MATERIAŁY TARTE
Materiały tarte są to materiały drzewne otrzymywane przez piłowanie wzdłużne (przetarcie) drewna okrągłego i mając obrobione piłami co najmniej dwie płaszczyzny i czoła. Zalicz się do nich również materiały pozyskiwane w rezultacie przerobu kłód na okrawarkach, okrawarko-pilarkach i urządzeniach agregatowych, mające płaszczyzny i boki obrobione frezami, nożami i piłami. Materiały tarte stanowią największą, najbardziej różnorodną i mającą najszersze zastosowanie w różnych dziedzinach gospodarki grupę produktów uzyskiwanych z przerobu drewna okrągłego. Świadczą o tym przede wszystkim ilości surowca drzewnego kierowanego do przetarcia, jak i ilości produkowanych różnych ilości materiałów tartych. Produkowane w kraju materiały tarte w większości przeznaczone są na zaspokojenie potrzeb wewnętrznych, a niewielka tylko ich część kierowana jest na eksport. Występujące w kraju zapotrzebowanie na materiały tarte jest z kolei częściowo uzupełniane w drodze importu. Materiały tarte produkowane są w większości - w około 80% z drewna gatunków iglastych (głównie sosna). Natomiast z liściastych głownie dąb i buk, na które przypada ponad 80% ilości liściastych materiałów tartych.
KRYTERIA PODZIAŁU MATERIAŁÓW TARTYCH
Podział materiałów tartych może być dokonywany z zastosowaniem szeregu rozmaitych kryteriów. Wybór kryterium zależny jest od celu dokonywanej klasyfikacji. Poszczególne kryteria nie wykluczają się wzajemnie, lecz z reguły stanowią dla siebie uzupełnienie. Stąd też wielu przypadkach klasyfikowania lub sortowania tartych materiałów korzysta się jednocześnie z kilku kryteriów. Przykłady oznaczania materiałów tartych, w których wykorzystano jednocześnie kilka kryteriów podziału, m.in. zakres stosowania, wymiary przekroju poprzecznego, rodzaj drewna. Kształt, długość i jakość można znaleźć w normach przedmiotowych.
OGÓŁNA CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁÓW TARTYCH
Zakres stosowania - przyjmując za kryterium podziału zakres stosowania (przeznaczenie) materiałów tartych wyróżnia się dwie zasadnicze grupy:
materiały ogólnego przeznaczenia - są to materiały o różnym zastosowaniu produkcyjnym, w szerokim asortymencie, w wielu znormalizowanych wymiarach. w chwili produkcji sposób ich przyszłego wykorzystania jest nie znany, decyduje o tym konsument, dlatego powinny się charakteryzować dużą zmiennością takich cech jak: gatunek, wymiary, jakość, kształt. wymagania techniczne są tak ustalone aby ta tarcica mogła być racjonalnie wykorzystana na różne nieokreślone cele.
materiały określonego przeznaczenia - materiały o z góry określonym rodzaju zastosowania i odpowiednio do tego ukształtowanej postaci i jakości materiału. Wymagania techniczne dostosowane są do warunków technologicznych wyrobów, na produkcję których są przeznaczone. Gdy wymiary są krotnością wymiarów wyrobu gotowego z nadmiarami na obróbkę wówczas mówimy o półfabrykatach.
Kształt przekroju poprzecznego materiałów tartych:
nieobrzynane materiały tarte - uzyskiwane w przetarciu jednokrotnym. mają obrobione 2 płaszczyzny i 2 nieobrobione obłe boki. możliwe występowanie obliny większej niż dopuszczalna.
obrzynane materiały tarte - mają one obrobione 2 płaszczyzny i obrobione boki:
równolegle - przekrój poprzeczny ma kształt prostokąta lub kwadratu, oblina nie większa niż dopuszczalna.
zbieżyście - boki obrobione wzdłuż krawędzi.
obrzynane jednostronnie materiały tarte - mają obrobione obie płaszczyzny i jeden bok, prostopadły do tych płaszczyzn, natomiast drugi bok ograniczony jest obwodową powierzchnią kory
Wymiary przekroju poprzecznego:
deseczki o grubości od 5 do13mm, szerokość poniżej 50mm,
deski grubość 16-30mm i szer. poniżej 80mm oraz gr.30-50 i szer. poniżej 100mm,
bale grubość 50-100mm, szerokość ponad 2*gr.,
listwy o grubości 16-30mm, szerokość od 1*gr. do poniżej 80mm,
łaty o grubości od 32 do poniżej 10 mm, szerokość od 1*gr. do poniżej 100mm,
krawędziaki o gr. od 100 do poniżej 200mm, szer. od 1*gr. do poniżej 200mm,
belki od 100mm wzwyż.
Długość:
liściasta - długa (pow. 2m), średnia (1-1,9m), krótka (0,3-0,95m),
iglasta - długa (2,4-6m), średnia (0,9-2,3m).
Rodzaj drewna - w zależności od rodzaju surowca drzewnego użytego do produkcji materiały tarte dzieli się na materiały iglaste i liściaste. W obrębie tych obu tych zasadniczych grup rozróżnia się tarcice danego gatunku, grupy gatunkowej i grupy rodzajowej.
gatunek drewna - wyróżnia się wówczas gdy drewno danego gatunku wykazuje odmienne właściwości techniczne od drewna pozostałych gatunków danego rodzaju botanicznego, np. sosna pospolita, sosna czarna.
grupa gatunkowa - jest połączeniem dwóch lub większej liczby gatunków drewna danego rodzaju botanicznego. wyróżnia się ją wówczas gdy gatunki drewna tworzące grupę gatunkową wykazują praktycznie takie same właściwości drewna, np. drewno dębu szypułkowego i bez szypułkowego.
grupa rodzajowa - jest połączeniem 2 lub więcej gatunków różnych rodzajów botanicznych o wspólnych cechach.
Jakość drewna i jakość obróbki - materiały tarte dzieli się według jakości drewna i jakości obróbki na:
klasy jakości - stopniowanie jakości drewna i obróbki ze względu na ich dużą rozpiętość. klasy jakościowe są przez normy przedmiotowe.
grupy jakości - tworzy się przez połączenie 2 lub więcej klas jakości. celem tworzenia tych klas jest zmniejszenie liczby stopni jakości i ułatwienie sortowania materiałów tartych.
specjalne grupy jakości - tworzy się przez wyodrębnienie z danej klasy jakości materiałów tartych o specyficznych cechach, np.: słoistości, kolorystyce, itp.
Do podstawowych wad drewna stanowiących wskaźniki jakości większości materiałów tartych zalicza się:
sęki,
pęknięcia,
zabarwienia,
zgniliznę,
wady kształtu i budowy anatomicznej drewna (krzywiznę, skręt włókien, występowanie rdzenia, pęcherze żywiczne i zakorki),
chodniki owadzie,
zranienia i uszkodzenia przez pociski i odłamy metalu.
Ponadto przy określaniu jakości materiałów tartych zwraca się uwagę na wady obróbki:
oblinę,
krzywiznę podłużną i poprzeczną,
wichrowatość,
nierównoległość płaszczyzn i boków,
nieprostopadłość czół w stosunku do długości materiału,
głębokość rys (rzazu).
W przypadku sortymentów określonego przeznaczenia jako wskaźniki jakości dochodzić mogą dodatkowo inne wymagania dotyczące np.:
słoistości,
właściwości fizycznych i mechanicznych.
Jakość poszczególnych sztuk materiałów tartych jest zazwyczaj zróżnicowana. Jest ono charakterystyczne przede wszystkim dla poszczególnych płaszczyzn i boków sztuki,
a także dla poszczególnych odcinków długości sztuki tarcicy. W celu ujednolicenia klasyfikacji i klasyfikacji jakościowej, w normach przedmiotowych podawane są zasady dokonywania oceny jakości.
płaszczyzna lepsza: N/O deski i bale iglaste i liściaste ogólnego przeznaczenia,
płaszczyzna gorsza lub najgorsza: tarcica rezonansowa iglasta, krawędziaki i belki liściaste i iglaste,
płaszczyzna gorsza i bok: iglaste obrzynane deski i bale oraz łaty,
płaszczyzna lepsza i bok: obrzynane deski i bale liściaste, tarcica wagonowa iglasta.
Prowadzona na podstawie wyżej wymienionych kryteriów ocena nie decyduje w sposób ostateczny o jakości sztuki materiału, bowiem istnieją konieczne do uwzględnienia kryteria dodatkowe, jak np. dopuszczalne granic rozpiętości między jakością obu płaszczyzn, udział powierzchni bez wad czy kumulacja wad. Liczba klas jakości zależy od gatunku drewna i rodzaju sortymentu.
Klasy jakości mogą być łączone w grupy klas jakości. Dwie lub więcej klas jakości, połączone w umowną grupę oznacza się symbolami klasy najwyższej i najniższej, należących do danej grupy. Procentowy udział materiału poszczególnych klas jakości w tak utworzonej grupie powinien opowiadać naturalnemu składowi tarcicy otrzymanej z przetarcia danej partii surowca drzewnego.
W niektórych rodzajach sortymentów nie dokonuje się podziału na klasy jakości, a ocenę przeprowadza się jako alternatywną. Dotyczy to między innymi materiałów drzewnych nawierzchni kolejowej, tarcicy wagonowej (iglastej), tarcicy iglastej do produkcji podłóg kontenerowych, tarcicy okrętowej itd.
Pochodzenie z części strzały drewna - pochodzenie z części strzały drewna orientuje o niektórych cechach, w tym przede wszystkim o rozmieszczeniu sęków, ich ilości, a także o stopniu zbieżystości tarcicy N/O i zbieżyście O. Wyróżnia się:
materiały odziomkowe,
materiały środkowe,
materiały wierzchołkowe.
Pochodzenie z części przekroju poprzecznego drewna okrągłego:
materiały główne:
w tarcicy O materiały te pochodzą z części drewna okrągłego mieszczącego się wewnątrz kwadratu wpisanego w przekrój poprzeczny kłody,
w tarcicy N/O materiał główny obejmuje wszystkie sztuki wyprodukowane z części kłody zawartej między dwoma bokami kwadratu wpisanego w przekrój poprzeczny tej kłody, równoległymi do płaszczyzn tarcicy.
materiały boczne - pochodzą z części drewna okrągłego, mieszczącej się na zewnątrz kwadratu wpisanego w przekrój poprzeczny kłody.
Materiały główne dzieli się na:
rdzeniowe - zawierają rdzeń zamknięty, to jest widoczny na czołach materiału,
półrdzeniowe - zawierają rdzeń przetarty, to jest widoczny na jednej z płaszczyzn materiału lub jej części,
bezrdzeniowe - nie zawierają rdzenia.
Występowanie rdzenia w materiale jest niepożądane, ponieważ w strefie trzyrdzeniowej różni się od struktury pozostałego drewna; drewno tej strefy ma zazwyczaj gorsze właściwości mechaniczne a ponadto zsycha się nierównomiernie.
Szerokość słojów rocznych:
iglaste:
wąskosłoiste >4 sł./cm,
szerokosłoiste <4 sł./cm.
liściaste:
wąskosłoiste >7 sł./cm,
średniosłoiste 3-6 sł./cm,
szerokosłoiste <3 sł./cm.
Nachylenie słojów rocznych do płaszczyzn - nachylenie soja rocznego określa się za pomocą pomiaru kąta pomiędzy prostą przechodzącą na czole tarcicy przez oba końca słoja a dłuższą krawędzią czoła tej tarcicy. Wyróżniamy tarcice:
promieniowa (błyszczowa) nachylenie 71-90°,
półpromieniową (półwzorzystą) 45-70°,
styczną (wzorzystą) <45°.
Stopień wilgotności - wyróżniamy:
mokrą >25%,
załadowczo - suchą 20-25%,
powietrzno - suchą 15-19%,
użytkowo - suchą <15%.
Struktura powierzchni - wyróżniamy:
szorstkie - o strukturze geometrycznej powierzchni ukształtowanej w czasie piłowania,
strugane - o strukturze geometrycznej powierzchni ukształtowanej w czasie strugania płaskiego lub profilowego.
Układ wymiarowy partii - wyróżniamy:
tarcicę o wymiarach handlowych - wówczas w skład partii wchodzą sztuki o jednakowej grubości i różnych wymiarów szerokości i długości (w przypadku deseczek, desek i bali) bądź też sztuki o jednakowym przekroju poprzecznym, lecz o różnych długościach (dotyczy listew, łat, krawędziaków i belek),
tarcice o ograniczonych szerokościach i/lub długościach - partię stanowią wówczas sztuki o jednakowej grubości i określonym przydziale szerokości i/lub długościach bądź też sztuki o jednakowym przekroju poprzecznym i określonym przedziale długości,
tarcice wymiarową - partię stanowią sztuki o jednakowej grubości, szerokości i długości.
Kompletowanie partii tarcicy
Materiały tarte są na ogół sortowane i magazynowane indywidualnie, to jest bez uwzględnienia pochodzenia sztuki z kłody tartacznej. Partie tarcicy, w skład której wchodzą sztuki sortowane indywidualne - bez względu na pochodzenie z określonej kłody i bez względu na położenie tych sztuk na przekroju poprzecznym w kłodzie, nazywa się tarcicę w stanie luźnym. Niekiedy jednak dostawa tarcicy N/O wykonywana jest w kompletach składających się ze sztuk wyprodukowanych z jednej kłody, czyli w tzw. blokach. W bloku każdą sztukę tarcicy układa się w kolejności odpowiadającej jej położeniu na przekroju poprzecznym kłody.
IGLASTE MATERIAŁY TARTE. CHARAKTERYSTYKA I PODZIAŁ
Tarcica iglasta ogólnego przeznaczenia stanowi prawie 70 % ogólnej ilości materiałów tartych wytworzonych w kraju z nowych rodzajów drzew iglastych zależne od rodzaju drzewa, z którego pozyskano tarcicę iglastą rozróżnia się:
tarcicę sosnową i modrzewiową,
tarcicę świerkową i jodłową i daglezjową.
Biorąc za podstawę stopień obróbki tarcicę iglastą ogólnego przeznaczenia dzieli się na 2 grupy sortymentów:
tarcica iglasta nieobrzynane,
tarcica iglasta obrzynana.
Zależnie od wymiarów przekroju poprzecznego sortymentami tarcicy nieobrzynanej są deski i bale a tarcicy obrzynanej również deski, bale, łaty, krawędziaki i belki.
Nieobrzynane deski i bale:
gr. 28-45 mm
szer. 100 mm
Obrzynane:
bale gr. 50-100/szer. 2 x gr.,
deski gr. <30mm/szer. 80mm lub gr. >3mm/szer. 100mm,
deseczki gr. 6-13mm/szer. > 50mm,
listwy gr. 16-30mm/szer. szer. 1 x gr. lub max 80mm,
łaty gr. 32-100mm/szer. 1 x gr.,
krawędziaki gr. 100-200mm/szer. min. 1 x gr., max . 200mm,
belki gr. 100mm/szer. min 200mm, max 2,5 x gr.
MATERIAŁY TARTE STOSOWANE W TRANSPORCIE
tarcica wagonowa (znakowanie białe kropki). Wymiary 19-45mm (gr. bale 50,63,75,100mm)
gat. Iglaste (So, Sw, Jd), niedopuszczalne zgnilizna, ślady po szkodnikach
znakowanie tarcicy:
* niebieski - I klasa
* zielony - II klasa
* czerwony - III klasa
* czarny - IV klasa
* żółty - po kąpieli w środkach chemicznych przeciw grzybom
Materiały do jednostek pływających:
tarcica okrętowa (So,Sw,Md,Jd)
tarcica szkutnicza (Db,Wz,Js)
tarcica lotnicza (tylko So)
Niedopuszczalne - rdzeń oraz warstwa bezpośrednio do niej przylegające słoje roczne muszą być równomiernie, 4 słoje roczne na 1cm.
Wymiary - deski gr. 25-45 mm
- bale gr. 50-100 mm
WADY MATERIAŁÓW TARTYCH
Wady obróbki - w wyniku złej obróbki lub niewłaściwej konserwacji materiały tarte mogą być obarczone różnymi wadami (kształtu, gładkości powierzchni).
Wady przetarcia drewna:
oblina - jest to część powierzchni pobocznicy kłody pozostała w sztuce tarcicy nieobrzynane,
wadliwy nóż - określa się jako nierówności powierzchni tarcicy powstałe z przetarcia kłody, odmiany wadliwego noża tarcicy to:
- rysy - ślady zębów pił,
- falistość - odchylenie płaszczyzny
tarcicy od płaskości,
- mechowatość powierzchni - włókna na powierzchni tarcicy.
MATERIAŁY DRZEWNE STOSOWANE W PRZEMYŚLE DRZEWNYM
W przemyśle drzewnym (meblarstwo); przemysł drzewny jest bardzo rozbudowany i w prz. drzewnym stosuje się materiały zarówno pochodzące z drzew iglastych jak i liściastych
Drewno drzew iglastych:
Sosna - drewno średnio ciężkie, o dobrych właściwościach mechanicznych, dość twarde, trwałe na powietrzu i w wodzie, łupliwe, łatwa obróbka skrawaniem. Zastosowanie ogólne: kopalniaki i słupy telefoniczne, budownictwo lądowe i wodne, materiały tarte, podkłady kolejowe. Zastosowanie specjalne: obłogi, sklejka, płyty stolarskie, półfabrykaty meblowej elementy konstrukcyjne stolarki budowlanej.
Modrzew - średnio ciężkie, dość trwałe, łupliwe, trudne w obróbce skrawaniem, trwałe o dobrych właśc. mech. Zastosowanie ogólne jak sosna głównie materiały tarte ogólnego przeznaczenia. Zastosowanie specjalne ograniczone ze względu na małe zasoby tego surowca drzewnego.
Świerk - lekkie, o db wł. mech., łupliwe, trudne w obróbce skrawaniem, dobrze się barwi lecz trudniej się nasyca impregnatami. Zastosowanie ogólne cenny surowiec dla przemysłu celulozowo papierniczego; materiały tarte. Zastosowanie specjalne: obłogi, wełna drzewna, półfabrykaty meblowe, wyroby galanterii drzewnej; drewniane instrumenty muzyczne.
Jodła - drewno lekkie, łupliwe, trwałe w wodzie, wł. mech. średnie.
Drewno drzew liściastych:
Dąb - łupliwe i trwałe, miękkie drewno wąskosłoiste, dobre własności mechaniczne, twarde szerokosłoiste. Zastosowanie ogólne: budownictwo lądowe i wodne, przodownice szybowe oraz mat. tarte. Zastosowanie specjalne: okleiny i deszczółki posadzkowe, klepki do wyrobu beczek.
Jesion - dobre własności mechaniczne, drewno szerokosłoiste, twarde ciężkie o dużej wytrzymałości, trudne w obróbce skrawaniem, drewno jesionu leśnego - wąskosłoiste, miękki średnio ciężkie, podatne na obróbkę plastyczną. Zastosowanie ogólne - podobnie jak dębu.
WADY DREWNA OKRĄGŁEGO
Drewno okrągłe (wg. naturalnego kształtu) dzieli się na (zależnie od odległości) na dłużyce, kłody, wyrzynki i walki. Wady drewna mogą występować w drewnie okrągłym stanowiącym surowiec przemysłowym oraz w tarcicy, fornirach i innych sortymentach. Wadami drewna okrągłego są wszelkie uszkodzenia, nieprawidłowości budowy oraz inne cechy naturalne, które ograniczają użyteczność drewna.
Sęki - są to części gałęzi wrośnięte w drewno. W drewnie okrągłym występują sęki otwarte oraz niewidoczne czyli wrośnięte (ślepe). Sęki występują we wszystkich rodzajach drewna.
Wpływają niekorzystnie na warunki mechaniczne drewna (zmniejszają wytrzymałość). Są wynikiem wpływającym na klasyfikację jakościową drewna okrągłego i tarcicy.
Pęknięcia - to rozerwanie tkanki włókien (podczas pozyskiwania surowca). Rozróżnia się
3 rodzaje pęknięć: czołowe, boczne, czołowo-boczne. Występują w sortymentach drewna okrągłego i tarcicy. Wady budowy drewna - to przyrodzona cecha budowy drewna lub odchylenia od prawidłowej jego budowy, które wpływają ujemnie użyteczność drewna jako surowca, półfabrykatu, np.: skręt włókien, twardzica, nierównomierna szerokość słojów rocznych, pęcherze żywiczne.
MATERIAŁY OKRĄGŁE STANOWIĄCE ZASTOSOWANIE W PRODUKCJI
Drewno użytkowe okrągłe można podzielić na:
drewno kopalniakowe - głównym zadaniem jest podtrzymywanie stropów. Stanowią ochronę przed osypywaniem się węgli lub skał.
drewno na stemple budowlane,
słupy telegraficzne.
Kryteria przydatności - wytrzymałość drewna na ściskanie i za zginanie.
Cenione cechy drewna:
łatwość obróbki,
niewielka gęstość przy znanej wytrzymałości,
niska cena.
Drewno kopalniakowe wyrabiane przez odbiorcę w postaci dłużyc o dł. 5m, grubość ograniczona wymiarami:
w cieńszym końcu - 5cm,
w połowie długości - <16cm,
w grubszym końcu - >23cm.
Drewno na stemple budowlane - stosowane drewno iglaste oraz w postaci dłużyc i kłód o dł. 2,5m.
Słupy telegraficzne - wyrabiane z sosny i modrzewia, wymagania:
słupy proste regularnie ukształtowane,
drewno zdrowe,
wady ograniczone dł. od 5-15cm.
Słupy dzielone - z drewna sosnowego, modrzewia; wymagania:
duża wytrzymałość,
duża trwałość,
dłużyce dł. 7,5-9m.
Inne: pale portowe, tyczki, słupki, paliki, kołki faszynowe.
MATERIAŁY KOLEJOWE - MATERIAŁY NAWIERZCHNI LĄDOWYCH
Zadania: tłumienie drgań, rozłożenie nacisku na większą pow., utrzymanie stałej odległości między szynami.
Rodzaje materiałów nawierzchni kolejowych:
podkłady (belki obłe - P) - układane pod szynami na zwykłych torach (np. szlakowe), dł. 1,5m,
pod rozjezdnice (belkowe, obłe - R) - na rozjazdach dł. 220-510cm, 600-620cm,
mostownice (M) - zadaniem jest tłumienie drgań (belkowe, prostokątne), H>B, dł. 2,5m; 2,7; 3m
na mostach o konstrukcji skokowej.
Materiały na nawierzchnie kolejowe: buk, sosna, dąb. W materiałach liściastych stosuje się zabezpieczenia przeciw pękaniu np. obręcze.
ELEMENTY PRODUKOWANE OBRÓBKĄ SKRAWANIEM
Drewno poddawane obróbce cieplnej. Powstające materiały skrawane - forniry. Narzędziem skrawającym jest nóż a nie piła: otrzymujemy okleiny oraz obłogi.
Fornir - jest to materiał drzewny o gr. max 6mm otrzymywany przez skrawanie płaskie obwodowe. Cienkie płaty forniru ( 0,4 - 2,5 mm) produkuje się jako okleiny, obłogi; grubsze zaś (2,5 - 6mm) tylko jako obłogi.
Okleina - jest fornirem do oklejania powierzchni gotowych wyrobów np. elementów płytowych w meblach w celu ich uszlachetniania i nadania atrakcyjnego wyglądu.
Wyróżniamy okleiny:
zwykłe,
pasiaste,
piramidalne,
kwieciste,
błyszczące (Db).
Obłóg - jest fornirem przeznaczonym do oklejania wyrobów jako podkład pod okleiną, farbą lub inną powłoką kryjącą, służy także na zewnętrzne warstwy sklejki, do oklejania płyt stolarskich płyt wibrowych - poprzecznie prasowanych.
Wyróżnia się forniry skrawane:
płasko na skraw. płaskich,
obwodowo na skraw. obwodowych przez skrawanie obwodowe,
w celu uzyskanie ładnego rysunku.
POJĘCIA: WYMIAR NOMINALNY, ODCHYŁKA, NADMIAR
Wymiar nominalny (N) - to wymiar teoretyczny stosowany w dokumentach (rysunkach) technicznych w stosunku do którego wyznacza się odchyłki wymiarowe; wymiaru nominalnego nie można uzyskać gdyż żadnego wymiaru materialnego nie można wykonać bezbłędnie. Wymiary nominalne praktycznie nie mogą być uzyskane wobec tego określa się wymiary graniczne które nie powinny być przekraczane przez wymiar niepoprawnego wyrobu.
Odchyłka górna - jest różnicą pomiędzy największym wymiarem granicznym a wymiarem nominalnym.
Odchyłka dolna - jest granicą pomiędzy najmniejszym wymiarem granicznym a wymiarem nominalnym.
Nadmiar - liczba przekraczająca zapotrzebowanie.
PŁYTA STOLARSKA - PODZIAŁ, ZALETY, WADY
Płyta stolarska podobnie jak sklejka należy do najstarszych fabrykatów stosowanych na elementy płytowe mebli. Są to tworzywa płytowe złożone z grubej warstwy środkowej oklejanej obustronnie pojedynczymi lub podwójnymi warstwami obłogu albo twardą płytą pilśniową. Środek płyty stolarskiej składa się z elementów sklejonych ze sobą lub nie sklejonych. Elementami tymi mogą być deszczułki, listewki, lub fornir albo faktura lub papier wzmocniony włóknami syntetycznymi.
Zależnie od rodzaju użytego materiału na warstwę zewnętrzną rozróżnia się płyty:
iglaste z obłogami z drewna iglastego (sosna , świerk),
liściaste z obłogami liściastymi (olcha, brzoza, buk, lipa, topola),
stolarskie oklejane twardą płyta pilśniowa.
Zależnie od budowy warstwy środkowej płyty stolarskie dzieli się na:
pełne,
kawałkowe (pustakowe).
Pełne zalicza się do płyt przeznaczenia ogólnego. Warstwę środkową mają z elementów drewna całkowicie wypełniającego przestrzeń między obłogami. Płyty stolarskie kawałkowe mają warstwę środkową utworzoną z elementów rozmieszczonych w odstępach z pozostawieniem wolnych przestrzeni. Warstwy zewnętrzne z kawałkami płyty stolarskiej stanowią okładziny z twardej płyty pilśniowej. Warstwa środkowa płyty jest wytwarzana przeważnie z drewna litego (sklejki lub płyty wiórowej) wypełnioną materiałami usztywniającymi z drewna lub tworzyw drzewnych. Materiały środka płyty ułożone są w ten sposób, że tworzą dowolnego kształtu kawałki wypełnione powietrzem.
Zalety: płyty stolarskie jako materiał konstrukcyjny odznacza się ujednoliconą budową, zapewnia wyrównane właściwości fizyczne i mechaniczne. Wpływa to korzystnie na zmniejszenie ich kurczliwości i pękania, a równocześnie uodparnia ją na paczenie co jest dużą zaletą tych płyt. Płyta ta odznacza się dużą wytrzymałością na rozciąganie.
Wady: odpowiednie odległości, które powinny odpowiadać warunkom wytrzymałości
(6-12%)
SKLEJKA
Sklejka jest płytą warstwową sklejoną z nieparzystej liczby arkuszy forniru (min.3) o jednakowej lub różnej grubości. Włókna drzewne w sąsiadujących ze sobą warstwach przebiegają pod kątem prostym. Zewnętrzne płaty drewna nazywa się obłogami a wewnętrzne fornirami. Jeżeli wszystkie warstwy w sklejce są wykonane z jednego rodzaju drewna to sklejka taka nazywa się jednorodzajowa. Jeżeli zaś jej warstwy wewnętrzne lub niektóre z nich są wykonane z innych rodzajów drewna taka sklejka nazywa się wielorodzajowa.
Sklejka jest najstarszym półfabrykatem z tworzyw drzewnych przeznaczonym do ulepszania materiałów drzewnych. zalety sklejki korzystnie odróżniającymi ją od drewna litego:
wyrównane wł. mechaniczne wzdłuż i w poprzek arkusza,
wyrównane i polepszone wł. fizyczne (kurczliwość, pęcznienie, nasiąkliwość),
możliwość łatwego gięcia i formowania,
duże wymiary arkuszy,
zredukowanie lub wyeliminowanie pęknięć powodowanych zaburzeniami wilgotności,
znaczna wytrzymałość przy niewielkich grubościach.
Ponadto ze względu na technologię wytwarzania sklejkę dzieli się na:
sucho klejoną - przed nałożeniem kleju suszymy forniry do wilgotności <10%,
mokroklejoną - bez suszenia fornirów.
PRODUKCJA I PODZIAŁ PŁYT WIÓROWYCH
Płyty wiórowe należą do zbioru materiałów płytowych o nazwie płyty z cząstek lignocelulozowych, sklejanych pod ciśnieniem. Ze względu na kierunek prasowania (sposób wykonania) płyty dzieli się na:
prasowane, w których cząstki ułożone są przeważnie równolegle do płaszczyzny płyty, co uzyskuje się przez prasowanie w kierunku prostopadłym do płaszczyzny.
wytłaczane, w których cząstki są ułożone przeważnie prostopadle do płaszczyzny płyty w wyniku prasowania w kierunku równoległym do płaszczyzny.
Płyty prasowane dzieli się na 3 rodzaje w zależności od budowy wewnętrznej:
warstwowe - składają się z warstw charakteryzujących się kształtem i wielkością tworzących je cząsteczek.
frakcjonowane - wielkość cząstek zwiększa się bezstopniowo od płaszczyzny ku środkowi.
warstwowo frakcjonowane - mają strukturę warstwową.
Zależnie od budowy wewnętrznej rozróżnia się 2 rodzaje płyt wytłaczanych:
pełne, w których cząstki całkowicie wypełniają przekrój poprzeczny.
pustakowe, które mają wewnątrz regularnie rozmieszczone kanały przebiegające równolegle do płaszczyzn płyty zgodnie z kierunkiem jej prasowania.
Terminy handlowe:
Droga lądowa
Odbiorca:
Loco(w miejscu)- z podaniem miejsca oznacza, że wszystkie czynności związane z uzyskaniem dostawy od określonego miejsca oraz odpowiednie koszty ponosi odbiorca.
Dostawca:
Franco(zwolnienie od kosztów) z określeniem środka transportowego i miejsca; oznacza , że na dostawcy ciąży obowiązek załadowania i wysłania towaru oraz poniesienie kosztów związanych z transportem do określonego miejsca
Droga lądowa
Dostawca:
Cif- z podaniem nazwy portu docelowego( wszystkie czynności i koszty związane z wynajęciem statku, załadowaniem).
PŁYTY PILŚNIOWE
Wykonane są z włókien lignocelulozowych bez dodatkowych środków chemicznych lub ze środkami hydrofobowymi, takimi jak parafina, kalafonia, gacz barasilowy, woski, asfalt. Substancje te doprowadzane do masy włóknistej w postaci emulsji zwiększają odporność płyt pilśniowych na działanie wody oraz polepszają ich właściwości wytrzymałościowe.
Zależnie od rodzaju i przeznaczenia płyt pilśniowych w skład ich masy włóknistej podczas formowania wstęgi wchodzą: sucha masa drewna(85-90%), środki chemiczne(0-5%), woda (około 10%). Podstawowym surowcem do wyroby płyt jest drewno iglaste (około 90%) małowymiarowe oraz przemysłowe odpady drzewne jako zrzyny defibracyjne, drobnica leśna i inne surowce zawierające włókna lignocelulozowe. Zależnie od gęstości wyróżnia się 4 rodzaje płyt:
miękkie(porowate - P) - nie prasowane, dwustronnie szorstkie o gęstości do 400 kg/m3
średnie(M) - prasowane, o gęstości 400-800kg/m3
twarde(T) - prasowane, o gęstości powyżej 800kg/m3
bardzo twarde(BT) - prasowane, o gęstości powyżej 900 kg/m3 nasycone przed obróbką termiczną olejami, solami.
MATERIAŁY PODŁOGOWE
deski podłogowe,
klepki,
mozaika,
listwy podłogowe,
kostka brukowa drewniana.
Deski - sosna świerk jodła
tarcica strugana1,2,3,4 stronnie,
tarcica z wpustem i wypustem,
tarcica ze złączeń.
Fryzy - półfabrykaty do produkcji deszczułek w kształcie prostopadłościanu (dąb, jesion, brzoza, buk) o grubości 19-25mm, szerokości: wąskie do 70mm a szerokie powyżej 70mm. Długość krótkich do 450mm, a długich powyżej 500mm.
DESZCZÓŁKI
Ze względu na kształt i profil sposób mocowania:
P1 - z piórem i wpustem (do podłoża), jakość na podstawie lepszej płaszczyzny, przytwierdzane za pomocą gwoździ,
P2 - uniwersalne, w dolnej części dodatkowe wyprofilowanie w kształcie „jaskółczy ogon”; do podłoża mocowane za pomocą lepiku (prawe, lewe). Sposoby układania w jodełkę:
P3 - z 4-stronnym wpustem, mocowane na obce pióro - mają „jaskółczy ogon”
P4 - przekrój prostopadły z jaskółczym ogonem, mocuje się na podłożu…
MOZAIKA
Dąb, buk, brzoza - niewielkie elementy, wymiary: gr. 8-10, szer. 20-22, dł. 100-110-125 mm.
Listwy przypodłogowe - gatunki takie jak podłoga
Kostka brukowa drewniana - tłumi hałasy i drgania
FORMY OCENY JAKOŚCI
Materiały drewniane stosowane w budownictwie:
skrzydła drewniane,
skrzydła drzwiowe,
ościeżnica drzwiowa,
ościeżnica drewniana.
Wełna drzewna budowlana - do produkcji można stosować drewno prawie wszystkich rodzajów; przeważnie wełnę produkuje się z drewna sosnowego w funkcji oszczędzania pozostałych rodzajów drewna. Wymagania drzewne co do surowca są niewielkie. Niedopuszczalna jest tylko pleśń, ponieważ utrudnia wiązanie cementu w płytach
wiórowo-cementowych. Dopuszczalna jest natomiast zgnilizna twarda w 10% masy wiórów w beli. Z wad produkcyjnych dopuszczalne są niewymiarowe wióry (do 20%) i zanieczyszczenia kory do 10%. Masy wiórów w beli i obce zanieczyszczenia takie jak: trociny, piasek są niedopuszczalne. Wełnę budowlaną produkuje się w dwóch nr:
nr 1 - gr. 0,35, szer. 4-6 mm,
nr 2 - gr. 0,55, szer. 4-6 mm.
Płyty wiórowe paździerzowe - stosuje się w wielu dziedzinach razem w budownictwie, zarówno jako materiał okładzinowy, izolacyjny i konstrukcyjny.
Płyty pilśniowe miękkie porowate - mają zastosowanie głównie w budownictwie jako materiał do izolacji cieplnej i akustycznej np. wykładziny ścian, stropów, stropodachów.
Kwalifikowanie - zaliczanie materiałów do poszczególnych sortymentów jest to zadanie producenta od razu po wyprodukowaniu.
Kontrolowanie - sprawdzenie czy uprzednio zakwalifikowany produkt ma rzeczywiście przypisaną mu jakość. Jest to dokonywane przez odbiorcę.
Wyróżniamy 3 podstawowe przypadki jakości:
pojęcie jakości odnosi się do sortymentu drzewnego
pojęcie jakości stosowane przy kontroli jakości towarów
odniesienie do poszczególnych elementów składających się na wartość użytkową
Jakość pracy może spowodować obniżenie cech określających jakość towaru.
Jakość powinna łączyć się z zastosowaniem a nie cechami.
Najlepsze drewno bez sęków bez uszkodzeń z prawidłowo obrobioną powierzchnią posiadające w miarę jednolitą strukturę.
KONTROLA JAKOŚCI - CELE I RODZAJE
Przekazanie towaru - (nadawca-odbiorca) związane jest z fiz. przemieszczeniem towaru oraz zmianę właściciela.
Odbiór - sprawdzenie ilości i jakości dokonywane przez odbiorcę.
Sposoby przekazania towaru:
odbiór towaru przez kupującego bezpośrednio z magazynu,
dostawa towaru do magazynu kupującego,
dostawa częściowo na koszt i odpowiedzialność producenta, częściowo odbiorcy.
Kontrola ilościowa - typowe materiały, które określa się na podstawie miąższości to materiały okleinowe i podłogowe na podstawie mat. bieżących; listwy przypodłogowe.
Kontrola jakościowa przeprowadzona jest na dwa sposoby:
100% - na wszystkie sztuki poddaje się kontroli oddzielnie:
Zalety - dokładna kontrola,
Wady - .
kontrola wyrywkowa - badania reprezentatywność 1 próbki i na jej podstawie określa się jakość danej próbki materiału. Przypisuje się że określony materiał w partii może nie spełniać określonych warunków.
Towary wadliwość których może być niebezpieczna dla życia lub zdrowia człowieka powinny być badane w 100% np. krzesło podkłady kolejowe. Podobnie gdy towar ma wysoką cenę jednostkową powinien być badany też w 100% gdyż każdy przepuszczony powoduje straty materialne dla producenta
Sterowanie jakości - jakość projektowania i jakość produkcji
INTERWAŁ JAKOŚCI ( SKUTKI DLA PRODUCENTA I KONSUMENTA)
Interwał - granica między dolną a górną granicą jakości.
Granice jakości:
dolna (interwał nieprzydatny),
górna ( drewno idealne).
PRODUCENT |
KONSUMENT |
|
Ułatwianie produkcji |
Stopień racjonalności użycia drewna |
|
Zwiększenie interwały jakości |
Konieczność dodatkowego przesortowania materiału |
|
Zmniejszenie liczby klas jakości |
Zwiększenie kontrastowości |
skierowanie od określonej grupy |
Są materiały dla których nie stosuje się klasy jakości (nie dzieli się); albo spełnia warunki i nadaję się albo nie spełnia warunków i nie nadaje się (np. podkłady kolejowe).
Jeżeli zmniejszamy ilość klas to zwiększa się nam interwał jakości w danej klasie i zwiększa się różnorodność materiału. Rozpad tego co lepsze będzie miało dwie strony.
Cztery klasy są lepsze z punktu widzenia producenta a 6 klas to punkt widzenia konsumenta. Największy problem będzie stwarzał ten materiał który jest na granicy.
Materiał dzielimy na kilka klas jakości zależnie od wymagań. Kryterium mogą być własności mechaniczne (wytrzymałość). Jakość drewna zależy od sposobu wykorzystania drewna, w praktyce ustalenie jakości - wzorami - dobór kryterium użycia.
UWARUNKOWANIA FORMY PŁATNOŚCI
Warunki płatności - dochodzenie roszczeń nie zawsze jest łatwe. Rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe mogą odbywać się bezpośrednio lub za pomocą banków.
Gotówka bez banku - przy większych rozliczeniach musi pośredniczyć bank.
Forma gotówkowa - na podstawie blankietu, np. bankowego, wpłaty, czeki, asygnata kasowa, karta pieniężna. Forma bezgotówkowa: bezpośrednio lub przez bank, formy przelewu, czeku rachunkowego. Czeki straciły na znaczeniu kiedy pojawiły się karty płatnicze.
WARUNKI KONTRAKTU
Kontrakt - na mocy zobowiązanej, zawieranej w obrocie gospodarczym jest podstawowym instrumentem wymiany dóbr i usług. Prawo rządzące kontraktami ustala, że kontrakty muszą być zgodne z polskim prawem prywatnym. Międzynarodowy kontrakt musi być zgodny z regulacjami prawnymi kraju, z których pochodzi kontrakt. Na kontrakt składa się:
kto jest podatnikiem gospodarczym (importerem, eksporterem), kto pośredniczy (wyspecjalizowane firmy); mogą działać w kilku firmach:
- we własnym imieniu i rachunku (np. hurtownicy),
- we własnym imieniu swoich rachunkach (funkcjonujących na zasadzie kupno sprzedaż),
- w cudzym imieniu i na wolnym rachunku - firmy pośredniczą w nabywaniu kontraktów między nabywcą, a sprzedawcą, pobierają prowizje od zawartego kontraktu.
dobro materialne (towarowe), dobro niematerialne (np. oprocentowanie): nazwa, ilość, rodzaj towaru, jakość (opis z rys. technicznym, zdjęcie próbki, wzory towaru).
Jakość - odnosi się do norm obowiązujących.
Fair Average Quality (FAQ) - określanie zasadnicze; ilość w nowych jednostkach, sztuki, paczki, wg obowiązujących w handlu.
1016 kg - tona długa (USA)
907 kg - tona długa (USA)
1000 kg - tona metryczna
pakowanie i analizowanie towaru
ZASADY ZAWIERANIA KONTRAKTU
Swobodne zawieranie kontraktu:
swoboda wyboru osoby kontrahenta,
swoboda decyzji i zawarciu kontraktu,
swoboda wyboru formy kontraktu (ustna, normalna).
Odpowiednie treści kontraktu:
nie może być sprzeczny z prawem,
celem nie może być wyzysk,
nie może być sprzeczny z zasadami życia społecznego.
Osoby upoważnione do zawierania kontraktu: osoby prawne, fizyczne, które ukończyły 18 lat i nie zostały ubezwłasnowolnione. Wady oświadczenia woli:
brak swobodności (choroba umysłowa, psychiczna),
podstęp wywołania błędu z drugiej strony,
groźba - zmuszenie do zawarcia kontraktu.
RYNKI ZORGANIZOWANE
Rynek - proces wymiany informacji, negocjacji, decyzji oraz realizacji podejmowanej przez sprzedawcę i nabywcę transakcji handlowych. Kierunki badań zjawisk rynkowych:
popyt,
podaż,
cena.
W obrębie rynku następuje podział na charakterystyczne segmenty branżowe:
kryterium marketingowe (oferta),
kryterium asortymentowe - podział wg gatunkowych grup produkcji.
Rynek:
odnosi się do podmiotów gospodarczych, prawnych, administracyjnych,
charakteryzuje infrastrukturę (ujęcie podmiotowe).
W ujęciu podmiotowym - rynek- miejsce dokonywania transakcji kupna-sprzedaży w równym stopniu zorganizowana.
Rynek - zbiorowość podmiotów gospodarczych zainteresowanych wymianą określonych dóbr, usług i wartości.
Zbiorowość - dotyczy sprzedawców nabywców zawierających umowę kupna-sprzedaży.
Rynki branżowe - rozwój rynku spowodowany wymiana towarową (regionalną, międzynarodową).
Ze względu na zasięg geograficzny:
rynki lokalne,
rynki regionalne, krajowe, regionów geograficznych, międzynarodowe, światowy.
Rynek światowy - ogół powiązań wzajemnych oddziaływań rynków lokalnych sumą powiązań wszystkich rynków. Im większy zasięg rynku tym większa jego specjalizacja.
Na rozwój rynku wpływają:
czynniki strukturalne - wpływają bezpośrednio z warunków rozwoju,
czynniki instytucjonalne - uzależnione od sytuacji polityczno-gospodarczych.
Popyt i podaż w równowadze - stabilizacja rynku.
2 kierunki regulacji stosunków rynkowych:
ekspansywny -zmierzający do zwiększenia rozwoju wymiany,
obrony - związany z polityką gospodarczą określonych państw.
Bariery celne - stworzone w celu ochrony własnego rynku.
Rynki instytucjonalne:
targi,
giełdy - organizują wymianę,
aukcje -dobrane we właściwy sobie sposób.
Rynki:
przetargi - odbywają się na zasadzie dwu lub wielostopniowej,
licytacje - deklarowanie cen za jakość.