SĄD NAJWYŻSZY

SN funkcjonuje na podstawie uregulowań konstytucyjnych oraz ustawy z dnia 23 listopada 2002 roku o Sądzie Najwyższym. Jest naczelnym organem wymiaru sprawiedliwości, sprawującym nadzór judykacyjny, czyli nadzór nad działalnością sądów powszechnych i szczególnych w zakresie orzekania. Nadzór judykacyjny funkcjonuje jako instancyjny, polegający na rozpoznaniu środków odwoławczych od orzeczeń sądów niższej instancji i nadzór pozainstancyjny, polegający na podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Do zadań SN należy sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzeczeń sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji i innych środków odwoławczych, podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne, rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzenia ważności wyborów, referendum, opiniowanie projektów ustaw, na podstawie, których orzekają i funkcjonują sądy. SN dzieli się na Izby: Cywilną, Karną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Wojskową. W SN działa kancelaria Pierwszego Prezesa SN, wykonująca zadania związane z obowiązkami Pierwszego prezesa SN w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjno - gospodarczych. Kieruje ją Szef kancelarii, którego mianuje i odwołuje Pierwszy Prezes SN. Biuro Studiów i Analiz SN wykonuje zadania związane z pełnieniem przez SN oraz jego prezesa funkcji związanych z pieczą na d zgodnością z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów powszechnych i szczególnych oraz ocenę spójności prawa stosowanego przez sądy. Biurem kieruje dyrektor, powoływany i odwoływany przez Pierwszego Prezesa SN.

Sąd Najwyższy jako naczelny organ wymiaru sprawiedliwości sprawuje nadzór judykacyjny, czyli nadzór nad działalnością sądów powszechnych i szczególnych w zakresie orzekania, normuje to Konstytucja RP w art. 183 gdzie stanowi: „Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania”. Nadzór judykacyjny funkcjonuje jako nadzór instancyjny i pozainstancyjny. Nadzór instancyjny polega na rozpoznawaniu środków odwoławczych od orzeczeń sądów niższej instancji. Nadzór pozainstancyjny natomiast polega na podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych lub SN ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes SN może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie 7 sędziów. Z wnioskowaniem takim mogą również wystąpić rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny. Jeżeli SN uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga wyjaśnienia, podejmuje uchwałę, a w przeciwnym razie odmawia jej podjęcia i umarza postępowanie. Skład 7 sędziów może przedstawić zagadnienie prawne składowi izby, natomiast izba - składowi 2 lub więcej izb lub pełnemu składowi SN. Uchwały pełnego składu SN, składu połączonych izb z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych.

Organami SN są: Pierwszy Prezes SN, Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izby SN i Kolegium SN. Pierwszy Prezes SN jest powoływany przez Prezydenta RP na 6 - letnią kadencję, spośród sędziów SN w stanie czynnym. Kieruje on pracami i reprezentuje SN oraz wykonuje czynności określone ustawą, regulaminem, powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów w izbach na wniosek Prezesa SN, a w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym reprezentuje SN. Prezes SN jest zastępcą Pierwszego Prezesa SN i kieruje pracą poszczególnych izb. Powołuje go i odwołuje na wniosek Pierwszego PSN Prezydent RP, spośród sędziów SN w stanie czynnym. Do kompetencji zgromadzenia sędziów izby SN należy omawianie corocznego projektu informacji o działalności izb, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziego SN, Prezesa SN, Pierwszego PSN i przewodniczących wydziałów, wybór 2 członków oraz zastępcy członka Kolegium SN. Zgromadzeniu przewodniczy Prezes SN.

Status sędziego Sądu Najwyższego: Sędzią SN może być osoba, która ma obywatelstwo polskie, pełnię praw, nieskazitelny charakter, ukończone studia prawnicze, wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, ma dobry stan zdrowia i co najmniej 10 lat praktyki na stanowisku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy i notariusza. Prawa i obowiązki sędziów SN są takie same jak sędziów sądów powszechnych. Inne są zasady wygaśnięcia stosunku służbowego, a mianowicie wygasa on z chwilą śmierci, zrzeczenia się, prawomocne zakazu zajmowania stanowiska sędziego lub utraty obywatelstwa polskiego lub przejścia w stan spoczynku - 70 lat. Może przejść w stan spoczynku na swój wniosek po ukończeniu 65 roku życia lub 65 roku życia jeżeli przepracował w SN co najmniej 9 lat. Wniosek o przejście sędziego w stan spoczynku wnosi również Kolegium SN, z powodu choroby lub utraty sił i uznania przez lekarza orzecznika ZUS za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.

Rzecznik praw obywatelskich

Status RZPO reguluje ustawa z 15 lipca 1987 roku o RZPO. Funkcja ta powierzana jest osobom o wysokim autorytecie moralnym, darzonym szacunkiem i autorytetem społecznym. Obecnie w RP RZPO jest prof. Andrzej Zoll. Rzecznik Praw Obywatelskich zaliczony jest do organów pomocy prawnej. Zgodnie z art. 208 Konstytucji RP RZPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. RZ podejmuje działalność jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszeniu praw i wolności człowieka i obywatela a także na wniosek obywateli, organizacji, organów samorządów, RZ Praw Dziecka lub z własnej inicjatywy. Po zapoznaniu się ze sprawą RZPO podejmuje bądź oddala wniosek zawiadamiając o tym wnioskodawcę. Jeśli sprawę podejmie, może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o jej zbadanie do właściwych organów : nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej ewentualnie może zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej spraw. Prowadząc postępowanie wyjaśniające RZ ma prawo zbadać każdą sprawę na miejscu, bez uprzedzenia, żądać wyjaśnień, przedstawienie akt sprawy. Po zbadaniu sprawy RZ może:

1. Wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw

2. Skierować wystąpienie do organu, gdzie stwierdził naruszenie

3. Zwrócić się do organu nadrzędnego na w/w jednostką

4. Żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, brać udział w toczącym się postępowaniu na prawach prokuratora

5. Żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu

6. Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, uczestniczyć w takich postępowaniach na prawach prokuratora

7. Wystąpić z wnioskiem o ukaranie a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniach o wykroczenia

8. Wnieść kasację od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie innych przepisów.

Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem moralnym i dużą wrażliwością społeczną . RZ powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo 35 posłów. Kadencja trwa 5 lat od dnia ślubowania przed Sejmem . ta sama osoba może być dwie kadencję. RZ obowiązuje tzw. incompatibilitas, tzn. nie może zajmować innego stanowiska które utrudniało by wypełnianie przez niego obowiązków RZ.( wyjątek profesor szkoły wyższej ). W swej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów, przysługuje mu immunitet formalny. RZ wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura RZPO.

Ustrój i organizacja sądów administracyjnych. Wojewódzkie sądy administracyjne. Naczelny sąd administracyjny.

Kwalifikacje sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego: Sędziów sądów administracyjnych do pełnienia urzędu powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sędziowie sądów administracyjnych są powoływani na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego albo Naczelnego Sądu Administracyjnego. Są oni niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Kandydat na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego musi mieć ukończone 35 lat, dobry stan zdrowia, wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy z zakresu prawa administracyjnego, pracować, co najmniej 8 lat na stanowisku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza lub 10 lat w pozostałych instytucjach publicznych na stanowiskach związanych z tworzeniem lub stosowaniem prawa administracyjnego. Kandydatem na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być prawnik wyróżniający się wiedzą z dziedziny administracji publicznej i prawa administracyjnego, pracował 10 lat na stanowiskach sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego lub notariusza, ma ukończone 40 lat. Status, prawa i obowiązki sędziów sądów administracyjnych są takie jak sędziów sądów powszechnych z wyjątkiem przejścia w stan spoczynku sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, a mianowicie sędzia NSA przechodzi w stan spoczynku w wieku 70 lat a na swój wniosek 65 lat lub, 60 jeżeli przepracował w NSA 9 lat.

Organy wojewódzkiego sądu administracyjnego: Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego lub więcej województw. Dzieli się on na wydziały tworzone i znoszone przez Prezesa NSA. Wydziałem kieruje prezes, wice lub wyznaczony sędzia. Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne i kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego. Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego kieruje i reprezentuje sąd na zewnątrz, pełni czynności administracji sądowej, ma prawo do wglądu w czynności właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego z żądaniem wyjaśnienia i usunięcia uchybień, może uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem. Prezesa i wice sądu wojewódzkiego administracyjnego powołuje Prezes NSA. Zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkich sądu administracyjnego składa się z sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, jego przewodniczącym jest prezes. Do zadań zgromadzenia należą: rozpatrywanie informacji prezesa o rocznej działalności sądu, przedstawianie Krajowej Radzie Sadownictwa kandydatów na sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesa i wice wojewódzkiego sądu administracyjnego, ustalenie liczby, składu, wybieranie członków kolegium sądu, zgłaszanie kandydatów do Krajowej Rady Sądownictwa. Kolegium sądu ustala podział czynności, zasady przydzielania spraw sędziom, przedstawia opinię o kandydatach na sędziów. Przewodniczącym kolegium jest prezes sądu. W wojewódzkim sądzie apelacyjnym pracują również asesorzy i referendarze sądowi.

Struktura Naczelnego Sądu Administracyjnego i jego kompetencje: NSA ma siedzibę w Warszawie. W jego skład wchodzą: prezes, wice oraz sędziowie, zaś organami NSA są: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA i Kolegium NSA. Prezesa NSA powołuje Prezydent RP na 6 - letnią kadencję, spośród 2 kandydatów wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Prezes kieruje pracami sądu, reprezentuje go na zewnątrz, wykonuje czynności administracji sądowej. Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA rozpatruje informacje o rocznej działalności sądu, przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów, wybiera kandydatów na stanowiska Prezesa NSA, ustala skład i wybiera członków Kolegium NSA i dokonuje zmian w jego składzie. Do zadań Kolegium NSA należy ustalanie podziału czynności i zasad przydziału spraw sędziom, opiniuje kandydatów na stanowiska sędziów, podejmuje decyzje w sprawie tworzenia i znoszenia wydziałów, przewodniczących wydziałów. Kadencja Kolegium NSA trwa 3 lata, jego przewodniczącym jest Prezes NSA. NSA dzieli się na: Izbę Finansową, Gospodarczą i Ogólnoadministracyjną.

Izba Finansowa sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach zobowiązań podatkowych i innych świadczeń pieniężnych. Izba Gospodarcza sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizowych, papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeniowych, cen, ceł, stawek taryfowych oraz opłat. Izba Ogólnoadministracyjna sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach z zakresu budownictwa, nadzoru budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa, leśnictwa, zatrudnienia, ustroju terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, prywatyzacji mienia, powszechnego obowiązku wojskowego, spraw wewnętrznych. Pracami izb kieruje wiceprezes NSA. W NSA działa Kancelaria Prezesa NSA oraz Biuro Orzecznictwa. Kancelaria Prezesa NSA wykonuje zadania związane z pełnieniem przez Prezesa NSA czynności w sprawach finansowych, kadrowych, administracyjno-gospodarczych. Kancelarią kieruje Szef Kancelarii, natomiast Biuro Orzecznictwa wykonuje zadania związane z czynnościami Prezesa z zakresu sprawności postępowania sądowego oraz orzecznictwa. Biurem kieruje dyrektor. Do zadań NSA należy:

- rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych

- podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy prawne,

- rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących wątpliwości w sprawach sądowo administracyjnych

- rozstrzyganie sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz sporów kompetencyjnych i innych spraw należących do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.

Władza sądownicza Trybunałów. TS i TK. Organizacja i kompetencje.

Trybunał Stanu - struktura i kompetencje: Podstawą funkcjonowania Trybunału Stanu jest Konstytucja RP oraz ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o Trybunale Stanu. Zgodnie z art. 173 i 174 Konstytucji sądy i Trybunały są władzą niezależną i odrębną od innych władz, które mają prawo wydawania wyroków w imieniu RP. Trybunał Stanu jest organem sądowniczym, ale nie należy do sądów powszechnych ani do szczególnych. Odpowiedzialność przed TS ponoszą osoby zajmujące kluczowe stanowiska w państwie: Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie RM, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes NIK, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Ministrowie, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania naruszyły, chociażby nieumyślnie Konstytucje lub ustawę. Za czyny takie o ile nie wypełniają znamion przestępstwa lub przestępstwa skarbowego TS wymierza karę utratę czynnego i biernego prawa wyborczego we wszystkich wyborach, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych lub samorządowych, utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych. Za naruszenie zakazów odnoszących się do posła lub senatora TS orzeka pozbawienie mandatu poselskiego. Kary dotyczące utraty praw i zakazów mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat. W razie uznania przez TS chociażby nieumyślnego popełnienia czynów TS orzeka odpowiednio dla prezydenta złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób - utratę zajmowanych stanowisk. Za czyny stanowiące przestępstwa w tym także skarbowe TS orzeka kary lub środki karne przewidziane w ustawie. Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu na wstępny wniosek złożony Marszałkowi Sejmu, przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia. Urząd Prezydenta w takim momencie ulega zawieszeniu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą ZN podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN. Jeżeli ZN nie podejmuje uchwały umarza się postępowanie w sprawie. Prawo do pociągnięcia pozostałych osób do odpowiedzialności przed TS przysługuje wyłącznie Sejmowi. Wstępny wniosek może być złożony Marszałkowi Sejmu prze Prezydenta, co najmniej 115 posłów, komisję śledczą. Sejm podejmuje uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed TS tych osób bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. TS zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, zachowuje swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu TS.

Skład TS określony jest w Konstytucji w art. 199 i ustawie o TS. Składa się z przewodniczącego, 2 zastępców i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa członków musza mieć kwalifikacje sędziów. Przewodniczącym TS jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Członkowie TS są niezawiśli w sprawowaniu funkcji sędziów i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Korzystają z immunitetu formalnego, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej członka TS wyraża w drodze uchwały TS. TS jest sądem 1 i 2 instancji. W 1 instancji orzeka w składzie przewodniczącego i 4 członków, w 2 instancji w składzie przewodniczącego i 6 członków, z wyłączeniem sędziów, którzy uczestniczyli w rozpatrywaniu sprawy w 1 instancji. Jeżeli w sprawie pojawi się zagadnienie wymagające wykładni zasadniczej, TS może odroczyć sprawę w celu rozpatrzenia jej przez pełny skład TS.

Trybunał Konstytucyjny - struktura i kompetencje. TK funkcjonuje na podstawie konstytucji oraz ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 roku o TK. Jest organem władzy sądowniczej, powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, której ratyfikacja wymaga zgody w ustawie, zgodności przepisów prawa, wydawane przez centralne organy państwowe z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, skargi konstytucyjnej wniesionej po wyczerpaniu drogi prawnej, sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, TK na wniosek Prezydenta stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją, TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić o takiej niemożności. Każdy sąd może przedstawić TK zapytanie prawne, co do wszelkich zgodności, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sadem.

W skład TK wchodzi 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat. Sędzią TK może być osoba posiadająca kwalifikacje sędziego SN lub NSA i wyróżniająca się wiedza prawniczą. Kandydatów przedstawia, co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała zapada bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy posłów. Prezesa i wice powołuje Prezydent spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne. Sędziowie TK są niezawiśli w sprawowaniu swojej funkcji i podlegają tylko Konstytucji. Korzystają z immunitetu formalnego, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej wyraża Zgromadzenie Sędziów TK. Sędzia TK odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności urzędu lub nieetyczne zachowanie, karą upomnienia, nagany lub usunięcia ze stanowiska sędziego TK. Sędzia przechodzi w stan spoczynku po ukończeniu swojej kadencji, ale ma prawo powrotu do poprzednio zajmowanego stanowiska.

Organami TK są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes TK. Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie TK. Do kompetencji zgromadzania należy uchwalanie regulaminu TK, wybór kandydatów na prezesa i wice, uchwalanie statutu Biura Trybunału, projektu dochodów i wydatków. Prezes TK reprezentuje TK na zewnątrz oraz wykonuje czynności określone w regulaminie i ustawie.

KRS: skład i kompetencje

Krajowa Rada Sądownictwa składa się z 25 członków (art. 187 ust. 1 Konstytucji): Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Ministra Sprawiedliwości (wchodzą w skład KRS z urzędu, na czas sprawowania funkcji), jednej osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. Kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata (art. 187 ust. 3 Konstytucji). Pierwszy skład Rady ukonstytuował się na posiedzeniu, które odbyło się 23 lutego 1990. Wprowadzona została do polskiego systemu konstytucyjnego w 1989 r. Krajowa Rada Sądownictwa to konstytucyjny organ państwa stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Ma ona prawo występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych dotyczących nieza­leżności sądów i niezawisłości sędziów. Jej kompetencje: a) rozpatrywanie kandydatur na stanowiska sędziów SN, NSA, sądów powszechnych i sądów wojskowych oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o ich powo­łanie, b) rozpatrywanie i rozstrzyganie wniosków o przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe ze względu na powagę stanowiska sędziego, d) wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który przekroczył 65 lat życia, e) wypowiadanie się w sprawie zasad etyki zawodowej sędziów. Utrzymany został trójdzielny charakter składu Rady: administracyjno-samorzą­dowo-polityczny.

Sądownictwo powszechne

Wymiar sprawiedliwości jest to działalność państwa realizowane przez niezależne sądy a polegająca na zastosowaniu prawa do konkretnych stanów faktycznych rozpoznawanych w różnych sprawach. Organy wymiaru sprawiedliwości w znaczeniu wąskim to organ sądowy powołany do rozstrzygania i wszystkie organy rozstrzygające spory co do prawa za pomocą środków przewidzianych w prawie. W znaczeniu szerokim to organy w znaczeniu wąskim plus wszystkie organy ochrony prawnej współdziałające z nimi przy realizacji działalności rozstrzygającej, np. prokurator, adwokat, organizacje społeczne. Zgodnie z art. 175 Konstytucji RP wymiar sprawiedliwości w RP sprawują: Sad Najwyższy, sądy powszechne ( rejonowe, okręgowe, apelacyjne ), sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Zasada to idea przewodnia spajająca instytucje prawne umożliwiająca stworzenie spójnego, uporządkowanego systemu rozwiązań prawnych, w oparciu których ustawodawca tworzy instytucje. Zasady dzielimy na konstytucyjne dotyczące ochrony praw i wolności obywateli i dotyczące ustroju organów. Do pierwszych należą: równość wobec prawa - art. 32 ust. 1, prawnej ochrony życia - art. 38, niewinności - art. 42 ust. 3, prawo do sądu - art. 45 ust. 1, prawo do obrony w postępowaniu karnym - art. 42 ust. 2. Do zasad dotyczących ustroju organów należą:

• zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości - art. 175 ust.1. w RP wymiar sprawiedliwości sprawują organy sądowe: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, szczególne. Zasada prymatu sądów w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

• dwuinstancyjność postępowania sądowego zagwarantowana w art. 176 ust.1, przynajmniej 1 instancja merytoryczna, przynajmniej 1 odwoławcza

• niezawisłość sędziowska - 178 ust. 1

• niezależność sądów - 173

• udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości - 182

Organizacja sądów powszechnych uregulowana jest w ustawie z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Zajmują się one rozpatrywaniem spraw cywilnych, karnych, gospodarczych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Sądy rejonowe tworzone są dla jednej lub więcej gmin, sądy okręgowe dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, a sądy apelacyjne dla obszaru co najmniej dwóch okręgów sądowych.

Sądy dzielą się na wydziały, którymi kieruje przewodniczący. Jest nim prezes, wiceprezes sądu lub inny sędzia.

Sąd rejonowy dzieli się na wydziały: cywilny do spraw cywilnych, karny do spraw karnych, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w drugiej instancji, rodzinny i nieletnich do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych, pracy do spraw z zakresu prawa pracy, ksiąg wieczystych do prowadzenia ksiąg wieczystych i postępowania wieczystoksięgowego, sądy grodzkie jako wydziały zamiejscowe sądów rejonowych , którym powierza się sprawy o wykroczenia w 1 instancji, wykroczenia i postępowania skarbowe, o przestępstwa ścigane na wniosek prywatny i sprawy karne i cywilne w postępowaniu uproszczonym.

Sądy okręgowe dzieli się na wydziały: cywilny do rozpatrywania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych , w drugiej instancji spraw cywilnych, karny do spraw karnych w 1 i 2 instancji, do spraw w 2 instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego wobec którego zastosowano środek poprawczy, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym z prawa karnego, pracy i ubezpieczeń społecznych i gospodarczy.

Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały: cywilny do spraw cywilnych, gospodarczych, rodzinnych i opiekuńczych 2 instancji, karny do spraw karnych 2 instancji i pracy i ubezpieczeń społecznych

Nadzór judykacyjny na d sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy, zaś nadzór administracyjny -Minister Sprawiedliwości, za pośrednictwem prezesów sądów lub właściwą służbę nadzoru.

Organy sądów, do których należą: w sądzie rejonowym prezes i kierownik finansowy sądu, w sądzie okręgowym prezes, kolegium sądu okręgowego i dyrektor sądu okręgowego, w sądzie apelacyjnym prezes sądu, kolegium sądu apelacyjnego i dyrektor sądu apelacyjnego.

Prezesi sądów oraz kierownik finansowy i dyrektorzy sądów są organami jednoosobowymi, zaś kolegia należą do organów kolegialnych.

Prezes sądu kieruje sądem, reprezentuje go na zewnątrz, pełni czynności z zakresu administracji sądowej, jest zwierzchnikiem służbowym sędziów danego sądu, powierza i zwalnia sędziów z pełnienia swojej funkcji. W zakresie administracji podlega on Ministrowi Sprawiedliwości oraz prezesowi sądu przełożonego. Prezesa sądu rejonowego powołuje Minister spośród sędziów sądu rejonowego lub okręgowego na okres 4 lat. Prezesa sądu okręgowego powołuje Minister spośród sędziów sądu okręgowego i apelacyjnego na okres 6 lat. Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister spośród sędziów sądu apelacyjnego na okres 6 lat

Kolegium sądu okręgowego składa się z 4 do 8 członków wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu spośród jego członków w tym w połowie z sędziów okręgowych i prezesa sądu okręgowego. Do zadań kolegium należy: ustalanie podziału czynności, spraw zastępstw sędziów i referendarzy oraz zasad przydziału prac, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziów rejonowych i prezesa i wice sądów rejonowych, przewodniczących , zastępców wydziałów, wizytatorów, kierowników szkoleń oraz rzecznika prasowego, asesora sądowego, wyrażanie zgody na delegowanie sędziego wypowiadanie się w przypadkach naruszeń etyki sędziowskiej.

Kolegium sądu apelacyjnego składa się z 3 do 5 członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego, spośród sędziów tego sądu i prezesa na okres 2 lat, a jego przewodniczącym jest prezes sadu apelacyjnego. Do kompetencji kolegium należy: ustalanie podziału czynności, zasad zastępstw w sądzie apelacyjnym, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziów, wiceprezesa, przewodniczących wydziałów, wizytatorów oraz rzecznika prasowego, wypowiadanie się w sprawach naruszeń etyki sędziowskiej.

Kierownik finansowy i dyrektor są organami finansowymi sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Organy te są powoływane i odwoływane przez Ministra, dysponują one budżetem sądów, sprawują kontrolę gospodarki finansowej i mienia Skarbu Państwa oraz wykonują zadnia związane z infrastrukturą sądów i techniczno- organizacyjnym funkcjonowaniem.

W sądach powszechnych funkcjonuje samorząd sędziowski, którego organami kolegialnymi są: zgromadzenie ogólne sędziów okręgu i zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów sędziów sądów rejonowych działających w obszarze właściwości sądu okręgowego w liczbie 2/3 liczby sędziów sądu okręgowego, jego przewodniczącym jest prezes sądu okręgowego. Do zadań zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu należy: przedstawianie Krajowej radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów, wybieranie przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów, wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu okręgowego, ustalanie i wybieranie członków kolegium sądu okręgowego, wysłuchiwanie opinii prezesa o działalności sądów okręgowych, rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegiów oraz omawianie kierunków jego pracy.

Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego składa się z sędziów tego sądu, jego przewodniczącym jest prezes sądu apelacyjnego. Do zadań zgromadzenia należy: przedstawienie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego, wybieranie przedstawicieli na zebrania przedstawicieli zgromadzeń ogólnych , wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa, wybieranie członków kolegium, wybieranie kandydatów na rzecznika dyscyplinarnego, wysłuchanie informacji prezesa o sądzie i opiniowanie, rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegium sądu apelacyjnego.

Odpowiedzialność sędziów reguluje rozdział 3 pusp., przesłanki odpowiedzialności są odesłane do kpk. Odpowiedzialnością jest czyn sędziego rozumiany jako działanie lub zaniechanie, zawiniony, zindywidualizowany, dyscyplinarnie bezprawny - przewinienie służbowe i społecznie szkodliwy, czyli wywierający ujemny wpływ na godność urzędu sędziego. Ustawa wyróżnia 2 rodzaje przewinień dyscyplinarnych: przewinienie służbowe - zachowanie sędziego naruszające jego obowiązki wynikające wprost z ustawy bądź polecenia służbowego lub z przepisów prawa pracy i 2 jako uchybienie godności urzędu, czyli popełnienie przestępstwa lub wykroczenia drogowego, nadużycie alkoholu w miejscu publicznym i pełnienie obowiązków pod wpływem alkoholu, znieważenie współpracowników, oskarżonego lub innych uczestników postępowania, przyjęcie pieniędzy lub drobnej korzyści majątkowej.

Ustawa wymienia 5 kar dyscyplinarnych: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowanej funkcji, przeniesienie na inne stanowisko i złożenie sędziego z urzędu jako najsurowsza z kar pociągająca za sobą ex lege utratę urzędu i stanowiska oraz utratę możliwości ponownego powołania.

Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych są: sąd apelacyjny w 1 instancji i Sąd Najwyższy w II instancji. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie 2 sędziów z wszystkich sądów dyscyplinarnych, z wyjątkiem prezesa, wice oraz rzecznika dyscyplinarnego. Rzecznika wybiera Krajowa Rada Sądownictwa spośród kandydatów zgłoszonych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądów apelacyjnych. Rzecznik podejmuje czynności dyscyplinarne na wniosek Ministra, prezesa, kolegium Krajowej RS a także z własnej inicjatywy. Jeżeli zachodzę podstawy rzecznik wszczyna postępowanie dyscyplinarne i przedstawia je sędziemu na piśmie. Obwiniony w terminie 14 dni może złożyć wyjaśnienia. Następnie rzecznik kieruje wniosek do sądu dyscyplinarnego. Postępowanie dyscyplinarne jest jawne, poza wyjątkami. Obwinionemu przysługuje obrońca spośród sędziów lub adwokatów. Od wyroku w 1 instancji przysługuje odwołanie.

Granice niezawisłości sędziów określa art. 178 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, ze sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Oznacza to brak wpływania na decyzje sędziego w zakresie orzekania. Włodyka przedstawia instytucję niezawisłości w 2 aspektach:

• W ujęciu pozytywnym - jako podleganie sędziego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tylko ustawie i własnemu wewnętrznemu przekonaniu

• W ujęciu negatywnym - jako niemożność wpływania na sędziego w kierunku załatwienia przez niego sprawy. Dotyczy to czynności w zakresie postępowania dowodowego , jak i całego przebiegu postępowania, w tym czynności orzekania.

Od zasady niezawisłości sędziów należy odróżnić zasadę niezależności sądów, art. 173 Konstytucji „ Sądy i Trybunały są władza odrębną i niezależna od innych władz i oznacza niezależność władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Niezależność ta nie jest jednak pełna. Organizacja sądownictwa jest uregulowana ustawami uchwalanymi przez władzę ustawodawczą, a wymiar sprawiedliwości jest stosowaniem prawa ustanowionego przez tę władzę. Ponadto sądy nie mają prawa samodzielnie przedstawiać projektu budżetu sądownictwa, wchodzi on w zakres budżetu państwa, o którym decyduje władza ustawodawcza. Po 3 zgodność ustawy z Konstytucją bada Trybunał Konstytucyjny, który jest odrębnym elementem władzy sądowniczej. Powoływanie sędziów przez Prezydenta RP i zakres administracyjny nad sądami Ministra Sprawiedliwości - wprowadzają względna niezależność sądów od władzy wykonawczej. Na straży tych zasad stoi Krajowa Rada Sądownictwa.

Gwarancje konstytucyjne i ustrojowe niezawisłości sędziowskiejW art. 178 ust. 1 Konstytucji RP zawarta jest konstytucyjna zasada niezawisłości sędziowskiej. Aspekt pozytywnym tej zasady oznacza podległość sędziów w zakresie podejmowania czynności jurysdykcyjnych wyłącznie konstytucji, ustawom oraz wewnętrznemu przekonaniu. Aspekt negatywny wyraża się w niepodleganiu sędziów w zakresie jurysdykcyjnej presji jakichkolwiek czynników wewnętrznych lub zewnętrznych. Gwarancje ustrojowe dotyczą zorganizowania urzędu sędziego i umiejscowienia w systemie innych organów. Do tych zasad należą: odpowiedni poziom moralno-etyczny i posiadane kwalifikacje zawodowe, stałość zawodu sędziego, niepołączalność urzędu

apolityczność

niezależność materialna

immunitet

odpowiedzialność dyscyplinarna na określone kategorie czynu

Cechy sędziego: cieszący się autorytetem, godny naśladowania również poza urzędem, nieposzlakowana uczciwość, niekaralność, wysoka kultura osobista, silna osobowość, posiadanie poczucia sprawiedliwości, odpowiednie wykształcenie, przygotowanie teoretyczne i praktyczne, doświadczenie życiowe, znajomość języków obcych.

Stałość zawodu sędziego wiąże się z zasadą powoływania sędziego na czas nieokreślony, nieusuwalność.

Niepołączalność polega na zakazie łączenia zawodu sędziego z wykonywaniem innego zawodu który poprzez stosunek zależności służbowej mógłby prowadzić do wydawania nieobiektywnych orzeczeń lub utrudniać pracę poprzez ograniczenia czasowe, wyjątkiem jest praca naukowa, lub dydaktyczna sędziów.

Apolityczność uregulowana w art. 178 ust. 2 mówi, że sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego i prowadzić działalności, której nie można pogodzić z zasadą niezawisłości sędziowskiej.

Niezależność materialna uregulowana w art. 178 ust. 2 przyznaje sędziemu odpowiednie wynagrodzenie.

Immunitet sędziowski to przywilej wyłączający odpowiedzialność karna za określone czyny lub niemożność wszczęcia postępowania.

Odpowiedzialność dyscyplinarna to odpowiedzialność za wykroczenia. Utworzony specjalnie system sądów powołany do orzekania o dyscyplinarności wyrażają zgodę na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.

Gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej

Gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej dotyczą odpowiedniego ukształtowania toczącego się przed sądem. Do zasad takich należą:

Kolegialność składu orzekającego

Jawność postępowania

Swobodna ocena dowodów

Tajność narady sędziowskiej

Instytucja wyłączenia sędziego

Kolegialność określa sposób orzekania, zasadą jest orzekanie w składzie wieloosobowym w sądach wyższych instancji.

Jawność postępowania to jawność wewnętrzna - uczestników postępowania i zewnętrzna - publiczności procesów.

Swobodna ocena dowodów polega na tym, że sędzia rozpoznając sprawę bierze w równym stopniu wszystkie przedstawione w toku postępowania środki dowodowe, zakaz hierarchii dowodów.

Tajność narady dotyczy sposobu przeprowadzenia fazy obejmującej przedstawienie stanowisk prze sędziów , głosowania i sporządzania wyroku.

Instytucja wyłączenia sędziego to wyłączenie z mocy prawa - iudex in habilis, instytucja ta ma przeciwdziałać udziałowi sędziego powiązanego z uczestnikami węzłem osobistym lub prywatnym, a mianowicie stopień pokrewieństwa lub powinowactwa, związek małżeński, stosunek przysposobienia, udział sędziego w sądzie wyższej instancji później zaskarżalnego. Wyłączenie sędziego na wniosek swój wniosek bądź stron zainteresowanych - iudex suspectus jest to wyłączenie od udziału w sprawie sędziego co do którego zachodzą przyczyny inne niż z ustawy tzw. stosunki osobiste łączące sędziego ze stroną bądź przedstawicielem , które mogą wywołać wątpliwości.

POLICJA

Policja jest mundurową i uzbrojoną formacją, służącą społeczeństwu, przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji policji sądowej określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości. W skład Policji wchodzą również: Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne, wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne, jednostki badawczo-rozwojowe.

Do podstawowych zadań Policji należą: ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania, inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach, kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych, współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów, współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Zastępcę Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji.

Prokuratura

Prokuratura zaliczana jest do państwowych organów ochrony prawnej. Obejmuje ona badanie określonych stosunków społecznych pod kątem zgodności postępowania ich podmiotów z prawem obowiązującym oraz formułowanie wniosków, kierowanych do innych organów, co do sposobu przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub zapobiegnięcia naruszenia prawa w przyszłości (kontrola legalności). Przyjmuje się, że uprawnienia do podejmowania stanowczych rozstrzygnięć nadane prokuraturze nie wynikają z jej funkcji, lecz są jej przydane dodatkowo. Prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny, jako naczelny organ prokuratury, oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek prokuratury i prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Prokuratorami wojskowymi jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i garnizonowych. Prokuratorami IPN są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN.

Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Prokuratura Krajowa oraz prokuratury: apelacyjna, okręgowa i rejonowa. Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości. Prokuraturę Krajową kieruje Prokurator Krajowy. Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych, kieruje nią prokurator apelacyjny. Prokuraturę okręgową tworzy się dla obszaru co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej ilości liczby gmin. Kieruje nią prokurator rejonowy.

Do zasad działania prokuratury doktryna zalicza:
1) zasadę legalizmu, przejawiającą się w obowiązku podejmowania przez prokuraturę działania za pomocą wszelkich dostępnych jej środków prawnych, w każdym przypadku naruszenia lub zagrożenia prawa;
2) zasadę bezstronności (obligującej do zachowania obiektywizmu w ramach wszystkich podejmowanych czynności) i równego traktowania wszystkich obywateli (stanowiącą konsekwencję zasady równości wszystkich obywateli wobec prawa, niezależnie od jakichkolwiek kryteriów wyróżniających) oznaczającej wymóg działania prokuratora wyłącznie na podstawie prawa i przy użyciu środków w nim wskazanych, bez względu na podmiot, wobec którego środki te będą (lub już są) stosowane;
3) zasadę działania z urzędu, wyrażającą się w postulacie działania prokuratury zawsze z własnej inicjatywy (niezależnie od inicjatywy czynników zewnętrznych) w przypadku zagrożenia lub naruszenia prawa;

4) zasadę współpracy z innymi organami państwowymi, organizacjami społecznymi i spółdzielczymi, nakładającej na prokuraturę obowiązek ścisłego współdziałania z innymi podmiotami w zakresie ochrony prawa;
5) zasadę substytucji, polegającą na możliwości zlecania podległym prokuratorom przez prokuratora przełożonego wykonania czynności należących do jego zakresu działania , z wyjątkiem przypadków zastrzeżenia pewnych czynności do jego wyłącznej kompetencji przez ustawę oraz wyłączenia przez ustawę właściwości w tym zakresie prokuratora podwładnego;
6) zasadę dewolucji, polegającej na możliwości przejęcia i prowadzenia przez prokuratora wyższego rzędu każdej czynności, która w świetle obowiązującego prawa należy do kompetencji prokuratora niższego rzędu;
7) zasadę indyferencji oznaczającą niezależność skutku czynności w postaci jej ważności od zmian podmiotowych w trakcie jej dokonywania (niezależnie od osoby prokuratora, czynność traktowana jest jako dokonywana przez prokuraturę stanowiącą jedność);
8) zasadę jednoosobowego dokonywania czynności, zakładającą dokonywanie każdej czynności należącej do właściwości prokuratury przez prokuratora jednoosobowo.
Asesor prokuratury - Osoba przygotowywana do wykonywania obowiązków prokuratora. Staż asesorski polega na zdobywaniu praktyki i doświadczenia zawodowego, zazwyczaj poprzez wykonywanie czynności prokuratorskich.

Aplikacja: Polega na zapoznaniu się z czynnościami sędziego, sekretariatów sądowych oraz uzyskaniu wiedzy potrzebnej do zajmowania stanowiska sędziego. Aplikacja obejmuje zajęcia seminaryjne i praktykę. Prowadzona jest przez prezesów sądów apelacyjnych dla obszaru danej apelacji. Zajęcia seminaryjne mogą być prowadzone dla obszaru dwóch lub większej ilości apelacji. Aplikacja sądowa trwa 3 lata. W trakcie aplikacji kandydat składa kolokwium z dziedziny prawa, która była przedmiotem zajęć seminaryjnych w okresie poprzedzającym kolokwium. W miesiącu poprzedzającym upływ okresu aplikacji aplikant składa egzamin sędziowski. W razie niedostatecznego wyniku egzaminu aplikant może przystąpić jeden raz do ponownego jego składania, w ciągu roku od dnia egzaminu poprzedniego.

Aplikantem sądowym może być osoba: posiadająca obywatelstwo polskie, jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła studia wyższe prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, została zakwalifikowana na aplikację przez komisję egzaminacyjną po przeprowadzeniu konkursu przez prezesa sądu.

Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego.
Art. 67 u. prok.
1. Karami dyscyplinarnymi są:
1)upomnienie,
2)nagana,
3)usunięcie z zajmowanej funkcji,
4)przeniesienie na inne miejsce służbowe,
5)wydalenie ze służby prokuratorskiej.
2. Wymierzenie kary określonej w ust. 1 pkt 2-4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania przez okres trzech lat oraz niemożność udziału w tym okresie w kolegium prokuratury okręgowej, w kolegium prokuratury apelacyjnej i w zgromadzeniu prokuratorów, w Radzie Prokuratorów i w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskania utraconego stanowiska.
Art. 70 ust. 1 u. prok.

Prokurator Generalny podejmuje wszelkie czynności związane z funkcjonowaniem prokuratury, kieruje jej działalnością osobiście bądź przez zastępców, wydaje zarządzenia, wytyczne oraz polecenia. Może przedsiębrać wszelkie czynności należące do zakresu działania prokuratury lub zlecać ich wykonanie podległym sobie prokuratorom. W szczególności, posiada uprawnienie do składania wniosków o rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy ujawnionych w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych lub Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa, unieważnienie prawomocnego orzeczenia wydanego w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu w chwili orzekania, jeżeli to orzeczenie nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych, stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności aktów normatywnych z Konstytucją RP. Prokurator Generalny może być uczestnikiem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz uczestniczyć w Zgromadzeniu Ogólnym Trybunału Konstytucyjnego. Na podstawie upoważnienia udzielonego przez Trybunał Konstytucyjny lub Trybunał Stanu, prowadzi odpowiednie postępowania przygotowawcze. Posiada uprawnienie do wydawania wiążących wytycznych w zakresie postępowania przygotowawczego. Prokurator Generalny może wystąpić do naczelnych i centralnych organów administracji państwowej o usprawnienie działalności podległych im jednostek w zakresie postępowania przygotowawczego i o podjęcie odpowiednich środków w celu przeciwdziałania przestępczości, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów. Prokurator Generalny i Naczelny Prokurator Wojskowy, przedstawia Prezydentowi RP wnioski w przedmiocie ułaskawienia osób skazanych przez sądy. Prokurator Generalny może określić funkcje w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny. Prokurator Generalny, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, może określić funkcje w wojskowych prokuraturach okręgowych i wojskowych prokuraturach garnizonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji Naczelny Prokurator Wojskowy.

Adwokatura

Ustrój i organizacja adwokatury zostały prawnie określone w ustawie o adwokaturze z dnia 22 maja 1982 r. Adwokatura świadczy obsługę i pomoc prawną, współdziała w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Adwokatura jest zorganizowana na zasadach samorządu zawodowego, stanowi ją ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Do zadań samorządu zawodowego adwokatury należy: tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury, reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata, doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów, ustalenie i krzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbałość o ich przestrzeganie sprawowanie zarządu majątkiem samorządu adwokackiego i rozporządzenie nim. Adwokat świadczy pomoc prawną. W szczególności udziela porad prawnych, sporządza opinie prawne, opracowuje projekty aktów prawnych oraz występuje przed sądem i urzędami w interesie i na rzecz osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i jednostek organizacyjnych. Adwokaci i aplikanci mający siedzibę na danym terenie stanowią izbę adwokacką. Zakres terytorialny izby określa NRA. Organami adwokatury są: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny oraz Wyższa Komisja Rewizyjna. NRA, izby adwokackie i zespoły adwokackie mają osobowość prawną. Wybory do organów adwokatury i izb adwokackich i zespołów są tajne przy nieograniczonej liczbie kandydatów. Kadencja organów adwokatury trwa 3 lata. NRA składa Prezydentowi coroczne sprawozdanie z działalności adwokatury oraz przedstawia informacje problemowe. Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci, mający siedzibę na terenie izby, której zasięg określa NRA. Organami izby adwokackiej są: zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód, okręgowa rada adwokacka, sąd dyscyplinarny, komisja rewizyjna.

Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, ustalonej przez NRA, nie mniej niż 6 delegatów z każdej izby. Zjazd odbywa się co 3 lata. Zwołuje go NRA. Do zadań należy: wybór prezesa NRA, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej, wybór członków NRA, wybór członków i zastępców członków WSD i WKR, rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań NRA, WSD, WKR, wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego i ustalanie ilości izb adwokackich.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny składa się z 23 członków i 3 zastępców członków. Członkowie WSD wybierają spośród siebie 1 lub 2 wiceprezesów. WSD w składzie 3 sędziów rozpatruje jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w I instancji przez sądy dyscyplinarne.

Wyższa Komisja Rewizyjna wykonuje kontrolę finansową i gospodarcza działalności NRA oraz kontrolę wykonywania uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury. Składa się z przewodniczącego, zastępcy przewodniczącego i 4 członków oraz 2 zastępców członków.

Adwokat (łac. advocatus od advocare - wzywać na pomoc) - prawnik udzielający porad prawnych i prowadzący sprawy klientów w sądzie. Adwokat może wykonywać swój zawód w zespołach adwokackich lub indywidualnie (także w formie handlowych spółek osobowych). Kandydat na adwokata musi ukończyć wyższe studia prawnicze, odbyć aplikację adwokacką, tj. praktykę w adwokaturze oraz zdać egzamin adwokacki. Osoby posiadające tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego w dziedzinie prawa są zwolnieni z konieczności odbycia aplikacji i zdawania egzaminu adwokackiego.

Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Adwokaturę stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Prawo wykonywania zawodu ma tylko ten, kto został wpisany na listę adwokatów przez okręgową radę adwokacką. W Polsce wpisanych na listę jest ponad 7 tys. adwokatów.

Aplikacja adwokacka - cykl szkolenia osób przygotowujących się do wykonywania zawodu adwokata - aplikantów.Sytuację prawną aplikantów kształtuje ustawa z 1982 roku "Prawo o adwokaturze", a także uchwała nr 22/2005 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 3 września 2005 roku - "Regulamin aplikacji adwokackiej". W obecnym kształcie ustawy szkolenie trwa 3 lata; w ostatnim okresie zrezygnowano z obowiązkowych praktyk (odbywanych z reguły w jednostkach sądów powszechnych), co było przedmiotem debaty na łamach środowiska. Aplikacje adwokacką zamyka tzw. "egzamin końcowy", który składany jest w aktualnym stanie prawnym przed komisją powoływaną spośród przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości i samorządu zawodowego. Aplikacja jest odpłatna.

Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych, a adwokaci również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 8a ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 8b.
Kary dyscyplinarne są następujące:
1) upomnienie,
2) nagana,
3) kara pieniężna,
4) zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat,
5) wydalenie z adwokatury.
Obok kary nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do pięciu lat. Obok kary zawieszenia w czynnościach zawodowych orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od lat dwóch do lat 10. Kara nagany oraz kara pieniężna pociąga za sobą utratę biernego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas 3 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Kara zawieszenia w czynnościach zawodowych pociąga za sobą utratę biernego i czynnego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas sześciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Notariat

Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, jego status uregulowany jest w ustawie z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie. Jak stanowi art. 1 & 1 pr. not. notariusz jest powoływany do dokonywania czynności , którym strony są obowiązane lub chcą nadać formę notarialna. Czynności te, dokonywane zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego. Zgodnie z art. 79 notariusz dokonuje następujących czynności:

1. Sporządza akty notarialne, jeżeli wymaga tego przepis prawny albo wola stron

2. Poświadcza: własnoręczność podpisu, zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem, datę okazania dokumentu, pozostawienie osoby przy życiu lub określonym miejscu

3. Doręczenie oświadczenia następuje w miejscu wskazanym, zgodnie z przepisami kpc, notariusz wydaje poświadczenie doręczenia oświadczenia

4. Spisuje protokoły walnych zgromadzeń organizacji społecznych, stowarzyszeń, spółdzielni, spółek

5. Stwierdza w proteście weksla dokonanie przez posiadacza weksla czynności zachowawczych, zapewniających mu możliwość dochodzenia zapłaty wierzytelności wekslowych. Protest weksla - akt publiczny, którego musi dokonać posiadacz weksla, aby móc dochodzić poszukiwania zwrotnego.

6. Przyjmuje na przechowanie różne dokumenty, nawet w kopertach zamkniętych, papiery wartościowe, pieniądze w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lun jego następcy. W tym celu prowadzi specjalne konto bankowe

7. Sporządza wypisy aktów notarialnych, odpisy i wyciągi innych dokumentów

8. Sporządzanie projektów aktów prawnych ( nie maja one mocy dokumentów urzędowych, np. umowa sprzedaży )

9. Inne czynności regulowane na podstawie innych przepisów np. odebranie oświadczenia o odrzucenie spadku

Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, doktryna wskazuje cechy wyróżniające notariuszy od innych zawodów prawniczych, potwierdzające status notariusz jako osoby zaufania publicznego:

1. Nieskazitelny charakter

2. Używa pieczęci urzędowej z wizerunkiem orła

3. Czynności notarialne mają charakter dokumentu urzędowego

4. Obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy, ustaje on tylko wtedy gdy notariusz składa zeznanie jako świadek przed sądem, chyba, że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu

5. Zasada incompatibilitas

6. Odpowiedzialność dyscyplinarna za przewinienia zawodowe albo uchybienia powadze lub godności zawodu

7. Zobowiązany stale podnosić kwalifikacje oraz postępować zgodnie ze ślubowaniem

8. Instytucja wyłączenia notariusza ( iudex inhabilis ) - zakaz dokonywania czynności dotyczących samego notariusz, małżonka, krewnych i powinowatych bez ograniczeń w linii prostej i powinowatych do 3 stopnia pokrewieństwa, osób związanych przez przysposobienie, opiekę, kuratelę

9. Czuwa nad zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron, ma udzielić wyjaśnień

10. Odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem, pouczając o prawie i trybie zaskarżenia odmowy, osoba zainteresowana może wnieść w przeciągu tygodnia zażalenie do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii - funkcja notariusz jako jurysdykcja prewencyjna.

Zgodnie z art. 26 pr. not. notariusze tworzą samorząd notarialny obejmujący izby notarialne i Krajową Radę Notarialną mające osobowość prawną. Podział terytorialny samorządu jest ściśle związany ze strukturą sądownictwa powszechnego - siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego. Izbę stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego. Organami izby notarialnej są walne zgromadzenie notariuszy izby i rada izby notarialnej. Walne zgromadzenie izby może być zwyczajne, zwoływane w 1 kwartale każdego roku przez radę izby lub nadzwyczajne, zwoływane z inicjatywy Ministra Sprawiedliwości na podstawie uchwały rady na wniosek co najmniej 1/5 liczby notariuszy. Do kompetencji walnego zgromadzenia należą: wybór prezesa, wice oraz członków rady izby, wybór członka Krajowej Rady Notarialnej, wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych oraz rzecznika dyscyplinarnego, zatwierdzenie sprawozdania rocznego i zamknięcia okresu rachunkowego, uchwalanie budżetu, składek. Do zakresu działania izby notarialnej należy: opiniowanie wniosków o powołaniu i odwołaniu notariuszy i asesorów, nadzór nad wykonywaniem obowiązków, organizowanie szkolenia aplikantów, zarząd majątkiem izby, zwołanie walnych zgromadzeń , prowadzenie wykazów notariuszy. Rada izby notarialnej działa w siedziby izby i składa się z: 5 członków w izbach liczących po 100 notariuszy, 7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy, 9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy. Na czele Rady izby notarialnej stoi prezes, którego kadencja trwa 3 lata, jego głos decyduje w przypadku równej liczby głosów przy głosowaniu nad uchwałami. Krajowa Rada Notarialna jest reprezentantem notariatu. Kadencja trwa 3 lata. KRN składa się z notariuszy wybranych przez walne zgromadzenie notariuszy izby notarialnej. Prezes KRN jest notariuszem wybranym w drodze tajnego głosowania spośród jej członków. KRN ma następujące kompetencje:

1. Uchwalanie regulaminu wewnętrznego

2. Przedstawiania opinii i propozycji w sprawach taksy notarialnej i zmian przepisów dotyczących notariatu

3. Współpraca z notariatami innych państw

4. Wyrażanie stanowiska w sprawach przedstawionych przez Min. Sprawiedliwości

5. Wybór rzecznika dyscyplinarnego

6. Wypowiadanie siew sprawach etyki zawodowej

7. Ustalanie wysokości składek miesięcznych na potrzeby samorządu

8. Ustalenie programu aplikacji notarialnej

9. Ustalenie zasad i trybu zwoływania kongresu notariuszy

Aplikacja notarialna polega na zaznajomieniu się aplikanta z całokształtem pracy notariusza, trwa 2 lata i 6 miesięcy, a organizuje ją i prowadzi rada izby notarialnej. Jest odpłatna.

Aplikantem może zostać osoba posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich. Powinna ona ponadto ukończyć wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskać tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznawane w Rzeczypospolitej Polskiej . Oczywiście musi uzyskać pozytywną ocenę z egzaminu konkursowego na aplikację notarialną.

Podczas egzaminu sprawdzana jest wiedza kandydata na aplikanta notarialnego z zakresu prawa: konstytucyjnego, cywilnego, postępowania cywilnego, gospodarczego, spółek prawa handlowego, pracy i ubezpieczeń społecznych, rodzinnego i opiekuńczego, administracyjnego, finansowego, europejskiego, prywatnego międzynarodowego, ustroju sądów, samorządu notarialnego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczpospolitej Polskiej, a także warunków wykonywania zawodu notariusza i etyki tego zawodu

Egzamin polega na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 150 pytań zawierających po trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa Pozytywny wynik z egzaminu konkursowego otrzymuje kandydat, który uzyskał z testu co najmniej 100 punktów.

W ramach szkolenia aplikant obowiązany jest zaznajomić się z czynnościami sądów w sprawach cywilnych i wieczystoksięgowych. Aplikanci składają jeden raz w okresie aplikacji notarialnej kolokwium z tych dziedzin prawa, z których prowadzone jest szkolenie.

Po zakończeniu szkolenia aplikanci przystępują do egzaminu notarialnego.

RADCOSTWO

Radca prawny świadczy pomoc prawną w wyodrębnionej formule organizacyjnej. Radca udziela pomocy prawnej, mającej na celu ochronę prawną interesów osoby, na której rzecz jest wykonywana. Radcy i aplikanci są zorganizowani na zasadzie samorządów radców prawnych, na czele których stoi Rada Okręgowa Izby Radców Prawnych, mająca prawo do kontrolowania i oceniania wykonywania zawodu przez radcę prawnego. Radca udziela porad prawnych, opracowuje projekty aktów prawnych, występuje przed sądami i urzędami. Pomocą prawną jest: udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe. Radca świadczy pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym i osobom fizycznym z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Obowiązkiem radcy jest wykonywanie czynności ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego, a także z zachowaniem tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej. Zawód radcy można wykonywać w ramach stosunku pracy. Prawo do wykonywania zawodu radcy nabywa się z chwilą wpisania na listę radców prawnych i złożenia ślubowania. Obowiązkowa jest przynależność do samorządu radców prawnych.

W 1980 roku powstało Stowarzyszenie Radców Prawnych , którego zadaniem było opracowanie projektu ustawy regulującej status radcy. Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z dnia 6 lipca 1982 roku samorząd radców prawnych jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega przepisom prawa, a przynależność do niego jest obowiązkowa. Chłonkami organów samorządu mogą być tylko radcowie, a kadencja organów samorządu trwa 4 lata. Nadzór nad działalnością samorządu radców sprawuje Minister Sprawiedliwości. Radcowie i aplikanci zamieszkujący RP tworzą Krajową Izbę Radców Prawnych, a zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgową izbę radców prawnych. Izby posiadają osobowość prawną. Organami samorządu są: Krajowy Zjazd RP, Krajowa Rada RP, Wyższa Komisja rewizyjna, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych, rada okręgowej izby radców prawnych, okręgowa komisja rewizyjna, okręgowy sąd dyscyplinarny.

W Krajowym Zjeździe RP zwoływanym przez Krajową Radę RP udział biorą delegaci wybrani przez zgromadzenia okręgowych izb radców prawnych oraz ustępujący członkowie z głosem doradczym. Krajowy Zjazd RP wybiera wszystkie organy samorządu radców prawnych, uchwala wytyczne działania samorządy i jego organów oraz zasady etyki. Nadzwyczajny Krajowy Zjazd RP zwołuje Krajowa Rada RP z własnej inicjatywy, na wniosek swego prezydium lub Wyższej Komisji Rewizyjnej lub na wniosek co najmniej jednej trzeciej rad okręgowych izb radców prawnych. NKZRP powinien być zwołany w ciągu 2 miesięcy od dnia wpływu wniosku o zwołanie Zjazdu.

Krajową Radę RP stanowią prezes i członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd RP oraz członkowie wybierani bezpośrednio przez zgromadzenia okręgowych izb po jednym z każdej izb. Do zadań Krajowej rady RP należy reprezentowanie samorządu wobec sądów, organów państwowych i samorządowych, instytucji i organizacji, udzielanie opinii o projektach aktów prawnych, koordynowanie działalności okręgowych izb i sprawowanie nadzoru nad ich działalnością, wybór prezesa oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego, rozpatrywanie odwołań od uchwał rad okręgowych, uchylanie uchwał sprzecznych z prawem.

Do zadań Wyższej Komisji Rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej Krajowej Rady RP.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych, jako sąd 1 instancji sprawy dyscyplinarne członków Krajowej Rady RP i rad okręgowych. Odwołania od orzeczeń wydawanych w tym trybie rozpatruje ten sam sąd w innym , rozszerzonym składzie.

W zgromadzeniu okręgowej izby radców prawnych uczestniczą wszyscy radcowie należący do danej izby i aplikanci bez prawa głosu. Zgromadzenie zwołuje rada okręgowa raz w roku. Do uprawnień zgromadzenia należy ustalanie liczby członków organów okręgowych radców prawnych. Nadzwyczajne zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych zwołuje rada izby na wniosek Krajowej rady RP, na wniosek swego prezydium lub okręgowej komisji rewizyjnej lub na wniosek jednej trzeciej członków. Powinno ono być zwołane w ciągu 3 tygodni od dnia wpływu w sprawie zwołania tego zgromadzenia.

Rada okręgowej izby radców prawnych kieruje działalnością okręgowej izby radców prawnych. Organem wykonawczym jest prezydium, które stanowią dziekan oraz wice dziekani, sekretarz, skarbnik i członkowie. Do zadań rady należy reprezentowanie interesów zawodowych radców prawnych i nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu, kontroli i oceny wykonywania zawodu przez wizytatorów.

Do zadań okręgowej komisji rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej okręgowej rady izby radców prawnych.

Okręgowy sąd dyscyplinarny rozpatruje sprawy dyscyplinarne członków okręgowej izby radców prawnych niesione prze rzecznika dyscyplinarnego oraz odwołań od ostrzeżeń udzielonych przez dziekana rady. Od orzeczeń okręgowego sądu dyscyplinarnego służy odwołanie do Wyższego Sądy Dyscyplinarnego.

Aplikacja radcowska ma na celu zaznajomienie osoby z tytułem magistra prawa z całokształtem pracy radcy prawnego i przygotowanie jej do należytego i samodzielnego wykonywania tego zawodu.

Aplikacja ta jest jedną z dróg dostępu do zawodu radcy prawnego. Aplikantem może być osoba niekarana, która korzysta z pełni praw publicznych, posiada pełną zdolność do czynności prawnych oraz ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej, a także jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego.

Na aplikację radcowską przyjmuje się kandydatów po zdaniu egzaminu konkursowego, którego tryb i zasady określa ustawa. Egzamin jest podobny do egzaminu na aplikację adwokacką oraz notarialną, różni się jedynie wiedzą specjalistyczną, związaną z zawodem radcy. Egzamin konkursowy na aplikację radcowską ma formę pisemną (test składający się z 150 pytań). Pozytywny wynik egzaminu konkursowego kandydat na aplikanta uzyskuje po udzieleniu 100 prawidłowych odpowiedzi. Egzamin konkursowy przeprowadzany jest raz w roku przez komisje egzaminacyjne do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości, powołane na obszarze właściwości jednej lub kilku rad okręgowych izb radców prawnych. Egzamin przeprowadzany jest równocześnie w tym samym w całej Polsce i przystąpienie do egzaminu możliwe jest po uiszczeniu opłaty w wysokości 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wyniki egzaminu komisja ustala w drodze uchwały, od której przysługuje odwołanie do Ministra Sprawiedliwości dotyczące wyniku egzaminu.

Aplikacja jest odpłatna i zgodnie z rozporządzeniem z 2005 r. opłata wynosiła czterokrotność (od 2 września 2009 r. wynosi trzyipółkrotność) minimalnego wynagrodzenia za pracę rocznie. Jednak okręgowa rada radców prawnych może zwolnić aplikanta radcowskiego od ponoszenia opłaty w całości lub w części, a także odroczyć jej płatność lub rozłożyć ją na raty. Aplikanci są członkami Okręgowych Izb Radców Prawnych i są zobowiązani do wnoszenia opłaty członkowskiej. Po 6 miesiącach aplikacji aplikanci radcowscy mają prawo występować przed sądami rejonowymi, organami ścigania i organami administracji publicznej, zaś po półtora roku także przed innymi sądami, z wyjątkiem Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego. Aplikant radcowski może sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem radcy prawnego przed sądami, organami ścigania i organami administracji publicznej - z wyraźnego upoważnienia radcy prawnego, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej. Każdy aplikant musi mieć patrona, który sprawuje bezpośrednią opiekę nad jego rozwojem zawodowym.

Wymogu odbycia aplikacji radcowskiej i złożenia egzaminu radcowskiego nie stosuje się do:

profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych,

osób, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, adwokacki lub notarialny,

osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Osoby, które wykonują zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego, prokuratorskiego i notarialnego bądź odbywają aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą jednocześnie zostać wpisane na listę radców prawnych ani wykonywać zawodu radcy prawnego.

W trakcie aplikacji, aplikanci obowiązani są do uczestniczenia w zajęciach teoretycznych (zwykle kilka godzin w tygodniu) oraz do odbywania praktyk w sądach, prokuraturach i innych jednostkach (raz w tygodniu). W trakcie szkolenia sprawdzana jest wiedza aplikantów w formie kolokwiów. Aplikacja trwa 3 lata i kończy się egzaminem zawodowym, przeprowadzanym przez Okręgowe Izby Radców Prawnych.

1. Radca prawny i aplikant radcowski podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej:
1) za zawinione, nienależyte wykonywanie zawodu radcy prawnego,
2) za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub z zasadami etyki radcy prawnego.
1a. Radcowie prawni podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy
ubezpieczenia, o którym mowa w art. 227 ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 228.
2. Od odpowiedzialności dyscyplinarnej wyłączone są czyny naruszające przepisy dotyczące porządku i dyscypliny pracy, określone w Kodeksie pracy.
Art. 65.
1. Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie,
2) nagana z ostrzeżeniem,
3) zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas od trzech miesięcy do pięciu lat,
3a) kara pieniężna nie niższa od połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za miesiąc poprzedzający datę orzeczenia dyscyplinarnego i nie wyższa od pięciokrotności tego wynagrodzenia,
4) pozbawienie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego, a w stosunku do aplikantów radcowskich - wydalenie z aplikacji.
2. Kary określonej w ust. 1 pkt 3 nie stosuje się wobec aplikanta radcowskiego.
2a. Obok kary nagany z ostrzeżeniem i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do pięciu lat.
2b. Obok kary zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od lat dwóch do lat dziesięciu.
3. (skreślony)
Art. 66.
1. Jeżeli przewinienie jest mniejszej wagi, dziekan rady okręgowej izby radców prawnych może poprzestać na ostrzeżeniu radcy prawnego lub aplikanta radcowskiego.
2. Radcy prawnemu lub aplikantowi radcowskiemu służy prawo odwołania się od ostrzeżenia do okręgowego sądu dyscyplinarnego. 3. Orzeczenie okręgowego sądu dyscyplinarnego w sprawie odwołania, o którym mowa w ust. 2, jest ostateczne.

---