Podstawy Ekonomii

Trzy zasadnicze problemy ekonomii

1. Co, jak i dla kogo wytwarzać

2. Co jaki produkt lub usługa

3. Dla kogo, jaki segment rynku

Def. Ekonomia - nauka o gospodarowaniu (procesy gospodarcze). Stara się wykrywać i opisywać prawidłowości rządzące procesem gospodarowania. (proces produkcji, wymiany i konsumpcji)

1. Prawa ekonomiczne, stale powtarzające się zależności między elementami procesu gospodarowania

2. Jest nauką społeczną wyjaśniającą i badającą zachowania ludzi, tzn. w jaki sposób ludzie pojedynczo lub w zorganizowanych zespołach wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych.

3. Nauka o alokacji zasobów. W tym ujęciu ekonomia staje narzędziem pomagającym zrozumieć w jaki sposób społeczeństwo korzysta i dzieli rzadkie zasoby.

Def. Gospodarować - dokonywać wyboru pomiędzy różnymi wariantami zastosowania ograniczonych zasobów.

Zasada postępowania racjonalnego w ekonomi zakłada, że jednostka działa racjonalnie. Stanowi to konieczny warunek możliwości przewidywania zachowań podmiotu gospodarczego. Jednostka postępująca racjonalnie dąży do maksymalizacji własnej użyteczności, zadowolenia, szczęścia, które dana osoba uzyskuje ze spożycia dobra lub usługi, bądź też z udziału w jakimś rodzaju działalności.

W ekonomii przyjmujemy również założenia doskonałej wiedzy podmiotu gospodarczego. Oznacza to że podmiot posiada wszystkie informacje i jest wstanie je przetworzyć. W rzeczywistości wiedza i możliwości, przetwarzanie informacji są ograniczone, a więc decyzje gospodarcze podejmowane są w warunkach niepewności.

Celem postępowania racjonalnego staje się minimalizowanie ryzyka gospodarowania. Inaczej mówiąc, chodzi o znalezienie rozwiązania optymalnego, czyli najlepszego w danych warunkach.

Podsumowując. Postępowanie racjonalne to wewnętrznie spójne działanie, które umożliwia jednostce maksymalizację satysfakcji.

Ekonomia opiera się na modelowaniu zjawisk społecznych. Po przez model rozumiemy uproszczone odzwierciedlenie rzeczywistości. Ważne jest tu owo uproszczenie, siła modelu. Siła modelu wynika z wyeliminowania informacji mających niewielkie znaczenie co pozwala ekonomiście skupić się na zasadniczych cechach rzeczywistych ekonomii, którą usiłuje zrozumieć. Przykładami takich modeli są prawo popytu, krzywa philipsa, model naturalnej stopy bezrobocia

Ekonomia dzieli się na dwie główne dziedziny:

Makroekonomię - zajmującą się problemami funkcjonowania gospodarki jako całości. Posługuje się głównie za agregowanymi (sumowanymi) wielkościami zwanymi makrowielkościami gospodarki, do których należą: zatrudnienie, inwestycje, ogólny poziom cen, eksport i import.

Mikroekonomię - koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez pojedyncze podmioty gospodarujące lub na poszczególnych rynkach.

Aby wyjaśnić sposób w jaki gospodarce dokonuje się wzrost gospodarczy, jakie przyczyny występowania wahań koniunkturalnych, makro i mikro ekonomiści budują modele. Te modele nie występują w próżni. Prowadzący politykę gospodarczą, bądź zarządzający przedsiębiorstwem, czy inną instytucją wykorzystują je w praktyce próbując zwiększyć dobrobyt gospodarczy lub z maksymalizować zyski. Polityka ekonomiczna polega na wykorzystaniu praw ekonomicznych do uzyskania zamierzonych celów.

Uogólniając, dla nas polityka ekonomiczna będzie sposobem sprawowania władzy państwa w nowoczesnym systemie gospodarczym.

Ekonomia jest nauką teoretyczną, podczas gdy nauki o zarządzaniu i polityce gospodarczej nazywane są praktyką gospodarczą.

Pojęcie ekonomii

Podejmowanie decyzji jest podstawowym składnikiem procesu rozwiązywania większych problemów występujących na poziomie przedsiębiorstwa i szczeblu państwa. U podstaw podejmowania decyzji zarówno na szczeblu prywatnym jak i publicznym stoi pytanie: Jaka jest alternatywa?

Przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych należy dokonać porównywania kosztów i korzyści związanych z poszczególnymi wariantami decyzji.

Aspekt:

• pozytywny - dotyczy wyboru celów gospodarczych oraz zasobów do osiągnięcia tych celów

• negatywne - oznaczające konieczność rezygnacji z innych celów. Na osiągnięcie, których mogli byśmy przeznaczyć środki na inne cele.

Aspekt negatywny związany jest z pojęciem kosztu alternatywnego (kosztu utraconych korzyści z innych zastosowań posiadanych zasobów). Jest to koszt najbardziej preferowanego ale nie wybranego wariantu. Wartość najbardziej cennej niewykorzystanej alternatywy. Istnienie kosztu alternatywnego wynika z występowania problemu rzadkości w ekonomii.

Rzadkość jest rezultatem w zależności między zapotrzebowaniem ludzi na dane dobro, a ograniczonymi zdolnościami wytworzenia tych produktów, jak również ich zakupu.

Potrzeby > zasoby

/ \

Jakość ilość

Problem ilościowy występuje gdy zapotrzebowanie na produkty przewyższa zdolność do ich wyprodukowania w danym okresie czasu.

Z powyższych rozwiązań wypływają zasadnicze wnioski:

• zawsze istnieje więcej niż 1 sposób wykorzystania zasobów

• musimy wybierać z pośród alternatywnych sposobów wykorzystania zasobów

• celem jest rozwiązanie optymalne

• z każdym wyborem wiąże się koszt alternatywny.

Decyzje w sektorze prywatnym i publicznym.

Głównym celem przedsiębiorstwa jest zysk, czyli różnica pomiędzy utargiem a kosztami. W bardziej rozwiniętej wersji teorii przedsiębiorstwa zakłada się iż ostatecznym celem jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa. Niekiedy menadżer ogranicza się do osiągnięcia celu w postaci minimalizacji kosztów. W wielu różnych sytuacjach decyzyjnych działalności prowadzone do obniżenia kosztów bezpośrednio służą zwiększaniu zysków. Drugim celem decyzji w sektorze publicznym nie zależnie czy dotyczy budowy lotniska czy regulacji prawnej jakieś działalności jest szerszy niż samo osiągnięcie zysku.

Przy podejmowaniu decyzji publicznych celem jest wzrost dobrobytu społeczeństwa, przy czym przez społeczeństwo rozumie się tu wszystkie osoby, których interesy są brane pod uwagę i na, które ma wpływ podjęcie decyzji. W wyniku każdej decyzji publicznej, jedne grupy zyskują, a inne tracą .

Ekonomia - Zasoby

Zasoby - określa się często czynnikami produkcji

W klasycznym ujęciu zasoby dzieli się na trzy grupy:

1. Ziemia - obszar powierzchni ziemi i wszystko to co w naturze jest użyteczne w procesie produkcji ( składniki mineralne, rośliny, ziemia uprawna, woda)

2. Kapitał - obejmuje potrzeby do prowadzenia działalności gospodarczej, kapitał fizyczny i finansowy. Są to dobra inwestycyjne będące wynikiem procesu produkcyjnego, które wykorzystywane są w procesie produkcji.

Kapitał fizyczny ( realny)

• środki pracy

• przedmiot pracy

Kapitał finansowy - środki pieniężne w różnej postaci potrzebne do rozpoczęcia i utrzymywania działalności gospodarczej ( gotówka, kredyty, weksle, papiery wartościowe)

3. praca ( siła robocza) - zespół świadomych i celowych czynności człowieka dzięki czemu działa on na otoczenie i przekształca je. Jest to wykorzystanie fizycznych i umysłowych zdolności ludzi, wykorzystywane w działalności gospodarczej.

Ujęcie:

• ilościowe - od rozmiarów grupy ludności czynnej zawodowo

• jakościowe - poziom kwalifikacji

(dodatkowe nie klasyczne ujęcie grup zasobów)

4. przedsiębiorczość - zdolność człowieka do wyszukiwania zyskownych sposobów wykorzystania czynników produkcji.

5. Technologia produkcji - wyznacza ilość i rodzaj zasobów konieczna do wyprodukowania danego produktu lub usługi. Wyznacza również proporcje w jakich zasoby te powinny być ze sobą łączone. Technologia jest to wiedza jak zasoby mogą być łączone w produktywny sposób. Tempo postępu technologicznego zależy przede wszystkim od prędkości z jaką wymieniamy i przetwarzamy informacje.

6. Wiedza - stanowi podstawowy najważniejszy zasób społeczeństwa informacyjnego

Wiedza:

• cicha - zdolności zakorzenione w ludziach, intuicja

• jawna - opatentowane technologie, wiedza książkowa

Granice możliwości produkcyjnej - różne kombinacje czynników produkcji - techniki produkcji

Krzywa możliwości produkcyjnych obrazuje istniejące możliwości wyboru jakie w momencie podejmowania decyzji posiada podmiot gospodarujący. Krzywa ta jest graficznym przedstawieniem różnych kombinacji produktów, które mogą być wytworzone gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystywane.

Załóżmy dla uproszczenia, że w danym kraju chcemy wyprodukować tylko dwa produkty. Wówczas granica możliwości produkcyjnych wskazuje na alternatywne kombinacje możliwości dwóch grup produkcji, które społeczeństwo jest zdolne wytwarzać w ciągu danego okresu: Wykorzystując do tego w całości i jak w najlepszy sposób posiadane zasoby i technologie. W przypadku gdy zasoby są w pełni efektywnie wykorzystywane. Większa ilość jednego produktu może być wytwarzana jedynie pod warunkiem zmniejszenia ilości produkcji drugiego dobra. Zachodzi zjawisko substytucji.

Krzywa możliwości produkcyjnych może przybierać kształt linii prostej lub wklęsłej w stosunku do średniej linii współrzędnej. Liniowa granica możliwości produkcyjnych pokazuje, że ilość produktów, z którego trzeba zrezygnować na rzecz zwiększenia drugiego pozostaje stała. Koszt alternatywny gospodarowania nie zmienia się. Nie działa prawo malejących przychodów.

Wklęsła pokazuje, że gdy rośnie produkcja pierwszego produktu to trzeba zrezygnować z coraz większych ilości drugiego produktu na rzecz zwiększenia produkcji tego pierwszego produktu o jednostkę. Koszt alternatywny gospodarowania zmienia się, czyli działa prawo malejących przychodów. Koszt alternatywny danego produktu z której trzeba zrezygnować na rzecz produkcji dodatkowej jednostki tego pierwszego produktu ( cena realna). Za zwiększenie o 2 jednostki pralki ponosi się koszt 2 jednostek lodówek.

Krzywa zbliża się do jej punktu przecięcia z osią rzędnych Y lub osią odciętych X staje się bardziej płaska. Jej nachylenie zmniejsza się, czyli liczba produktu Y / X, z którego trzeba zrezygnować na rzecz każdej dodatkowej ilości produkcji dobra X / Y stopniowo wzrasta. Koszt alternatywny każdej dodatkowej jednostki Y / X zwiększa się z dwóch powodów.

1. Wartość produkcji, z której rezygnujemy wzrasta

2. W każdym momencie gdy zwiększamy produkcję dobra Y / X, zasoby przeniesione z X / Y są coraz bardziej mniej efektywne.

Wynika to z działania prawa malejących przychodów w naszym rozumieniu efektywność utożsamiana jest z produktywnością czynników produkcji. Granice możliwości produkcyjnych przedstawiają każdej wielkości jednego dobra maksymalna możliwość drugiego dobra.

Rachunek dochodu społecznego

Czym różni się produkt narodowy od dochodu narodowego ?

Jeżeli dochód społeczny liczony jest w ujęciu wydatkowym w cenach rynkowych to otrzymujemy produkt narodowy, lub produkt krajowy. Produkt narodowy jest miarą wielkości produkcji ( miara ilościowa, miara tempa wzrostu gospodarczego).

Jeżeli dochód społeczny liczony jest w ujęciu przychodowym w cenach czynników produkcji to otrzymujemy dochód narodowy. Dochód narodowy jest miarą siły nabywczej społeczeństwa ( miernik poziomu dochodów gospodarczych).

Pomiar efektów ekonomicznych całej gospodarki umożliwia system rachunków narodowych (SNA) opublikowany w 1952 r., a stosowany obecnie na całym świecie. System rachunków narodowych bazuje na zadłużeniach pozwalających rozstrzygnąć kto PKB wytwarza, a kto nie wytwarza, oraz jakie dobro lub usługa może być do niego zaliczana.

Do grupy mierników Makroekonomicznych zaliczamy PNB, PKB, PNNetto, Dochód Narodowy.

Produkt narodowy możemy podzielić na trzy sposoby:

• mierząc strumień produktów

• mierząc strumień wydatków

• mierząc strumień dochodów

sposób 1.

Polega na sumowaniu wartości produktów wytworzonych w różnych sektorach, gałęziach i działach wytwórczości narodowej ( przemysł wydobywczy, rolnictwo, budownictwo, przemysł przetwórczy, transport, usługi publiczne, handel hurtowy i detaliczny, finanse i ubezpieczenia, usługi w sektorze państwowym. W tym ujęciu produkt narodowy jest pieniężnym odpowiednikiem strumieni finalnych dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w ciągu 1 roku. Wyrażony w cenach rynkowych, które w okresie nie zostały przetworzone.

Nie uwzględniamy obrotów papierami wartościowymi, gdyż nie stanowią realnego ekwiwalentu dóbr i usług. Nie wlicza się produktów pośrednich ( np. mąka i jajka na chleb, który jest finalnym dobrem). W ten sposób możliwe jest uwzględnienie tylko wartości dodanej na wszystkich etapach procesu produkcji określonego produktu. Wartość dodana stanowi przyrost wartości produktów w wyniku procesu produkcji. Jest ona liniowa na każdym kolejnym etapie procesu i oblicza się ją przez odjęcie od całkowitej wartości produktu w przedsiębiorstwie ( cena), kosztów materialnych poniesionych przy produkcji tych produktów, związanych z zastosowaniem produktów pośrednich. Jest to różnica między utargiem danego przedsiębiorstwa, a wydatkami na zakupione materiały, półfabrykaty, czy usługi obce.

Nie uwzględnia się pracy gospodyń domowych, szarej strefy.

Podstawy Ekonomii 20 października 2004 r.

Drugi sposób ujęcia produktu narodowego

Produkt jako suma wydatków. Są liczone wydatki różnych grup: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, instytucje państwowe, instytucje samorządowe, cudzoziemcy. Utożsamiany z sumowaniem cen sprzedaży.

Produkt narodowy, będąc pieniężnym odpowiednikiem strumienia finalnych dóbr i usług, składa się z następujących elementów:

• osobistych wydatków konsumpcyjnych C

• krajowych inwestycji prywatnych I

• wydatków rządowych G

• eksportu netto Ne lub ( En ), (czyli eksport - import)

• dochodu netto z tytułu własności za granicą Ni

Produkt Narodowy ( PN ) =C + I + G + En + Ni

W Produkcie Krajowym ( PK ) niema Ni

I - wydatki na dobra inwestycyjne, dwa rodzaje:

1. netto - finansowane są w skali kraju z funduszu akumulacji, który stanową odpisy z zysku przedsiębiorstw na zakup nowych dóbr kapitałowych lub części dochodów osobistych ludności, przeznaczonych na wydatki inwestycyjne.

2. Brutto - jeżeli zaspakajają jedynie potrzeby odtworzeniowe posiadanego przez kraj tzw. majątku produkcyjnego. Są one finansowane z funduszu amortyzacji.

Krajowe inwestycje prywatne dzielimy na cztery rodzaje wydatków:

• wydatki przedsiębiorstw na zakup maszyn i urządzeń

• wydatki przedsiębiorstw na budowle

• wydatki przedsiębiorstw na przyrost zapasów produkcyjnych

• wydatki gospodarstw domowych na zakup domów i mieszkań

W tych czterech, uwzględnia się zapasy bo są wykorzystywane w procesach produkcji i są traktowane równoznacznie z inwestycją w kapitał obrotowy.

G - wydatki rządowe - wszystkie zakupy jako dobra finalne, nie liczy też odsetek o długu publicznego, nie wlicza się wydatków rządowych związanych z państwowymi płatnościami transferowymi na rzecz społeczeństwa lub przedsiębiorstw, które nie są związane z koniecznością odwrotnego świadczenia (np. emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia, subwencje dla firm państwowych).

Rząd nabywa dobra inwestycyjne przede wszystkim na cele związane z państwowymi inwestycjami infrastrukturalnymi (n. Budowa dróg, szpitali, szkół). Ponieważ w gospodarce rynkowej możliwe jest jednak także prowadzenie działalności produkcyjnej przez państwo, rząd nabywać będzie także pewne ilości dóbr inwestycyjnych związanych z tą sferą ( np. budowa zakładów zbrojeniowych). Wśród rządowych zakupów dóbr i usług ważne miejsce zajmują też towary konsumpcyjne niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania instytucji państwowych ( np. zaopatrzenie szpitali w lekarstwa, artykuły żywnościowe, energię elektryczną).

Ne - Eksport netto - ujemny albo dodatni eksport handlowy. Produkt do podziału i produkt wytworzony występuje przy ujemnym saldzie rachunku obrotów błędnych. Wówczas produkt do podziału jest większy od wytworzonego. Gdy Eksport > Import to Produkt do podziału < Produkt wytworzony.

Ni - dochód netto z tytułu własności za granicą - W PN uwzględniamy ten dochód, a w PK nie uwzględniamy. Jest to różnica między dochodami obywateli danego kraju, a odpływami dochodów z własnością lub pracy należnej cudzoziemcom. (dywidendy i zyski od przedsiębiorstw ulokowane za granicą, oraz odsetki i procenty od zagranicznych obligacji, rent i płac, depozyty w zagranicznych bankach).

Jeżeli Ni < 0 to PK > PN jeżeli Ni > 0 to PK < PN

Statystyki międzynarodowe pokazują, że różnice pomiędzy PK, a PN są minimalne

Produkt narodowy netto wyraża czysty faktyczny efekt pracy obywateli danego kraju i jest mniejszy od produktu narodowego brutto o wartości amortyzacji. Stanowi tą część produkcji, która rzeczywiście trafia do gospodarki jako dodatkowe z tegorocznej produkcji zaopatrzenie gospodarstw domowych przedsiębiorstw rządu i eksportu.

Sposób trzeci - mierzenie strumienia dochodów kosztów

Z punktu widzenia przedsiębiorstw dochód narodowy jest kosztem użycia tych czynników produkcji. Dlatego dochód narodowy możemy ujmować jako sumę dochodów lub kosztów wytworzenia dóbr i usług.

Suma dochodów czynników produkcji musi być równa sumie wartości dodanej na wszystkich etapach produkcji ponieważ wartość dodana składa się z dochodów otrzymanych przez uczestników procesów produkcji. Co możemy zapisać w postaci równania

PNB = suma wartości dodanych = suma dochodów czynników produkcji.

Nie wlicza się bezzwrotnych płatności transferowych. Nie wlicza się też prywatnych transferów rzeczowych i pieniężnych, np. sprzedaż samochodu osobowego, darowizny, spadki na rzecz członków rodziny. Dobro finalne może być tylko raz wliczone. Nie uwzględnia się podatków pośrednich (VAT i akcyza). Dlatego, że podatki zmniejszają wartość wydatków (dochodów).

Natomiast uwzględnia się wartość subsydiów - wartość dotacji rządowych dla przedsiębiorstw. Ponieważ oznaczają one zwiększenie przychodu przedsiębiorstw, a zatem powiększają ich wydatki na zaangażowanie czynników produkcji.

Produkt krajowym, brutto (PKB) + Dochód netto z tyt. Własności za granicą

= Produkt narodowy brutto (PNB) - Amortyzacja

= Produkt narodowy netto (PNN) - podatki pośrednie + subsydia państwowe

= Dochód narodowy (DN)

Krytyka wykorzystania kategorii produktu i dochodu narodowego jako miar dobrobytu sprawiła, że Nordhaus i Tobin podjęli próbę skonstruowania nowego miernika dobrobytu.

Do obliczonego tradycyjnie PNN dodali szacunkowe wielkości wyrażające równowartość czasu wolnego , produkcji nie zarejestrowanej, infrastruktury publicznej i prawnych dóbr trwałego użytku. Oraz odjęli szacunkowe wartości związane z zanieczyszczeniem środowiska, oraz wydatkami na obronę narodowa, oraz na dojazdy do pracy. W rezultacie otrzymywali tzw. miarę dobrobytu ekonomicznego netto ( Net Economic Welfare)

Dobrobyt oznacza zaspokojenie na wysokim poziomie, biologicznych i społecznych potrzeb ludności. Osiągnięcie i powiększenie dobrobytu wymaga zwiększenia wzrostu dochodu narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wzrost i rozmiar gospodarki staje się zatem jednym z podstawowych kierunków polityki ekonomicznej.

Temat: Ustroje Gospodarcze

Ustrój gospodarczy jest czynnikiem czy społeczeństwo będzie się rozwijać czy nie.

System ekonomiczny jest to zbiór instytucji i mechanizmów, oraz zasad ich działania, regulujący postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego. System ekonomiczny wyraża określony porządek panujący w gospodarce narodowej, tzn.:

• kto i jak decyduje o tym, które produkty i usługi powinny być wytwarzane, w jakich ilościach ?

• W jaki sposób wytwarzanie uzupełniających produktów ma być bilansowane i koordynowane pod katem różnorodnych potrzeb społecznych ?

• W jaki sposób ma być dokonywany podział globalnego produktu społecznego pomiędzy członków społeczeństwa.

Podstawą rozwiązań systemowych stanowi zawsze ustrój gospodarczy, regulujący stosunki gospodarki w kraju. Ustrój gospodarczy stanowią zestawienie reguł prawnych, które przesądzają o tym komu, oraz jakie przysługują prawa do posiadania, oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać gospodarcze czynności. Ustrój rozróżnia się między sobą, ilością zakazów, a także nakazów wykonania czynności.

Ze względu na stopień wolności gospodarczej wyróżniamy:

1. gospodarkę liberalną - to taki typ gospodarki, w której postulat liberalizmu wprowadzany jest w życie.

2. gospodarkę etatystyczną - to pogląd w myśl, którego gospodarka funkcjonuje tym lepiej im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji bądź przedsiębiorstw państwowych, a więcej dostarcza każdemu obywatelowi, oraz im mniej jest czynności nakazanych przez państwo.

Ustrój o charakterze etatystycznym

Ustrój ten jest bardziej etatystyczny, im więcej czynności gospodarczych jest zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych, oraz im więcej jest czynności nakazanych przez państwo (Przeciwieństwo ustroju liberalnego, jednak jest to gosp. Rynkowa, a nie centralnie zarządzana)

Ustrój gospodarki centralnie zarządzanej

Pojawia się wtedy, gdy jednostki gospodarcze zaczyna obowiązywać pewien szczególny rodzaj nakazów i zakazów, które posiadają charakter dyrektyw gospodarczych. Nazywana też nakazowo rozdzielczą. Dyrektywy nakładają na jednostkę gospodarczą obowiązek prowadzenia działalności w sposób określony przez władzę i przez nią wymagane.

Minimalizacja efektu, przy maksymalizacji nakładów ( nie dziw, że ten system padł )

Ustrój Gospodarki rynkowej

Istnieje wtedy gdy podstawowym motywem działania przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku. A podstawowym kontaktem pomiędzy przedsiębiorstwami są transakcje kupna-sprzedaży, zawierane w oparciu o swobodnie negocjowane ceny.

Powyższa definicja nie powoduje, że gospodarka jest liberalna.

Różnica pomiędzy systemem kapitalistycznym, a socjalistycznym.

Kryterium, które decyduje czy jest to ustrój kapitalistyczny, czy socjalistyczny to stopień własności.

Trzy stopnie własności:

1. prawo do sprzedaży produktu lub usługi, lub nieodpłatnego przekazania przed lub po śmierci dowolnej osobie prawnej lub fizycznej

2. prawo do prowadzenia przy użyciu dobra, działalności gospodarczej, której sensem jest otrzymanie nadwyżki ekonomicznej

3. prawo do użytkowania dobra zgodnie z jego fizycznymi właściwościami.

Kapitalizm to ustrój, w którym w większość dóbr jest lub na mocy prawa może być własnością prywatną. Przy czym własność ta obejmuje przynajmniej pierwszą i drugą grupę uprawnień.

Socjalizm to ustrój gospodarczy, w którym większość dóbr jest własnością kolektywną, a w przypadku dóbr prywatnych ograniczona do pierwszej grupy uprawnień

Kapitalistyczna gospodarka mieszana

W klasyczne kapitalistycznej gospodarce rynkowej decyzje ekonomiczne podejmowane są przez przedsiębiorców, właścicieli banków, czy innych firm prywatnych, a tok procesu gospodarczego reguluje niewidzialna ręka mechanizmów rynku, konkurencji opartej na kategorii zysku motywacji pobudzającej wszystkich uczestników procesu gospodarczego do maksymalnej wydajności, wprowadzanie innowacji i inwestycje.

W związku z tym podstawową funkcją państwa jest przede wszystkim zapewnienie przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno-gospodarczego, a zwłaszcza zasady wolności gospodarczej poszanowania własności prywatnej i swobód przedsiębiorczości. Do tradycyjnych funkcji państwa zalicza się zwykle oprócz określenia i ochrony praw większości, zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego ( wojsko), wewnętrznego (policja), wymiar sprawiedliwości ( sądownictwo), utrzymanie szkolnictwa i kształtowanie systemu pieniężnego. ( Najbardziej zbliżona jest gospodarka USA).

Wykonując swe funkcje państwo ponosi odpowiednie wydatki publiczne, których rozmiary i strukturę określa budżet państwa. W Polsce istnieje obecnie społeczna gospodarka rynkowa, która powstała w Niemczech. Społeczna gospodarka mieszana opiera się na założeniu, że bez systemu konkurencji nie może powstać zdolne do działania państwo. Bez zdolnego do działania państwa, system konkurencji. Państwo odpowiedzialne jest zarówno za tworzenie podstaw ustrojowych jak i za stabilność ożywienia gospodarczego. Pierwszoplanowym zadaniem państwa jest dostosowanie racjonalnych sprawnie funkcjonujących norm instytucjonalnej gospodarki, a nie bezpośrednia ingerencja w procesy gospodarcze.

We wszystkich niemal krajach kapitalistycznych funkcje państwa obejmują korygowanie słabości i eliminowanie niedostatków mechanizmów rynku pod kątem:

• podnoszenia efektywności gospodarczej w skali ogólno społecznej

• ograniczenie nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego. Stabilizowania gospodarki, tj. zapobiegania wahaniom poziomów działalności gospodarczej, zatrudnienia i inwestycji, oraz zapewnienia zrównoważonego rozwoju.

W ramach tych funkcji istotne znaczenie mają oddziaływania państwa mające na uwadze ochronę środowiska naturalnego kraju i regionów. Zapewnienie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, ochronę konsumentów przez stanowienie i egzekwowanie norm regulujących cechy użytkowe i jakościowe produktu. Przeciwdziałanie nieustannej konkurencji, regulowanie warunków pracy i ochronę pracowników, kształtowanie systemu ubezpieczeń społecznych. Zapewnienie ochrony zdrowia ludzkości.

Inflacja strukturalna pojawia się wówczas gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmianę struktury gospodarczej. Zmiany popytu na produkt, zmiany technologii. Inflacja strukturalna pojawia się wówczas gdy istnieją zmiany popytu na produkt, znaczące innowacje, zmiany technologii mogą spowodować inflację strukturalną.

Może ona również powstać, gdy ogólna struktura popytu rządu konsumentów i przedsiębiorstw zmienia się, a producenci nie są wstanie zmienić struktury zaangażowania zasobów i tym samym struktury produkcji, a zatem nie mogą dostosować się do żądań ich konsumentów. Zmiany w strukturze gospodarki wywołują pojawienie się niedoborów strategicznych lub też „Wąskich gardeł” w kanałach zaopatrzenia produkcji. Do póki te wąskie gardła nie zostaną zniwelowane to ceny towarów czynników, których dotyczą nie zmieniają się.

Inflacja, a Bezrobocie

W czasach okresów wysokiego bezrobocia robotnicy będą konkurować o pracę i nastąpi spadek płac. Co przeniesie się na konsumentów i spadną ceny i spadnie popyt (wytłumaczenie krzywej philipsa).

(Gdy bezrobocie rośnie nie znaczy, że inflacja spada. Stosowane narzędzia w ekonomii mogą powodować, że bezrobocie rośnie gdy spada inflacja.)

A - należy zastosować gdy jest problem z bezrobociem

B - gdy jest problem z inflacją

Powstaje zjawisko stagflacji gdy jest jednoczesny wzrost bezrobocia i inflacji. Spowodowane jest szokami podażowymi. Było w latach 70 XX wieku. W wyniku konfliktów zbrojnych, kryzysu ekonomicznego.

Podejście monetarystów - uważają, że naturalna stopa bezrobocia jest na niskim poziomie, to wprowadzają oni sztywny poziom bezrobocia.

I

Poziom pożądany Poziom naturalny U

Handel Zagraniczny

Terms of trade - korzyści z handlu danego kraju zależą od kształtowania się cen towarów eksportowanych i importowanych. Stosunek cen towarów eksportowanych do importowanych nazywamy współczynnikiem terms of trade.

Tot w ujęciu cenowym. - rozumiane jest jako relacja zmian cen towarów eksportowych do zmian cen importowanych.

Tot = Pex(t1) / Pimp(t2) : Pex(t0) / Pimp(t0)

Tot może być określany jako cena względna towaru eksportowanego, wyrażona w towarze importowanym, czyli po przez porównanie cen względnych. Współczynniki te zmieniają się w czasie, są różne w różnych krajach, ale można dostrzec pewne prawidłowości co do ich kształtowania się dla grup krajów i grup towarów.

W przypadku grup krajów podobieństwa wynikają z pewnego wspólnego profilu ( struktura produkcji). Tot ulegają poprawie ogólnie rzecz biorąc gdy ceny dóbr importowanych maleją ( ceteris paribus), gdy ceny dóbr eksportowych rosną (ceteris paribus).

Na ogół jest tak, ze w jednym czasie zmieniają się ceny towarów eksportowych jak i importowanych. Korzyści osiąga ten kraj, którego:

1. Ceny produktów eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów importowanych.

2. Ceny produktów eksportowanych spadają wolniej od wzrostu cen towarów importowanych.

3. Ceny produktów importowanych rosną wolniej od wzrostu cen eksportowanych.

4. Ceny produktów importowanych rosną wolniej od wzrostu cen eksportowanych.

W takich sytuacjach kraj za tą samą ilość towarów eksportowanych może uzyskać więcej towarów importowanych (A i B ) lub za identyczną tą samą ilość importu uzyska większą ilość towarów eksportowanych (C i D). Należy pamiętać, że eksport zawsze finansowany jest przez import.

(To w powiązaniu z elastycznością też często bywa na egzaminie.)

Abstrahując od sytuacji na rynku światowym i od tego czy kraj należy do krajów rozwiniętych, czy rozwijających się to poprawa Tot wskazuje na wzrost opłacalności danego kraju. Wyższe cenny produktów eksportowanych lub niższe ceny czynników produkcji dają wyższą marżę zysku i skłaniają kraj do zwiększenia rozmiarów produkcji i w konsekwencji wzrost importu. Poprawa krajowych Tot związana ze wzrostem popytu z zagranicy na eksport kraju prowadzi do wzrostu zagregowanego dochodu realnego. Jest proporcjonalny do wielkości początkowej wymiany handlowej i do stopnia zmiany ceny. W kraju, który uczestniczy w handlu międzynarodowym każda zmiana ceny wpływa na wysokość dochodu realnego. Poprawa krajowych terms of trade jest związana ze wzrostem popytu z zagranicy na eksport z danego kraju bez względu czy wielkość eksportu rośnie czy nie zmienia się.

Wpływ handlu na rozwój gospodarczy ( na dobrobyt kraju)

Do najważniejszych korzyści zalicza się:

1. oddziaływanie na wielkość i dynamikę wzrostu PKB ( dochód narodowy)

2. wpływ na poprawę struktury rzeczowej PKB

3. wpływ na zwiększenie efektywności gospodarowania (przewagi).

Wpływ nr 1) (od strony popytu) Siła mnożnikowego oddziaływania eksportu na wzrost PKB zależy od tego jaka część w ten sposób zwiększonego popytu będzie skierowana na konsumpcję towarów krajowych, a jaka będzie absorbowana przez import. Im większa będzie skłonność do konsumpcji towarów importowanych tym mnożnik będzie mniejszy. Krańcowa skłonność do konsumpcji produktów importowanych, pokazuje jaka część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydać na dodatkowy import.

Mnożnik handlu zagranicznego - Mhz

krańcowa skłonność do konsumpcji - MPC

Mhz = 1 / 1 - MPC krajowe + MPC importu

(Od strony podaży) Jeżeli import będzie większy ( lub rósł szybciej) od eksportu to znaczy, że na rynku krajowym rosną rozmiary globalnej podaży. A więc PKB przeznaczony do podziału będzie wyższy od wytworzonego. W tej sytuacji państwo może podnosić wydatki rządowe, czy też zwiększać fundusz przeznaczony na inwestycje bez zmniejszania funduszu konsumpcji. Takie rozwiązanie wymaga pokrycia ujemnego salda bilansu handlowego w drodze zaciągania kredytów zagranicznych, lub wyprzedaży części swoich aktywów w celu spłacenia deficytu.

( w kryzysie import powinien być wyższy od eksportu. Co daje jeszcze jeden przykład, że wzrost eksportu nie powoduje wzrostu gospodarczego.)

Popyt na import najczęściej rośnie wtedy gdy wzrastają dochody i PKB. Problem deficytu polega nie na jego wielkości tylko na jego strukturze.

Wpływ nr 2) Import niezbędny dotyczy towarów nie wytwarzanych lub wytwarzanych w niewystarczających ilościach jest warunkiem koniecznym rozwoju gospodarki. Dotyczy to krajów nie dysponujących surowcami lub zdolnościami produkcyjnymi nowoczesnych produktów inwestycyjnych. Dzięki wymianie towarów można także urozmaicić ofertę w zakresie towarów zaspakajających te same potrzeby co jest szczególnie istotne na rynku potrzeb konsumpcyjnych. Szeroka gama towarów z różnych krajów pozwala nabywcom na uzyskanie wyższego poziomu satysfakcji z ich konsumpcji i na wybór produktów tańszych, czy też jakościowo lepszych. Dobrym przykładem jest tu handel wewnątrz-gałęziowy, czyli jednoczesny eksport i import w tej samej gałęzi produkcji.

Przyjmijmy, że mieszkańcy mają identyczne gusty i są tak samo wyposażeni w zagregowaną żywność i odzież. Gdyby każde dobro było identyczne w obu krajach to nie było by ani handlu, ani korzyści z niego. Gdy żywność i odzież nie są takie same obustronne korzyści mogą wystąpić jeśli każdy dostarczy część swojej produkcji za granicę i weźmie w zamian różnorodną mieszankę żywności i ubrań.

Każdy kraj w stanie autarkii (gospodarka samowystarczalna) konsumuje to co wytwarza w punkcie E jego dochód realny jest równy Y0 po podjęciu handlu, każdy konsumuje tą samą zagregowaną ilość produktów. Tym razem składa się ona z mieszanki dwóch odmian żywności jak i odzieży. Po podjęciu handlu względne ceny produktów nie zmieniają się. Handel różnymi rodzajami produktów powoduje, że krzywe obojętności przesuwają się w stronę układu początku układu współrzędnych. Dzięki handlowi wewnątrz-gałęziowemu punkt E odpowiada wyższemu poziomowi realnego dochodu Y1.

Cykl koniunkturalny

Okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej nazywamy cyklem koniunkturalnym. Cykl gospodarczy stanowi powracające ale nie regularne wahania poziomu ogólnej działalności gospodarczej lub zestaw, krótkoterminowych jej wahań w górę lub w dół w ramach głównego długookresowego trendu. Są to zatem bardziej lub mniej regularne odchylenia aktywności gospodarczej od zrównoważonej stopy wzrostu, która zwykle utożsamiana jest z linią trendu.

Trend to ogólna tendencja zmian. Jest przejawem długotrwałej zmiany ( wzrostu lub spadku, jak i zmiennej ekonomicznej, np. PNB, przeciętnej stopy bezrobocia, realnej stawki płac w analizowanym okresie).

Najbardziej typową miarą mierzenia aktywności gospodarczej jest PNB.

Dwa typy trendu gospodarczego

• 
  Stacjonarny - wahania równe

• Wzrostowy

od szczytu do szczytu

dno cyklu

Czas Czas

Stacjonarny Wzrostowy

Trend wzrostowy związany jest ze zwiększeniem czynników produkcji, szczególnie kapitału i pracy, oraz wzrostem ich produkcyjności Oznacza on innego jak przesuwanie się krzywej możliwości produkcyjnych, czyli wzrostu potencjału podażowego gospodarki.

Przy założeniu ciągłego wykorzystania potencjału produkcyjnego, długookresowy wzrost gospodarczy przebiegał by zgodnie z linią obrazującą potencjał wielkości dochodu narodowego. Zmiany długoterminowe przebiegu trendu mogą być zaciemnione małymi nieregularnościami. Obecne cykle koniunkturalne charakteryzują się trendem wzrostowym.

Wahania koniunkturalne są wynikiem samo zwracających się mechanizmów wewnętrznych występujących w gospodarce i mają charakter krótkoterminowy, a przede wszystkim długookresowy.

Sekwencja wzrostowych i spadkowych wahań koniunkturalnych mających periodyczny charakter tworzy cykl koniunkturalny. Nie ma dwóch takich samych cyklów gospodarczych, co do swej głębokości lub czasu trwania. Niektóre trwają latami, a niektóre tylko 12 miesięcy. Te różnice powodują, że przewidywanie przyszłych warunków gospodarczych stanowi dziedzinę wiedzy nie doskonałą i obarczoną błędem i bardzo trudną.

Najczęściej podawaną przyczyną występowania załamań gospodarczych jest wstrzymywanie się od kupna w pewnym czasie. Powodem jest też pieniężny charakter transakcji kupna i sprzedaży. Wymianę towar za towar, pieniądz rozdzielił na dwa odrębne akty kupna i sprzedaży. W sytuacji, w której producent nie może sprzedać nie będzie kupował, następny więc nie będzie mógł kupić, przez co inni nie będą mogli sprzedawać, itd. Podobne niebezpieczeństwo występuje w związku ze sprzedażą towarów na kredyt. Niewypłacalność jednego dłużnika spowodować może niewypłacalność następnego. Może to spowodować lawinowy spadek popytu w całej gospodarce, gdyż zazwyczaj każdy wierzyciel jest czyimś dłużnikiem.

Przyczyny załamań gospodarczych

Przyczyny zewnętrzne.

Według Jevonsa (XIX wiek) sądził, że powtarzające się kryzysy ekonomiczne są wywołane prawami natury. Plamy na słońcu odpowiedzialne za nieurodzaj w rolnictwie. W końcu odrzucono tą teorię. Czynniki zewnętrzne to wzrost lub spadek urodzeń, wzajemne zarażanie się optymizmem lub pesymizmem.

Przyczyny wewnętrzne

Według modelu klasycznego cyklu koniunkturalnego ekspansja gospodarcza zostaje przerwana i rozpoczyna się kryzys. Ponieważ konsumpcja nie rośnie równie szybko jak produkcja i dochód. Kryzys według tego modelu po pewnym czasie kończy się gdyż konsumpcja nie spada tak szybko jak dochód, czy produkcja. Fazy spadkowe cyklu są efektem procesów, które zachodzą w fazach wzrostowych i odwrotnie.

Najczęściej wyodrębnia się 3 rodzaje wahań cyklicznych.

1. Cykle Kitchina trwające 3,5 roku - cykl krótki (zapasów)

2. Cykle Juglara trwające od 8 do 10 lat - cykl średni

3. Cykle Kondriatieva trwające od 50 do 60 lat - cykl długi

Cykle o różnej długości powstają wobec siebie w określonej relacji. Krzywa cyklu dłuższego jest trendem cyklu krótszego. Krzywa dłuższa przedłuża cykl krótszy. Cykle te stworzono przed II wojną światową. Obecnie tymi cyklami zarządzają Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) i Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

W czasie kryzysu wraca do łask Keynesowski interwencjonizm państwowy.

Zasady działania mechanizmu cyklicznego rozwoju właściwe modelowi zamkniętej gospodarki wolno konkurencyjnej, nie tracą swej istoty we współczesnej gospodarce rynkowej. Nabierają tylko pewnych specyficznych cech wywołanych monopolizacją, interwencjonizmem państwowym i dużą skalą mobilności czynników produkcji pomiędzy krajami.

Fazy cyklu koniunkturalnego w ujęciu

Składa się z czterech faz kryzysu, depresji, ożywienia i rozkwitu

F Dochód narodowy

E

A

B C

kryzys depresja

Jeżeli mamy kryzys to stopa procentowa spada, a rząd (Bank Centralny) ją jeszcze obniża by lokowano pieniądze i brano kredyty.

W kryzysie trzeba brać w kredyty a spłacać w ożywieniu. Gdy gospodarka wchodzi w fazę kryzysu to Akcje spadają, obligacje rosną.

Najlepiej uzyskać wzrost gospodarczy po przez inflacyjny wzrost cen. Duszenie inflacji w kryzysie może powodować wejście w koło deflacyjne.

Kolejny kryzys będzie tym większy im silniej były przyspieszane inwestycje w okresie ożywienia.

Częste pytanie na egzaminie to: Wyjaśnij zasadę mnożnika cyklu koniunkturalnego

Wzrost popytu inwestycyjnego zgodnie z zasadą mnożnika inwestycyjnego powoduje zwielokrotniony wzrost dochodu narodowego PNN.

Działanie mnożnika inwestycyjnego związane jest z tym iż gospodarka rynkowa uwarunkowana jest popytowo. (Teza Keynes'a). Oznacza to, że globalny popyt, czyli suma popytu prywatnej konsumpcji oraz popyt spowodowany przez rząd, określa stopień wykorzystania możliwego wzrostu gospodarczego stwarzanego przez czynniki podażowe.

Tak więc pojawiający się w fazie zastoju w skutek opisanych wyżej procesów wzrost popytu inwestycyjnego wyzwala dodatnie efekty mnożnikowe, prowadzące do wzrostu dochodu narodowego. Wzrost dochodu narodowego powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego. Konieczność sprostania rosnącemu popytowi konsumpcyjnemu pociąga za sobą wzrost popytu inwestycyjnego.

Ekonomia 17 listopada

Wzrost popytu inwestycyjnego

Wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych wymaga bowiem dodatkowego zasobu kapitału, czyli dodatnich inwestycji netto (inwestycje indukowane). Te inwestycje spowodowane zmianą dochodu narodowego i konsumpcji nazywamy inwestycjami indukowanymi (pobudzonymi).

Związek między zmianami dochodu narodowego i zmianami inwestycji indukowanych ujmuje zasada akceleracji.

Zasada akceleracji - głosi ona, że zmiana dochodu narodowego powoduje z pewnym opóźnieniem zwielokrotnione zmiany inwestycji indukowanych. Wielkość tego zwielokrotnienia zależy od trwałości urządzeń produkcyjnych i wielkości zmian popytu konsumpcyjnego wywołanego zmianami dochodów. Zależności wprost proporcjonalne.

Występujące w okresie powojennym cykle koniunkturalne nie przebiegają według klasycznego wzorca są zbudowane z dwóch elementów: faz i punktów zwrotnych

Pełne cykle obejmują zatem:

Recesję - nazywaną częściej spadkiem koniunktury gospodarczej.

Dno - koniunktury nazywane częściej dolnym punktem zwrotnym lub dolną strefą zwrotu.

Ożywienie - nazywane częściej poprawą koniunktury gospodarczej lub wzrostem koniunktury gospodarczej.

Szczyt - nazywamy górnym punktem zwrotnym lub górną sferą zwrotu.

Długość cyklu gospodarczego mierzona jest od szczytu do szczytu. Rozpiętość pomiędzy górnym, a dolnym punktem zwrotu nazywamy mianem amplitudy wahań koniunkturalnych. Zwiększenie się amplitudy oznacza, że cykl ma charakter bardziej wybuchowy, a ich zmniejszenie się, złagodzenie przebiegu cyklu.

Recesja jak już wiemy stanowi okres spadku produkcji krajowej i zatrudnienia. Tu powstaje problem co stanowi depresję, a co nie. Recesja stanowi spadek produkcji, dochodów, zatrudnienia i działalności handlowej. Zazwyczaj trwający od 6 miesięcy do 1 roku i charakteryzujący się znacznym hamowaniem się aktywności wielu sektorów gospodarki, np. departament handlu w USA określa recesję jako spadek poziomu PNB trwający co najmniej 6 miesięcy. Szczególna recesja ze znacznym spadkiem produkcji realnej i wskaźnika bezrobocia. Wskaźnik 15% lub więcej określa się mianem depresji. W przypadku depresji nie istnieje jedna powszechnie używana definicja. Inni uważają, że w przypadku depresji bezrobocie powinno wynosić co najmniej 10% i trwa przynajmniej 2 lata.

W okresach recesji zatrudnienie zmniejsza się, a bezrobocie rośnie. Przeciętny tydzień pracy ulega skróceniu. Spadki zatrudnienia i czasu pracy są na ogół niewielkie w stosunku do spadku produktów. Wydajność podczas recesji obniża się. Z połączenia tych spadków wydajności i czasu pracy wynika, że zmiany stopy bezrobocia są na ogół mniejsze od zmiany produktu. Zależność między zmianami produktu, a stopą bezrobocia jest znane jako prawo Okuna.

Prawo Okuna głosi ono, że niedobór PKB o 3% w stosunku do jego normalnego wzrostu powoduje wzrost stopy bezrobocia o 1 pkt. %. Według dokładniejszego rachunku relacja ta wynosi obecnie 2 do 1 ( Zwiększyła się ta relacja i jest silniejsza).

Gdy realny PKB przestaje spadać, a bezrobocie przestaje wzrastać osiągane jest dno cyklu gospodarczego. Gdy gospodarka osiągnie dno może ona zacząć podnosić swój poziom prawie natychmiast lub może pełzać przez 6 miesięcy. Gdy realny produkt narodowy brutto zaczyna wzrastać, a bezrobocie (koniunkturalne) spadać, oznacza to, że gospodarka weszła w fazę ożywienia. Ożywienie to ruch ogólnego poziomu aktywności gospodarczej w górę i może trwać aż do poziomu pełnego zatrudnienia lub też może zostać szybko zachowane przez kolejną recesję. Cykl gospodarczy kończy się gdy gospodarka osiąga górny punkt zwrotny, który pojawia się gdy ogólny poziom aktywności gospodarczej przestaje się podnosić. Szczyt nie może zostać zidentyfikowany do póki nie zostanie ogłoszona kolejna recesja. Czyli co najmniej 6 miesięcy po tym gdy realny produkt narodowy brutto zacznie spadać.

Chociaż obecne cykle koniunkturalne są znacznie łagodniejsze i charakteryzują się mniejszą amplitudą wahań to pod względem poniższych zmian w trakcie ich trwania nie różnią się. Podczas recesji kiedy produkcja spada stopa bezrobocia rośnie i na odwrót.

Podczas ożywienia kiedy produkcja rośnie potrzeba więcej pracowników, a więc stopa bezrobocia spada. Podczas recesji produkcja spada w stopniu większym niż zatrudnienie, a a w trakcie ożywienia zatrudnienia rośnie w stopniu większym niż produkcja. Podczas recesji zyski spadają w większym stopniu niż ilość wykorzystanych czynników produkcji. Zyski rosną gwałtownie podczas ożywienia. Podczas recesji kiedy produkt spada inflacja przeważnie obniża się lub maleje jej tempo wzrostu (zjawisko stagflacji). Kiedy gospodarka rozwija się to stopa inflacji przeważnie rośnie.

Podczas recesji gdy zyski ostro spadają zarobki wydają się pozostawać na bardziej stabilnym poziomie. W rzeczywistości recesja nie ma łatwo zauważalnego wpływu na zarobki . Uderza w robotników nie przez niższe zarobki lecz po przez wzrost bezrobocia.

Występowanie różnic pomiędzy klasycznymi, a obecnymi cyklami koniunkturalnymi spowodowane jest silnym oddziaływaniem państwa i stosunków gospodarczych za granicą, a szczególnie:

1. Długotrwałymi przeobrażeniami strukturalnymi, a zwłaszcza zmianami w strukturze gałęziowej, przemianami własnościowymi i organizacyjno instytucjonalnymi podmiotów gospodarczych ( wzrost stopnia monopolizacji we współczesnej gospodarkach wolnorynkowych). Monopolizacja gospodarki wpływa na spłaszczenie cyklu koniunkturalnego.

2. Wzrostem zakresu znaczenia i efektywności polityki stabilizacji prowadzonej przez organy rządowe państw i instytucji międzynarodowych, antycykliczna działalność współczesnego państwa w okresie kryzysu nastawiona jest na tworzenie dodatkowego popytu, natomiast w okresie przegrzewania się koniunktury na ograniczanie popytu i jednoczesne dostosowanie tempa wzrostu produkcji do przyrostu tempa zdolności popytów inwestycyjnych.

3. Internacjonalizację stosunków gospodarki (wzrost znaczenia handlu międzynarodowego, umiędzynarodowieniu, globalizacja rynków kapitałowych, nasilającymi się procesami integracyjnymi.

4. Postępem technicznym przyspieszającym rozwój gospodarki. Taki uderzeniowo przeprowadzony wzrost technologiczny może przerwać bieg kryzysu gospodarczego i tworzy trwałą podstawę do rozwoju koniunktury ( taktyka stosowana w Japonii).

Cykl klasyczny a cykl współczesny (cechy)

1. budowa cyklu:

Współczesny - dwu fazowy, Klasyczny - cztero fazowy.

2. Charakter punktów zwrotnych:

Współczesny - łagodne punkty zwrotne Klasyczny - ostre i gwałtowne punkty zwrotne

3. długość cyklu:

Faza pomyślnej koniunktury

Współczesny - 2 do 3 lat Klasyczny - 4 do 6 lat

Faza spadkowej koniunktury

Współczesny - 1,5 do 2 lat Klasyczny - 4 do 6 lat

Całego cyklu

Współczesny - 3,5 do 5 lat Klasyczny - 8 do 12 lat

4. amplituda:

1. amplituda faz

Współczesny - amplituda fazy pomyślnej wyższa niż amplituda fazy niższej koniunktury. Klasyczny - amplituda fazy pomyślnej zbliżona są amplitudy niskiej koniunktury.

2. Amplituda częstotliwości zmian

Współczesny - wysoka Klasyczny - niska

3. Intensywność

Współczesny - niska Klasyczny - wysoka

4. Charakter przebiegu

W obu przypadkach asymetryczny

5. Struktura czasowa

Współczesny - stosunkowo krótkie okresy opóźnień lub wyprzedzeń czasowych między zwrotami.

Klasyczny - stosunkowo długie okresy opóźnień albo wyprzedzeń między zwrotami, np. spadek koniunktury w budownictwie szybciej oddziaływuje na cykl współczesny.

Państwo w praktyce (głównie rząd ) może oddziaływać stabilizująco na gospodarkę. Przede wszystkim za pomocą polityki fiskalnej i pieniężnej.

W przypadku prowadzenia stymulacyjnej polityki fiskalnej następuje zmniejszenie przychodów budżetu. Jako skutek, stymulacyjnej polityki fiskalnej. Wzrastają wydatki przez co wzrasta deficyt budżetowy. Tego rodzaju polityka prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej rezultatem jest większy poziom produkcji i zatrudnienia, przy czym procesom tym towarzyszy zwykle wzrost cen.

Natomiast w przypadku prowadzenia polityki fiskalnej nastawionej na chronienie koniunktury (restrykcyjnej), rząd dąży do zwiększenia przychodów budżetu i ograniczenia wydatków, co przyczynia się do zmniejszenia się konsumpcji i inwestycji. W rezultacie zwiększa się tempo zatrudnienia i produkcji, oraz maleje tempo wzrostu cen. W praktyce znacznie łatwiej jest za pomocą urządzeń fiskalnych prowadzić politykę pobudzającą niż politykę restrykcyjną. Polityka restrykcyjna stosować należy w fazie kryzysu.

Odwrotnie jest przy stymulacji przez politykę monetarną ( pieniężną), lepsze rezultaty daje oddziaływanie restrykcyjne (polityka drogiego pieniądza). Polega ona na wzroście stopy: rezerw minimalnych, redyskontowej, oraz operacje otwartego rynku. ( sprzedaż papierów wartościowych). Działania te zmniejszają podaż pieniądza i powodują podwyższenie stopy procentowej. Efektem działania tych czynników jest zmniejszenie rozmiarów kredytów, a następnie i inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i produkcji, tempa wzrostu cen.

W przypadku ekspansywnej polityki pieniężnej ( polityka taniego pieniądza) polegająca na obniżaniu: stopy minimalnych rezerw gotówkowych, redyskontowej, oraz skupowania przez bank centralny papierów wartościowych. Rosną możliwość udzielenia kredytów przez banki, rośnie podaż pieniądza. Wzrastają inwestycje, popyt globalny, zwiększa się zatrudnienie i produkcji, tempo wzrostu cen.

Narzędzia wykorzystywane przez ekonomistów do przewidywania gospodarki to między innymi:

1. Wskaźniki pilotujące (ceny akcji, bezrobocie) to takie wskaźniki poziomu aktywności gospodarczej, które wykazują tendencję do wzrostu lub spadku na kilka miesięcy pod zmianą tendencji kształtowania się ogólnych wsk. poziomów aktywności gospodarczej, takich jak PNB.

2. Wskaźniki współbieżne ( głównie wsk. dochodów osobistych, produkcji przemysłowej, przemysłu przetwórczego, obrotu handlu) zmieniają się mniej więcej jednolicie z ogólnym stanem gospodarki.

3. Wskaźniki reagujące z opóźnieniem, (głównie: stopa procentowa, przeciętny czas pozostawania bez pracy, koszt siły roboczej) to takie wskaźniki, które wskazują tendencję wzrostu lub spadku w kilka miesięcy po zmianie tendencji. Kształtowanie się wskaźników budujących poziom aktywności gospodarczej.

Keynes sądził, że rola państwa polega na stymulowaniu popytu na rynku. W sytuacji recesji państwo powinno zwiększać świadczenia społeczne

Inwestycje autonomiczne - które zawsze istnieją w gospodarce. Podstawowy poziom inwestycji

Inwestycje Indukowane - powstają z autonomicznych w czasie wzrostu gospodarczego. Ponad podstawowy poziom inwestycji

Czynnikami uruchamiającymi zmiany są inwestycje ( w kryzysie nie należy oszczędzać tylko przeznaczać pieniądze na inwestycje)

Keynes twierdzi, że płace są wyznaczone przez wolumen zatrudnienia. By zlikwidować bezrobocie państwo powinno wprowadzić roboty publiczne.

W latach 70 nastąpił kryzys energetyczny i kryzys gospodarczy w WB. Wystąpił problem inflacji. Przeciw myśli Keynesowskiej powstał monetaryzm. Uczący jak zwalczać inflację. Odchodził od stymulowania popytu globalnego. Wprowadzona ekonomia podażowa, pobudzanie podaży pieniądza. Monetaryści postulowali:

• wolna konkurencja jako najlepszy system gospodarczy

• interwencjonizm ograniczony do walki z inflacją

• całkowita własność prywatna

• główny cel państwa to zwalczanie inflacji

• stały wzrost podaży pieniądza w stosunku do produkcji, np. Jeżeli PKB to 3% rocznie a przyrost pieniądza 5% to mamy 2% inflację.

• Wg nich zewnętrzne czynniki zakłócają gospodarkę rynkową, lecz chcieli ulg podatkowych, zmniejszenia podatków by pobudzić rynek.

• Bezrobocie ma charakter przejściowy i dobrowolny, więc nie należy walczyć z bezrobociem. Walka z bezrobociem powoduje wzrost inflacji.

( Tak jest, gdy walczymy z inflacją wzrasta bezrobocie, a gdy walczymy z bezrobociem wzrasta inflacja)

Polityka pro podażowa używana przez Regana doprowadziła do wzrostu technologicznego i dobrobytu gospodarczego USA

„Monetaryści wywodzą się niejako z merkantylistów”.

Merkantylizm - Za źródło bogactwa narodowego i siły państwa merkantyliści uznawali ilość posiadanego kruszcu, który umożliwiał inwestowanie i ułatwiał obrót gospodarczy. Źródłem dopływu kruszcu miało być dodatnie saldo bilansu handlowego z zagranicą - dlatego postulując rozwój handlu kładli nacisk na wzrost eksportu produktów przemysłowych, a ograniczanie ich importu poprzez system zakazów lub cła. Rozwój produkcji przemysłowej i handlu powinien być wspierany przez państwo (zakładanie fabryk, popieranie prywatnych przedsiębiorstw, ułatwianie komunikacji, rozbudowa floty).

Ekonomia 24 XI

Kompleksowy indeks wskaźników pilotujących stanowi czynnik łącznego policzenia 12 wskaźników stanu gospodarki, które wykazują tendencję do wzrostu lub spadku na kilka miesięcy przed zmianą ogólnej tendencji kształtowania się aktywności gospodarczej. Kompleksowy indeks 12 wskaźników łączy w sobie informację na temat cen akcji, wielkości zasobów pieniądza, bezrobocia, ilości wydanych zezwoleń na budowę, liczby budynków mieszkalnych, których budowa się rozpoczęła. Wielkość pożyczek dla firm przemysłowych i handlowych i tym podobnych w celu ustalenia jednego wskaźnika poziomu cen aktywności gospodarczej, na podstawie którego można przewidzieć zmiany realnego PNB,

Bezrobocie

Dwa podstawowe problemy w gospodarce rynkowej to problem bezrobocia i inflacji. Gospodarka wolnorynkowa nie daje pełnego zatrudnienia. Jeżeli bezrobocie jest wysokie to czas pozostawania bez pracy wydłuża się. Obecnie bezrobocie nie może być traktowane jako przystanek do lepszej pracy.

Osoby są bezrobotne w wyniku:

• zwolnienia się z pracy

• zwolnienia z pracy

• przejściowa utrata pracy

Zasoby siły roboczej obejmują wszystkich tych, którzy jako pracownicy najemni wykonują jakiś zawód lub są zarejestrowani jako chcący i będący podjąć pracę. To ta część społeczeństwa, która jest w wieku produkcyjnym i jest zdolna do pracy, zatrudniona lub poszukuje pracy. Do grona zatrudnionych zalicza się wszystkich tych, którzy są pracownikami najemnymi, oraz tych którzy są właścicielami przedsiębiorstw i własności indywidualnej.

Bezrobocie = zasoby siły roboczej - zatrudnieni

Zmiany w zasobach siły roboczej wynikają z rachunku dopływu i odpływu ludności do oraz z grona osób aktywnych zawodowo.

Stopa aktywności zawodowej jest to odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która podjęła decyzję o wejściu w skład zasobów siły roboczej.

Stopa zatrudnienia jest to stosunek zatrudnionych do liczby ludności w wieku produkcyjnym.

Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy lecz jest zarejestrowana jako chcąca i będąca wstanie pracować.

SB = U / Az * 100% U - rozmiary bezrobocia, Az - ludność aktywna zawodowo

Tradycyjna klasyfikacja rodzajów bezrobocia:

1. frykcyjne (przejściowe)

• geograficzne

• w ujęciu hierarchii stanowisk - zmieniają pracę by awansować

• w ujęciu niedopasowania kwalifikacji

z bezrobociem frykcyjnym się nie walczy. Państwo pomaga jedynie znaleźć pracę za pośrednictwem urzędów pracy, działających jak biura pośrednictwa pracy.

2. strukturalne - wynika ze zmian w strukturze gospodarki narodowej. Nowe sektory produkcji, nowe branże zastępują stare. Dotyczy często przemysłu ciężkiego, wydobywczego. Może też być wynikiem nowych kierunków w międzynarodowym podziale pracy, postępu technicznego w tym wypadku polegającego na zastąpieniu branż pracochłonnych, kapitałochłonnymi. Zwalczanie bezrobocia strukturalnego jest najbardziej kosztowne i najtrudniejsze.

3. Koniunkturalne - utożsamiane z bezrobociem przymusowym. Bezrobocie przymusowe w odróżnieniu od bezrobocia naturalnego występującego w sytuacji nierównowagi rynkowej. Bezrobocie naturalne (klasyczne) związane jest z naturalną stopą bezrobocia. Naturalna stopa bezrobocia jest to stopa występująca wówczas gdy rynek pracy znajduje się w równowadze.

LS1

W

Cena pracy

(płaca)

E

LS1 LD Krzywa popytu na siłę roboczą

LS2

Zatrudnienie Q

Poziom bezrobocia

LS1 - rzeczywista podaż pracy

LS2 - potencjalna podaż pracy

E - równowaga na rynku

LS1 jest bardziej elastyczna w tym znaczeniu, żę bardziej dostosowuje się do warunków na rynku - stawki płac. LS2 jest mniej elastyczna ( bardziej pionowa). Pracobiorcy akceptują pewne stawki są mało podatni na zmiany.

Podaż rzeczywista pracy przebiega na lewo od podaży potencjalnej pracy, ponieważ:

1. niektórzy z wchodzących do zasobów siły roboczej zmieniają właśnie pracę

optymiści poszukują jeszcze lepszych ofert pracy.

Bezrobocie przymusowe wywodzi się z teorii keynesowskiej

wynagrodzenia D S

E

Poziom zatrudnienia

D - krzywa popytu na pracę

S - krzywa podaży (rzeczywista)

E - punkty równowagi

Bezrobocie przymusowe nie jest w punkcie równowagi.

Stan równowagi występuje w sytuacji gdyby popyt na pracę rósł w miarę spadku płacy. Załamanie popytu na pracę wynika ze spadku popytu globalnego ( stabilizuje on się na stałym poziomie spowodowanego stanem recesji gospodarczej. Bezrobocie koniunkturalne jest to grupa ludzi, która chce pracować na warunkach kształtowanych przez rynek ale nie znajduje zatrudnienia. Jest to różnica między wysokością zatrudnienia określona przez odcinek krzywej popytu charakteryzująca się elastycznością równą 0.

Nachylenie krzywej rzeczywistej podaży na pracę wynika przede wszystkim z działania pozapłacowych czynników kształtujących podaż głównie kosztów. Stan bezrobocia koniunkturalnego będzie trwał tak długo, aż krzywa popytu na pracę tak się będzie układać, że nie przetnie krzywej rzeczywistej pracy.

Bezrobocie ukryte

Dotyczy ludzi nie ujętych w statystykach dotyczących bezrobocia ponieważ są oni zatrudnieni w nie pełnym wymiarze mimo gotowości pracy w pełnym wymiarze. Pracują na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji. Zostali zniechęceni do poszukiwania pracy. Zatrudnieni sezonowo, zatrudnieni niepotrzebnie , przechodzących na emeryturę przed osiągnięciem odpowiedniego wieku, oraz niepotrzebnie przymusowo utrzymywanych w grupie nieaktywnych zawodowo, np. po przez zbędne przedłużanie czasu trwania służby wojskowej. Właściwością gospodarki rynkowej jest eliminowanie ukrytego bezrobocia. Jego likwidacja w krajach przechodzących okres transformacji, przesuwa jego cześć do bezrobocia jawnego, a tym samym nasila jego zjawisko.

W książce ekonomiczne i społeczne skutki bezrobocia

Walka z bezrobociem na świecie po kryzysie w latach 70tych zaczęto w krajach zachodnich szukać aktywnych sposobów walki z bezrobociem. Zmniejszono godziny pracy, możliwość pracy w nie pełnym wymiarze zatrudnienia. Urzędy pracy działające jak biura pośrednictwa pracy. Rozwijanie małej przedsiębiorczości i ich ekspansja na rynki zagraniczne, stwarzanie możliwości zatrudnienia dla osób będących długo bezrobotnymi po przez roboty publiczne. Szczegółowo analizuje się bezrobotnego pod kątem dlaczego stracił pracę, jaka jest dla niego najlepsza praca, jak mu szło w ostatniej pracy. Zasiłki są dostosowane procentowo. W Polsce kwota zasiłków jest stała. Istnieją dłuższe niż w Polsce okresy pozostawania na bezrobociu. W Szwecji i Danii ubezpieczenia uprawniające do zasiłku.

Inflacja w medycynie znaczy wzdęcie. Do ekonomi wprowadzone zostało w IX wieku.

Jest to trwały wzrost ogólnego poziomu cen przy uwzględnieniu zmiany jakości towarów w pewnym okresie czasu.

Indeks cen konsumpcyjnych ( CPI)

1. ceny stałe

2. ceny bieżące ( daje nam więcej informacji

Roczna stopa inflacji =

CPI1 - CPI0

CPI0

• 100

CPI₁ - indeks cen towarów konsumpcyjnych w roku bieżącym

CPI₀ - indeks cen towarów konsumpcyjnych w roku przyjętym jako bazowy ( jakiś poprzedni)

Rodzaje inflacji

Ze względu na kształtowanie się tempa wzrostu:

1. pełzająca do 5% - łagodny stabilizator koniunktury ( musi być i się z nią nie walczy)

2. krocząca od 5 do 10% - typowa dla krajów, które po okresie przyspieszenia tempa wzrostu gospodarki (transformacji), wkraczają w okres stabilizacji

3. galopująca od 10 do 100% - (Trzeba z nią walczyć) Właściwa krajom słabo rozwiniętym wkraczającym na drogę przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego. Ryzyko mogą w celu przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego mogą podjąć raje wysoko rozwinięte

4. hiperinflacja od 100% wzwyż, Dla okresów powojennych, krajów słabo rozwiniętych, kraje ze słabo rozwiniętą strukturą handlu zagranicznego (struktura monotowarowa)

Przyczyny powstawania inflacji

1. Inflacja ciągniona przez popyt zwana inflacją nabywców. Całkowita wielkość wydatków konsumpcyjnych. Nadmierne wydatki rządowe i łatwy dostęp do kredytów

2. Inflacja monetarna ( pieniądz jest neutralny)

M * V = P * Q

M - masa pieniądza w obiegu

V - prędkość obiegu ( monetaryści zakładają, że ta wartość jest stała) Prędkość pieniądza w obiegu to średni czas, w którym obcy walor zmienia właściciela. Im większa prędkość, tym większe obroty i większy zarobek.

P - cena

Q - wielkość produkcji. Pod Q możemy włożyć każdą wielość produkcji, np. PKB

Wysokość masy M w okresie kryzysu. Trzeba pobudzić popyt i zwiększyć dostęp do kredytów obniżając stopy procentowe. Powoduje to wzrost zapotrzebowania na kredyty, a spadek lokat. Jak spadają lokaty to więcej pieniędzy w obiegu, zwiększa się konsumpcja. Wzrośnie masa, pojawi się inflacja.

D dostęp do kredytów stopy procentowej wzrost kredytów i spadek lokat

Wzrost masy pieniądza i tym samym inflacji

Spadek podatków pośrednich i bezpośrednich ( podwyższyć lepiej wpierw pośrednie bo nie było by łatwo wyjaśnić społeczeństwu konieczności podwyższenia podatków)

Wpływ na podaż pieniądza ma polityka otwartego rynku banku centralnego

W okresie ożywienia, jeśli w gospodarce rośnie popyt to powoduje, że przy początkowym poziomie cen wielkość zagregowanego popytu jest większa od wielkości zagregowanej podaży i w gospodarce następuje niedobór produktów. Aby w gospodarce mogła zapanować równowaga, ceny muszą wzrosnąć i pojawia się inflacja popytowa. By zmniejszyć popyt trzeba ograniczyć ilość pieniądza na rynku, wpłynąć na ludzi by mniej było wydatków konsumpcyjnych.

Jeśli bank centralny ocenia, że na rynku jest zbyt dużo gotówki, może sprzedawać papiery wartościowe. Sprzedaż papierów wartościowych powoduje, że banki komercyjne i ludzie płacą pieniędzmi za papiery wartościowe, czyli możliwości udzielenia kredytów przez banki ulegają ograniczeniu, co prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza i podwyższenia stopy procentowej.

W okresie kryzysu kiedy trzeba napędzić popyt i zwiększyć podaż pieniędzy, bank centralny kupuje papiery wartościowe. Przyczynia się do zwiększenia rezerw w bankach i ilości pieniądza w obiegu, gdyż za ściągane z rynku papiery wartościowe bank płaci pieniądzem. Prowadzi to do wzrostu udzielanych kredytów przez banki, czyli do wzrostu podaży pieniądza, obniżając jednocześnie stopę procentową.

3. Inflacja kosztowa zwana też inflacją dostawców - wynika ze wzrostu cen czynników produkcji surowców. Inflacja popytowa często wynika z inflacji kosztowej. Wygórowane żądania płacowe ( spirala płac).Jeżeli ceny rosną to ludzie chcą zarabiać więcej. To rosną znów koszty wytworzenia i tym samym ceny. Pracownicy znów chcą zarabiać więcej. Może to prowadzić do Inflacji gospodarczej.

4. Inflacja strukturalna - jest podobna do bezrobocia strukturalnego. Inflacja „wąskich gardeł”. Dobra z zagranicy miały wygórowane ceny.

1

Różnica pomiędzy produktem krajowym a narodowym.

Produkt Narodowy określa łączną wartość pieniężną dóbr i usług wytworzona w ciągu roku, nie zależnie od miejsca ( kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

Produkt Krajowy wyraża rozmiary produkcji wytworzone przez czynniki wytwórcze na terytorium danego kraju, niezależnie kto jest ich właścicielem.

rozkwit

ożywienie

Poza tym to co w podręczniku. Nie obowiązuje nas przenoszenie wahań koniunkturalnych między krajami.

---