Dr inż. Zofia Szalczyk

Fundusz unijne w gospodarce żywnościowej

(Część I Uniwersalia)

1. Wstęp

Budżet planowany jest na tzw perspektywę finansową (okres programowania). Aktualnie jesteśmy w okresie perspektywy finansowej 2007 do 2013. Perspektywa ta została przyjęta w maju 2006 r przez Parlament Europejski. Budżet na 2007 - 2013 wynosi 864,3 mld euro. Środki w ramach tej perspektywy zostały zaplanowane w podziale na następujące zadania (euro):

• ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi ( tym jest rolnictwo)- 371,3 mld;

• spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia - 308 mld;

• konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia - 74,1 mld;

• obywatelstwo, sprawiedliwość, wolność i bezpieczeństwo - 10,8 mld;

• UE jako partner globalny - 49,5 mld;

• administracja - 50,6 mld .

Wydatki budżetowe Unii Europejskiej klasyfikuje się według następujących działów:

• rolnictwo;

• działania strukturalne;

• polityki wewnętrzne;

• działania zewnętrzne;

• administracja;

• rezerwy;

• pomoc przedakcesyjna;

• rekompensaty.

• Rok budżetowy UE trwa od 16 października do 15 październik następnego roku (16.10.2009 - 15.10.2010).

W roku 2008/2009 budżet UE wyniósł 129,1 mld euro. Na rok 2009/2010 planowane są wydatki z budżetu UE w wysokości około 120 mld euro, tym 56, 5 mld na WPR.

Budżet roczny musi mieścić się w ramach perspektywy finansowej.

Polska odprowadza co miesiąc do budżetu UE średnio około 1 mld zł. Składka na cały 2009 rok dla naszego kraju wynosi ok. 12,3 mld zł.

W 2010 r. miesięczna składka Polski może wzrosnąć do ok. ,16 mld zł.

Wydatki nie zrealizowane do końca perspektywy finansowej można rozliczać dwa lata dłużej to jest do końca 2015 roku, zgodnie z zasadą n+2.

W budżecie UE obowiązuje zasada równowagi. Wydatki muszą być równe dochodom. Unia nie może zaciągać pożyczek i nie może mieć deficytu budżetowego.

Unia Europejska wspiera finansowo rolnictwo i rozwoju obszarów wiejskich za pośrednictwem następujących funduszy:

• Europejski Fundusz Rolniczy(Rolny) Gwarancji,

• Europejski Fundusz Rolniczy (Rolny) Rozwoju Obszarów Wiejskich.,

• Fundusz Rozwoju Rybołówstwa (Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa).

Ponadto pewne obszary związane z rozwojem wsi finansowane są przez fundusze:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

• Europejski Fundusz Społeczny.

Rozróżnia się dwie grupy instrumentów finansowego wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich

1. Instrumenty finansowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (polityka wsparcia rynku i dochodów, wsparcie bezpośrednie z EFRRG).

2. Programy operacyjne w ramach funduszy strukturalnych (polityka rozwoju obszarów wiejskich, polityka spójności i polityka społeczna) .

2. Podstawy prawne absorpcji funduszy UE w Polsce

Prawodawstwo unijne

Ogólne zasady wsparcia bezpośredniego w ramach WPR określa Rozporządzenie Rady WE 1782/2003 z 29 września 2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemu wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej nazywane jako „rozporządzeniem 1782/2003” oraz rozporządzenie 1973/2004 w z 29 października 2004 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia 1782/2003, zwane jako „rozporządzenie 1973/2004”. Te dwa rozporządzenia są głównymi, nadrzędnymi przepisami prawa w stosunku do prawodawstwa krajowego głównie w zakresie płatności bezpośrednich.

Natomiast reguły udzielania pomocy finansowej z funduszy strukturalnych perspektywie finansowej 2007 - 2013 określają przede wszystkim następujące przepisy europejskie:

• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z 20.09.2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) „rozporządzeniem 1698/2005”,

• Rozporządzenie Rady (WE) 1290/2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (rozporządzenie 1290/2005).

Dla osób zainteresowanych mechanizmami pomocy w ramach PROW 2007 - 2013 szczególnie wartościowa jest znajomość rozporządzenia 1698/2005.

Ponadto w zakresie obsługi środków finansowych z europejskich funduszy rolnych szczególne znaczenie ma Rozporządzenie Komisji (WE)885/2006 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania Rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005 w zakresie akredytacji agencji płatniczych i innych jednostek, jak również rozliczania rachunków EFRG i EFRROW (rozporządzenie 885/2006).

W praktyce działania agencji płatniczych ważnym aktem prawnym UE jest rozporządzenie 1975/2006 z dnia 7 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w zakresie wprowadzenia procedur kontroli, jak również wzajemnej zgodności w odniesieniu do środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (rozporządzenie 1975/2005)

Wymienione wyżej rozporządzenia unijne są nadrzędnym przepisami do prawa krajowego w zakresie programu rozwoju obszarów wiejskich (PROW 2007 - 2013.

Pomoc finansową w ramach wspólnej polityki rybackiej regulują:

• Rozporządzenie Rady (WE) 1198/2006 z dnia 27 lipca w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (rozporządzenie 1198/2006),

• Rozporządzenie Komisji (WE) 498/2007 z dnia 26 marca 2007 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania Rozporządzenia Rady (WE) 1198/2006 z dnia 27 lipca w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (rozporządzenie 498/2007).

Głównym aktem prawnym określającym reguły pomocy w pozarolniczych funduszach strukturalnych jest Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083 /2006 z dnia 11 lipca 2006 roku ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające Rozporządzenie (WE) 1260/1999 (rozporządzenie 1083/2006 ).

Ustawodawstwo krajowe regulujące zasady przyznawania pomocy musi być zgodne z regułami ustanowionymi w przepisach europejskich.

Organy unijne kontrolujące prawidłowość wypłat środków unijnych sprawdzają przede wszystkim zgodność prawa krajowego z prawem unijnym (kontrola zasad systemowych) i zgodność przyznawania pomocy beneficjentom z regułami unijnymi. Mogą interesować się w szczególnych przypadkach zgodnością udzielonej pomocy z prawem krajowym.

Krajowy system prawny w zakresie pomocy finansowej UE.

W zakresie wspólnej polityki rolnej, w części odnoszącej się do wydatków z EFRG, kluczowym aktem prawnym jest Ustawa z dnia 26 stycznia 2007r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (z późniejszymi zmianami).

Podstawowym krajowym aktem prawnym regulującym zasady finansowania rozwoju obszarów wiejskich w perspektywie finansowej 2007 - 2013 jest ustawa z dnia 7 marca 2007 roku o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Z tą ustawa powiązany jest „Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 2013”.

Na podstawie tej ustawy Minister Rolnictwa I Rozwoju Wsi wydaje rozporządzenia szczegółowo regulujące zasady udzielania wsparcia finansowego w poszczególnych rodzajach pomocy finansowej (działaniach) w latach 2007 - 2013.

Pomoc finansową z EFR reguluje ustawa z dnia 3 kwietnia 2009 o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz rozporządzenia wykonawcze do tej ustawy. Z tą ustawą powiązany jest Program Operacyjny „ Zrównoważony rozwój sektora rybołostwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007 - 2013”.

W zakresie polityki rozwoju w Polsce (z wyłączeniem spraw rolnictwa) najważniejszym dokumentem określającym zasady finansowego wspierania rozwoju kraju z funduszy unijnych jest ustawa z 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Niniejsza ustawa, z małymi wyjątkami nie ma zastosowania do wydatkowania środków z EFRROW i EFR.

Ustawa określa zasady opracowywania, przyjmowania i realizacji strategii rozwojowych oraz programów operacyjnych.

Szczególnymi dokumentami, w systemie udzielania pomocy unijnej z funduszy strukturalnych w latach 2007 - 2013 są tak zwane programy operacyjne. . Podstawą ich realizacji są stosowne umowy międzynarodowe pomiędzy państwem członkowskim a Komisją Europejską.

Program operacyjny jest dokumentem opisującym cele na jakie przeznaczona jest pomoc, poszczególne instrumenty wsparcia finansowego służące realizacji celów programu (działania), opis beneficjentów programu, budżet programu

W latach 2007 - 2013 w Polsce realizowane są następujące pozarolnicze programy operacyjne:

• 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO),

• Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej,

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,

• Program Operacyjny Kapitał ludzki,

• Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka,

• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej,

• Program Operacyjny Pomoc Techniczna.

System prawny pomocy unijnej w zakresie rozwoju kraju w latach 2007 - 2013

ROZWÓJ KRAJU (POZA ROLNICTWEM)	ROZWÓJ ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083 /2006 ustanawiające przepisy ogólne dotyczące EFRR, EFS oraz FS	Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez EFR ROW
Ustawa z 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju
Strategia Rozwoju Kraju
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia	Krajowy Plan Strategiczny dla Obszarów Wiejskich	Strategia Rozwoju Rybołówstwa
PO Kapitał Ludzki	Program Rozwoju obszarów Wiejskich	PO Zrównoważony Rozwój Sektora Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich
PO Innowacyjna Gospodarka
Po Infrastruktura i Środowisko
Regionalne PO - 16 RPO
PO Polska Wschodnia
PO Europejska Współpraca Terytorialna
PO Pomoc Techniczna

Dla beneficjentów pomocy, w praktyce, szczególne znaczenie ma znajomość poszczególnych krajowych rozporządzeń dotyczących konkretnych „działań”. Natomiast dla osób pracujących w firmach firm zajmujących się doradztwem w zakresie dotacji unijnych pożądania jest znajomość całego systemu prawnego regulującego zasady udzielania pomocy z funduszy unijnych.

3. Uniwersalne zasady wsparcia finansowego
   z unijnych funduszy strukturalnych

W procesach wydatkowania środków finansowych UE w ramach funduszy strukturalnych przyznawana można wyróżnić z następujące ogólne zasady:

1. programowania,

2. koncentracji,

3. komplementarności,

4. spójności,

5. partnerstwa,

6. równości,

7. zrównoważonego rozwoju,

8. zapobiegania podwójnemu finansowaniu,

9. elastyczności finansowania

10. kwalifikowalności wydatków,

11. trwałości projektów inwestycyjnych,

12. należytego zarządzania finansami unijnymi

13. jawności przyznawania pomocy.

Zasada programowania

Wszystkie środki unijne przeznaczone na politykę strukturalną (EFR, EFS, EFRROW, EFR) wydatkowane są za pośrednictwem programów operacyjnych. Nie można dostać dotacji unijnej w inny sposób jak tylko na projekty lub inne cele ujęte w konkretnych programach unijnych: programach operacyjnych obsługiwanych przez państwa członkowskie lub innych programach obsługiwanych bezpośrednio przez Komisję Europejską. Na przykład w zakresie wspólnej polityki rolnej cała pomoc strukturalna przepływa do państw członkowskich za pośrednictwem programów rozwoju obszarów wiejskich.

Zasada koncentracji

Unia Europejska koncentruje pomoc finansową na celach priorytetowych. Priorytety wyznaczane są na okres „perspektywy finansowej.

Na przykład w perspektywie 2007 - 2013 zakresie polityki rozwoju obszarów wiejskich Unia Europejska wyznaczyła dla wszystkich państw członkowskich jednolite główne obszary pomocy skoncentrowane w tzw. osie priorytetowe:

• Oś I- Produkcyjna - Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

• Oś II Środowiskowa - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich

• Oś III Społeczna - Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej

• Oś IV LEADER

W tej perspektywie finansowej pozarolnicze fundusze unijne skupiono wokół realizacji celów:

• Konwergencja,

• Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach.

• Europejska współpraca terytorialna.

Przez pojęcie konwergencji rozumie się przyspieszenie rozwoju najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów, tak, aby pod względem gospodarczym i społecznym upodobniły się do bogatszych członków UE. Ma to się stać dzięki poprawie warunków rozwoju i zatrudnienia, dzięki zwiększaniu ilości
i poprawie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwojowi innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy, zdolnościom adaptacyjnym do zmian gospodarczych i społecznych, ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego oraz zwiększaniu wydajności administracji.

Celem konwergencji objęte są te regiony, w których poziom PKB przypadający na mieszkańca jest niższy od 75 % przeciętnego PKB we Wspólnocie Europejskiej. Dotyczy to 84 regionów, zamieszkanych przez 154 milionów ludzi.

Celem konwergencja objęte są między innymi: Polska, Bułgaria, Łotwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, część regionów w Czechach, niektóre regiony Grecji, część południowa Włoch ,landy wschodnie Niemiec. itd.

Cel: Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie jest ukierunkowany na zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia (EFRR, EFS). Cel: Europejska współpraca terytorialna jest ukierunkowany na umacnianie współpracy regionów przygranicznych poprzez wspólne inicjatywy takich regionów (EFRR).

Zasada komplementarności

Fundusze strukturalne są tylko uzupełnieniem krajowych, regionalnych, lokalnych oraz indywidualnych działań zgodnych z priorytetami Wspólnoty. Do każdego programu operacyjnego państwa członkowskie wnoszą swój własny wkład finansowy. W przypadku PROW 2007 - 2013 udział UE wynosi 76,84 % ( oś I - 75%, oś II - 80%, oś III P-75 %, oś LEADER - 80%. W dofinansowaniu inwestycji prywatnych udział funduszy publicznych ( UE + krajowa pomoc) z zasady wynosi poniżej 50% kosztów takich inwestycji.

Zasada spójności

Projekty wspierane przez fundusze Wspólnoty powinny byś spójne i zgodne z innymi politykami wspólnotowymi. Na przykład projekty dofinansowywane z EFRROW muszą być spójne nie tylko ze wspólną polityką rolną, ale także na przykład ze wspólnotową polityka społeczną.

Zasada partnerstwa

Cele funduszy realizowane są we współpracy pomiędzy Komisją Europejską i państwami członkowskimi; władzami rządowymi i samorządowymi, partnerami gospodarczymi i społecznymi. W każdym z programów operacyjnych działa tzw. komitet monitorujący reprezentujący różne grupy partnerów biznesowych i społecznych. Zadanie komitetu monitorującego program operacyjny jest na przykład konsultowanie kryteriów udzielania pomocy, zatwierdzanie rocznych i końcowych sprawozdań z realizacji programu.

Zasada równości

Nie może być ograniczeń w dostępie do środków finansowych ze względu na płeć, różnice etniczne, religie itd. Unia Europejska dba o zniesienie nierówności i wspiera równość mężczyzn i kobiet. Mogą być pewne ściśle określone i uzasadnione wyjątki w celu wyrównania szans rozwojowych. Na przykład zaadresowanie pomocy w PO Kapitał Ludzi do szczególnych grup odbiorców (Romów, kobiety).

Zasada zrównoważonego rozwoju

Projekty finansowane z funduszy UE muszą być zgodne z unijnymi przepisami ochrony środowiska i zapewniać ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego.

Dlatego też w większości działań wspierających projekty inwestycyjne wymagane są tzw. raporty oddziaływania na środowisko. W przypadku PROW, znaczna część pomocy musiała być zaplanowana na przedsięwzięcie mające na celu ochronę środowiska naturalnego.

Zasada zapobiegania podwójnemu finansowaniu

Niedopuszczalne jest podwójne finansowanie projektów ze środków publicznych (UE lub środków publicznych krajowych). Szczegółowe zasady przyznawania pomocy w ramach danego programu operacyjnego muszą zawierać sposoby zapobiegania finansowaniu jednego projektu z dwóch różnych źródeł publicznych. Do tego celu służą tzw. linie demarkacyjne pomiędzy programami operacyjnymi. Linie demarkacyjne są to szczegółowe opisy różnic pomiędzy programami operacyjnymi. Za wyznaczenie linii demarkacyjnych pomiędzy programami operacyjnymi w latach 2007 - 2013 odpowiada Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Prostym przykładem linii demarkacyjnych jest demarkacja terytorialna (miasto - wieś; obszar danego województwa) lub: działalność rolnicza - działalność pozarolnicza; płacący składki ZUS - płacący składki KRUS.

W procesach tak zwanych kontroli administracyjnych w trakcie oceny wniosków o pomoc z funduszy europejskich tworzone są mechanizmy tzw. kontroli krzyżowych mających na celu przeciwdziałanie podwójnemu finansowaniu projektów.

Zasada elastyczności finansowania (cross financing).

W związku z tym, że linie demarkacyjne wyraźnie wskazują na rodzaj kosztów, jaki może być dofinansowywany w danym programie operacyjnym, w sytuacjach wyjątkowych i ściśle opisanych dopuszcza się częściowe uznanie kosztów projektu, które powinny być finansowane w innym programie. Na przykład w PO Kapitał Ludzki finansowane są tylko projekty ”miękkie” polegające na inwestycje w człowieka, nie przewiduje się finansowania zakupów inwestycyjnych. Jednak w niektórych działaniach w tym programie (aby zapewnić optymalne osiągnięcie celów projektów) dopuszcza się wydatki na wydatki „twarde” (np. zakupy sprzętu dydaktycznego) w wysokości do
10 % kosztów całego projektu.

Możliwość finansowania w sposób komplementarny części kosztów projektu objętych zakresem pomocy w innym programie nazywamy zasadą cross financing.

Zasada kwalifikowalności wydatków

Kwalifikowanie beneficjentów, projektów i kosztów jest jednym z najważniejszych problemów w procesie przyznawania pomocy z funduszy strukturalnych.

Kwalifikowalność podmiotowa oznacza, ze jakiś podmiot (przedsiębiorstwo, osoba fizyczna), osoba prawna), spełnia kryteria dostępu do danego rodzaju pomocy Wspólnoty.

Przykład kwalifikowalności podmiotowej w PROW 2007 - 2013

Beneficjentem działania „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” może być

• Przedsiębiorstwo określone w art. 28 ust. 3 Rozporządzenia 1968/2005 (mikro, małe i średnie przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników i mające obrót nie wyższy niż 200 mln euro).

• Wykonuje działalność, o której mowa w art. 28 ust. Rozporządzenia 1968/2005 (przetwarzanie i obrót surowców rolnych)

• Nie podlega wykluczeniu na podstawie w/w rozporządzenia ( wsparcia nie udziela się podmiotom zagrożonym w rozumieniu wytycznych Wspólnoty dotyczących pomocy państwa w celu ratowania zagrożonych przedsiębiorstw, złożenie fałszywej informacji może wykluczyć na okres 2 lat).

Z powyższego wynika, że beneficjentem pomocy nie może zostać przedsiębiorstwo, które zatrudnia powyżej 750 pracowników lub na przykład produkuje ciasta (wypiek ciast nie jest przetwarzania surowca rolnego).

Innym przykładem kwalifikowalności podmiotowej są kryteria dostępu do pomocy
w ramach działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom (PROW 2007 - 2013). W tym przypadku uprawnionym do pomocy jest osoba fizyczna w wieku do 40 lat rozpoczynająca prowadzenie działalności rolniczej na własny rachunek

Kwalifikowany projekt to takie przedsięwzięcie, które zgodnie z przepisami unijnymi
i krajowymi może być dofinansowywane w ramach danego instrumentu wsparcia wspólnotowego (działania).

Na przykład w ramach PROW działanie „Modernizacja gospodarstw rolnych” dopuszczalne są projekty polegające na zakupie maszyn rolniczych lub projekty polegające na budowie odwetów gospodarczych dla celów produkcji rolnej.

W działaniu „Zwiększenie wartości dodanej…” projektami (operacjami) kwalifikowanymi są budowa, rozbudowa budynków budowli służących do produkcji, magazynowania handlu hurtowego surowców rolnych, pomieszczeń higieniczno - sanitarnych, pomieszczeń administracyjnych do 10 % całkowitej powierzchni.

Kosztem kwalifikowanym jest taki wydatek, który jest konieczny do realizacji projektu i jest bezpośrednio związany z realizacją celów projektu. Z reguły do kosztów kwalifikowanych są zaliczane:

• zakup towarów usług bezpośrednio związanych z realizacją projektu,

• zakup środków trwałych stanowiących część wydatków inwestycyjnych pod warunkiem, że zostaną włączone do rejestru środków trwałych podmiotu realizującego projekt,

• zakup gruntów do 10 proc. wartości kosztów kwalifikowanych projektu

• zakup nieruchomości zabudowanej niezbędnej i wykorzystywanej tylko do celów realizacji projektu,

• wkłady niepieniężne w postaci dóbr i usług na które nie dokonano płatności,

• niektóre opłaty finansowe i koszty gwarancji pod warunkiem, że nie są zakazane na mocy prawa krajowego (koszty prowadzenia rachunku bankowego, koszty porad prawnych, opłaty notarialne, koszty doradztwa udzielonego w ramach projektu, koszty audytu i księgowości, koszty instrumentów zabezpieczających realizację umowy o dofinansowanie,

• odpisy amortyzacyjne z tytułu spadku wartości środków trwałych jeżeli dotyczą środka trwałego używanego w realizacji projektu i nie były zakupione z dotacji krajowej,

• podatek od towarów i usług, gdy zostanie rzeczywiści poniesiony przez beneficjenta nie będzie on miał prawnej możliwości odzyskania tego podatku,

• faktycznie poniesionych kosztów leasingu w związku z realizacją projektu.

Nie mogą być uznane za koszty kwalifikowane:

• koszty prowizji i odsetek ponoszonych w ramach zobowiązań finansowych

• koszty prowizji pobieranych w ramach operacji wymiany walut,

• wydatki na środki trwałe dofinansowywane ze środków UE lub krajowych w okresie ostatnich 10 lat poprzedzających złożenie wniosku o pomoc

• koszty kar i grzywien

• koszy kredytu

• koszt podatku VAT, który może zostać odzyskany w oparciu o przepisy krajowe

• koszt zakupu nieruchomości powyżej 10 proc. wartości całkowitych kosztów kwalifikowanych

• wydatki poniesione na mieszkalnictwo

Pełen zakres informacji dotyczących kwalifikowalności wydatków w latach 2007 - 2013 znajduje się w Krajowych wytycznych dotyczących kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Zagadnienie kwalifikowalności wydatków w programach finansowanych przez EFROW jest odrębnie uregulowane. Wytyczne w tym zakresie daje artykuł 71 „Kwalifikowalność wydatków” rozporządzenia 1698/2005.

.

Właściwie opracowany kosztorys projektu z pełnym przestrzeganiem zasad dotyczących kwalifikowania kosztów jest podstawowym warunkiem prawidłowego opracowania wniosku o pomoc finansową z funduszy strukturalnych.

Praktycznie możemy uznać, że w danym projekcie wydatek jest kosztem kwalifikowanym, kiedy:

• jest to taki rodzaj wydatku, który jest opisany w wytycznych do danego programu/działania ,

• jest to koszt konieczny do realizacji danego projektu,

• został on faktycznie poniesiony, w czasie, kiedy dany projekt był realizowany,

• jest udokumentowany w ewidencji prowadzonej przez beneficjenta, tak aby można było go dokładnie zidentyfikować po zrealizowaniu projektu.

W celu prawidłowego rozliczenia projektu bardzo ważne jest prowadzenie prawidłowej, pełnej ewidencji wydatków związanych z projektem. Zestawienie wydatków jest sprawdzane na etapie składania wniosku o pomoc finansową. Bardzo szczegółowa analiza kosztów, jest dokonywana również we wniosku beneficjenta o płatność. Należy wykazać wszelkie dowody zakupu danych dóbr, usług itp. oraz potwierdzenia dokonania płatności. Przy dokonywaniu zakupów związanych z realizacją projektu, ważne jest, aby trzymać się założonego  we wniosku o dofinansowanie planu wydatków. Każda zmiana ceny musi być automatycznie wyjaśniona, oraz potem zawarta w aneksie do umowy o dofinansowanie.

W niektórych rodzajach pomocy finansowej UE w ramach PROW występują płatności ryczałtowe przyznawane w drodze decyzji administracyjnej organu uprawnionego do wydawania takich decyzji. Przykładam takich płatności mogą być renty strukturalne, dotacje do zalesiania gruntów rolnych. Wówczas nie występuję wymogi dotyczące kosztów kwalifikowanych.

W ramach PROW 2007 2013 dla każdego działania, w przepisach wykonawczych jest szczegółowy opis kryteriów kwalifikowalności podmiotowej i przedmiotowej. Udzielenie pomocy beneficjentom niekwalifikującym się do pomocy lub przyznając dotacje na koszty niekwalifikowane projektów stanowi naruszenie podstawowych reguł przyznawania pomocy unijnej.

Zasada trwałości projektów inwestycyjnych

W celu zapewnienia skuteczności, uczciwości i trwałego wpływu pomocy z funduszy strukturalnych projekty inwestycyjne powinny mieć charakter trwały. Jest to tzw. związanie z celem. Cele projektów określone we wnioskach powinny być realizowane co najmniej przez pewien ściśle określony czas. Na przykład inwestycje realizowane w ramach PROW działanie „Zwiększanie wartości dodanej”… muszą być wykorzystywane na cel określony we wniosku o pomoc przez co najmniej 5 lat. (beneficjent jest związany z celem przez okres 5 lat i w tym okresie może być kontrolowany).

Zasada należytego zarządzania finansami unijnymi

Środki budżetowe UE należy wykorzystywać zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami, mianowicie zgodnie z zasadami gospodarności, efektywności i skuteczności (rozporządzenie 1605/2002. Art. 27).

Zasada gospodarności oznacza, że zasoby wykorzystywane przez instytucję w celu wykonywania jej działalności zostają udostępnione w wymaganym czasie, we właściwej ilości i jakości oraz po najlepszej cenie.

Zasada efektywności oznacza dążenie do osiągnięcia jak najlepszego związku między zaangażowanymi zasobami a osiągniętymi wynikami.

Zasada skuteczności oznacza osiągnięcie określonych wyznaczonych celów oraz zamierzonych rezultatów. Zdefiniowane, wymierne, osiągalne, odpowiednie i określone w czasie cele powinny być wyznaczone we wszystkich obszarach działalności objętych budżetem.

Przy wydatkowaniu funduszy przez jednostki sektora finansów publicznych jest obowiązek wydatkowanie środków finansowych tylko w drodze postępowania o zamówienie publiczne.

Działania skierowane na pozyskanie korzyści w sposób sprzeczny z odpowiednimi celami prawa wspólnotowego mającymi zastosowanie w danym przypadku poprzez sztuczne stworzenie warunków w celu uzyskania tej korzyści, prowadzą do nieprzyznania lub wycofania korzyści.

Zasada jawności przyznawania pomocy

Pomoc finansowa udzielana jest tylko na wniosek beneficjenta składany np. w agencji płatniczej w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie naboru wniosków. Istnieje obowiązek publikowania list beneficjentów pomocy.

Ponadto beneficjenci są zobowiązani do umieszczenia informacji o realizacji projektów dofinansowanych środkami z UE. Są też specjale wytyczne w tym zakresie.

4. Agencje płatnicze dla WPR w Polsce

Tylko akredytowana agencja płatnicza jest instytucją uprawnioną do dokonywania płatności dla beneficjentów z EFRG i EFRROW..

Głównymi zadaniami agencji płatniczej są:

• dokonywanie płatności oraz ich księgowanie;

• zapewnienie kontroli: kwalifikowalności kosztów, procedur, zgodności operacji z obowiązującymi przepisami;

• gromadzenie i przechowywanie danych;

• planowanie wydatków i zapotrzebowań na środki;

• monitorowanie wykorzystania środków Programu; wykrywanie i informowanie o nieprawidłowościach;

• poświadczanie wiarygodności wydatków;

• dochodzenie należności środków w funduszu;

• publikowanie listy beneficjentów, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Agencja Płatnicza może delegować niektóre ze swoich zadań, a mianowicie:

• przyjmowanie wniosków o płatność;

• przeprowadzanie kontroli administracyjnych wniosków o płatność;

• wybór wniosków do kontroli na miejscu i przeprowadzanie kontroli;

• zatwierdzanie płatności;

• weryfikowanie zgodności wypłaconych kwot z zasadami wspólnotowymi.

Z powyższego wynika, ze agencja płatnicza nie może delegować zadań związanych dokonywaniem płatności i ich windykowaniem. Ponadto agencja płatnicza musi sprawować nadzór nad wykonywaniem zadań delegowanych. Z Komisją Europejską z wydatków rozlicza się tylko jedna agencja płatnicza.

W Polsce są dwie agencje płatnicze dla wspólnej polityki rolnej (EFRG) i jedna dla EFRROW. W niektórych państwach członkowskich UE występuje kilka, a nawet kilkadziesiąt agencji płatniczych. Na przykład we Włoszech czy Hiszpanii w każdym regionie funkcjonuję agencje płatnicze.

Agencjami płatniczymi są:

• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

• Agencja Rynku Rolnego.

Nad agencjami płatniczymi nadzór sprawuje Minister Finansów.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pełni rolę agencji płatniczej dla obydwu funduszy rolnych. W zakresie EFRG obsługuje płatności bezpośrednie.

ARiMR pełni funkcję agencji płatniczej dla całego PROW 2007 - 2013.

Agencja Rynku Rolnego obsługuje EFRG w z zakresie realizacji polityki wsparcia rynków rolnych.

Akredytacja agencji płatniczych

Warunkiem akredytacji agencji płatniczej dla WPR jest dysponowanie strukturą administracyjną i systemem wewnętrznej kontroli, które spełniają tak zwane kryteria akredytacyjne w zakresie (rozporządzenie 885/2006):

a) środowiska wewnętrznego;

b) działań kontrolnych;

c) informacji i komunikacji;

d) monitorowania.

Państwa członkowskie mogą ustanowić dodatkowe kryteria w celu uwzględniania wielkości, zakresu odpowiedzialności i innych szczególnych cech agencji płatniczej.

Badanie kryteriów akredytacyjnych przeprowadza audyt niezależny od agencji płatniczej. W Polsce akredytacji udziela Minister Finansów. W drodze stosownego rozporządzenia.

Wymagania akredytacyjne w zakresie kryterium środowisko wewnętrzne

Agencja musi dysponować kadrami i strukturą organizacyjną pozwalającą jej wykonywać, w odniesieniu do wydatków EFRG i EFRROW, następujące główne zadania:

• zatwierdzanie płatności i ich kontrola w celu ustalenia, w szczególności poprzez kontrole administracyjne i kontrole na miejscu, czy kwota, która zostanie wypłacona wnioskującemu, jest zgodna z zasadami wspólnotowymi.

• wypłacenie zatwierdzonej kwoty wnioskującemu

• rejestracja wszystkich wydatków EFRG i EFRROW na oddzielnych rachunkach

• agencji, które mają formę elektronicznego systemu przetwarzania danych, oraz przygotowanie okresowych zestawień wydatków, łącznie z miesięcznymi, kwartalnymi (w odniesieniu do EFRROW) i rocznymi deklaracjami kierowanymi do Komisji.

Struktura administracyjna agencji musi w sposób wyraźny zapewnić podział uprawnień i odpowiedzialności na wszystkich poziomach operacyjnych.

Agencja musi mieć odpowiednie zasoby ludzkie. Podział obowiązków polega na tym, że żaden urzędnik nie jest odpowiedzialny za więcej niż jeden z rodzajów obowiązków: zatwierdzania, wypłacania lub księgowania sum wpisywanych w ciężar EFRG lub EFRROW oraz że praca każdego urzędnika wykonującego jedno z tych zadań jest nadzorowana przez drugiego urzędnika (zasada dwóch par oczu).

.Wymagania akredytacyjne w zakresie kryterium działania kontrolne

Agencja posiada następujące procedury:

• przyjmowania, rejestracji i przetwarzania wniosków, łącznie z opisem wszystkich dokumentów, którymi należy się posługiwać.

• każdy urzędnik odpowiedzialny za zatwierdzanie płatności ma do swojej dyspozycji szczegółową listę weryfikacji, które jest obowiązany przeprowadzić, oraz poświadcza on w dokumentach załączonych do wniosku, że weryfikacje te zostały przeprowadzone. Poświadczenie to może być sporządzone w wersji elektronicznej. Będą one stanowić dowody dla wyższego urzędnika dokonującego przeglądu prowadzonych prac.

• Wniosek o płatność zostaje zatwierdzony dopiero po przeprowadzeniu wystarczających kontroli w celu sprawdzenia, czy jest on zgodny z zasadami wspólnotowymi. Kontrole te składają się z kontroli wymaganych przez rozporządzenie regulujące poszczególne środki, w ramach których wnioskuje się o pomoc finansową, oraz tych, które wymagane są na podstawie art. 9 rozporządzenia (WE) 1290/2005 do celów zapobiegania i wykrywania nadużyć i nieprawidłowości.

W przypadku EFRROW ustanowione zostały dodatkowe procedury w celu sprawdzenia, czy kryteria przyznawania pomocy były przestrzegane i czy były one zgodne z wszystkimi obowiązującymi zasadami wspólnotowymi, w szczególności z przepisami dotyczącymi zamówień publicznych i ochrony środowiska.

.

Procedury księgowe muszą gwarantować kompletność, dokładność i terminowość miesięcznych, kwartalnych (w przypadku EFRROW) i rocznych deklaracji oraz wykrywanie i korygowanie wszystkich błędów i przeoczeń, w szczególności poprzez kontrole i uzgadnianie przeprowadzane w określonych przedziałach czasowych.

Informacje związane z dokumentacją dowodową dotyczącą zatwierdzania, płatności, księgowania wniosków muszą być dostępne w agencji, aby w każdej chwili zapewnić wystarczająco szczegółowy ślad rewizyjny.

Wymagania akredytacyjne w zakresie kryterium informacja i komunikacja

Agencja ma procedury konieczne do zagwarantowania, że każda zmiana w przepisach Wspólnoty jest rejestrowana, a zalecenia, bazy danych i listy kontrolne uaktualniane w odpowiednim czasie.

Bezpieczeństwo systemów informacyjnych powinno opierać się na kryteriach ustalonych w norm uznanych na poziomie międzynarodowym:

Wymagania akredytacyjne w zakresie kryterium monitorowanie

Wewnętrzne działania kontrolne powinny obejmować co najmniej następujące obszary:

• praca służb obsługujących wnioski o pomoc i płatność, służb kontroli na miejscu, służb finansowych

• praca organów delegowanych

W agencji działają niezależne służby wewnętrznego. Służba audytu wewnętrznego sprawdza, czy procedury przyjęte przez agencję są wystarczające do zapewnienia zgodności z zasadami wspólnotowymi oraz dokładność, kompletność i terminowość rachunków.

5. Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli - IACS

Dla potrzeb obsługi płatności realizowanych w ramach WPR wszystkie państwa członkowskie musiały zbudować tzw. Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (ZSZiK) znany także pod nazwą IACS (Integrated Administration and Control System).

Poszczególne państwa członkowskie budowały własny, specyficzny system IACS uwzględniając specyfikę własnego rolnictwa.

W Polsce stworzono jeden centralny system. Budowę i prowadzenie systemu powierzono Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).

Polski ZSZiK obejmuję między innymi:

• Ewidencję producentów,

• Bazę identyfikacji działek rolnych,

• Bazę rejestracji zwierząt,

• Infrastrukturę informatyczną (programy, sprzęt),

• Wnioski pomocowe,

Nasz ZSZiK obsługuje procesy przyznawania wszystkie płatności powierzchniowych, a mianowicie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych oraz płatności powierzchniowych z PROW (program rolnośrodowiskowy, płatności ONW, zalesienia gruntów rolnych. System też jest wykorzystywany do różnych kontroli krzyżowych z innymi instrumentami pomocowymi.

Przy pomocy ZSZIK wykonuje się ewidencję wniosków o pomoc, przeprowadza się kontrolę administracyjną wniosków (na przykład sprawdzanie powierzchni działek rolnych, kontrola danych o zwierzętach gospodarskich), generuje się automatycznie decyzje dotyczące płatności, sporządza tzw. listy zleceń płatności i wreszcie dokonuje się płatności na konta beneficjentów. W ZSZiK są także narzędzia do typowania wniosków do kontroli na miejscu.

6. System kontroli wsparcia finansowego UE

Dotacje unijne z funduszy unijnych muszą być wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem. Dlatego szczególnego znaczenia nabiera system kontroli w tym zakresie.

System kontroli można ułożyć według następującej hierarchii:

1. kontrola administracyjna wniosków

2. Kontrola na miejscu

3. poświadczenie wiarygodności

4. kontrola skarbowa'

5. Kontrola unijna

• Służby Komisji Europejskiej

• Służby Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Kontrola administracyjna wniosków

Wnioski i pomoc i wnioski o płatność podlegają szczegółowej kontroli służb agencji płatniczej w aspekcie zgodności z całokształtem przepisów prawa regulującego dany rodzaj pomocy. Ta kontrola nosi nazwę kontroli administracyjnej. Przebieg kontroli administracyjnej jest szczegółowo opisany w tzw. książkach procedur obsługi wniosków. Sprawdza się czy wnioskodawca jest uprawniony do ubiegania się o pomoc i czy projekt kwalifikuje się do pomocy (ocena formalna wniosku), czy projekt planowanego przedsięwzięcia jest uzasadniony pod względem ekonomicznym (ocena ekonomiczna), czy koszty projektu mogą być zakwalifikowane do pomocy (ocena kosztorysowa). Sprawdza się także czy nie ma zagrożenia podwójnego finansowania projektu ze środków publicznych (kontrola krzyżowa).

Każdy wniosek zostaje dopiero zatwierdzony po przeprowadzeniu wystarczających kontroli w celu sprawdzenia czy jest on zgodny z zasadami wspólnotowymi.

Na uwagę zasługuje reguła kontroli administracyjnych zapisana w rozporządzeniu 1975/2006, a mianowicie: „przeprowadza się kontrole administracyjne wszystkich wniosków o wsparcie i wniosków o płatność; kontrole te obejmują wszystkie elementy, których kontrola za pomocą środków administracyjnych jest możliwa i stosowna”.

Kontrole na miejscu

Część projektów objętych dofinansowaniem i i innych płatności unijnych podlega tak zwanej kontroli na miejscu.

Agencja płatnicza organizują kontrole na miejscu zatwierdzonych operacji na podstawie odpowiedniej próby. Kontrole te przeprowadza się w miarę możliwości przed dokonaniem ostatecznej płatności na projekt. W EFRROW kontrolowane wydatki stanowią przynajmniej 4 % wydatków publicznych, które zostały zadeklarowane Komisji każdego roku, i przynajmniej 5 % wydatków publicznych zadeklarowanych Komisji podczas całego okresu programowania.

Zakres przedmiotowy kontroli na miejscu obejmuje na przykład:

• zgodność realizacji projektu z z jego założeniami;

• rozliczenia finansowe;

• prowadzenie i archiwizacja dokumentacji;

• sposób promocji projektu;

• sposób gromadzenia danych o ostatecznych beneficjentach;

• udzielanie pomocy publicznej.

Kontrola rozliczeń finansowych obejmuje: dokumenty księgowe na faktycznie poniesione usługi i towary. Sprawdza się czy jest prowadzona wydzielona księgowość, czy są oryginalne faktury, czy wkład własny jest zgodny z harmonogramem projektu, czy nie realizowano kosztów nie dotyczących projektu. Kontroluje się prawidłowość udzielania zamówień publicznych.

Poświadczenie wiarygodności

Każdego roku, w przypadku wydatków z funduszy rolnych kierownik agencji płatniczej oświadcza, że sprawozdanie finansowe z wydatków unijnych jest prawdziwe, wyczerpujące i przedstawia dokładny stan wydatków. Ponadto oświadcza, że procedury przyznawania pomocy są zarządzane, kontrolowane i dokumentowane zgodnie z zasadami wspólnotowymi ( rozporządzenie 885/2006.

Kontrola skarbowa

Do zadań kontroli skarbowej należą w szczególności kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej, a także wywiązywania się z warunków finansowania pomocy z tych środków oraz certyfikacja i wydawanie deklaracji zamknięcia pomocy ze środków pochodzących z Unii Europejskiej. Kontroli skarbowej podlegają wydatkujący, przekazujący i otrzymujący środki pochodzące z Unii Europejskiej Kontrolę wykonuje 16 urzędów kontroli skarbowej (UKS-y).

Kontrole unijne

Odpowiednie kontrole dotyczące środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności sprawują również instytucje Wspólnoty. W szczególności są to Europejski Trybunał Obrachunkowy oraz Komisja Europejska. Kontrole z Unii Europejskiej

7. Płatności bezpośrednie do gruntów rolnych

Struktura obsługi płatności bezpośrednich

W Polsce za przyznawanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych odpowiedzialna jest jedna akredytowana agencja płatnicza. Jest nią Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Agencja realizuje zadania w jednostkach organizacyjnych zorganizowanych w trzystopniową strukturę organizacyjną: Centrala, 16 Oddziałów Regionalnych, 315 Biur Powiatowych.

W systemie obsługi płatności bezpośrednich Centrala realizuje następujące zadania:

• Opracowywanie procedur, dokumentacji i instrukcji dotyczących obsługi płatności

• Prowadzenie baz referencyjnych: System Identyfikacji Działek Rolnych (LPIS), System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, System Ewidencji Producentów,

• Naliczanie płatności,

• Kontrola naliczania i realizacja płatności;

• Transfer danych i współpraca z systemami zewnętrznymi;

• Przeprowadzanie kontroli metodą teledetekcji;

• Nadzór nad kontrolą na miejscu;

• Prowadzenie rachunkowości;

• Opracowywanie planów finansowych;

• Prowadzenie monitoringu i bieżącej analizy realizacji planów finansowych;

• Odzyskiwanie należności oraz utrzymywanie kontaktów z dłużnikami;

• Obsługa druków masowych (przygotowanie, zlecenie wykonania, dystrybucja);

• Przygotowywanie materiałów sprawozdawczych wynikających z prawodawstwa UE i krajowego w zakresie realizowanych zadań;

• Odziały Regionalne wykonują zadania:

• Przeprowadzanie kontroli na miejscu;

• Obsługa odwołań w zakresie płatności, których autoryzacja realizowana będzie na poziomie biura powiatowego;

• Wykonywanie kontroli wewnętrznej w biurach powiatowych.

Dyrektor Oddziału Regionalnego pełni funkcję organu administracyjnego II instancji w procesie przyznawania płatności, tzn rozpatruje odwołania beneficjentów od decyzji kierownika biura powiatowego.

Do głównych zadań Biur Powiatowych:

• Przyjmowanie wniosków od beneficjentów 

• Kontrola administracyjna przy użyciu skomputeryzowanej bazy danych w celu weryfikacji kwalifikowania się do pomocy

• Wyjaśnianie z rolnikiem błędów i nieprawidłowości we wniosku (korespondencja z beneficjentem);

• Zatwierdzanie danych pochodzących z wniosków w systemie informatycznym;

• Archiwizacja dokumentów

• Wydawanie decyzji o przyznaniu płatności (tzw. autoryzacja);

• Tworzenie list naliczonych płatności i przekazywanie ich do Centrali;

Kierownik Biura powiatowego pełni funkcję organu administracyjnego I instancji, tzn. podejmuje decyzje o przyznaniu/odmowie przyznania płatności.

Rodzaje płatności bezpośrednie do gruntów rolnych

Na płatności bezpośrednie składają się:

• Jednolita płatność obszarowa

• Krajowe płatności uzupełniające: płatność do powierzchni grupy upraw podstawowych ; płatność do chmieli; płatność zwierzęca,

• Płatność cukrowa

• Płatności do roślin energetycznych,

• Płatność do rzepaku,

• Płatność do pomidorów płatność do owoców miękkich,

• Jednolita płatność obszarowa (JPO)

Jednolita płatność obszarowa

JPO przysługuje na grunty wykorzystywane rolniczo, tj. grunty orne, uprawy wieloletnie, trwałe użytki zielone, ogródki przydomowe oraz działki rolne obsadzone zagajnikami o krótkiej rotacji, utrzymywane w dobrej kulturze rolnej na dzień 30 czerwca 2003 r.

Producentowi rolnemu przysługuje jednolita płatność obszarowa na grunty rolne będące w jego posiadaniu w dniu 31 maja danego roku, wchodzące w skład gospodarstwa rolnego i kwalifikujące się do objęcia tą płatnością, jeżeli:

• w tym dniu posiada działki rolne o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1ha - minimalna powierzchnia pojedynczej działki rolnej w ramach złożonego wniosku wynosi 0,1 ha powierzchni gruntów wykorzystywanych rolniczo;

• wszystkie grunty rolne są utrzymywane w dobrej kulturze rolnej przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska (zgodnie z normami) przez rok kalendarzowy, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności;

• spełnia wymogi wzajemnej zgodności;

• został mu nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności.

Płatność przyznawana jest na wniosek rolnika, który składa się w terminie od dnia 15 marca do dnia 15 maja danego roku w biurze powiatowym ARiMR właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę rolnika.

Dopuszczalne jest złożenie wniosku w terminie 25 dni kalendarzowych po tym terminie, czyli do dnia 9 czerwca danego roku, jednak za każdy dzień roboczy opóźnienia należna rolnikowi płatność będzie pomniejszana o 1%. Zmiany do złożonego wniosku o przyznanie płatności, dotyczące sposobu użytkowania ziem lub systemu pomocowego w odniesieniu do poszczególnych działek, rolnicy mogą składać do dnia 31 maja. Można również złożyć zmiany do wniosku do dnia 9 czerwca danego roku, jednak zmiana ta spowoduje zmniejszenie kwoty płatności odnoszącej się do powierzchni działek, dla których dokonano zmian lub powierzchni działek dodanych - o 1% za każdy dzień roboczy opóźnienia.

Jeżeli przed ww. terminami ARiMR poinformowała rolnika o stwierdzonych nieprawidłowościach we wniosku lub jeśli powiadomiła rolnika o zamiarze przeprowadzenia kontroli na miejscu i jeśli ta kontrola ujawni nieprawidłowości, zmiany do wniosku nie będą uwzględnione w odniesieniu do działek rolnych, w przypadku, których stwierdzono nieprawidłowości.

Rolnik może w każdej chwili wycofać wniosek o przyznanie pomocy może w całości lub w części po pisemnym zawiadomieniu. Jeśli Agencja poinformowała rolnika o nieprawidłowościach we wniosku pomocowym lub o zamiarze przeprowadzenia kontroli na miejscu i jeśli ta kontrola ujawni nieprawidłowości, wycofanie nie będzie zatwierdzone w odniesieniu do części wniosku, w której wykryto nieprawidłowości.

Płatność przyznawana jest przez kierownika biura powiatowego w drodze decyzji administracyjnej, od której przysługuje odwołanie do dyrektora oddziału regionalnego Agencji.

Do jednolitej płatności obszarowej zastosowanie ma zasada stopniowego dochodzenia do poziomu płatności bezpośrednich stosowanego w krajach UE-15. Oznacza to, iż od 2004 r. poziom tych płatności każdego roku wzrasta (do momentu osiągnięcia wartości 100%) i kształtuje się na poziomie 25%, 30%, 35%, 40%, 50%, 60%, 70%, 80%, 90%, a w 2013 r. wyniesie 100% poziomu płatności stosowanych w „starych” państwach Unii Europejskiej na dzień 30 kwietnia 2004 r.

Stawkę JPO przypadającą na jeden hektar oblicza się poprzez podzielenie rocznej puli środków finansowych określonej w przepisach wspólnotowych dla każdego państwa członkowskiego przez powierzchnię użytków rolnych danego państwa. Powierzchnia ta, wynosząca w przypadku Polski 14 337 tys. ha, jest równa sumie wykorzystywanych rolniczo powierzchni użytków rolnych państwa, które na dzień 30 czerwca 2003 r. utrzymywane były w dobrej kulturze rolnej. Jeśli jednak w danym roku, w wyniku zgłoszenia większej powierzchni, niż powierzchnia referencyjna, suma wypłat wynikająca ze złożonych wniosków miałaby przekroczyć roczną kopertę finansową, wówczas, proporcjonalnie do skali przekroczenia - poprzez zastosowanie współczynnika redukcji - stawka płatności podstawowej przysługującej na hektar ulegnie zmniejszeniu.

Krajowe płatności uzupełniające

Polska, korzystając z możliwości przewidzianej dla nowych państw członkowskich w prawie wspólnotowym stosuje również krajowe płatności uzupełniające (UPO). Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 73/2009 płatności wspólnotowe mogą zostać uzupełnione przez państwo członkowskie o nie więcej niż 30% poziomu płatności stosowanych w UE-15 na dzień 30 kwietnia 2004 r. UPO mogą być wypłacane do czasu osiągnięcia, przez Polskę (zgodnie z zasadą stopniowego dochodzenia do pełnego poziomu dopłat) poziomu 100 % płatności stosowanych w UE - 15 na dzień 30 kwietnia 2004 r., tj. do końca 2012 roku.

Obszarowe płatności uzupełniające przysługują rolnikom, którzy w danym roku spełniają warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej i złożyli wniosek o przyznanie tej płatności.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa realizuje obszarowe płatności uzupełniające do trzech rodzajów upraw:

• do tzw. grupy upraw podstawowych (sektor 1),

• do chmielu (w dwóch częściach: związanej i niezwiązanej z produkcją), oraz

• do roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych (tzw. Płatność zwierzęca).

W Polsce stosowane są również krajowe płatności uzupełniające do: tytoniu oraz skrobi ziemniaczanej. Płatności te są realizowane przez Agencję Rynku Rolnego.

Płatność ta przysługuje to powierzchni uprawy licznych gatunków roślin, zbóż, roślin wysokobiałkowych, rzepaku.

Wysokość płatności w danym roku ustala się jako iloczyn deklarowanej przez rolnika powierzchni kwalifikującej się do objęcia płatnościami a stawką płatności na ha.

Stawki płatności bezpośrednich

Stawkę płatności JPO określa corocznie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w porozumieniu z Ministrem Finansów, w drodze rozporządzenia.

Za 2009 r. płatności bezpośrednie wynoszą:

• jednolita płatność obszarowa - 506,98 zł na 1 ha gruntów rolnych

• płatność uzupełniająca na 1 ha powierzchni uprawy: a) roślin określonych w § 2 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie rodzajów roślin objętych płatnością uzupełniającą oraz szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego - 356,47 zł; b) roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych - 502,62 zł; c) chmielu (płatność związana z produkcją) - 507,54 zł; d) chmielu (płatność niezwiązana z produkcją) - 861,32 zł.

• płatność cukrowa- 53,47 zł na 1 tonę buraków cukrowych,

• płatność do pomidorów - 166,82 zł na 1 tonę pomidorów.

• pomoc krajowa z tytułu owoców miękkich - 719,02 zł na 1 ha powierzchni uprawy.

23

str. 23

---