Układ oddechowy, weterynaria, VET, Od Olgi, Biologia, Biologia


Układ oddechowy

Opracowali: Anna Kraszewska, Katarzyna Grochowska, Paulina Portacha, Magdalena Żminda, Katarzyna Sojka, Jakub Stadnicki.

Funkcje układu oddechowego.

Metabolizm komórek zwierzęcych wymaga ciągłego dostarczania tlenu oraz usuwania jego produktów końcowych (dwutlenku węgla i wody). Zwierzęta wykształciły w drodze ewolucji układy oddechowe o różnym stopniu skomplikowania: od form najprostszych (oddychanie przez powłokę ciała), przez uproszczone pojedyncze narządy po rozbudowane systemy z parzystymi narządami.

Wymiana gazowa pomiędzy organizmem a jego otoczeniem może odbywać się po spełnieniu pewnych warunków:

błona przepuszczalna dla gazów musi być wystarczająco wilgotna

odpowiednio wysoka prężność tlenu w otoczeniu

odpowiednio wysoka prężność dwutlenku węgla w płynach ustrojowych

Zdecydowana większość organizmów żywych oddycha tlenem atmosferycznym. Pod pojęciem wymiany gazowej rozumie się złożony proces przechodzenia gazów oddechowych w kierunku ze środowiska do wnętrza organizmów oraz odwrotnie - z tkanek ciała na zewnątrz. Zdecydowana większość gatunków zwierząt potrzebuje do wszelkich procesów życiowych tlenu. Wymiana gazowa jest więc procesem, który zapewnia wystarczającą ilość gazu niezbędnego dla procesów życiowych. Większość zwierząt oddycha tlenem atmosferycznym, są jednak liczne gatunki wodne, które pobierają tlen rozpuszczony w wodzie.

Oddychaniem nazywamy kompleks stale przebiegających, złożonych procesów związanych z pobieraniem tlenu i wydalaniem dwutlenku węgla oraz wody powstałych podczas jego spalania. Dzięki spalaniu tlenu wewnątrz organizmów wytwarzana jest energia warunkująca wszystkie procesy życiowe organizmu żywego.

Jak oddychają:

a)Pierwotniaki i jamochłony - brak ukladu oddechowego, żyjące w środowisku wodnym pobierają cząsteczki tlenu przez całą powierzchnię ciała w ramach procesu dyfuzji. Dyfuzja gazów jest to wzajemne, samorzutne przenikanie się gazów, dzięki przemieszczaniu się cząsteczek jednego gazu pomiędzy cząsteczki gazu drugiego.

b) Gąbki - tlenowo cala powierzchnia ciala - pobieraja tlen z wody. Są bardzo wrażliwe na odpowiednie jego stężenie w wodzie.

c) Plazińce i obleńce - brak układu oddechowego, oddychają całą powierzchnią ciała, mogą oddychać beztlenowo.

PIERŚCIENICE

Wieloszczety, skąposzczety, pijawki.

Większość wieloszczetów i nieliczne wodne skąposzczety posiadają skrzela zewnętrzne. Są to cienkościenne wyrostki naskórka, zaopatrzone w naczynia krwionośne. Osadzone są na parapodiach lub bezposrednio na worze powłokowym segmentów głowy lub tułowia.

U wieloszczetów jako skrzela mogą też funkcjonować bogato unaczynione czułki, wąsy grzbietowe notopodiów, całe notopodia, bądź nitkowate wyrostki neuropodiów.

U pierścienic zyjących w mule, czy piasku zbiorników wodnych oddychanie następuje całą powierzchnią ciała, wspomagane licznymi naczyniami krwionośnymi, włosowatymi, które odchodzą od centralnych części układu krwionośnego ułatwiając wymiane gazową.

Wieloszczety (Polychaeta)

Nereida (Nereis diversicolor) - wymiana gazowa odbywa sie na powierzchni obficie unaczynionych parapodiów (organy ruchu). Parapodium składa sie z gałęzi grzbietowej i brzusznej. U nasady znajdują sie otworki wydalnicze.

Skąposzczety (Oligochaeta)

Dzdzownica ziemna (Lumbricus terrestris) - brak narządów oddechowych. Oddycha skórą, w której umieszczone są rozgłęzienia licznych naczyń włosowatych. Po deszczu dżdżownice wydostają się ze swoich zalanych wodą nor, ponieważ oddychanie przez pokrycie ciała jest wydajniejsze w środowisku lądowym, niż w wodnym.

Pijawki (Hirudina)

Pijawka lekarska (Hirudo medicinalis) - całą powierzchnią ciała.

Jak oddychają skorupiaki niższe i wyższe (rak)? Budowa narządów oddechowych.

U większości wodnych gatunków występują skrzela jako typowo wykształcone - epipodity. U niższych skorupiaków mają płytkowate kształty, występują na odnóżach tułowiowych lub tułowiowych i odwłokowych.

U wyższych tylko na odnóżach tułowiowych, silnie porozgałęziane. Mogące w trakcie rozwoju przemieścić się na boczne płytki segmentów tułowia.

Niektóre kraby prowadzące nadbrzeżny tryb życia potrafią oddychać tlenem atmosferycznym na skutek dużej hermetyczności komór skrzelowych, które długo utrzymują wilgoć. Silnie unaczynione ściany wewnętrzne komór ułatwiają wymiane gazową.

W pełni lądowe równonogi oddychają za pomocą egzopoditów odnóży odwłokowych, mających wewnątrz pęki rureczek, zbliżonych budową do tchawek, tzw. pseudotchawki.

Rozwielitka (Daphnia) - dzięki szybkim ruchom krótkich odnóży, mogą wywoływać powstawanie prądu, który ułatwia oddychanie, dostarczając bogatej w tlen wody do osadzonych na odnóżach skrzeli.

Równonogi - mają po 5 par odnóży odwłokowych, służacych u form wolnozyjących do pływania i oddychania, natomiast u form pasożytniczych odnóża odwłokowe służą wyłącznie jako skrzela.

Wyższe,

Dziesięcionogi - oddychanie skrzelami. Prymitywniejsze - 4 pary skrzel na każdym segmencie tułowia. U wyższych skrzela tylko na segmentach z szczękonóżami. Powstają w rozwoju zarodkowym z epipoditów. Pojedyncze skrzele składa się z częsci osiowej i dwóch galęzi z wyrostkami, z kilku nieporozgałęzianych wyrostków, albo ma kształt liściasty. U krabów jamy skrzelowe wykazują dużą szczelność, zatrzymują czasowo wodę, dzięki czemu mogą one wychodzić na ląd. U typowych lądowych skrzela są płytkowate. Tworzą zwarte zespoły, dobrze utrzymuje się miedzy nimi wilgoć, dzięki temu mogą oddychać powietrzem atmosferycznym. Barwnikiem oddechowym jest hemocyjanina, występująca w osoczu krwi. U niektórych dodatkowo występuje w tkankach hemoglobina. np. :Rak rzeczny (Potamobius astacus) - oddycha za pomocą pierzastych skrzeli znajdujących się w jamie skrzelowej z obu stron pod pancerzem tułowia.

Jak oddychają pajęczaki (skorpiony, pająk krzyżak, zaleszczotki, kosarze, roztocza)? Budowa narządów oddechowych.

Pajęczaki (Arachnida) - oddychają płucotchawkami (skorpiony, większość pająków), lub tchawkami jak np. Zaleszczotki, kosarze, roztocze, bądź obu typami (niektóre pająki).

PŁUCOTCHAWKI - w rozwoju zarodkowym powstają na tylnych częsciach zarodkowych odnózy odwłokowych i zapadają się w głąb odwłoka. U postaci dojrzałych w liczbie 1-4 pary po stronie brzusznej. Są to szczelinowate otwory prowadzące do komory oddechowej, gdzie jej przednia ściana jest wykształcona w płaskie, równolegle ustawione uwypuklenia. Do nich dostaje się hemolimfa, dopływająca z brzusznej zatoki.

TCHAWKI - mogą być sitowe, składające się z pęków nierozgałęzionych wpukleń pokrycia ciała. Ściana przednia jest podziurawiona jak sito podstawkami rurek tchawkowych, bądź drzewkowato rozgałęzione. Przetchlinki występują parami. Występują w odwłoku.

Pająk krzyżak (Araneus diadematus) - do oddychania krzyżak uzywa 2 wiązek nierozgałezionych tchawek, uchodzacych na zewnatrz jednym wspolnym otworem.

Skorpion (- płucotchawki, 4 pary)

Zaleszczotki (Pseudoskorpiones) - oddychaja tchawkami ze spiralnymi wzmocnieniami w ścianach.

Kosarze (Opilionidea) - ich układ oddechowy składa sie z 2 wiazek tchawek, uchodzacych na zewnatrz dwoma przetchlinkami lezacymi na brzusznej stronie drugiego segmentu odwloka.

Roztocza (Acarina) - narządami oddychania były pierwotnie tchawki, zachowane obecnie u czesci gatunkow, jednak wiekszosc roztoczy oddycha cala skora i w zwiazku z tym nie ma zlokalizowanych narzadow oddychania.

Jak oddychają owady?

Układ oddechowy owadów zbudowany jest z systemu rozgałęzionych rurek zwanych tchawkami. Powietrze dostaje się do systemu tchawek przez przetchlinki - niewielkie otwory w powierzchni ciała. Liczba i położenie przetchlinek są różne u różnych gatunków. Maksymalna liczba przetchlinek wynosi 20 (8 par przetchlinek tułowiowych i 2 pary odwłokowych). Następnie powietrze wędruje systemem rozgałęziających się tchawek, które sięgają do wszystkich okolic ciała zwierzęcia. Tchawki mają chitynową osłonkę, zapewniającą odpowiednią elastyczność ścianek. Tlen dostarczany jest wprost do komórek. Wymiana powietrza z tchawek odbywa się przez dyfuzję gazów oraz dzięki skurczom mięśni tułowia i odwłoka. Wewnątrz ciała tchawki kończą się ślepo, mikroskopijnej wielkości delikatnymi, wypełnionymi płynem tracheolami. Wymiana gazowa zachodzi na drodze dyfuzji pomiędzy płynem wypełniającym tracheole, a komórkami ciała. Larwy owadów żyjące w wodzie oddychają skrzelotchawkami. Są to cienkościenne blaszki na odwłoku prowadzące do właściwych tchawek. U owadów występuje więc bezpośrednie dostarczenie tlenu do każdej komórki ciała z pominięciem układu krążenia. Zapewnia to wysoką wydajność wymiany gazowej, niezbędną do lotu.

7.Budowa tchawek u owadów.

Układ oddechowy owadów zbudowany jest z systemu rozgałęzionych rurek zwanych tchawkami. Powietrze dostaje się do systemu tchawek przez przetchlinki - niewielkie otwory w powierzchni ciała. Liczba i położenie przetchlinek s ą różna u różnych gatunków. Maksymalna liczba przetchlinek wynosi 20 (8 par przetchlinek tułowiowych i 2 pary odwłokowych). Następnie powietrze wędruje systemem rozgałęziających się tchawek, które sięgają do wszystkich okolic ciała zwierzęcia. Tchawki mają chitynową osłonkę, zapewniającą odpowiednią elastyczność ścianek. Wymiana powietrza z tchawek odbywa się przez dyfuzję gazów oraz dzięki skurczom mięśni tułowia i odwłoka. Wewnątrz ciała tchawki kończą się ślepo, mikroskopijnej wielkości delikatnymi, wypełnionymi płynem tracheolami. Wymiana gazowa zachodzi na drodze dyfuzji pomiędzy płynem wypełniającym tracheole a komórkami ciała.

8.Jak oddychają brzuchonogi? Budowa narządów oddechowych.

Powszechnie występują skrzela, zlokalizowane w jamie płaszczowej. Podstawowy typ skrzela składa się z części osiowej, na której osadzone są serie płatowatych wyrostków, jednostronnie lub dwustronnie. We wnętrzu osi przebiegają naczynia krwionośne : tętnicze (po stronie górnej) i żylne (po stronie dolnej), połączone są kapilarami dochodzącymi do wyrostków. Ten typ skrzeli został nazywany grzebykowym, u poszczególnych grup jest różnie zmodyfikowany. U niektórych mięczaków skrzela zanikły, a funkcje oddechowe przejęły ściany płaszcza, obejmujące jamę płaszczową, bogato unaczynione (brzuchonogi płucodyszne). U części gatunków na zewnętrznych ścianach płaszcza, nie tworzących szkieletu zewnętrznego, powstały wypuklenia służące do oddychania , skrzela wtórne (bezpłytkowce, brzuchonogi i nagoskrzelne).

Brzuchonogi morskie oddychają skrzelami grzebykowatymi , różnie wykształconymi, skrzelami wtórnymi, za pomocą ścian ograniczających jamę płucną, albo przy braku skrzeli i jamy całą powierzchnią ciała. Skrzela wystepują w jamie skrzelowej i są osłonięte płaszczem. Skrzela mogą być takze wysunięte z jamy płaszczowej i nie osłonięte. Nie osłonięte wystepują także u tych gatunków, u kótrych w ewolucji doszło do zaniku zarówno płaszcza, jak i jamy skrzelowej (brzuchonogi nagoskrzelne). Parzyste skrzela grzebykowate dwustronnie mają nieliczne prymitywne brzuchonogi, przy czym skrzele prawe jest mniejsze od lewego. U przedstawicieli wyższych grup wystepuje tylko jedno skrzele. Część osiowa skrzela, u wielu gatunków mających tylko jedno skrzele, przyrasta do ściany jamy płaszczowej, a z dwu rzędów wyrostków zachowuje się jeden. U licznych morskich brzuchonogów skrzela grzebykowate uległy w ewolucji zanikowi i gatunki te oddychają albo całą powierzchnią ciała, albo wykształciły się u nich skrzela wtórne. Skrzela wtórne są cienkościennymi wyrostkami jamy ciała i odznaczają się bardzo różną wielkością, kształtami - często bardzo pięknymi i bardzo różnym rozmieszczeniem. Są umieszczone zprzodu ciała, po bokach lub z tyłu, albo jet to silnie sfałdowana część ściany jamy płaszczowej.

Gatunki słodkowodne oddychają skrzelami (mniejszość) grzebykowatymi, albo za pomocą ścian jamy płaszczowej wykształconej w płuco (większość). Płucodysznymi są takze gatunki lądowe. Płucodyszne brzuchonogi cechuje jama płaszczowa z wąskim wejściem, o ścianach bogatych w sieć naczyń krwionośnych. Ściany jamy płaszczowej są gładkie albo pofałdowane, a fałdy mogą być pozrastane w systemy rur, wtedy zwiększona zostaje powierzchnia oddechowa. U wielu brzuchonogów lądowych jama płaszczowa służy także do magazynowania wody.

9.Występujące w Polsce ślimaki skrzelodyszne (przodoskrzelne i tyłoskrzelne).

Przodoskrzelne (Prosobranchia) - najliczniejsza podgromada ślimaków, do której należy ponad połowa współcześnie żyjących gatunków, przede wszystkim morskich i słodkowodnych, rzadziej lądowych. Ich jama płaszczowa oraz skrzela są położone w przedniej części ciała, a boczno-trzewiowe spoidła nerwowe są ósemkowato skręcone. U form lądowych brak skrzeli. Stosunkowo łatwo jest je rozpoznać po występującym wieczku zamykającym muszlę.

Rząd Archeogastropoda: Jedynym przedstawicielem w Polsce jest rozdepka rzeczna-Theodorus fluwiatilis. Żyje w Bałtyku i na niżu w rzekach i jeziorach. Ma muszlę dwubocznie symetryczną, jajowatopółkolistą, grubą, do 14 mm długą.

Rząd Mesogastropoda: W Polsce dość pospolita, w północnych obszarach, żyje w spokojnych wodach rzek i jeziorach Nalęgotka rzeczna-Viviparus viviparus o spiralnie zwinietej muszli , prawy czułek u samca pełni rolę prącia. Zagrzebka czułkowata- Bithynia tentaculata, najpospolitszy brzuchonóg w Polsce, szczególnie na niżu, ma czułki żółto nakrapiane, muszlę stożkowatą, spiralnie zwiniętą, dość odporna na wysychanie i zanieczyszczenia wód, wystepuje w spokojnych wodach rzecznych oraz stawach i jeziorach.

Tyłoskrzelne- gatunki morskie i nieliczne słodkowodne. Występują głównie w strefach przybrzeżnych, nieliczne są pelagiczne. Pasożyty zewnętrzne wieloszczetów i małży. Ciało okryte muszlą o niewielkich skrętach, przeważnie cienką, delikatną, w stosunku do rozmiarów ciała małą (ciało u większości form nie może się w całości ukryć w muszli). Na głowie u większości form dwie pary czułków. Skutkiem detorsji jama płaszczowa przesunięta nieco w prawą stronę, a skrzele jeżeli występuje leży za sercem. Wiele form bez skrzela i jamy płaszczowej. Hermafrodyty.

Rząd Saccoglossa: Alderia (Alderia modesta)- wystepuje w Bałtyku, do 13 mm długa, na grzbiecie ma maczugowate wyrostki, nie ma muszli

Liaponcja- Liapontia capitata- do 8mm długa, bez muszli, zewnętrznie przypomina wypławka

Rząd Doridacea: Lamelidoris (Lamellidoris muricatus) do 10 mm długi, przebywa na dnie kamienistym nagie, z wtórnymi skrzelami w postaci wyrostków dookoła odbytu lub na grzbiecie

Embletonia blada (Embletonia pallida)

10.Jak oddychają małże? Budowa narządów oddechowych.

Wewnątrz jamy płaszczowej znajdują się silnie orzęsione, parzyste skrzela, zwane ktenidiami. Woda wpływa do jamy płaszcza przez otwór zwany syfonem wlotowym (wpustowym), omywa skrzela i wypływa syfonem odpływowym (wyrzutowym, wypustowym). U gatunków zagrzebujących się pod powierzchnią dna syfony przyjmują postać długich, mięsistych rurek, wystawionych na powierzchnię dna. Woda dostarcza do organizmu małża tlen i drobne zawiesiny organiczne (detrytus, glony, pierwotniaki i bakterie) stanowiące pokarm małża.

11.Jak zbudowane są skrzela u pierwoskrzelnych, nitkoskrzelnych, blaszkoskrzelnych i zrosłoskrzelnych?

Skrzela zwisają w jamie płaszczowej po bokach worka trzewiowego, wystepują 4 zasadnicze ich typy. W typie pierwszym na osi pojedynczego skrzela ustwione są rzędy listkowatych wyrostków. W osi, po stronie górnej, wystepuje naczynie tętnicze, a po dolnej żylne. Listki mają na krawędziach rzęski, a ich ruch popędza wodę od tyłu ciała ku przodowi. W drugim typie rzędy wyrostków są wydłużone i wykształcone w postaci nici. Poza tym, są kolankowato zgięte ku górze, a więc każde skrzele składa się z dówch płatów z częściami zstepującymi i wstepującymi. Na skierowanych ku górze powierzchniach nici miejscami występuje nabłonek ze szczególnie długimi rzęskami, które sczepiają się z rzęskami zstepującymi nici i utrzymują całośc płata w stałym położeniu. W tzrecim typie skrzela są podobnie wykształcone, ale płaty każdego skrzela są przyrośnięte końcami do nabłonka jamy płaszczowej. Ponadto, nici części zstępujących i wstepujących płatów wewnętrznych (przylegających do nogi) są ze sobą zrośnięte mostkami (poprzecznymi blaszkami), a więc płaty sa przeksztłcone w struktury sitowate. W czwartym typie pojedyncze skrzele jest skrócone, przyrośnięte bokami płatów (poprzecznie) do ściany worka trzewiowego z jednej strony, a do ściany płaszcza z drugiej i przegradzają jamę płaszczową na część górną i dolną.

12.Jakie znasz małże blaszkoskrzelne występujące w Polsce? Do której grupy należy omułek i ostryga?

Podgromada małżów blaszkoskrzelnych ( Eulamellibranchiata) obejmuje większość współcześnie występujących gadunków, w Polsce około 36, a więc wszystkie poza omółkiem. Zaliczamy do nich między innymi: Sójka malarska, Sójka zaostrzona, Sójka gruboskorupowa, Perłodka rzeczna (która jest b. wrażliwa na zanieczyszczenie wód), Szczeżuja wielka ( do 20cm- największy gat. w Polsce), należące do rzędu: Palaeoheterodonta. Raciczka zmienna (jest ważnym biofiltratorem w jeziorach), Sercówka Lamacka (pospolita w Bałtyku), należące do rzędu : Heterodonta.

Znanym gatunkiem małży jest Omułek jadalny (Mytilus edulis),który występuje w Bałtyku i charakteryzuje się ciemno zabarwioną i na przodzie zwężoną muszłą, a także Ostryga jadalna (Ostrea edulis) która jest ogromnym przysmakiem i dlatego obecnie jest hodowana (były też hodowane przez starożytnych Rzymian i Chińczyków). Obydwa gatunki należą do podgromady pierwoskrzelnych (Protobranchia).

13. Jak oddychają głowonogi? Budowa narządów oddechowych.

Głowonogi oddychają przez skrzela. Występują one w jamie płaszczowej (1 lub 2 pary). Każde skrzele ma dwa rzędy listkowatych blaszek, osadzonych na części osiowej z dwoma głównymi naczyniami: tętnicą i żyłą i ich odgałęzieniami. Oddychanie zachodzi poprzez dostanie się wody do jamy płaszczowej poprzez skurcze płaszcza. Woda opłukuje skrzela i zostaje wyrzucana przez lejek. Woda ta jest wyrzucana z różną siłą co skutkuje popychaniem głowonoga na zasadzie odrzutu.

14. Które głowonogi zaliczamy do podgromady dwuskrzelnych a które do czteroskrzelnych?

Dwuskrzelne:

Do tej podgromady zaliczamy: Rząd Dziesięciornic (Decabrachia) ,gdzie należy mątwa zwyczajna Sepia officinalis oraz Ośmiornic (Octopoda), gdzie należy ośmiornica pospolita Octopus vulgsris.

Czteroskrzelne:

Do tej podgromady zaliczamy : Rząd Łodzików (Nautiloidea), do których należy łodzik piękny Nautilus pompilius oraz rząd Ammonitów ( Ammonoidea), do którego należy kalmar Logio.

15.Jak oddychają szkarłupnie?

Szkarłupnie są to bezkręgowce morskie o pięciopromienistej budowie, mające wapienny szkielet wewn. I układ wodny. Współcześnie dzieli się je na 5 gromad:

a) Rozgwiazdy (Asteroidea)

b) Wężowidła (Ophiuroidea)

c) Jeżowce (Echinoidea)

d) Strzykwy (Holothuroidea)

e) Liliowce (Crinoidea)

Szkarłupnie nie mają układu oddechowego. Do oddychania służą im różne struktury charakterystyczne dla poszczególnych gromad.

Rozgwiazdy- ich narządami oddechowymi są skrzela skórne (papule), u nasady których znajdują się drobne szczypcowate wyrostki - pedicellaria - czyszczą powierzchnię ciała rozgwiazd.. Do wymiany gazów służą im także ściany nóżek ambulakralnych. (rozgwiazda pospolita Asterias Rubens, rozgwiazda grzebieniasta Astropecten)

Wężowidła- kieszenie oddechowe=powłokowe pełnią funkcję oddechowe. Są to cienkościenne i orzęsione uwypuklenia jamy ciała (5), kontaktują się za pomocą szczelin ze środowiskiem zewnętrznym. Oddychanie odbywa się dzięki przepływowi wody przez te szczeliny dzięki ruchom ciała i rzęsek. (wężowidło białe Ophiura albida)

Jeżowce- funkcje oddechowe pełni 5 par skrzeli powłokowych- są to cienkościenne uwypuklenia występujące promieniście na stronie oralnej. U jeżowców nieregularnych zamiast skrzeli powłokowych funkcję te pełnią nóżki ambulakralne. ( jeżowiec jadalny Echinus esulentus)

Strzykwy- pelagiczne gatunki oddychają całą powierzchnią ciała, reszta ma płuca wodne- cienkościenne i parzyste, porozgałęziane uchodzące do kloaki. Proces oddychania polega na tym, że: Woda wciągana jest do płuc wodnych poprzez ich skurcze i skurcze kloaki a następnie z dużą siłą wyrzucana. Tlen dyfunduje do ukł. Krwionośnego ( płuco lewe) lub bezpośrednio do płynu celomatycznego ( płuco prawe). (strzykwa Holothuria).

16. U których szkarłupni występują skrzela skórne? - u rozgwiazd.

17. Płuca wodne wystepują u strzykw ( Holothuroidea).

Są parzyste : prawe i lewe, cienkościenne. Uchodzą do kloaki i składają się z dwóch silnie drzewiasto porozgałęzianych worków, ciągnących się aż do przedniej części ciała. Lewy worek jest gęsto opleciony zatokami układu krwionośnego i tlen dyfunduje do tego układu, a z prawego płuca tlen dyfunduje bezpośrednio do płynu celomatycznego. Woda wciagana jest do pluc wodych poprzezich wlasne skurcze i skurcze kloaki i z dużą siła okresowo wyrzucana.

18. Osłonice ( Urochordata)

Żachwy( Ascidiae)

Gardziel( podobnie jak u lancetnika) przebita jest licznymi otworami (szczelinami). W unaczynionych ściankach między otworami zachodzi wymiana gazowa. Woda wydostaje się przez szczeliny do obszernej jamy okołoskrzelowej, a dalej do kloaki, skąd syfonem stekowym, porywając ze soba resztki niestrawionego pokarmu, wypływa na zewnątrz.

Ogonice ( Appendiculariae)

Oddychanie zachodzi głównie poprzez pokrycie ciała, udział szpar skrzelowych w wymianie gazów jest niewielki. Gardziel przebita dwoma szczelinami skrzelowymi uchodzącymi na zewnątrz ciała.

Sprzągle( Salpae)

Większą część ciała sprzągli stanowi obszerna gardziel przebita otworkami skrzelowymi i zaopatrzona w endostyl. Woda wpadająca do gardzieli jest dzięki skurczom obręczy mięśniowych wypychana otworem kloakalnym, co powoduje ruch odrzutowy zwierzęcia do przodu.

19. Lancetnik

Układ oddechowy u lancetnika związany jest z układem pokamowym. Gardziel tego zwierzęcia przebita jest licznymi (około 180) szczelinami skrzelowymi, które otwierają się do obszernej jamy okołoskrzelowej (atrialnej). Szczeliny skrzelowe w gardzieli są oddzielone łukami skrzelowymi, które - podobnie jak u ryb - pełnią dwie funkcje: wymiany gazowej oraz odcedzania (filtrowania) zawiesin pokarmowych. Woda wpadająca do gardzieli omywa łuki skrzelowe, kieruje się ku tyłowi do jamy okołoskrzelowej i wypływa otworem atrialnym.

20.Minog rzeczny ( Lampetra fluviatilis)

Układ oddechowy minoga występuje w postaci 7 par workowatych skrzeli pochodzenia endodermalnego (u innych kręgowców skrzelodysznych skrzela są pochodzenia ektodermalnego). Worki skrzelowe z jednej strony łączą się z gardzielą, a z drugiej przez otwory skrzelowe ze środowiskiem zewnętrznym. W workach skrzelowych znajdują się listewki, w których przebiegają naczynia krwionośne.

W czasie oddychania woda dostaje się do gardzieli przez lejek przyssawkowy, a następnie do worków skrzelowych, a stamtąd wydostaje się otworami skrzelowymi na zewnątrz. Jeżeli minóg jest przyczepiony do ciała ryby, woda wpływa przez otwory skrzelowe do worków skrzelowych, gdzie zachodzi wymiana gazowa, a następnie wypływa również otworami skrzelowymi.

21. Skrzela minoga powstają z endodermy i mają bardzo swoistą budowę. W czasie rozwoju z szerokiej gardzieli tworzą się dwa przewody - górny pokarmowy i dolny skrzelowy, który kończy się ślepo w okolicach serca. Od boków skrzelowego odchodzi 7 par worków skrzelowych uchodzących otworami skrzelowymi na zewnątrz. Wewnątrz tych worków znajdują się liczne, bogato ukrwione listewki, w których zachodzi wymiana gazowa.

Wymiana wody w „plucach” zachodzi dzięki skurczom kloaki. Strzykwy mogą wyrzucać, bezpośrednio dla obrony przed napastnikami ( zjawisko tzw. autonomii), przez otwor odbytowy przewod pokarmowy wraz z płucami wodnymi i uchodzącymi do kloaki nitkowatymi gruczołami Cuviera.

22. Budowa skrzeli u ryb. Z którego listka zarodkowego pochodzą? Co to są listki skrzelowe i blaszki skrzelowe?

U ryb skrzela powstają podczas różnicowania się endodermy i ektodermy. W miejscu zetknięcia się tych dwóch listków zarodkowych tworzy się błona gardłowa, która następnie pęka, wskutek czego jama gębowa otwiera się na zewnątrz. Tuż za jamą gębową w jelicie przednim tworzą się na zewnątrz woreczkowate uwypuklenia, tzw. kieszonki skrzelowe, które są porozdzielane uchyłkami ektodermy skierowanymi ku środkowi. Pomiędzy kieszonkami, w miejscach gdzie endoderma styka się bezpośrednio z ektodermą formują się błony, a później szczeliny zwane szparami skrzelowymi. Między szparami skrzelowymi mezenchyma tworzy zgrubienia zwane łukami skrzelowymi. Liczba łuków skrzelowych u ryb jest duża i waha się od 5 do 12. U ryb i zarodków płazów na łukach skrzelowych powstają narządy oddechowe- skrzela. U innych gromad łuki skrzelowe ulegają zasadniczym przemianom.

Skrzela ryb składają się z kilku głównych łuków skrzelowych po obu stronach ciała. Od każdego łuku skrzelowego odchodzą dwa rzędy listków (filamentów) skrzelowych. Końce tych listków sąsiadujących ze sobą łuków stykają się, wymuszając przepływ wody między nimi. Każdy listek wyposażony jest w gęsto upakowane blaszki, leżące jedna za drugą. Wymiana gazów zachodzi na powierzchni tych blaszek, gdy woda przepływa między nimi w jednym kierunku, a krew w ich wnętrzu kierunku przeciwnym. Blaszka na całej swej długości umożliwia pobieranie tlenu z wody, która opuszczając skrzele może być pozbawiona nawet 80 do 90% początkowej wartości tlenu.

Przepływ wody przez skrzela wymuszany jest na dwa sposoby. Pierwszy, stosowany np. przez makrelowce lub niektóre duże rekiny, polega na wpychaniu wody do skrzel przez otwarty otwór gębowy przy otwartych pokrywach skrzelowych. Przepływająca woda opłukuje blaszki skrzelowe umożliwiając wymianę gazową. Metoda ta wymusza ciągły ruch ryby do przodu lub ustawienie ciała w kierunku przeciwnym do prądu wody. Zdecydowanie skuteczniejsza jest druga metoda polegająca na zasysaniu i tłoczeniu wody do skrzeli przez skoordynowane ruchy pyska i pokryw skrzelowych. Przez otwarty pysk pobierana jest woda do jamy gębowej, przy zamkniętych pokrywach skrzelowych. Zamknięciu pyska towarzyszy skurcz mięśni jamy gębowej i otwarcie pokryw skrzelowych, co powoduje wypchnięcie wody przez skrzela na zewnątrz. Do poprawnej pracy skrzela wymagają stałej wilgotności, bez której listki skrzelowe sklejają się ze sobą. Ryba wyjęta z wody może jeszcze oddychać przez pewien czas jeśli listki nie wyschną. Ponadto funkcję narządu oddechowego przejmuje wówczas skóra, przez którą następuje wymiana gazowa lub - w przypadku niektórych gatunków - inne wyspecjalizowane narządy umożliwiające rybie oddychanie w powietrzu atmosferycznym.

23.Jakie ryby nazywamy dwudysznymi?

Podgromada: Dwudyszne- Dipnoi

Obecnie na Ziemi żyją trzy gatunki ryb dwudysznych. Każdy z nich zamieszkuje inny kontynent - rogoząb Australię, prapłetwiec Afrykę, a prapłaziec Amerykę Południową. Ryby te znane są już od dewonu.

Ryby te poza skrzelami mają funkcjonujące płuca w postaci pęcherza pławnego. W związku z istnieniem płuc zmienia się nieco układ krwionośny. Dzięki tej przebudowie kiedy skrzela działają, do płuc płynie krew natlenowana, kiedy natomiast nie działają odtlenowana i tu się natlenia.

Dwudyszne wyewoluowały we wczesnym dewonie, nieliczne przetrwały do czasów współczesnych. Charakteryzują się częściową redukcją skrzeli i występowaniem pęcherza pławnego, który pełni funkcję prymitywnych płuc połączonych z przełykiem. Niegdyś sądzono, że to właśnie ryby dwudyszne były przodkami dzisiejszych płazów, a w następstwie - wszystkich lądowych kręgowców. Pogląd ten okazał się jednak mylny.

24. Jak oddycha rogoząb, prapłetwiec, i prapłaziec? Ile posiadają płuc?

Rogoząb (barramunda)- rogoząb australijski -Neoceratodus forsteri

Najbardziej pierwotny gatunek ryby dwudysznej, jedyny współcześnie żyjący przedstawiciel rodziny rogozębowatych (Ceratodontidae). Gatunek o niewielkim, lokalnym znaczeniu gospodarczym. Najstarszy ze znanych kręgowców. W zapisie kopalnym były szeroko rozsiedlone. Obecny zasięg występowania tego gatunku obejmuje rzeki Burnet i Mary - stan Queensland w Australii. Rogoząb zasiedla wody stojące i wolno płynące.

Płuco pojedyncze, prymitywne, powstało z przekształconego pęcherza pławnego. Duże okazy dochodzą do 2 m długości i osiągają ciężar kilkudziesięciu kilogramów.

Rogoząb żyjąc w wodach silnie zanieczyszczonych, podpływa po powierzchnię i uzupełnia zapas tlenu wprost z powietrza dzięki działalności płuc.

Prapłetwiec- Protopterus

Zamieszkują bagniste zbiorniki wodne Afryki tropikalnej.Płuco dwuczęściowe, rozłożone po obu stronach przewodu pokarmowego. Skrzela słabo rozwinięte. W okresie przed nadchodzącą suszą prapłetwiec wydziela rodzaj śluzu, a następnie zagrzebuje się w mule i zapada w letarg. Śluz wiąże się z mułem i tworzy rodzaj porowatego kokonu, który chroni rybę przed wysychaniem. W kokonie znajduje się otwór, dzięki któremu prapłetwiec może oddychać powietrzem atmosferycznym. Może przetrwać w takim stanie nawet kilkuletnią suszę.

W obrębie tego rodzaju wyróżnia się 4 gatunki:

Prapłetwce w warunkach naturalnych przy pobieraniu powietrza wydają głośny dźwięk, który słychać nawet z dużej odległości. Również podczas przebywania w gnieździe, w okresie wysychania wody, gdy są niespokojne wydają odgłos przypominający pisk. Pozwala to mieszkańcom Afryki na łatwe odnajdywanie ich nor, gdyż w rejonach swojego występowania ryby te są wykorzystywane przez ludność jako pokarm, a ich mięso jest wysoko cenione.

Prapłaziec- Lepidosiren paradoxa

Jedyna ryba dwudyszna Ameryki. Zamieszkuje rzeki i rozlewiska Brazylii i Paragwaju. Najliczniej występuje w rozlewisku Amazonki.

Podczas pory suchej prapłaziec zakopuje się w mule, tworząc rodzaj kieszeni, która go chroni. Nie wytwarza kokonu. Gdy zbiornik całkowicie wysycha ryba zapada w stan estywacji (sen letni).

Pobodnie jak prapłetwiec posiada parzyste płuca. Ze względu na smaczne mięso jest poławiana przez miejscową ludność

25. Funkcje pęcherza pławnego u ryb.

Cienkościenny, błoniasty worek występujący u wielu ryb, pełniący funkcję narządu hydrostatycznego, a czasem oddechowego (u dwudysznych)

Płuca i pęcherz pławny to narządy homologiczne. Nie mamy definicji, która w sposób nie budzący niczyich zastrzeżeń pozwalałaby na wyznaczenie granicy między tymi organami, toteż niektóre dzieła, stosują na nie wspólną nazwę narządów powietrznych. Najczęściej za decydujące uznaje się położenie w ścianie przełyku ujścia kanału, łączącego narządy powietrzne z przewodem pokarmowym. Jeśli ujście to znajduje się po stronie brzusznej - stosuje się nazwę płuca, jeśli po stronie grzbietowej - mówi się że to pęcherz pławny. U ryb, które posiadają go w swej anatomii, pęcherz pławny powstaje jeszcze w rozwoju embrionalnym w formie uwypuklenia przełyku. Kształtuje się w postaci jedno- lub dwukomorowej. Jest on tak jakby "magazynem" gazów - azotu, tlenu i dwutlenku węgla. Gdy odpowiednia ich ilość znajdzie się w pęcherzu, ryba robi się jakby "nadmuchana" i unosi się w górę. Natomiast, gdy chce się zanurzyć, to musi odpowiednio opróżnić pęcherz z gazów. Jest to szczególnie ważne i "wygodne" dla ryb, których gęstość ciała jest większa od gęstości wody (przez co opadają na dno) - dzięki pęcherzowi pławnemu oszczędzają siły w płetwach na ruch do przodu i żer. Zmiany ciśnienia w wodzie, zależne od ciśnienia atmosferycznego (np. gdy zbliża się burza), powodują niezależne od "woli" ryby jej opadanie lub wynurzanie. W takich sytuacjach właściwe działanie pęcherza utrzymuje rybę na odpowiedniej głębokości.

Pęcherz pławny nie występuje u wszystkich ryb - nie mają go ryby chrzęstnoszkieletowe(chimery, płaszczki i rekiny); u wielu kostnoszkieletowych prowadzących przydenny tryb życia zanikł wtórnie. U niektórych ryb pęcherz pławny pełni funkcję rezonatora, pośrednicząc w przenoszeniu sygnałów dźwiękowych ze środowiska przez aparat Webera do błędnika. U kulbinowatych i batrachowatych jest wykorzystywany do wydawania dźwięków. Pęcherz pławny piskorzowatych reaguje na zmiany ciśnienia atmosferycznego (zmienia się ich zachowanie - w Japonii traktowane jako naturalne barometry)

Wyróżniamy dwa podstawowe typy budowy pęcherza pławnego:

26. Czy pęcherz pławny jest homologiczny czy analogiczny płucami?

Pęcherz pławny jest narządem homologiczny z płucami. Płuca kręgowców lądowych powstały z parzystego pęcherza pławnego. Pęcherz pławny u dwudysznych nie jest homologiczny z pęcherzem pławnym innych ryb.

27. Płazy - amphibia

Żaba Płuca żaby są cienkościennymi, bogato unaczynionymi workami o pęcherzykowato pofałdowanej wewnętrznej powierzchni. U płazów bezogonowych są one krótkie, kulistawe. Wewnętrzna ściana płuc jest pokryta bardzo rozbudowanym systemem fałdów. Wysokość fałdów i ich liczba wzrastają u tych zwierząt w miarę powiększania się rozmiarów ciała. Pomimo tego środek płuca u płazów jest zawsze zajęty przez dość obszerną ,,przestrzeń martwą”. W ścianie płuc płazów znajdują się mięśnie gładkie. Podczas wydechu tych zwierząt skurcz mięśni, zawartych w ścianie płuc, zupełnie opróżnia te narządy. Płuca płazów są stale narażone na wysychanie. Wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej.

Skrzela u kijanek to trzy albo cztery pary wyrostków skóry, które są wysoce rozgałęzione oraz unaczynione. Znajdują się one na granicy części głowowej i szyjnej. Pomiędzy wyrostkami u larw występują trzy lub cztery szczeliny skrzelowe, zarastające o osobników dorosłych. Skrzela są obecne do momentu przekształcenia się kijanki w formę żyjącą na lądzie. 

Jaszczurka Parzyste płuca mające wygląd worków. Wnętrze płuc wypełnia gąbczasta tkanka zbudowana z silnie rozwiniętych wewnętrznych fałdów ścianek płuc, które tworzą liczne komory i pęcherzyki oddechowe. Zwiększa to znacznie powierzchnię oddechową. Pośrodku przechodzi kanał - oskrzele główne. Powietrze wciągane jest do płuc i wypychane dzięki rozszerzaniu się lub zwężaniu klatki piersiowej, w czym biorą udział mięśnie międzyżebrowe. Charakterystyczne nadymanie ciała niektórych jaszczurek wywoływane jest przez wypełnianie komór powietrzem. Powietrze do płuc dostaje się przez szczelinę krtaniową oraz przez tchawicę rozdzielającą się na oskrzela i oskrzeliki.
Gołąb Zajmują one bardzo niewielką przestrzeń w klatce piersiowej ptaka. Są zrośnięte z jej ścianą grzbietową, gdyż u ptaków brak jamy opłucnej. Oskrzele główne przebija płuco na wskroś, a w środku przebiegu jest rozdęte w przedsionek, z którego wybiegają oskrzela drugiego rzędu (bronchity). Ich rozgałęzienia łączą się z oskrzelami trzeciego rzędu (oskrzelikami), które noszą nazwę parabronchiów. Odchodzi od nich szereg kanalików zwanych bronchiolami, które przeplatają się naczyniami włosowatymi układu krwionośnego. W rezultacie płuca ptaków zbudowane są z wielu coraz cieńszych rurek, a na zewnątrz są niedużymi, gąbczastymi ciałami, położonymi na stronie grzbietowej ciała ptaka, tuż pod żebrami. Podczas wdechu 75% świeżego powietrza omija płuca i kieruje się bezpośrednio do tylnych worków powietrznych, które ciągną się od płuc i łączą z przestrzeniami powietrznymi w kościach. Pozostałe 25% powietrza płynie bezpośrednio do płuc. Płuca ptaków są najbardziej skomplikowanym i wydajnym organem oddechowym zwierząt.
Worki powietrzne (9) - grubościenne pęcherzykowate worki połączone z płucami i rozmieszczone wewnątrz tułowia ptaka, a nawet wchodzące do wnętrza niektórych kości. Zmniejszają ciężar ciała zwierzęcia i ułatwiają oddychanie w locie.

Cechy: biorą udział w podwójnym oddychaniu, nadają lekkość ptakom, chronią i chłodzą narządy wewnętrzne, uchyłki worków wchodzą do kości i są pneumatyczne.
Rozmieszczenie worków powietrznych u gołębia: 1 - kość ramieniowa 2 - worek podwidełkowy 3 - tchawica 4 - worki piersiowe 5 - worki brzuszne 6 - płuca

Ssak Najlepiej rozwinięte, duże płuca o budowie pęcherzykowatej występują u ssaków. Powiększenie powierzchni oddechowej (u ssaków jest ona 40 razy większa niż u płazów!) było możliwe dzięki wytworzeniu pęcherzyków płucnych. Wentylacja płuc odbywa się przez pracę mięśni międzyżebrowych oraz przepony. Przepona i mięśnie międzyżebrowe kurczą się, tworząc w płucach podciśnienie, dzięki czemu powietrze jest zasysane.

Płuca mają postać cienkościennych worków bogato unaczynionych, połączonych z jamą nosową i jamą gębową (jamą ustną) drogami oddechowymi - gardło, krtań, tchawicę, oskrzela i oskrzeliki na końcu których znajdują się pęcherzyki płucne, gdzie zachodzi wymiana gazowa.

W płucach ssaków brak jest zupełnie wolnej jamy. Przestrzeń wypełniają mikroskopijnej wielkości pęcherzyki, które łączy ze środowiskiem zewnętrznym system mocno rozgałęzionych przewodów wypełnionych powietrzem. Płuca są organem parzystym.
Płuco prawe posiada trzy płaty, lewe - dwa płaty. Całość płuca otoczona jest opłucną. Do każdego płuca dochodzi korzeń, w skład którego wchodzą: oskrzela główne, tętnica płucna, dwie żyły płucne, splot nerwowy, naczynia i węzły chłonne oraz tętnice oskrzelowe.

28. Cechy oddychania u ptaków: podwójne oddychanie, worki powietrzne.

29. Podwójne oddychanie ptaków:

Przy wydechu zużyte powietrze z płuc przedostaje się do worków przednich, a z nich do oskrzeli. Natomiast bogate w tlen powietrze z worków tylnych przepływa przez płuca, w których po raz drugi zachodzi wymiana gazowa

30. Oddychanie żaby: Za pomocą płuc, skóry i jamy gębowo-gardzielowej. Płuca - cienkościenne, unaczynione worki o pęcherzykowatej, pofałdowanej wew. powierzchni. Z jamą gębowo-gardzielową łączą się tchawicą. Żaba nie ma żeber/klatki piersiowej, więc pobieranie powietrza jest skomplikowane: zamknięty pysk żaby odnoszenie/opuszczanie dna jamy gębowo-gardzielowej wciągnięcie powietrza szczelina krtaniowa się zamyka nozdrza się zamykają kiedy jama gębowa jest pełna otwiera się krtań pow. z jamy gębowej przenika do płuc, miesza się z powietrzem poch. z zewnątrz uniesienie jamy gardzielowej wpycha część zmieszanego powietrza do płuc zamknięcie szczeliny krtaniowej otwarcie nozdrzy reszta zmieszanego powietrza uchodzi na zewnątrz.

Oddychanie jaszczurki: Parzyste workowate płuca wypełnione gąbczastą tkanką z rozwiniętych fałdów wew. ścianek płuc, które tworzą komory i pęcherzyki oddechowe, co większa powierzchnię oddechową. Powietrze dostaje się do płuc przez krtań leżącą u podstawy języka, prowadzącą do tchawicy, która rozdziela się na dwa oskrzela. Worki płucne łączą się z oskrzelami, które u gadów przechodzić mogą w system oskrzeli II-rzędowych prowadzących do komór i pęcherzyków oddechowych. Pierwszy odcinek tchawicy - komora krtaniowa - jest usztywniony pojedynczą chrząstką pierścieniowatą oraz parzystymi chrząstkami nalewkowymi (cartilagines arytaenoideae). Powietrze jest wciągane do płuc i wypychane z nich dzięki rozszerzaniu się lub zwężaniu klatki piersiowej, w czym biorą udział mięśnie międzyżebrowe.

Oddychanie żółwia (chelonia): Opiera się na mechanizmie podobnym do mechanizmu oddychania u ssaków. Żółwie osiadają fałd mięśniowy odpowiadający (nie homologiczny) przeponie. Płuca żółwi: gąbczaste, obszerne. Dużo żółwi może długo przebywać pod wodą - potrzebują wtedy dużo powietrza. Niektóre żółwie, np. wodne mogą oddychać przy pomocy specjalnych worków analnych otwierających się do kloaki. Zwierzęta wciągają do nich wodę i z niej czerpią tlen. Inne mają silnie unaczynioną błonę śluzową gardzieli, która zastępuje w pewnym sensie nieistniejące skrzela, bo tędy odbywa się pobieranie tlenu z wody i wydalanie dwutlenku węgla.

31. pojemność płuc wielorybów jest, w przeliczeniu na jednostkę masy ciała, dwukrotnie mniejsza niż u jakiegokolwiek ssaka lądowego

Objętość oddechowa jest to ilość powietrza, które wprowadzamy do wnętrza płuc podczas jednego wdechu. W spoczynku wynosi ona od 5 do 10 ml/kg masy ciała.

Skład wydychanego powietrza

Skład powietrza wdychanego


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Układ oddechowy, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
oddechowy 21-26, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
uklad wydalniczy stawonogi, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
Które cechy ryb są charakterystyczne dla strunowców, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, ukła
bilolgia-cwicz-1, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia
ewolucja nefronu notatka, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
Biologia word, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
sciaga Alkaloidy zwierząt, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia
Wykład1, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia
bilolgia-cwicz-8, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia
ptaki, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
krwionosny kregowce, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
biol, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, testy
ptaszki, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, układy
Które cechy ryb są charakterystyczne dla strunowców, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia, ukła
bilolgia-cwicz-1, weterynaria, VET, Od Adama, x X, biologia
ściągi ochrona, weterynaria, VET, Od Olgi, OŚ

więcej podobnych podstron