży na glebach brunatnych - S.Z.D ISiK - znany z bardzo wysokich plonów.
GLEBY BIELICOZIEMNE Duże obszary Niżu Polskiego; Powstały pod wpływem lasów iglastych; Odczyn kwaśny; W profilu glebowym występują wyraźne poziomy: na wierzchu - szary poziom próchniczny, pod nim białawy poziom wymywania (oluwialny), niżej brunatny lub rdzawy poziom wmywania (iluwialny), pod którym znajduje się podłoże. Przydatność tych gleb zależy od tego czy są piaszczyste, czy nie występuje w nich orsztyn lub zbyt wysoki poziom wody gruntowej.
GLEBY ZABAGNIANE Powstały pod wpływem silnego uwilgotnienia ale w warunkach, w których nie tworzy się torf; Często występują w nich trwałe lub okresowe warunki beztlenowe (reakcja Fe +3 → Fe+2 ), pojawia się warstwa rudawca; Gleby te, ze względu na wysoki poziom wód gruntowych i warstwy orsztynu nie nadają się pod sad.
GLEBY BAGIENNE Powstały pod wpływem silnego, trwałego uwilgotnienia (gleby torfowe lub mułowe); Nie nadają się pod sad.
GLEBY POBAGIENNE Powstały z gleb bagiennych, w których silne uwilgotnienie zmniejszyło się z powodu obniżenia się wód gruntowych; Typy: gleby murszowe lub czarne ziemie Wysoka zawartość substancji organicznej, na ogół bardzo żyzne; Jeśli nie występuje wysoki poziom wody gruntowej i nie leżą w zagłębieniach stanowią dobre warunki dla rozwoju roślin sadowniczych; Pyrzyce (d. szczecińskie) - sady dają bardzo wysokie plony na wysoko położonych czarnych ziemiach.
GLEBY NAPŁYWOWE Mady rzeczne: powstały z materiałów naniesionych przez wodę, bardzo żyzne lub bardzo jałowe - w zależności czy są z piasku czy z iłu i gliny, w górę Wisły od Warszawy - wiele dobrych sadów tam gdzie woda gruntowa nie występuje zbyt płytko.
Mady morskie (marsze) i gleby deluwialne: Rzadko spotykane w Polsce, Tworzą się w skutek gromadzenia się materiałów spływających ze zboczy wzgórz w wyniku erozji wodnej.
4. OCENA GLEBY POD SAD
1. Liczba i rozmieszczenie odkrywek na badanym terenie;
2. Sposób przygotowania odkrywek do obserwacji profilu glebowego, głębokość odkrywek;
3. Organoleptyczna ocena jakości gleby - oszacowanie składu mechanicznego przez dotyk (tzw. próba palcowa), zabarwienie gleby jako wskaźnik aeracji. Obserwacje przejść pomiędzy poszczególnymi poziomami glebowymi (niepożądane gwałtowne kontrasty);
4. Rola analiz - oznaczeń pH gleby oraz zawartości składników przyswajalnych, określenie składu mechanicznego.
PRAKTYCZNA OCENA PRZYDATNOŚCI GLEBY POD SAD 1. Ocena kształtu i wielkości pola; 2. Ocena topografii terenu (ew. zastoiska mrozowe, wystawa, nachylenie stoku);3. Ocena gleby na profilu; 4. Pobieranie próbek gleby do analiz. 5. Potrzeba organizacji usług w zakresie przydatności terenu pod sad.
PRZYGOTOWANIE GLEB POD SAD
CELE UWOLNIENIE GLEBY OD CHWASTÓW TRWAŁYCH, POPRAWIENIE STRUKTURY GLEBY, WZBOGACENIE GLEBY W SUBSTANCJE ORGANICZNE, DOPROWADZENIE GLEBY DO WŁAŚCIWEJ KWASOWOŚCI (pH), Uzupełnienie brakujących składników pokarmowych
KOLEJNOŚĆ CZYNNOŚCI ZNISZCZENIE CHWASTÓW TRWAŁYCH, GŁĘBOKA UPRAWA GLEBY, NAWOŻENIE ORGANICZNE, NAWOŻENIE MINERALNE, ZNISZCZENIE CHWASTÓW TRWAŁYCH
PERZ WŁAŚCIWY
GLIFOSAT-Roundup 360 SL lub jego odpowiedniki 5 l/ha, (Roundup Ultra 360Sl, Glifogan 360SL, Glifocyd 360SL, Glyphosan 360SL) Roundup Max 680 SG 1,5-2,5 l/ha, Roundup 360SL 3-4 l/ha+Hyspray 80SL lub Adbios 85SL 1,5l/ha, Roundup 360SL 3-4 l/ha+siarczan amonowy 5l/ha
Działa lepiej przy wyższych tempe, Działa poprzez liście, a zatem należy pozwolić na rozwój liści, Nie stosować żadnych uprawek wkrótce po zastosowaniu preparatu, czekać na efekt działania systemicznego
Terminy stosowania: Optymalny termin-perz o wysokości 10-25cm
Okres intensywnego wzrostu-od późnej wiosny do wczesnej jesieni
Sadzenie drzew-po 3 tygodniach, Termin letni-możliwość wysiania i przyorania gorczycy, Termin późnojesienny-efekt w k.III następnego roku. Wiosenna uprawa gleby pociąga za sobą intensywne kiełkowanie i rozwój jednorocznych gatunków chwastów
OSTROŻEŃ POLNY (oset)
Mieszanina Avans 33 SL-Glifosat (5 l/ha) i Chwastox Extra-MPCA (2-2,5 l/ha), Lontrel 300-Chlopyralid (0,35-0,4 l/ha) - Od 2-3 liści do fazy rozety, najlepszy ale najdroższy, pożądany dodatek zwilżacza z uwagi na śliskie liście ostrożenia
POWÓJ ZWYCZAJNY I MNISZEK LEKARSKI
- powój zwyczajny jest bardzo dokuczliwym chwastem, szczególnie na plantacjach porzeczki, trudny do zwalczania ze względu na b.głęboki system korzeniowy
na wyrośnięte chwasty Starane 250EC-Fluroksypyr (1,5-2 l/ha)-najskuteczniejszy ale bardzo drogi, - Basta 200Sl-Glufosynat amonowy (3-6 l/ha), - Mieszanina:Roundup 360Sl (5 l/ha) +Aminopielik Standard 600SL-2,4-D (1,5 l/ha) lub Chwastox Extra 300 SL (2-2,5 l/ha)
CHRZAN (ew.pozostałości po plantacji) I ROŚLINY KRZEWIASTE - najskuteczniejsze są preparaty zawierające 2,4,5 T-aktualnie brak zarejestrowanych
GŁĘBOKA UPRAWA GLEBY
CEL: poprawa właściwości głębszych warstw gleby, nawet kosztem zubożenia warstwy ornej, powinna być stosowana głęboka orka (40-60cm) z odwróceniem skiby (przedpłużek, zapłużek), orka z pogłębiaczem jest nieskuteczna gdyż tylko chwilowo wzrusza warstwę podorną bez odwracania warstw
NAWOŻENIE ORGANICZNE
stosuje się na ogół w powiązaniu z głęboką orka, wzbogacenie głębszych warstw gleby w substancję organiczną OBORNIK (40-60 t/ha) - gospodarstwa wyspecjalizowane nie dysponujące własnym obornikiem, - wysoka cena, istotne koszty transportu związane z odległością od źródła zakupu KOMPOSTY KOMUNALNE - dość istotne ceny oraz istotne koszty transportu, wysoka zawartość chlorków dyskwalifikuje je do zastosowania pod jagodowe NAWOZY ZIELONE, - ogólnie dużo tańsze niż obornik, mieszanki 1-rocznych roślin motylkowych np. z: gorczycą, rzepakiem jarym lub rzepikiem (wysoki koszt nasion)
Zalety GORCZYCY: Niski koszt nasion, Szybkie kiełkowanie i głuszenie chwastów, Krótki okres wegetacji (można wysiewać i przyorywać 2-3 razy w sezonie),ograniczenie nicieni, Przyorywanie w fazie początkowego kwitnienia-największa masa zielona, Przed przyoraniem zwałować (rośliny okrywowe do sadu - łubin wąskolistny, łubin żółty, peluszka, wyka jara, rzepak jary, rzepik jary, facelia, seradela, słonecznik)
NAWOŻENIE MINERALNE
przed założeniem sadu-składniki wolno przemieszczające się ZASADY POBIERANIA PRÓBEK GLEBOWYCH zakres analiz - P i K wg Egnera-Riehma, - Mg w wyciągu Schachtschabela, - PH w KCl, - Ewentualnie skład granulometryczny
NAWOŻENIE FOSFOREM, 200-300 kg P2O5, celowe tylko przy bardzo niskiej zasobności gleby w ten składnik NAWOŻENIE POTASEM, 150-300 kg K2O, zależne od wyników analizy gleby i dawki i formy nawozów PODZIAŁ GLEB POD WZGLĘDEM KWASOWOŚCI pH w KCl (w H2O) bardzo kwaśny ,4,5 (<5), kwaśny 4,6-5,5 (5,1-6,0), lekko kwaśny 5,6-6,5 (6,1-6,7), obojętny 6,6-7,2 (6,8-7,4), zasadowy .7,3 (.7,5)
WAPNIOWANIE I MAGNEZOWANIE Rodzaje wapna- zwykłe lub magnezowe, Wybór odpowiedniego wapna w zależności od: Składu mechanicznego gleby, Potrzeby nawożenia magnezem, Dawki zależne od pH i składu granulometrycznego, Uwaga na przelicznik z CaO na CaCO3
MAKSYMALNE DAWKI NAWOZÓW WAPNIOWYCH I WAPNIOWO-MAGNEZOWYCH - stosowane jednorazowo w sadach i plantacjach jagodowych lub przed ich założeniem, celowe tylko wapno magnezowe, jeżeli zawartość Mg w glebie jest równocześnie niska lub średnia, przy zastosowaniu wapna węglanowego (CaCO3 lub CaCO3+MgCO3) podane dawki należy pomnożyć przez 1,8
PRZEDPLONY DLA SADU MOTYLKOWE WIELOLETNIE (lucerna) i TRAWY- idealne, zapewniają doskonałą strukturę gleby (`kanały' wypełnione resztkami organicznymi), ZBOŻOWE i RZEPAK- pozostawiają po zbiorze czas na czynności przygotowawcze, ZIEMNIAKI-uważa się, że sprzyjają odchwaszczeniu gleby-niepożądane pod truskawki (nicienie), zbyt późny zbiór
KOMPLEKSOWY SYSTEM PRZYGOTOWANIA GLEBY POD SAD Rozkład poszczególnych czynności w czasie zależnie od zachwaszczenia gleby i dostępności obornika, Nie stosować wapna jednocześnie z nawozami P i K, najlepiej przed zasiewem gorczycy, Wapno ewentualnie po zwałowaniu gorczycy, przed orką zwykłą, Obornik pod orkę głęboką
ZMĘCZENIE GLEBY (problem replantacji)
(specyficzna, mieszana) OGRANICZENIE WZROSTU I PLONOWANIA ROŚLIN PRZY CZĘSTEJ ICH UPRAWIE NA TYM SAMYM STANOWISKU POPRZEZ; USZKODZENIE SYSTEMU KORZENIOWEGO
[nekrozy tkanki korkowej, zanik włośników], OGRANICZENIE POBIERANIA WODY I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH
Najwrażliwsze: brzosk, jabłoń, wiśnia, czereś, trusk, porzecz, malina Drzewa na podkładkach karłowych i półkarłowych
są wrażliwsze niż na silnie rosnących i siewkach, Zmęczenie gleby częściej występuje na glebach lekkich niż żyznych. ROŚLINY ODPORNE NA ZMĘCZENIE GLEBY cechują się mechanizmami antagonistycznymi w stosunku do czynników zmęczenia gleby (np. pszenica). Powszechność problemu pojawiła się wraz z intensyfikacją sadow - wprowadzania karłowych podkładek, zwiększanie gęstości nasadzeń, częsta wymiana nasadzeń drzew czy krzewów, CHARAKTERYSTYKA OBJAWÓW ZMĘCZENIA - zahamowanie we wzroście części nadziemnej, - skrócenie międzywięźli pędów, - drobnienie liści, - nekrozy na korzeniach - ograniczenie wielkości systemu korzeniowego, - zanik włośników, - w skrajnych przypadkach zamieranie całych roślin
Przyczyny zmęczenia gleby: Czynniki abiotyczne: 1. Zła struktura gleby (ugniecenie), 2. Pozostałości herbicydów doglebowych: istotne przy sadzeniu gatunków wrażliwych np. na simazynę, jak pestkowe. Utrzymywanie szerokich pasów herbicydowych może zaostrzać problemy replantacji
w związku z niższą zawartością substancji organicznej w glebie. „zatrucie” gleby spowodowane nadmiernym wieloletnim nawożeniem azotowym - drastyczny spadek pH i towarzyszące mu nagromadzenie toksycznych jonów Al3+ i Mn2+; naruszenie równowagi kationów; niedobór Mg wywołany nadmiernym nawożeniem K, zubożenie owoców w Ca i podwyższony stosunek K/Ca w jabłkach z drzew posadzonych
w obrębie pasów herbicydowych utrzymywanych w starym sadzie; zakwaszenie gleby w pasach herbicydowych.
Czynniki biotyczne (związanie z obecnością żywych): nicienie (niespecyficzna), grzyby, promieniowce, bakterie (specyficzna)
Specyficzna - Ulegają jej rośliny należące do jednego rodzaju pokrewnych gatunków lub tylko jednego gatunku, W monokulturze, jaką jest sad, system enzymatyczny mikroorganizmów przystosowuje się do określonego gatunku roślin i przechodzi na czasowe lub stałe na nim pasożytnictwo, Nagromadzenie się tych organizmów w glebie danej uprawy staje się szkodliwe dla nowego nasadzenia, a więc powoduje chorobę replantacji, Specyficzna choroba replantacyjna nie ogranicza się do gleb lekkich, spotykana jest w różnych glebach i w różnym nasileniu. ROLA MIKROORGANIZMÓW - pośrednia - powstawanie toksycznych związków w wyniku rozkładu korzeni pozostających w glebie po wykarczowanych drzewach. W wyniku rozkładu korzeni powstają glikozydy, amygadalina, purazyna, które mogą ulegać przemianie mikrobiologicznej w cyjanowodór toksyczny dla korzeni brzoskwiń. Dla jabłoni toksyczny może być etylen. Bezpośrednia - bakterie z rodziny Pseudomonas mogą ograniczać wzrost korzeni u jabłoni promieniowce - Actinomycetes - przenikają przez oskórek korzeni lub włośników do epidermy, wnikają do komórek niszcząc je. ROLA GRZYBÓW - pośrednia - Udział w powstawaniu z rozkładających się korzeni substancji, które są toksyczne dla młodych korzeni nowo sadzonych roślin, np.: Cyjanowodór (HCN) i aldehyd benzoesowy - brzoskw - Etylen - jabł. Jest to wynik działania org saprotroficznych (prod fitotoksyn) Pythium sp (najczęściej atakują jabłoni ale też wiśnie, produkują substancje toksyczne dla wierzchołków wzrostu młodych korzeni, hamują pobieranie wody i składników pokarmowych oraz rozwój mikoryzy na korzeniach), Thieloviopsis bosicola (najczęściej wiśnie, czereśnie i śliwy, uszkadzają korzenie - zahamowanie wzrostu i spadek plonu, a nawet zamieranie drzew,
występują w matecznikach śliw - zatem drzewka mogą być źródłem infekcji), Rosellinia necatrix, Rhizoctonia solani, Phtophtora sp. (brzoskw), Cylindrocarpon sp. (jabłoń), Fusarium sp. (brzosk, trusk) uszkadzają stożki wzrostu i tkankę korową - ograniczają wzrost, często następuje zamieranie zakażonych drzew, działają samodzielnie i we współdziałaniu ze sobą i z nicieniami. NICIENIE (niespecyficzna) - jako polifagi mogą pasożytować na wielu różnych żywicielach: - mogą być przyczyną problemu, gdy sadzimy wiśnie po jabłoniach, liczne populacje nicieni tworzą się głównie na glebach lekkich, Mechanizm szkodliwego działania: W czasie odżywiania się wytwarzają substancje toksyczne dla roślin. Ich występowanie ułatwia penetrację korzeni przez inne patogenny - z niektórymi mogą współpracować. Niszczą włośniki, utrudniają pobieranie wody i składników mineralnych. Występują w glebie jak i na tkance korowej, gdzie się odżywiają i rozwijają. Pratylenchus penetrans (Korzeniak szkodliwy) w Polsce występuje na 45% upraw (sady czereśniowe, wiśniowe, gruszowe i jabłoniowe), Mesoriconoma xenoplax sprawca zamierania sadów śliwowych i brzoskwiniowych w USA, głównie z powodu zwiększenia wrażliwości drzew na niskie temperatury i raka bakteryjnego. Xiphinema sp. (Sztylaki) słaby wzrost i plonowanie u ziarnkowych i pestkowych,żeruje na powierzchni korzeni - uszkadzając je, może przenosić choroby wirusowe. Crieonemalla sp. (Masywki) osłabienie wzrostu brzoskwiń i śliw posadzonych po sobie, osłabienie odporności brzoskwiń na mróz (hamowanie wejścia w okres spoczynku - zaburzenia w gospodarce hormonalnej), obecność ich sprzyja porażeniu drzew brzoskwiń i śliw przez raka bakteryjnego (Pseudomonas syrip. nge).
BAKTERIE - bezpośrednia - ich działanie może być negatywne np. niektóre szczepy Bacilluus subtillis powodują osłabienie wzrostu, lecz są bakterie które stymulują wzrost przez produkcję kwasu [IAA] (witaminy) lub ograniczają liczebności grzybów. Pseudomonas sp. - Ograniczenie wzrostu siewek jabłoni - nekrozy wierzchołków korzeni. Bacills subtillis - Niektóre szczepy mogą negatywnie wpływać na wzrost jabłoni, Generalnie nie jest patogeniczna dla roślin, jeżeli jej liczebność nie jest wysoka
Wiązanie N - bakterie azotowe: Azotobacter i Azospirillum umożliwiają wykorzystanie azotu z atmosfery, konieczne jest stworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju bakterii, tj. odpowiedni odczyn i potencjał oksydacyjny. Zasobność środ glebowego w fosfor stymuluje rozwój bakterii; Wysoka zawartość AZOTU - ogranicza rozwój bakterii; Niskie pH < 5,5 - obniża liczebność bakterii.
PROMIENIOWCE - Actinomycetales - Wnikają przez oskórek korzeni lub włośniki do epidermy, W wyniku niszczenia komórek następuje zamieranie epidermy, System korzeniowy wytwarza znacznie mniej korzeni włośnikowych, Korzenie są zniekształcone i mniejsze. Silniej porażają korzenie roślin z rodziny Rosaceae lecz i tu zaobserwowano gatunki na których było brak uszkodzeń [antypka ,śliwy]. ZAPOBIEGANIE UJEMNYM SKUTKOM CHOROBY REPLANTACYJNEJ w sadzie 1. Kondycja drzewek (jakość) - przy słabym nasileniu choroby wystarczy posadzić dobrze rozwinięte i zdrowe (wolne od wirusów) drzewka, np.: 2-letnie z koronką. 2. Dobór podkładki - wiśnie i czereśnie - czereśni ptasiej i Colt są bardziej podatne na ujemne skutki choroby replantacyjnej niż Antypka; śliwy - St. Julien - bardziej wrażliwa niż inne podkładki. 3. Racjonalne nawożenie - nawożenie azotowo-fosforowe (zast. w formie dolistnej lub fertygacji); w Holandii i Nowej Zelandii stwierdzono korzystny wpływ cynku stos. dolistnie na wzrost jabłoni odmiany GALA. 4. Po likwidacji sadu właściwe przygotowanie stanowiska pod nowe nasadzenie, Roczna przerwa; Oczyszczenie pola ze starych korzeni; Odpowiedni przedplon na przyoranie Np.: GORCZYCA. Podczas rozkładu wydzielają się substancje nicienio- i grzybobójcze - isotiocjanian metylu. Aby zabieg był skuteczny gorczyca musi być przyorana bezpośrednio po rozdrobnieniu a gleba lekko przywałowana); 5. Uprawa Aksamitki - Tagetes patula Uprawiać jako przedplon; Najlepiej, wysiać późną wiosną i zostawić na zimę do wiosennego przyorania. 6. Uprawa niektórych traw Festuca rubra, Agrastis, Avena sativa, Lolium perenne - ograniczają korzeniaka szkodliwego i Pythium sp.
METODY CHEMICZNE - środki nicieniobójcze są nieskuteczne, BROMEK METYLU (lub w mieszance z chloropikryną) - zakaz produkcji i przywozu od 31 grudnia 2004 r. z powodu wysokiej szkodliwości dla strefy ozonowej, Wciąż poszukuje się nowych fungicydów. VYDATE - choroba niespecyficzna, W formie granulowanej, wiosną, 2 x wokół posadzonych drzew, w odstępach 2 miesięcy, każdorazowo w dawce 10 g/m2 na pow, 1 m2 wokół drzewka lub przy gęstych nasadzeniach wokół rzędów na pasach o szerokości 1 m (preparat należy wymieszać z górną warstwą gleby). BASAMID (dazomat) - granulowany 40 g/m2 łatwy w stosowaniu (rozsiewamy i mieszamy, np.: glebogryzarką do głębokości 25 cm); termin stosowania - k.IX - przy sadzeniu drzew wiosną lub latem na 5 tyg. przed sadzeniem drzew; przed sadzeniem drzew glebę dokładnie wzruszyć, aby ulotniły się fitotoksyczne pozostałości preparatu.
FORMALINA - mniej fitotoksyczna od BASAMID poleca się stosować jesienią do wilgotnej gleby; niska temp. nie ogranicza jej działania, jak w przypadku innych fungicydów; 40 - 50 ml/m2 po uprzednim zmieszaniu z wodą w stosunku 1:5; w glebie rozkłada się do H2O i CO2 po 8 - 10 tyg. w Holandii i Belgii stosuje się po 2 latach od posadzenia drzew. TELOPIK (mieszanina chloropikryny i 1,3 D ) płyn - wymagane są urządzenia do wprowadzania cieczy do gleby. NEMOSAL skład, formulacja i działanie podobna do Telopiku
METODY BIOLOGICZNE - zwalczanie specyficznej, szczepionki na bazie Agrobacterium radiobacter, Bacillus subtilis,
PAROWANIE - GORĄCĄ WODĘ wprowadza się do gleby na gł. 60 cm, Parowanie przez 1 minutę - poprawa wzrostu drzew o 68%, Parowanie przez 2 minuty - poprawa wzrostu drzew o 120%, Koszt: 1$ / 1 punkt (1 drzewo), 1 minuta parowania + jednoamonowym fosforanem = efekt parowania przez 2 minuty
TEST BIOLOGICZNY - 30 kg gleby z min 10 miejsc z gł do 40 cm, Po wymieszaniu odważamy 0,5 kg próbkę do analizy
na obecność nicieni, pH i skł pok; Pozostałą część dzieli się na 3 porcje: 1 - suszymy w temp. pokojowej, 2 - odkażamy termicznie lub chemicznie, 3 - pozostawiamy jako kontrolę. Każdą z trzech porcji napełnia się 10 doniczek i sadzi w nich siewki określonych roślin sadowniczych. Po 6 - 8 tygodniach określa się wzrost roślin.
1. Poprawa wzrostu roślin w glebie wysuszonej lub odkażonej - występuje chor replant. 2. Poprawa wzrostu roślin w glebie wysuszonej jest podobna jak w gl. pasteryzowanej - niespecyficzna chor replant powodowana przez nicienie. 3. Poprawa wzrostu roślin tylko w glebie odkażonej - specyficzna chor replant.
4. Poprawa wzrostu roślin w glebie suszonej jest mniejsza niż w glebie odkażonej - mieszana.
AGROTECHNICZNE - zaprawianie dołków świeżą glebą, kompostem, kwaśnym torfem lub specjalnymi nawozami organicznymi np. Bihumexem, zaprawianie dołków fosforanem amonu, najlepsze efekty daje jednak zmiana uprawianego gatunku, zastosować minimum dwuletnią przerwę po wykarczowaniu drzew, na zielony nawóz stosować rośliny ograniczające populacje nicieni np.różne gatunki krzyżowe (rzepak jary, gorczyca) a także aksamitkę, unikać uprawy ziemniaków, kukurydzy i roślin motylkowych zwłaszcza koniczyny czerwonej
SŁABE NASILENIE CHOROBY - silniej rosnące podkładki, drzewa wolne od wirusów, prawidłowa agrotechnika, nawożenie organiczne, nawadnianie, nawożenie mineralne, DUŻE - unikanie zakładania sadu po sadzie, zmiana gatunku roślin
Planowanie i zakładanie sadu
DOKUMENTACJA PROJEKTOWO-KOSZTORYSOWA - 1,5 roku przed założeniem sadu 1. Ogólna charakterystyka terenu: krótki opis położenia, topografii terenu i naturalnych (sztucznych) osłon przeciwwietrznych; 2. Charakterystyka najważniejszych czynników klimatycznych - temperatura, opady atmosferyczne, wiatrów i usłonecznienia; 3. Charakterystyka czynników glebowych - wyniki badań profilów gł.; 4. Wniosek kwalifikacyjny terenu; 5. Ustalenie gatunków odmian i rozstawy drzew; 6. Szczegółowy plan sadu z rozmieszczeniem kwater, rzędów, układu zapylaczy, odmian, dróg dojazdowych, źródeł wody i zabudowań pomocniczych; 7. Wskazówki agrotechniczne dot. przygotowania gleby pod sad, sadzenia drzew i ich pielęgnowania w pierwszym okresie po posadzeniu. KOSZTORYS OBEJMUJE: 1. Kosztorys ogrodzenia 2. Kosztorysy materiałowe: (obornik, nawozy, drzewka, paliki, słupki, drut ...) 3. Koszty pracy ludzi, ciągnika (orka, bronowanie, rozwożenie, roznoszenie i wbijanie palików, przygotowanie i sadzenie drzew) Szczegółowy plan w skali 1:1000, z oznaczonymi drzewami poszcz. Odmian. Jaka wielkość gospodarstwa?? <5 ha- ze względu na wysokie koszty produkcji nie sprostają konkurencji Optymalna wielkość Sadu jabłoniowego 15-20 ha Sadu śliwowego 1-3 ha Plantacje truskawek 0,5-1 ha 5-8 ha- dolna granica obszaru opłacalnego sadu W przyszłości 10-20 ha-dolna granica obszaru sadu 20-30 ha- wielkość optymalna
MODELE SADÓW Gospodarstwo specjalistyczne czy wielokierunkowe? Gospodarstwo sadowniczo-szkółkarskie po zimie 1986/87 - Dodatkowe źródło dochodu - Możliwość produkcji we własnym gospodarstwei takiego materiału (jakościowo,podkładkowo i odmianowo) jakiego właśnie potrzeba - Możliwość szybkiego reagowania na potzreby rynku owoców przez wprowadzenie do sadu nowych odmian - Poważne obniżenie kosztów, związanych z zakładaniem nowych kwater w sadzie - Duże oszczędności daje także zakup podkładek i uszlachetnienie ich we własnym zakresie Sad ekstensywny, Sad intensywny i nowoczesny
INWESTYCJE TOWARZYSZĄCE ZAKŁADANIU SADU Ogrodzenie sadu, Opryskiwacze do ochrony sadu, Kosiarka rotacyjna, Magazyn na nawozy, Magazyn na środki ochrony roślin, Ujęcie wody do napełniania opryskiwaczy, Opryskiwacze do herbicydów, Pomieszczenia na narzędzia, Chłodnia na owoce, Utwardzenie głównych dróg w sadzie
ROZŁOŻENIE INWESTYCJI TOWARZYSZĄCYCH W CZASIE Opryskiwacze - sukcesywnie w miarę wzrostu drzew, Maszyny, budynki i urządzenia związane ze zwózką i przechowywaniem owoców-w miarę wzrostu produkcji
Budynki towarzyszące - Wiaty na maszyny, - Narzędzia i opakowania, - Pakownia, - Przechowalnia lub chłodnia
OGRODZENIE, wymogi techniczne siatka z drutu >3mm grubości, oczka 50mm, wysokość 1,5m, słupki betonowe co 3 m, 2-3 rzędy drutu kolczastego nad siatką
OSŁONY PRZECIWWIETRZNE - ograniczają prędkość wiatru o 15-26%, ograniczają straty wody wynikające z parowania gleby, zwiększają wilgotność powietrza w warstwie przy gruncie, zmniejszają dobowe wahania temperatury, zmniejszają wystąpienie przymrozków wiosennych, stwarzają dobre warunki do osiedlania się ptaków owadożernych, owadów drapieżnych czy pożytecznych ssaków i płazów I Rząd od sadu-drzewa największe 6-10m Lipy (Tilia cordata, T.americana, T.grandiflora), Grochodrzew akacjowy (Robinia pseudoacacia), Topola (Populus sp.) Klon (Acer sp.) Dęby (Quercus sp.), Czeremcha (Padus sp.) Brzoza (Betula sp.) Olcha (Alnus sp.) Wierzby (Salix sp.) II Rząd od sadu—2 -3 m od poprzedniego, Ałycza (Prunus cerasifera) Leszczyna (Corylus sp.) Świerk (Picea omorika), Ostrokrzew (Larix sp.), III Rząd od sadu- rozgałęziające się, miododajne krzewy, Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica) Dereń (Cornus sp.), Kalina (Viburnum sp.) trzmielina (Euonymus sp.), Śnieguliczka(Symphoricarpus sp.)Tawuła (Spirea sp.)Bez czarny (Sambucus nigra) NIE SADZIMY głogów (Crataegus sp.), irg (Cotoneaster sp.), jarzębin (Sorbus sp.)
ŹRÓDŁA WODY rozcieńczenie preparatów ochrony roślin (1500l/ha), nawadnianie (50m3 przy dawce polewowej 50mm), ochrony przed przymrozkami (90 m3/ha przy dawce 2,5mm/godz x 36 godzin) Studnia głębinowa, Zbiornik o poj. 6000-12000 l wody (3-4 m nad ziemią), Sadzawka, 1 ujęcie wody na 50 ha sadu
SPRZĘT MASZYNOWY Minimalne wyposażenie na 20ha sadu (500 ton owoców), 2 ciągniki (co najmniej 1 wąski), 2 opryskiwacze, kosiarka rotacyjna, rozrzutnik do nawozów, podnośniki widłowe (do ciągnika i akumulatorowy)
KWATERA -podstawowa jednostka produkcyjna sadu, w której rosną drzewa jednego gatunku, odmiany zaś mają podobne wymagania co do środowiska, pielęgnacji i ochrony
KRYTERIA DOBORU ODMIAN DO KWATER
wzajemne zapylanie, zbliżona wrażliwość na choroby, zbliżony termin dojrzewania owoców Zbliżone zapylenie - zbliżony termin kwitnienia i zgodność fizjologiczna, triploidy: witos, Red Boskoop, Jonagold, grupy odmian intersterylnych, jabłonie:Boskoop i McIntosh, Bozkoop i Golden Delicious, grusze: Dobra Ludwika i Bonkreta Williama, czeresnie: Schneidera Późna i Napoleon, Hedelfińska i Czarna Późna
ROZMIESZCZENIE ZAPYLACZY, Rzędowe, Dla odmian dobrze zapylajacych się, Po co najmniej 2 rzędy tej samej odmiany (organizacja zbioru,zwózka ow), Max po 4-5 rzędów, Punktowo w rzędzie, Dla gatunków i odmian wymagających bardzo dobrego zapylenia, Zapylacz w rzędzie co 10m (np. co 12 drzewo przy rozstawie drzew w rzędzie 1,5m)
USA - KRABY - krzyżówka jabłoni jagodowej (Malus baccata) z formami wielkoowocowymi, bardzo obfite kwitnienie i wydzielanie pyłku, na co 10 drzewo szczepi się 1 gałąź kraba, bardzo drobnych owoców kraba nie można pomylić z odmianami uprawowymi
ZACHÓD - Jabłonie ozdobne - Golden Hornet
SKANDYNAWIA - Jabłonie dzikie - Malus floribunda
Zbliżony termin dojrzewania owoców - mniejsze ryzyko skażenia owoców środkami chemicznym, łatwiejsza organizacja zbioru i dozoru przed kradzieżą ESTAWIENIA ODMIAN DO KWATER - JABŁOŃ Elsie, Golden Delicious / Idared, Cortland / Gloster, Pinova /// Witos (tr), Sawa, Waleria (zap) / Red Boskoop (tr), Red Elstar, Gloster (zap) / Jonagold (tr), Idared, Gloster (zap)
GRUSZA odmiany partenokarpiczne do kwater jednoodmianowych Trawinka, Faworytka / Generał Leclerc, Kominówka // Konferencja, Lukasówka WIŚNIA - obie samopłodne, kwatery jednoodmianowe Łutówka, North Star
CZEREŚNIA - Wczesne (Buriat, Karesova), Średniowczesne (Ulster, Van), Późne (Bittnera Czerw, Hedelfińska)
ŚLIWKI - na rynek bezpośredni Wczesne (Ruth Gerstetter, Cacanka Rana / Earliblue, Herman, Sanctus Hubertus) Średniowczesne (Cacanska Lepotica, Węgierska Dąbrowicka / Cacanska Lepotica, Cacanska Najbolia, Amers, President) Późne (Bluefree, Walor, Oneida / Valor, President, Verity), dla przemysłu Wczesne (Opal, Sanctus Hub.), Średniowczesne (Renkloda Ulena, Węg Wczesna), Późne (Węg Zwykła, Valjewka, Verity) ROLA PSZCZÓŁ zapylają 60-90% kwiatów (zdolność przenoszenia pyłku 15-20 tys ziaren) - liczba roi pszczelich na 1 ha sadu, 2 rodziny pszczele (opt 3-5)-sad jabłoniowy, 4-6 rodzin pszczelich-sad wiśniowy, Rozmieszczenie roi na kwaterach w czasie kwitnienia, 10% rozwiniętych kwiatów, ule nie powinny być zgrupowane ROZSTAWA DRZEW zależy od rodzaju gleby, podkładki i odmiany, sposobu cięcia i prowadzenia drzew, formy korony CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZMIARY DRZEW (warunkujące ich optymalną rozstawę) - gatunek, odmiana, podkładka lub wstawka, wysokość okulizacji lub długość wstawki, warunki klimatyczne (długość okresu wegetacyjnego i opady), żyzność gleby, sposób formowania drzew
Wpływ nasadzeń wielorzędowych - pogorszenie wybarwienia owoców, trudności przy ręcznych zabiegach pielęgnacyjnych, konieczność utrzymywania szerokich pasów herbicydowych (system antyekologiczny) TERMINY SADZENIA JESIEŃ - koniec października lub początek listopada, lepsze warunki przyjmowania się drzew, przemarzanie, zające,kradzieże WIOSNA koniec marca lub początek kwietnia, gorsze warunki przyjmowania się drzew, utrudniony wjazd na pole, wysychanie korzeni, konieczne podlewanie
SYSTEMY UTRZYMANIA GLEBY W SADZIE
Sposób uprawy gleby (brak subst org - mech - czarny ugór, brak - ugór herbicydowy, obornik - mech - czarny ugór + nawozy organiczne, brak - ściółki, subst org z roślin rosnących - mech - czarny ugór + naw zielone (roś. okrywowe), brak - murawa trwała)
1.WPŁYW NA: stosunki wodne, aerację i strukturę gleby, zaopatrzenie w składniki mineralne, temperaturę gleby, rozmieszczenie korzeni, zdrowotność drzew, łatwość wykonania różnych zabiegów i prac w sadzie 2.RYZYKO EROZJI GLEBY
3.RYZYKO PRZYMROZKÓW, 4.KOSZTY
CZARNY UGÓR - wyższa wilgotność gleby niż pod murawą, wyższa zawartość azotanów (szybki rozkład próchnicy), niższa gęstość objętościowa, wyższa porowatość, poprzez mineralizację próchnicy przez bakterie aerobowe następuje pogorszenie struktury, uprawa mechaniczna też działa destrukcyjnie, destrukcja największa pod kołami ciągników: gleba zatraca naturalną przewiewność i wsiąkliwość, po kilku latach zmniejszona zawartość substancji organicznej i zatracenie struktury, pogarsza aerację, większe wahania temperatury gleby, gleba głębiej przemarza, bardzo podatna na erozję, niszczone i uszkadzane są korzenie w górnych warstwach gleby, wbrew pozorom, nie są eliminowane potencjalne źródła infekcji (np.:parch), maleje liczebność pasożytniczych i drapieżnych owadów i pajęczaków, zaletą jest eliminowanie szkodliwych gryzoni (norników, myszy), trudności przejazdu maszyn w okresie obfitego uwilgotnienia gleby, konieczność talerzowania co 2 tygodnie (koszty), modyfikacje-wysiew w połowie VII roślin okrywowych-stosowane bardzo rzadko
UGÓR HERBICYDOWY - a on prawie wszystkie zalety czarnego ugoru, a niema jego najważniejszych wad, wolniejsze zmniejszanie zawartości substancji organicznej, mniejsza porowatość gleby, korzenie nie są uszkadzane przez narzędzia uprawowe, brak roślin konkurujących z drzewami o wodę i składniki mineralne, na powierzchni pojawia się „skorupa”, ułatwiony przejazd ciągników
ŚCIÓŁKI - skutecznie zapobiega wzrostowi chwastów, ogranicza lub hamuje parowanie wody, mniejsze straty wody, bardzo dobra struktura gleby, sukcesywne wzbogacenie gleby w substancję organiczną, okresowe zubożenie w N (wysoki stosunek C:N), korzenie rozwijają się swobodnie do samej powierzchni i nie są narażone na przemarzanie, naturalne schronienie dla owadów i pajęczaków, dobre zimowanie gryzoni (zabezpieczyć szyjki korzeniowe), niebezpieczeństwo przemarzania kwiatów w czasie przymrozków wiosennych (w bezchmurne noce słoma wypromieniowuje więcej ciepła-większy spadek temperatury-inwersja), niebezpieczeństwo ognia, koszty np.na 1 ha sadu z 20cm ściółki=20 ha żyta
MURAWA - zadarnianie najlepiej sprzyja utrzymaniu właściwej struktury gleby, zapobiega ubijaniu gleby przez pojazdy, woda wsiąka szybciej niż w czarny ugór, korzenie traw stabilizują powierzchnię gleby, świetnie zapobiega erozji, korzenie drzew nieco głębiej niż pod ugorem herbicydowym czy ściółką, ryzyko przemarzania korzeni znikome (tylko ściółka lepiej), zwiększa ryzyko szkód powodowanych przez przymrozki wiosenne (przymrozki radiacyjne jak ściółka), podobnie jak ściółka sprzyja rozwojowi fauny pożytecznej i gryzoni, wada to: konkurencja w zaopatrzeniu drzew i traw w wodę i składniki mineralne, łatwość wjazdu do sadu TRAWY - rajgras angielski, wiechlina łąkowa, kostrzewa czerwona, nowe - mietlica pospolita (nie wymaga koszenia), kostrzewa nitkowata - mają małe zapotrzebowanie wodne, nie porastają ich inne trawy i chwasty
SZKODLIWOŚĆ CHWASTÓW - 1. Konkurencji dla roślin uprawnych w dostępie do wody i substancji pokarmowych 2. Oddziaływaniu chemicznym- allelopatia 3. Tworzeniu naturalnej ochrony dla gryzoni w sadach 4. Zwiększaniu potencjalnego zagrożenia kwiatów przymrozkami wiosennymi w okresie kwitnienia drzew owocowych przez podniesienie warstwy zimnego powietrza nad powierzchnię gleby w sadzie 5. Konkurencji w dostępie do światła dla nowo sadzonych truskawek i krzewów 6. Utrudnianiu kombajnowego zbioru owoców na plantacjach krzewów jagodowych przez bujnie rosnące chwasty takie jak np. powój polny KORZYŚCI - 1. poprawiają równowagę biologiczną 2. wpływają korzystnie na wł gleby (wzbogacają w materie org) 3. przyspieszają okres wegetacji 4. poprawiają jakość owoców Wrażliwość na herbicydy 1. truskawka 2. borówka 3. malina 4. agrest 5. porzeczka 6. winorośl 7. śliwa 8. wiśnia 9. grusza 10. jabłoń Zasady stosowania - 1. Dostosowanie herbicydu do: wieku i kondycji drzewa, rodzaju gleby (herbicydy doglebowe), gatunku chwastów, fazy rozwojowej chwastów, wilgotności gleby i temperatury 2. Rotacja herbicydów o różnym mechanizmie działania. 3. Staranne zwalczanie chwastów w nowo założonych sadach. Skuteczność zależy od: rodzaju gleby, wieku chwastów, war pogodowych, rodzaju herbicydów i dawek, dokładności wykonania zabiegu Błędy - za późno wykonany zabieg, źle dobrany herbicyd, za mała lub za duża ilość wody, złe naniesienie na glebę, opryskiwanie przy nieodpowiedniej pogodzie Wady - pojawienie się chwastów odpornych, zanieczyszczenie wód i gleby, nowe chwasty
ODŻYWIANIE MINERALNE
PRZYCZYNY NISKICH POTRZEB NAWOZOWYCH
1. Niskie wymagania pokarmowe w plonie, tj w owocach-wywożonych z sadu-koncentracja składników mineralnych jest niska (z wyjątkiem potasu), w sadzie następuje recyrkulacja składników- składniki zawarte w opadłych liściach, ściętych pędach itp. wracają do gleby i ponownie mogą być pobrane przez korzenie drzew 2. Możliwość zaspokajania potrzeb pokarmowych z gleby o stosunkowo niskiej koncentracji (aktualnej) przyswajalnych składników mineralnych - długi okres (8-12 miesięcy) aktywności korzeni, które nie mają spoczynku naturalnego; przy temperaturach bliskich 0 C mogą jeszcze rosnąć, pobierać i gromadzić składniki mineralne, głęboki system korzeniowy-duża masa gleby, możliwość korzystania ze składników zawartych w różnych warstwach, zapasy zawarte w organach trwałych-pniu, pędach, korzeniach-mogą być uruchamiane w miarę potrzeby-co jest przyczyną opóźniania reakcji na nawożenie lub jego brak
3. Wieloletni charakter roślin, 4. System utrzymania gleby w sadzie (Ugór herbicydowy-brak konkurencji innych roślin, dobre warunki wilgotnościowe sprzyjające wyzwalaniu K i N z gleby oraz ich pobieraniu przez korzenie, Kosiarka przerzuca trawę i wraz z nią duże ilości składników (nawożenie pasów herbicydowych skoszoną trawą), 6. recyrkulacja składników (Składniki wracające do gleby - opadłe kwiaty i zawiązki, opadłe liście, ścięte pędy, Składniki wywożone z sadu i przyrost organów trwałych - owoce, gałęzie, pień, korzeń)
SPECYFICZNE CECHY DRZEW OWOCOWYCH
- wieloletni charakter rośliny, głębokość systemu korzeniowego, długość okresu aktywności korzeni, drzewo to niejednolity organizm, stosunkowo niskie wym pok
ZNACZENIE SKŁ - N- prawie zawsze, K- zależnie od zasobności gleby, Mg- zależnie od zasobności gleby i stosunku K/Mg, P- tylko przed założeniem sadu i tylko przy bardzo niskiej zasobności (bardzo wolno się przemieszcza, w polskich warunkach nie ma niedoborów) Ca- tylko w postaci opryskiwań tj. bezpośrednio do owoców, Fe- na glebach o wysokim pH tylko nawożenie dolistne, Mn- jak Fe, może towarzyszyć brakowi Fe, B- jeśli występują braki to raczej nawożenie dolistne w czasie i po kwitnieniu, Zn- braki występują bardzo rzadko
AZOT - NIEDOBÓR - zahamowanie wzrostu-krótkie cienkie przyrosty, przedwczesny koniec wzrostu, cienkie bladozielone lub żółte liście, najpierw żółknące u nasady, owoce żółkną przed dojrzeniem, są zarumienione, drobne i przedwcześnie opadają, obecnie objawy ujawniają się bardzo rzadko, chyba że zastosowany zostanie niewłaściwy międzyplon np.: rośliny zbożowe przed drzewami NADMIAR - spotykany częściej niż niedobór, pędy rosną bardzo bujnie- zwłaszcza u młodych drzew, następuje obniżenie wytrzymałości na mróz, owoce mają słaby rumieniec, a owoce duże źle się przechowują (gnicie, choroby przechowalnicze)
POTAS - NIEDOBÓR - objawy występują na liściach dolnych, blaszka liściowa na brzegach a niekiedy między nerwami najpierw czerwienieje potem brązowieje i zamiera, zasychające brzegi zwijają się, liście nie opadają przedwcześnie!! (przy objawach niedoboru Mg opadają), szczególnie wrażliwy agrest i porzeczka czerwona, tolerancyjna jest wiśnia i malina (nie wszystkie odmiany-inaczej wyglądają objawy u `Łutówki' niż u `Northstar'-na tej wyraźniej widać objawy), brak potasu występuje głównie u drzew starszych głębiej zakorzenionych, na glebach stosunkowo ciężkich (iły,gliny)- K na takich glebach powoli przemieszcza się w głąb NADMIAR - wywołuje niedobór Mg
MAGNEZ - NIEDOBÓR - objawy na liściach dolnych, początkowo między żyłkami pojawia się chloroza przechodząca w nekrozę, liście szybko opadają- już w VII
brak Mg występuje najczęściej na drzewach młodych na glebach lżejszych wytworzonych z piasków lub utworów pyłowych, sprzyja nadmierne nawożenie K i kwaśny odczyn gleby, Mg i Ca jest więcej w warstwach głębszych i dlatego płytko zakorzenione młode drzewa są bardziej narażone na niedobory, Objawy tworzą teoretycznie V- najlepiej widać to na cytrusach NADMIAR - powoduje lub wzmaga wystąpienie GPP jabłek
WAPŃ - NIEDOBÓR - występuje rzadko u roślin sadowniczych i na ogół nie powoduje typowych objawów rozpoznawczych, objawy na liściach wierzchołkowych, występują chlorozy, nekrozy, a końce blaszki liściowej podwijają się, z niedoborem Ca w owocach jest związane występowanie chorób fizjologicznych
ŻELAZO - NIEDOBÓR - objawy na liściach wierzchołkowych, na najmłodszych liściach pojawia się chloroza pomiędzy nerwami, nekroza postępująca do brzegów liści występuje dopiero przy bardzo ostrym niedoborze tego składnika, pierwsze objawy pojawiają się na wilkach, występuje na glebach z natury o wysokim pH (nadmierne wapnowanie) lub w skutek nadmiernego uwilgotnienia gleby i związanej z nią złej aeracji
MANGAN - NIEDOBÓR - chloroza liści w postaci charakterystycznych żółtych cętek pomiędzy nerwami na wszystkich liściach położonych wzdłuż pędu NADMIAR - występowaniu nadmiaru Mn sprzyja niskie pH gleby np. spowodowane wieloletnim obfitym nawożeniem N w formie amonowej (siarczan amonu, saletra amonowa), zła aeracja np. wywołana strukturą niewłaściwą i nadmiernym....
BOR - NIEDOBÓR - objawy występują najczęściej na owocach, na jabłkach i gruszkach występują skorkowacenia na powierzchni skórki i wewnątrz miąższu, w odróżnieniu od plamistości podskórnej objawy są na młodych zawiązkach już w lipcu a nawet w czerwcu, owoce są zdeformowane, przy ostrym niedoborze występuje chloroza liści wierzchołkowych i zamieranie wierzchołków pędów, niedobór najczęściej występuje na glebach lekkich Zn - objawy występują na liściach wierzchołkowych, Liście są drobne, wąskie z chlorozą w postaci cętek pomiędzy nerwami, następują skrócenia międzywęźli- „rozetkowatość”
Cu - objawy występują na liściach wierzchołkowych, nekrozy liści i całych wierzchołków pędów, w pobliżu wierzchołków pędów wybijają liczne rozgałęzienia
Metody N- na podstawie zawartości próchnicy możemy coś powiedzieć o zaopatrywaniu K - najlepsza analiza gleby-powie nam co i dlaczego się dzieje, analiza liści może to potwierdzić ale nie powie nam dlaczego, wizualnie przy niektórych gatunkach sadowniczych ale cały szereg gatunków jest tolerancyjna na objawy-spada zawartość K a wiśnia nie wykazuje objawów, agrest i porzeczka najwrażliwsze, Mg- wszystkie metody są dobre, objawy występują wcześnie, często występowanie objawów jest niegroźne np. młode silnie rosnące drzewo na glebie lekkiej, Mg w górnych warstwach brak bo jest z gleby lekkiej wypłukiwany, jeśli się pojawią objawy już w VI to niedobrze, można nawozić dolistnie
P- w warunkach polskich nie ma objawów niedoboru, analiza liści niewiele nam powie, na zapas przed założeniem sadu nawozimy Fe- złe warunki tlenowe powodują objawy niedoboru, nieodpowiednie pH też Ca i B-analiza owoców-bo ważne są te składniki dla zdolności przechowalniczej (choroby fizjologiczne), ph GLEBA W SADZIE WYKAZUJE ISTOTNE ZRÓŻNICOWANIE NIE TYLKO W PIONIE ALE I W POZIMIE PRZYCZYNY: Intensywniejsze pod ugorem herbicydowym wymywanie wapnia (szybsze zakwaszenie), Wyższa wilgotność i sprzyjające warunki wyzwalania większej ilości N i K (mineralizacja próchnicy i procesy nitryfikacji-uwalnianie NO3-sprzyja uruchamianiu K z minerałów), Możliwość przerzucania składników wraz ze skoszoną trawą z pasów murawy na pas herbicydowy, Nierównomierne rozsiewanie nawozów, Większa koncentracja korzeni drzew pod ugorem herbicydowym
CZYNNIKI MODYFIKUJĄCE ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKA MINERALNEGO W LIŚCIACH Podkładka, Odmiana, Sezon wegetacyjny, Owocowanie, Wiek drzew, Intensywność wzrostu wegetatywnego, Termin pobierania prób, Zdrowotność drzew
CZY ZMIANA MODELU SADÓW I ZMIANY W AGROTECHNICE SPOWODUJĄ ZMIANY W NAWOŻENIU 1. Więcej drzew na hektarze, wyższe plony, owoce zawierają mało składników mineralnych, potrzeby nawożenia nie są proporcjonalne do plonu, z nowoczesnego sadu wywozimy więcej owoców, ale mniej drewna, wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe nie wzrastają, 2. Drzewa na podkładkach karłowych-płytszy system korzeniowy mniejsza masa gleby objęta korzeniami-korzeniami nasycone są najżyźniejsze warstwy gleby, odżywienie N i K powinno być lepsze, drzewa mogą być gorzej odżywione Mg i Ca, lokalnie na młodych drzewkach może wystąpić potrzeba nawożenia Mg, niewątpliwie pozakorzeniowe nawożenie Ca będzie miało większe znaczenie, dzielenie dawki N zyska na znaczeniu, największy problem stanowi woda 3. Zwężenie pasów herbicydowych Większa niż dotychczas konkurencja traw o N, zwłaszcza w starszym sadzie, Możliwa większa potrzeba nawożenia N drzew w pełni rozwiniętych niż młodych-drzewa młode potrzebują dużo azotu do wzrostu wegetatywnego, ale mają go w dostatecznej ilości w obrębie pasów herbicydowych
6
- -