Pedagogika Specjalna

Resocjalizacja

Temat pracy:

,,Agresja, agresywność, przemoc”

Pedagogika resocjalizacyjna

Dr J. Raińczuk

Wrocław 2009

Struktura pracy w oparciu o przedstawioną wystawę zdjęć na zajęciach z pedagogiki resocjalizacyjnej

Spis Treści

1. Uczucia związane z odbiorem treści agresywnych str.3

2. Formy i środki wzmacniające przekaz agresywny str.4

3. Charakterystyka form agresji i ich rodzaje str.5-7

4. Ranking najsilniej oddziaływujących na odbiorcę źródeł informacji związanych z przemocą str.8-10

5. Akceptowane i nieakceptowane formy agresji str.11

6. Agresja, agresywność, przemoc str.12

7. Etiologia agresywności jako cechy osobowości str.13

8. Potencjalne przyczyny utrwalające agresywność w placówkach resocjalizacyjnych str.14-15

9. Bibliografia str.16

Uczucia związane z odbiorem treści agresywnych

Każda osoba posiada wewnętrzne sumienie, które w zetknięciu z jakimkolwiek ,,przejawem agresji” odzwierciedla nasze uczucia po przez zachowanie czy negatywne myśli, które można przedstawić w następujący sposób:

• Strach, niepokój - obawiamy się tego, aby podobne zjawisko nie przytrafiło się nam, naszym bliskim skoro dotknęło to kogoś innego tak samo normalnego jak my (,,Zgwałcili mi córkę”, ,,Zabili, bo nie miał ognia”)

• Smutek - odbierane uczucie pojawia się, kiedy widzimy jak dzieci nie mają zapewnionego podstawowego bytu: jedzenia, picia, ubrania, (,,Głód na świecie”)

• Ubolewanie, współczucie, - które towarzyszy nam widząc matkę trzymającą małe zakrwawione dziecko na rękach (,,Czy ta wojna znajdzie swój koniec?”)

• Złość, - kiedy zjawisko przedstawione dociera do nas po raz wtórny i jesteśmy świadomi, że nic w danej sprawie nie jest robione (,,Wieczorami bił nas wszystkich”)

• Przerażenie - w momencie, kiedy widzimy zaistniałe zjawisko, które nie miało prawa bytu, które powinno nie mieć miejsce, niczym drastyczna scena z filmu (,, Zamurował żonę”, ,,Pogrzebał żywcem”)

Odnosząc się do zjawisk, w których przejawem jest agresja, agresywność, przemoc to właśnie takie uczucia towarzyszyły nam, głownie z tego powodu, ponieważ nie byliśmy być może bezpośrednimi uczestnikami i takie zjawiska nie towarzyszą bezpośrednio naszej własnej osobie, na co dzień, dlatego w nas tyle obaw dotyczących agresji, która z biegiem lat jest coraz bardziej powszechna i obejmuje coraz to większe pole.

Reasumując, jak każdy człowiek posiadamy podstawową potrzebę, jaką jest poczucie bezpieczeństwa jednakże na bazie tego, co dzieje się we współczesnym świecie, do jakich dochodzi zbrodni i w jakim obszarze (chodzi tu nam o brutalność przestępców, czy też inicjację przestępczą - dotyczy coraz młodszych), ta potrzeba bezpieczeństwa jest nieco zachwiana.

Formy i środki wzmacniające przekaz agresywny

Cała szata graficzna w przedstawianych zdjęciach była dobrana odpowiednio i w pełni adekwatnie ze strony opracowującego artykuł z punktu widzenia psychologicznego, ponieważ jako wydawcom zależy im na przyciągnięcie potencjalnej uwagi odbiorcy a jak wiadomo wzrok jako zmysł jest tym, który jako jeden z pierwszych odbiera bodźce z zewnątrz. Stąd cała inscenizacja dotycząca ,,agresji, agresywności, przemocy” oparta jest na kolorach agresywnych i przyciągających uwagę. Czerwony, (bądź pochodne tego koloru) wypełnia pole trzcionki w tytule, czerń jako kolor dopełniający zapewnia silny kontrast przyciągający wzrok. Sam kontrast polega na zestawieniu odmiennych elementów w celu przyciągnięcia i zatrzymania uwagi widza np. kontrast ciężkości, czyli nic innego jak wytłuszczony druk, kontrast rozmiarowy, czyli zbliżenia, przedstawienie tego, co drastyczne na pierwszym planie.

Zdjęcia przedstawiane w artykułach są dobierane w taki sposób, aby przedstawić jak największy ból, cierpienie towarzyszące danej osobie bądź zjawisku po to, aby wywołać u odbiorcy jak największą ilość uczuć.

Słowa ,,klucze” używane w wzmiankach, nagłówkach mają specjalne znaczenie chodzi tu o to, że słowa typu: mord, pogrzebanie żywcem, powolna śmierć, rzeź, nie towarzyszą nam w codziennym życiu, więc w momencie, w którym stykamy się z takim przedstawieniem sytuacji budzi się w nas niepokój, lęk a zarazem jesteśmy ciekawi, o co chodzi, jakie były przyczyny danej sytuacji i przykuwa to naszą uwagę.

Charakterystyka form agresji i ich rodzaje

Badania psychologiczne pozwoliły na wykrycie agresji frustracyjnej, naśladowczej oraz instrumentalnej, natomiast badania fizjologiczne wykazały istnienie agresji patologicznej.

• Agresja frustracyjna - bywa konsekwencją blokady potrzeby afiliacji ( związków uczuciowych) spowodowanej oziębłością uczuciową rodziców, nadmierną surowością oraz stosowaniem kar fizycznych; blokady potrzeby uznania społecznego spowodowanej zbyt częstym upominaniem go, wytykaniem braków itp.; blokady potrzeby samodzielności, wywołanej zbyt licznymi zakazami i nakazami pochodzącymi od dorosłych.

• Agresja naśladowcza - stanowi wynik mimowolnego naśladownictwa modeli agresywnego zachowania się, z którymi dana osoba styka się w swym otoczeniu; modelem bywa zachowanie rodziców, kolegów, sąsiadów, mogą to być również filmy, książki itp.

• Agresja instrumentalna - jej motywem są określone cele działania, agresja odgrywa rolę instrumentu umożliwiającego osiągnięcie celu; jej przyczyną może być nieprawidłowo ukształtowana hierarchia wartości, lub przeświadczenie o wyższości lub nadzwyczajnych przywilejach, np. chłopiec wymuszający pieniądze od innych dzieci, grożący pobiciem i w razie niespełnienia jego rozkazu realizujący swe groźby. Jeśli kilkakrotnie uda mu się, to agresywne zachowanie ulegnie utrwaleniu.

• Agresja patologiczna - jej przyczyną są procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym; można ją stwierdzić u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, epileptyków, schizofreników, oligofreników i psychopatów.

Agresja przejawiać się może na różne sposoby, które ogólnie można jednak sprowadzić do dwóch kategorii: Agresji czynnej i biernej. Obie postacie agresji niosą w sobie jednakowy ładunek wrogości i są atakiem na człowieka, który jego zdaniem zasługuje na atak. Czynną agresją łatwo zidentyfikować, ponieważ nie można jej ukryć i z reguły bywa głośna, a co najmniej widoczna. Jej zewnętrzne oznaki to krzyki, oskarżenia, złośliwości, szyderstwa, groźby i przemoc fizyczna. Naukowcy twierdzą, że czynna agresja jest próbą ochrony samego siebie ( w sensie poczucia własnej wartości, własnych potrzeb, przekonań czy stanu posiadania). Wyrasta ona często z głębokiego braku poczucia bezpieczeństwa. Agresja czynna jest równie często stosowana przez dzieci w szkole jak i agresja bierna. Te dzieci, które się uciekają do agresji biernej zazwyczaj zaprzeczają, że czują gniew wobec drugiej osoby czy wobec samego siebie. Zamiast otwartej wojny wybierają partyzanckie pojazdy, sabotaż i ochłodzenie stosunków. Oto kilka form biernej agresji:

• Nie odzywanie się, naburmuszona mina, obrażanie się.

• Tzw. Techniki zwlekania: lenistwo, spóźnianie się.

• Nie przyznawanie się do gniewu (często stwierdzeniom typu: „Nic mi nie jest” towarzyszy mowa ciała wyrażająca zupełnie coś innego.

• Ignorowanie rozmówcy.

• „Ciosy w plecy”, rozpuszczanie plotek, sabotowanie danej osoby przy jednoczesnym unikaniu bezpośredniej konfrontacji.

• Świadome „granie na nerwach” drugiej osobie, ale bez przekraczania granicy otwartego konfliktu.

Bierna agresja to próba manipulacji drugą osobą, dokuczenia jej lub zranienia bez ryzykowania otwartego konfliktu. Bierna agresja jest bardziej destrukcyjna od czynnej. Bierny agresor nie daje się złapać na gorącym uczynku, w związku, z czym odsłonięcie działającego u niego mechanizmu zaprzeczania i skłonienie do podjęcia uczciwych, równoprawnych negocjacji może okazać się bardzo trudne.

W. Szewczuk w swojej definicji wyróżnił agresję bezpośrednią i agresję przemieszczoną. Agresja bezpośrednia jest skierowana na osoby będące powodem doznanej frustracji. Agresja przemieszczona skierowuje się natomiast na osoby, które nie miały nic wspólnego z frustracją doznaną przez danego osobnika. Mamy z nią do czynienia u dziecka, które surowo karane przez ojca w domu zachowuje się agresywnie w stosunku do swych słabszych kolegów w szkole, bijąc ich i dokuczając im w różny sposób. Agresja przemieszczona wywołuje bardzo niekorzystny wpływ na współżycie w grupie, szczególnie takiej, jaką jest klasa szkolna, gdyż jej przedmiotem są osoby atakowane bez żadnego, zrozumiałego dla nich powodu. Wzbudza to poczucie krzywdy, przeświadczenia o niesprawiedliwym traktowaniu, a nieraz również chęć zemsty i odwetu za doznane przykrości, co przyczynia się do powstawania i narastania konfliktów grupowych.

U dzieci i młodzieży agresywne zachowanie się często przyjmuje formę bójek i kłótni z rówieśnikami, nieuzasadnionego skarżenia, złośliwych plotek, mściwości przejawianej w stosunku do kolegów. Agresywność przyjmuję także formę różnego rodzaju czynów chuligańskich, niszczenia mienia społecznego, czy uszkodzenia ciała powodującego trwałe kalectwo. Przedmiotem agresji bywają również osoby dorosłe: nauczyciele, rodzice, znajomi, sąsiedzi, osoby obce. Agresywne zachowanie może przejawiać się w przeszkadzaniu nauczycielowi w prowadzeniu lekcji, w przedrzeźnianiu rodziców, w próbie uderzenia lub pobicia nieznanego przechodnia na ulicy. Agresja bywa też skierowana na inne istoty żywe oraz na przedmioty martwe przyjmując formę znęcania się nad zwierzętami, łamania roślin lub kwiatów, niszczenia lub uszkadzania przedmiotów stanowiących własność społeczną lub należącą do innych osób.

Ranking najsilniej oddziaływujących na odbiorcę źródeł informacji związanych z przemocą

Niewłaściwe oddziaływanie środków masowego przekazu ma znaczny wpływ na przestępczość. Wśród przyczyn, które rodzą akty przemocy i lekceważenia ludzkiego życia należy wymienić oddziaływanie:

• telewizja - przemoc i agresja zaczęły w coraz większym stopniu wypełniać ekrany telewizyjne. Większość ofert filmowych przepełniana jest eksponowaniem różnego rodzaju przestępstw, takich jak napady na tle rabunkowym i seksualnym, sceny tortur, gwałtów i morderstw. Nieskończona seria przemocy, wulgarności, wstrząsających historii, scen w mocnych barwach - to brutalna synteza współczesnej telewizji.

• internet, komputer (gry), - wiele wytworów upowszechnionych przez Internet propaguje wzory konsumpcyjne, przesycone erotyzmem, pornografią i agresją(…). Kontakt z takimi scenami ma niszczący wpływ na psychikę, ponieważ stawia młode osoby wobec doświadczania przerastających ich zdolności percepcyjne oraz dostarcza wzorców patologicznych zachowań. Problem ten będzie narastał, ponieważ istnieją już technologie pozwalające łączyć telewizję z komputerem, a więc wykorzystujące Internet jako nieograniczone źródło wyszukiwania różnorodnych programów, filmów i wielu innych ofert medialnych, które można przenieść na domowe ekrany.

Odnosząc się do samych gier komputerowych to zdecydowana większość używanych gier stanowią gry agresywne, w których występuje nadprezentacja agresji w stosunku do otaczającej rzeczywistości i dominują skrajne formy przemocy z zabijaniem włącznie. Do gier agresywnych można zaliczyć takie typy jak: zręcznościowe, przygodowe, strategiczne, symulatory i RPG(gracz wciela się rolę fikcyjnej postaci, fikcyjnego świata, ,,gra wyobraźni”), FPS-FPP(gracz steruje postacią patrząc jej oczami, głównie polega na unikanie strzałów i zabijanie przeciwników)

• prasa - w specyficzny sposób potrafi przedstawić zdarzenia drastyczne tak, aby u potencjalnego odbiorcy wywołać określoną liczbę emocji. Dokładność i precyzja, z jaką przedstawiane są artykuły czasami nas szokuje, wiadomości, po które sięga czytelnik, są nastawione na wzbudzenie zainteresowania, wywołania ,,dreszczyku emocji”. Ocena czynu mieści się w wykrzyknikowych tytułach określanych ,,sensacyjnie”, ,,drastycznie”, ,,bestialsko”.

Oto kilka przykładów:

• Stanisław B. chwycił piłę spalinową i zadał kilkanaście krwawych ciosów swojemu koledze. Rozciął mu prawie cały brzuch, lewe udo, prawą rękę i porozcinał mu twarz(…)

• Oskarżony Adam R. zabił drewnianym styliskiem od siekiery swoją matkę i ciężarną siostrę, a ich zwłoki ukrył w komórce pod stertą węgla(…)

• 29 l. mężczyzna bestialsko zgwałcił a później zabił 17 l. dziewczynę. Ciało owinął w koc przeniósł w nocy i wyrzucił do śmietnika(…)

• Kilku chłopców w wieku 15 lat w bestialski sposób zamordowało kota. Tłukli kotem o drzewo tak, aby wyleciały mu oczy, obdzierali go ze skóry i wkładali do pustych puszek(…)

Badania CBOS

Według badań CBOS z 2007 roku odnoszącego się do odsetek badanych mających w swoim gospodarstwie domowym:

• Komputer-51%

• Dostęp do Internetu-40%

• Telefon stacjonarny-69%

• Telewizję kablową lub satelitarną-53%

Wyniki te ciągle ulegają znacznemu wzrostowi, co świadczy o coraz szerszym gronie odbiorców treści związanych z przemocą, agresją.

Badania w USA

W setkach badań naukowych przeprowadzonych w USA udowodniono, że przemoc na ekranie prowadzi do wzrostu agresji w realnym życiu. 7-11% dzieci naśladuje agresję ekranową, 30% znieczula się na przemoc, u wielu rodzi ona lęk. Gry komputerowe, których tematyką jest zabijanie, uczą zabijania. Są to symulatory zbliżone do tych, które służą do szkolenia żołnierzy oraz agentów FBI. Ciągła stymulacja seksualna, często skojarzona z przemocą

(w filmach grach komputerowych i reklamach), wyzwala fantazje seksualne, nierzadko o zabarwieniu agresywnym, odpowiedzialne za wiele przestępstw na tle seksualnym (gwałtów, morderstw).

Badania zrealizowanego przez firmę Gemius na zlecenie fundacji Dzieci Niczyje.

• ponad 70 proc. dzieci natrafiło w sieci na treści erotyczne lub pornograficzne, a połowa miała styczność z brutalnymi scenami przemocy...

• 37 proc. internautów między 12 a 17 rokiem życia wielokrotnie spotkało się z treściami o wyraźnym kontekście seksualnym czy nawet pornograficznym. W przypadku 63 proc. respondentów o kontakcie z takimi materiałami zadecydował przypadek, a tylko 12 proc. badanych przyznało się do ich świadomego poszukiwania.

• zdaniem Gemiusa z treśćmi związanymi z przemocą miało kontakt 51 proc. młodych internautów,a co piąte badane dziecko widziało takie materiały, co najmniej 5 razy w ciągu ostatniego roku. Nieco mniej, bo 29 proc. ankietowanych spotkało w sieci informacje nawołujące do przemocy i nietolerancji wobec ludzi innej rasy, kultury i wyznania. Podobnie jak w przypadku pornografii, na informacje związane z różnorakimi formami przemocy dzieci trafiają przypadkowo.

1. ,,Agresja w szkole spojrzenie wieloaspektowe” pod red. A. Rejznera, wyd.WSP TWP, Warszawa 2004, Roz. Elektroniczne multimedia jako źródło agresji str.125, Wpływ agresywnych gier komputerowych na poziom agresywności gracza str.145, Kontrsocjalizacyjne znaczenie ekspozycji przemocy w prasie regionalnej str.167

2. WWW.wikipedia.pl hasła RPG, FPS

3. WWW.calapolskaczytadzieciom.pl/nowa/materialy/Telewizja_wplyw_na_dzieci.doc

4. WWW.wiadomosci.mediarun.pl/news/17538,Mlodzi_internauci_maja_kontakt_z_pornografia_i_przemoca,tagi,group2

Akceptowane i nieakceptowane formy agresji

Każdy z nas mógłby zadac sobie pytanie co potrafi zaakceptowac a czego nie?

Społeczeństwo często próbuje odciąc się od wszelakich źródeł agresji żeby nie być powiązanymi z nimi lub ewentualnymi konsekwencjami tak to bywa przykładowo w momencie kiedy to ktoś jest świadkiem przemocy w rodzinie, zaniedbywania dzieci. Człowiek pytany na ogół ,,po fakcie” dlaczego nie reagował odpowiada że nie chciał się wtrącac w nie swoje sprawy, nie mógł ingerowac w cudze życie a przeciez nie chodzi tu o ingerencje czy pretensje tylko o obronę przed przemocą, agresją.

Podobnie sytuacja ma się w wojsku skąd jak wiadomo wywodzi się termin fali, teoretycznie społeczeństwo jest podzielone (w perspektywie dzisiejszych czasów), jedni uważają za słuszne gnębienie, czasami znęcanie się nad drugim tłumacząc to wyrobieniem osobowości, charakteru którego młody chłopak teoretycznie nie posiada wstępując do armii, za to opuszczając traktowany jest jak męźczyzna. Z drugiej strony częśc społeczeństwa neguje takie rozwiązanie chociażby z tego powodu że nieraz byliśmy sami świadkami przerażających reportaży o zwyczajach w armii co w najgorszym przypadku może doprowadzic do załamania psychicznego, a nawet samobójstwa.

Czy przejawem agresji jest klaps dany dziecku, czy może dentysta który wyrywa zęba dziecku też oddziałowuje agresywnie? Naszym zdaniem nie ponieważ jak biorąc pod uwagę poglądy A.H. Bussa (,,Agresywni przestępcy” str.93) są to działania przykre ale potrzebne drugiej osobie. Nie wyleczony ząb będzie bolał, dziecko nie skarcone za ,,występek” będzie je powielac.

Agresja, agresywność, przemoc

Przemoc - wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej albo psychicznej szkody drugiego człowieka i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich. Zaletą tej definicji jest, jak się wydaje, fakt, że koncentruje się ona na celowości działania człowieka(…)₁

(…)to nadużycie albo wykorzystanie swej przewagi fizycznej, emocjonalnej lub sytuacyjnej nad inną osobą dla uzyskania ważnego dla siebie celu(...)₂

Agresja - bezpośrednie lub pośrednie zachowanie(…), które wykracza poza normy społeczne i u podłoża, którego leżą negatywne nastawienia bądź emocje sprawcy.₂

Agresywność - jeżeli chodzi o sama definicję zachowania agresywnego można wyróżnić na podstawie kilku źródeł przede wszystkim wartość doświadczeń, które człowiek nabywa na swojej drodze, ma na to wpływ środowisko, społeczeństwo, dorastanie w określonych realiach.

Zachowania agresywne pojawiają się wówczas, gdy sytuacja, w jakiej znalazła się jednostka oceniana jest przez nią jako zagrażająca jej dobrostanowi . Jednostka usiłuje wydostać się z tej sytuacji przy pomocy gwałtownych zachowań lub czynności powodujących cierpienie fizyczne lub psychiczne innej osoby bądź powodujących stratę lub uszczuplenie cenionych przez tę osobę wartości .

*Tak wiele definicji agresji, że sam fakt przedstawienia tego na wykresie również jest trudny. Odwołując się jednak do jednego modelu psychologicznego można stwierdzić, że zachowanie agresywne rozwija się w procesie ewolucji człowieka, doświadczenia, agresja uwalnia się w zetknięciu z zewnętrznymi sygnałami, bodźcami wywołujące ją, a przemoc jest kulminacją działań.₃

*Ogólny wykres jako niezależnośc a zarazem powiązanie,

1. I. Pospiszyl ,,Razem przeciw przemocy”, wyd. Żak, Warszawa 1999, str.16

2. A. Brzezińska, E. Hornowska ,,Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy”, wyd. Scholar, Warszawa 2004, str.108

3. B. Kraje ,,Agresja”, wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2005, str.49

Etiologia agresywności jako cechy osobowości

W książce ,,Agresywni przestępcy” L. Berkowitz przedstawia swój pogląd na zachowanie i przyczyny tego zachowania ,,Aby wystąpiła agresja, konieczne są określone bodźce skojarzone z przeszłymi lub aktualnymi prowokacjami, które wywołały gniew, czyli ,,sygnały wywoławcze agresji”₁. Takimi sygnałami może być środowisko w którym dziecko dorastało i odbierając dane sygnały np. zachowanie pijanego ojca w stosunku do matki, pobicia, awantury ma wpajane już określone zachowania, postępowanie w momencie kiedy ktoś sobie nie potrafi poradzic z życiem, problemami i szuka rozwiązania w zachowaniu agresywnym.

Modele biologiczne odwołują się w wyjaśnianiu agresji do zasad ewolucyjnych i genetycznych. Autorzy podejścia socjobiologicznego zakładają, że agresja rozwinęłą się w procesie ewolucji jako przystosowawcza forma zachowania społecznego. Perspektywa etologiczna wyjaśnia przejawy otwartej agresji jako funkcje wewnętrznej energii agresywnej, która jest uwalniana przez zewnętrzne sygnały wywoławcze agresji. Z danych z dziedziny genetyki zachowania wynika, że dyspozycje do agresywnego działania są przynajmniej po części zdeterminowane genetycznie.

We współczesnych modelach psychologicznych również zakładano, że agresja jest wrodzoną skłonnością reagowania. Pogląd Freuda o agresji jako instynkcie podporządkowanym zasadzie przyjemności zainspirował hipotezę frustracji - agresji, w której traktuje się agresje jako napędzaną pragnieniem przezwyciężenia frustracji. Autorzy późniejszych podejść psychologicznych rozbudowali związek między frustracją i agresją w bardziej ogólny model afektu negatywnego i zaakceptowali rolę czynników poznawczych, doświadczeń, uczenia się oraz procesów decyzyjnych w przewidywaniu reakcji agresywnych.

1. M. Kosewski ,,Agresywni przestępcy”, Wiedza Powszechna 1977, str. 94

2. B. Kraje ,,Agresja”, wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2005, Roz. 2 str.31

Potencjalne przyczyny utrwalające agresywność w placówkach resocjalizacyjnych

Wychowankowie przebywający w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, a szczególnie resocjalizacyjnych są grupą o większym nasileniu skłonności do zachowań agresywnych (choć oczywiście w obrębie tej grupy istnieje duże zróżnicowanie sposobów funkcjonowania emocjonalnego i społecznego). Z psychologicznego punktu widzenia występowanie przemocy w tej grupie dzieci i młodzieży staje się czymś zrozumiałym gdy przyjrzymy się różnorodnym teoriom powstawania agresji.

W dużym stopniu przyczyny występowania w tej grupie nasilonych rozmiarów zjawiska przemocy wyjaśniają dwie teorie: „agresji przemieszczonej” i „zaangażowania społecznego”.

• Pierwszy mechanizm polega na zamianie obiektu agresji i opiera się na przeświadczeniu „ja byłem gnębiony, ale nie mogłem odpłacić się tym, którzy mnie gnębili, bo oni byli silniejsi, a więc za swoje cierpienia w przyszłości odpłacę nowym, młodszym i słabszym”.

• Teoria „zaangażowania społecznego” wyjaśnia dlaczego sprawcy tak trudno jest zrezygnować z używania przemocy. Z tym zjawiskiem spotykam się często w mojej pracy i budzi ono we mnie poczucie bezradności i niewiary w sens pracy nad korektą postępowania osoby dokonującej przemocy. Okazuje się jednak, że nie można tego powierzchownie tłumaczyć tylko złą wolą sprawcy osoby, albowiem działa tu bardzo silny mechanizm oparty na myśleniu : „tak dużo przeżyłem w tej placówce, tyle wycierpiałem, żeby zdobyć wysokie miejsce w hierarchii, że już tego nie oddam i będę zachowywał się zgodnie z oczekiwaniami grupy”.

Między innymi z tego powodu tak trudno jest całkowicie wyeliminować zachowania przemocowe w placówce. Dotychczasowych sprawców przemocy, natychmiast zajmują inni, którzy wreszcie osiągnęli wysokie miejsce w hierarchii i teraz mogą „odegrać się” za swoje wcześniejsze doświadczenia.

Wśród młodzieży niedostosowanej społecznie, przebywającej w placówkach resocjalizacyjnych spotkać się można z różnorodnymi rodzajami agresji.

Jednym z nich jest agresja reaktywno-emocjonalna, polegająca na wyładowywaniu negatywnych emocji w postaci impulsywnych wybuchów.

Młodzież z tej grupy ujawnia poważne problemy z radzeniem sobie z emocjami takimi jak: złość, gniew, nienawiść, lęk, poczucie winy, zazdrość itp. Innym rodzajem jest tzw. agresja instrumentalna (zadaniowa), której celem jest uzyskanie konkretnych korzyści materialnych lub niematerialnych. Wśród aktów przemocy zauważyć można również takie, które wynikają z istnienia wśród wychowanków agresji sadystycznej, czyli stosowanej dla „przyjemności”, wiążącej się z nieprawidłowym rozwojem osobowości. Szczególnie trudnym do pokonania rodzajem agresji jest agresja destruktywna, wynikającą z wyznawania przez sprawców ideologii opartej na uogólnionej wrogości i niechęci wobec ludzi przy silnej identyfikacji normami i wartościami, subkulturowymi. Zgodnie z hierarchią tych wartości to właśnie agresja i demonstrowanie przemocy stanowią zasadnicze wartości, a ten, kto jest bardziej bezwzględny zajmuje wyższą pozycję w grupie.

Podsumowując opis psychologicznych mechanizmów stosowania przemocy oraz różnorodnych jej rodzajów daje obraz tego z jak złożonym i trudnym do przeciwdziałania problemem mają do czynienia pracownicy placówek opiekuńczo-wychowawczych, w tym szczególnie tych o profilu resocjalizacyjnym.

1. ,,Przemoc w instytucjach opiekuńczo wychowawczych”, pod red. I. Pospiszyl, Warszawa 1997

2. ,,Ciągłość i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej i resocjalizacji”, pod red. D. Rybczyńskiej, Kraków 2003

3. M. Kosewski ,,Agresywni przestępcy”, Wiedza Powszechna 1977, Roz. 7 (2.6-3)

Bibliografia

1. Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976

2. F. Minirth, P. Meier, S. Arterburn, W stronę wartości - encyklopedyczny poradnik życia rodzinnego, Warszawa 1998.

3. ,,Agresja w szkole spojrzenie wieloaspektowe” pod red. A. Rejznera, wyd.WSP TWP, Warszawa 2004

4. WWW.wikipedia.pl hasła RPG, FPS

5. WWW.calapolskaczytadzieciom.pl/nowa/materialy/Telewizja_wplyw_na_dzieci.doc

6. WWW.wiadomosci.mediarun.pl/news/17538,Mlodzi_internauci_maja_kontakt_z_pornografia_i_przemoca,tagi,group2

7. I. Pospiszyl ,,Razem przeciw przemocy”, wyd. Żak, Warszawa 1999,

8. A. Brzezińska, E. Hornowska ,,Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy”, wyd. Scholar, Warszawa 2004,

9. B. Kraje ,,Agresja”, wyd. Psychologiczne, Gdańsk 2005,

10. M. Kosewski ,,Agresywni przestępcy”, Wiedza Powszechna 1977

11. ,,Przemoc w instytucjach opiekuńczo wychowawczych”, pod red. I. Pospiszyl, Warszawa 1997

12. ,,Ciągłość i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej i resocjalizacji”, pod red. D. Rybczyńskiej, Kraków 2003

13. M. Kosewski ,,Agresywni przestępcy”, Wiedza Powszechna 1977

Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976.

Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976.

Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976.

Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976: ZA: K. Dąbrowski, Społeczno - wychowawcza psychiatria dziecięca, Warszawa 1964

F. Minirth, P. Meier, S. Arterburn, W stronę wartości - encyklopedyczny poradnik życia rodzinnego, Warszawa 1998.

Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976.

Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1976.

3

---