Narkomania

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Narkomania (gr. narke - odurzenie, mania - szaleństwo) - potoczne określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się:

• tzw. głodem narkotycznym

• przymusem zażywania środków odurzających

• chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami

W zależności od stosowanego środka uzależniającego zastosowano podział na:

• morfinizm - uzależnienie od zażywania morfiny

• kokainizm - uzależnienie od zażywania kokainy

• heroinizm - uzależnienie od zażywania heroiny

• alkoholizm - uzależnienie od zażywania alkoholu

• nikotynizm - uzależnienie od zażywania nikotyny (zawartej w papierosach, fajkach)

• uzależnienie od wziewnych środków odurzających

Narkomania (z greckiego narke - odurzenie, mania - szaleństwo), patologiczne zjawisko społeczne, uzależnienie spowodowane krótszym lub dłuższym zażywaniem leków (głównie przeciwbólowych środków narkotycznych) albo innych środków uzależniających (narkotyki, leki uspokajające i psychotropowe).

Charakteryzuje się koniecznością przyjmowania środka odurzającego, tendencją do stałego zwiększania dawki oraz fizycznym i psychicznym uzależnieniem. Zaprzestanie zażywania powoduje bardzo przykre doznania abstynencyjne, prowadzące w krańcowych przypadkach nawet do zejścia śmiertelnego.

Narkomania jest zwykle wynikiem wielokrotnego zażycia środka uzależniającego, jedynie wyjątkowo, np. przy zażyciu kokainy czy heroiny, rozwija się po jednorazowej dawce.

Narkomania w krótkim czasie prowadzi do poważnych zmian psychicznych pod postacią obniżenia uczuciowości wyższej, degradacji społecznej, zaburzeń krytycyzmu, osłabienia woli, kłamliwości. Często staje się przyczyną wejścia na drogę przestępczą.

Produkcja narkotyków, fałszowanie recept, kradzież leków w szpitalach i aptekach, popełnianie przestępstw w celu uzyskania środków na narkotyki są nieodłączną stroną uzależnienia. Zaawansowane stadium narkomanii jest ciężką chorobą wyniszczajacą organizm, prowadzącą do śmierci. Śmiertelność u narkomanów jest bardzo wysoka (najczęściej w wyniku przedawkowania), a niezależnie od tego dodatkowym czynnikiem jest obecnie AIDS.

Metody leczenia są zazwyczaj nieskuteczne. Bardzo często zmiany psychiczne i uzależnienie są nieodwracalne. Medyczne metody leczenia nie przynoszą większych skutków. Nieco lepsze wyniki dają niekonwencjonalne metody terapii polegające na długotrwałym odosobnieniu i oddziaływaniach psychoterapeutycznych, połączonych z terapią pracą.

Ograniczenie narkomanii jest trudne, gdyż zyski z handlu, produkcji, przemytu narkotyków są ogromne. Kartele narkotykowe działają sprawnie, posługując się korupcją i przemocą. Poszczególne kraje w różny sposób odpowiadają na problem narkomanii. Od kar długoletniego więzienia, a nawet śmierci dla handlarzy, jak w części państw azjatyckich, po próby legalizacji ograniczonej sprzedaży narkotyków miękkich (Holandia). Karalność dotyczy czasami tylko handlarzy, producentów, a niekiedy również kupujących na własne potrzeby.

Skala zjawiska wzrasta, obejmując coraz młodsze dzieci, sytuację utrudnia fakt, iż wykrywalność uzależnienia we wczesnym stadium jest sporadyczna ze względu na wielość stosowanych środków, brak wiedzy opiekunów.

Substancje psychoaktywne, inaczej środki odurzające, są to takie środki chemiczne, które poprzez swoje działanie na organizm człowieka powodują zmiany w jego samopoczuciu oraz w odbiorze otaczającej go rzeczywistości. Przyjmowanie ich prowadzi do uzależnienia (narkomanii). Coraz częściej występuje tzw. uzależnienia mieszane, gdzie oprócz objawów uzależnienia od alkoholu obecne są także objawy uzależnienia od innych substancji psychoaktywnych. Osoby przyjmujące substancje psychoaktywne można rozpoznać na podstawie objawów występujących po zażyciu danej substancji lub na podstawie objawów zespołu abstynencyjnego.

Substancje psychoaktywne mogą być pochodzenia roślinnego lub syntetycznego. Światowa Organizacja Zdrowia zalicza do nich: alkohol, pochodne opium (np. morfina, heroina), przetwory konopi indyjskich (haszysz, marihuana), substancje uspokajające i nasenne (np. barbiturany, benzodiazepiny), kokainę i inne substancje pobudzające (np. pochodne amfetaminy), substancje halucynogenne (np. LSD, grzyby psylocybe), tytoń oraz lotne rozpuszczalniki (np. kleje, aceton, TRI).

Zgodnie z konwencjami międzynarodowymi, większość z tych substancji podlega kontroli, polegającej m.in. na dopuszczeniu do produkcji tylko środków stosowanych w lecznictwie, nadzorze nad ich obrotem oraz na zakazie przewożenia ich przez granicę (nie dotyczy to kofeiny, tytoniu i alkoholu). Produkcja, handel i stosowanie ich pozostaje pod ścisłym nadzorem. W medycynie środki te stosowane są jako środki przeciwbólowe, uspokajające i nasenne.

NARKOTYKI - PODSTAWOWE RODZAJE I OPIS

GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

STOWARZYSZENIA ANTYNARKOTYKOWE W PODKARPACKIEM

PLACÓWKI LECZNICTWA ODWYKOWEGO 

NARKOTYKI A PRAWO 

NARKOTYKI - PODSTAWOWE RODZAJE I OPIS

KONOPIE INDYJSKIE (KANABINOLE, TNC)
Marihuana, haszysz, skun, olej haszyszowy to występujące w różnej postaci przetwory konopii indyjskich

Marihuana (dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, huana, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka)

• wygląd: brązowozielone liście i nasionka, mieszanina suchych liści i kwiatostanów przypominająca trochę natkę pietruszki albo majeranek

• sposób przyjmowania: najczęściej do palenia w postaci własnoręcznie zrobionych skrętów

Skun: niezwykle mocna odmiana konopii uprawiana w specjalnych warunkach.

Haszysz (hasz, grudka, gruda, czekoladka, afgan, kloc, plastelina, kostka)

• wygląd: brązowe i czarne kulki lub kostki, cienkie paski

• sposób przyjmowania: najczęściej palony, może być także dodawany do potraw.

Olej haszyszowy

• wygląd: zielonobrązowy olej, sprzedawany w małych fiolkach lub poduszeczkach

• sposób przyjmowania: najczęściej jako dodatek do papierosów lub skrętów z marihuaną

• objawy użycia: euforia, gadatliwość, poczucie odprężenia, zaburzenia koordynacji ruchowej, zwiększona wrażliwość na światło i dźwięk, obniżona koncentracja, trudności w zapamiętywaniu, nagłe napady śmiechu, chichot, zwiększony apetyt, przekrwione oczy, kaszel, czasem spadek nastroju, zamknięcie się w sobie i milczenie

• zwróć uwagę na: słodkawą woń oddechu, włosów i ubrania, brązowozielone liście i nasionka, nagłe zainteresowanie hodowlą roślin przez twoje dziecko, fifki i fajki, bibułkę papierosową

• długotrwałe używanie może prowadzić do: zaburzonej oceny sytuacji, spadku koncentracji uwagi, obniżonej sprawności w prowadzeniu pojazdów, przewlekłego zapalenia oskrzeli i krtani, astmy, ogólnego zobojętnienia. U osób zażywających przetwory konopii w stanie obniżonego nastroju mogą powstać stany depresyjne, lęki, a nawet psychozy

AMFETAMINA (speed, proszek, proch, amfa, feta, setka, witamina A)

• wygląd: biały lub beżowy proszek, tabletki, kapsułki

• sposób przyjmowania: doustnie, wstrzykiwana lub wciągana przez nos

• objawy użycia: przypływ energii, poczucie mocy, podwyższenie nastroju, wzmożona aktywność, słowotok, zaburzenia snu (bezsenność), brak apetytu, rozszerzone źrenice, przyspieszona czynność serca i szybki oddech, zaczerwienienie skóry, wysypka, suchość w ustach, podwyższone ciśnienie krwi, silny niepokój, napięcie i drażliwość. W końcowej fazie działania narkotyku zmęczenie i senność

• zwróć uwagę na: biały lub beżowy proszek, tabletki, kapsułki, kryształki, małe foliowe torebeczki, folia aluminiowa, igły, strzykawki

• długotrwałe używanie może prowadzić do: silnego uzależnienia psychicznego, zaburzeń zachowania, rozwoju stanów depresyjnych połączonych z myślami samobójczymi, a w skrajnych przypadkach do psychoz, śpiączki i śmierci

KOKAINA (koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C)

• wygląd: krystalicznie biały proszek

• sposób przyjmowania: wciągana przez nos, wstrzykiwana, zażywana doustnie, palona z domieszkami innych narkotyków

Crack - odmiana kokainy (kisielek, galaretka)

• wygląd: białe, beżowe lub brązowe kamyki (żwir) sprzedawany w foliowych woreczkach, folii aluminiowej

• sposób przyjmowania: pali się w specjalnej fajce lub wdycha jego opary

Objawy użycia kokainy: pociąganie nosem i/lub katar, nadpobudliwość, gadatliwość, niepokój psychoruchowy, rozszerzone źrenice, poczucie euforii, mocy, siły, osłabienia krytycyzmu.
Zwróć uwagę na: biały proszek, a w przypadku cracku jasnobrązowe kuleczki „kamyki”, fajki, małe flakoniki, igły, strzykawki, małe foliowe torebeczki, lusterka.
Długotrwałe używanie może prowadzić do: stanów depresyjnych i tendencji samobójczych, urojeń prześladowczych i lęku, stanów delirycznych, impotencji, zakrzepów krwi, utraty przytomności, śmierci z przedawkowania.

ECSTASY (eska, bleta, piguła, oraz nazwy handlowe, jak UFO, Adam, Eva, Love, Superman, Batman, Aligator, Mitsubishi, Vogel, Snowball, Drops, Herz, Sonne, VW)

• wygląd: białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami, ale także proszek, kapsułki

• sposób przyjmowania: doustnie

• objawy użycia: wzmożona pobudliwość, wyostrzone postrzeganie bodźców zewnętrznych (kolorów, dźwięków), brak łaknienia, przyspieszony oddech, nieadekwatne do możliwości poczucie siły, zgrzytanie zębami

• zwróć uwagę na: białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorami, popękane naczynka krwionośne, zwłaszcza twarzy po całonocnych zabawach w dyskotece. Ecstasy jest zażywane najczęściej podczas dyskotek i rozmaitych techno party

• nawet jednorazowe zażycie może prowadzić do: nieodwracalnych zmian w mózgu, zaburzeń w pracy nerek i wątroby, śmierci spowodowanej zablokowaniem sygnałów pozwalających mózgowi kontrolować prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

LSD (kwas, kwach, kwasik, papierek, kryształek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek, nazwy od rysunków np. Asterix)

• wygląd: malutkie bibułki z kolorowymi nadrukami, kolorowe „kamyki do zapalniczek”, tabletki, kapsułki nasączone roztworem LSD

• sposób przyjmowania: doustnie

• objawy użycia: rozszerzone źrenice, wymioty, przyspieszona czynność serca, podwyższone ciśnienie krwi, wzrost temperatury ciała, zaburzone postrzeganie rzeczywistości (widzenie dźwięków, słyszenie barw), chwiejność emocjonalna (od euforii do depresji), omamy wzrokowe, niekiedy lęk, nawroty doznań nawet po długim czasie od zaprzestania brania

• długotrwałe używanie może wywołać: poważne depresje, stany urojeniowe.

GRZYBY HALUCYNOGENNE (grzybki, psylocyby, psylki, baluny)

• wygląd: różnego rodzaju suszone grzybki o zabarwieniu od żółtawego do czarnego z brązowym prześwitem

• sposoby przyjmowania: doustnie - suszone lub surowe

• objawy użycia: halucynacje wzrokowe, zaburzone postrzeganie czasu i przestrzeni, rozszerzone źrenice, zmiany nastroju, zupełne wyizolowanie z rzeczywistości, przeżycia mistyczne, lęk

• zwróć uwagę na: różnego rodzaju grzyby

• niebezpieczeństwo zażywania: nigdy nie wiadomo jak zadziałają - wysokie ryzyko śmiertelnego zatrucia oraz przewlekłej psychozy.

ŚRODKI WZIEWNE (solwent, rozpuchol, budzio)  

• wygląd: kleje, rozpuszczalniki, lakiery

• sposób przyjmowania: najczęściej wdychanie oparów z worka foliowego

• objawy użycia: stan odurzenia, euforii, omamy, kichanie i kaszel, katar lub krwawienie z nosa, zapalenie spojówek, zamazana mowa, drażliwość, niekiedy agresja, lęk

• zwróć uwagę na: foliowe torby, tuby kleju, smary, zapach chemikaliów we włosach i na ubraniu, charakterystyczny zapach z ust utrzymujący się nawet kilka dni po zażyciu, nasączone chustki, szmaty

• długotrwałe używanie może prowadzić do: uszkodzenia płuc, wątroby, mózgu, niewydolności serca, śpiączki, śmierci przez uduszenie podczas wdychania.

OPIATY (heroina, brown sugar, kompot)

Heroina (hera, hercia, helena, proszek)

• wygląd: biały lub beżowobrązowy proszek o gorzkim smaku

• sposób przyjmowania: wstrzykiwana

Brown sugar (brąz, brown) - jest to odmiana heroiny, która w ostatnich latach zyskuje niezwykłą popularność. Zarówno objawy, jak i skutki zażywania są takie same, jak w przypadku heroiny i innych przetworów maku.

• wygląd: brunatna, różowa lub beżowa granulowana substancja wyglądem przypominająca cukier lub żwirek

• Sposób przyjmowania: najczęściej wdychany jest dym, czasem wstrzykiwana, rzadziej przyjmowana doustnie

Kompot - tzw. polska heroina

• wygląd: jasny lub ciemnobrązowy płyn o wyczuwalnym słodkim zapachu i gorzkim smaku

• sposób przyjmowania: wstrzykiwana

Objawy użycia: zwężone źrenice, brak reakcji źrenic na światło, szkliste oczy, opadające powieki, zmniejszone łaknienie, nudności i wymioty przy pierwszych dawkach, senność, spowolniona mowa.
Zwróć uwagę na: wygląd źrenic, igły, strzykawki, ślady nakłuć po wstrzyknięciach, ślady krwi na bieliźnie, a w przypadku heroiny do palenia (brown sugar) na okopcone sreberka z folii aluminiowej, z czekolady itp.
Nawet jednorazowe zażycie może prowadzić do: uszkodzeń wątroby, zakażenia wirusem HIV, żółtaczki, śpiączki, śmierci z przedawkowania.

LEKI USPOKAJAJĄCE I NASENNE  (dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki,)

• wygląd: tabletki, płyny

• sposób przyjmowania: doustnie, wstrzykiwane po rozpuszczeniu

• objawy użycia: małe dawki dają poczucie odprężenia, większe powodują senność i stan jak po upojeniu alkoholowym

• zwróć uwagę na: leki, opakowania po lekach, igły, strzykawki, ampułki

• długotrwałe używanie: prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, zwiększa się tolerancja na leki, co oznacza, że trzeba przyjmować coraz większe dawki, pogarsza się ogólny stan zdrowia, obniża się poziom intelektualny, istnieje duże zagrożenie przedawkowania prowadzące do śpiączki lub śmierci. Groźne w skutkach może być też mieszanie leków z alkoholem lub innymi środkami.

INNE SUBSTANCJE UŻYWANE PRZEZ MŁODZIEŻ 

Sterydy anabolityczne (koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu) -głównym powodem ich zażywania jest chęć zwiększenia siły, kondycji i poprawienia wyglądu poprzez przyrost masy mięśniowej.

• objawy użycia: poprawa nastroju, przypływ energii, poczucie siły i kondycji, zmiany skórne (plamy, zaczerwienienia), obrzęk twarzy, zaburzenia równowagi hormonalnej, nerwowość, impulsywność, agresywność

• sposób zażywania: doustnie lub dożylnie

• zwróć uwagę na: szybki przyrost masy mięśniowej u twojego dziecka, nieproporcjonalny do czasu poświęcanego ćwiczeniom na siłowni

• długotrwałe przyjmowanie: może prowadzić do ciężkich uszkodzeń narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, serca), osłabienia popędu płciowego, uszkodzenia chromosomów. Sterydy powodują także zaburzenia psychiczne o różnym nasileniu: rozdrażnienie, nerwowość, agresję, lęk, panikę, urojenia prześladowcze, depresję z myślami samobójczymi




Wiadomości podstawowe
Eksperymentowanie z narkotykami często jest podyktowane presją otoczenia. Ludzie myślą, że są w stanie zaprzestać zażywania ich choćby zaraz. Czy w istocie jest to takie łatwe?. Dlaczego ludzie sięgają po narkotyki? Odpowiedzi należy szukać w konstrukcji psychicznej człowieka. Każdy z nas odczuwa potrzebę stymulowania układu nagrody w mózgu, kieruje on nas ku takim czynnościom, które sprawiają nam przyjemność- seks, jedzenie, używki. Narkotyki to właśnie jeden ze sposobów na uzyskanie przyjemności. Jest to, niestety, iluzoryczne. Narkomania bowiem jest nieodwracalną chorobą mózgu- zmiany raz wywołane, pozostają. Taki człowiek już zawsze będzie inaczej reagował, inaczej odczuwał i inaczej zachowywał się.
Jest to bardzo niepokojące, zwłaszcza w świetle doniesień o stale rosnącej skali zjawiska. Narkotyki są wszędzie- pełen przekrój społeczny i instytucjonalny. Na przestrzeni ostatnich lat liczba pacjentów poradni leczenia uzależnień wzrasta w zatrważający sposób.
W ostatnich latach nastąpiła wyraźna zmiana wizerunku narkomana. Dzisiejszy narkoman różni się od tego, którego pamiętamy sprzed lat- zaniedbanego, brudnego, często bezdomnego. Obecnie po narkotyki sięgają osoby wykształcone, dobrze ubrane, często są to studenci, młodzi naukowcy, biznesmeni. Nowoczesny narkoman różni się ponadto od swojego poprzednika postawą wobec życia- jest ambitny, zorientowany na karierę, prestiż, sukces- ma cel w życiu, do którego często dąży właśnie przy pomocy narkotyków, np. amfetaminy.
Wielokrotnie zdarza się, że programy nakierowane na niesienie pomocy osobom uzależnionym pomijają lub bagatelizują szkody zdrowotne spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. Tymczasem należy pamiętać, że zażywanie substancji psychoaktywnych nie jest obojętne dla organizmu- powoduje w nim diametralne zmiany, niekiedy prowadzi nawet do dramatycznych i nieodwracalnych zmian organicznych. Prawidłowo skonstruowane oddziaływania terapeutyczne powinny być kompleksowe, uwzględniające zarówno stan somatyczny, jak i psychiczny osoby leczonej.
Somatyczne skutki uzależnienia od narkotyków najczęściej ujawniają się w obrębie układu krążenia, nerwowego, oddechowego, wydzielania wewnętrznego, mięśniowo- szkieletowego a ponadto wątroby i skóry.


Układ krążenia
Wśród najczęstszych schorzeń w obrębie układu krążenia spowodowanych zażywaniem narkotyków należy wymienić:
• zaburzenia rytmu serca,
• niedokrwienie mięśnia sercowego (łącznie z zawałem),
• nadciśnienie tętnicze,
• kardiomiopatie,
• tętniaki.
Przypadkowe wstrzyknięcia dotętnicze w wyniku uszkodzenia ściany tętnicy i nagłego wzrostu ciśnienia krwi niekiedy doprowadzają do pęknięcia naczynia.
Układ nerwowy
Do najczęstszych konsekwencji uzależnienia należą zmiany w móżdżku, przejawiają się one:
• zaburzeniem koordynacji ruchowej,
• oczopląsem,
• drżeniem mięśniowym,
• dysmetrią.
U osób przyjmujących substancje psychoaktywne często pojawia się również neuropatie obwodowe. Powstają one zazwyczaj w wyniku równoczesnego działania kilku czynników- toksycznego działania substancji uzależniającej, niedoborów pokarmowych, ucisku na nerwy obwodowe.
Układ oddechowy
Do schorzeń mających swe podłoże w zażywaniu narkotyków zalicza się:
• przewlekły nieżyt oskrzeli,
• utrudnienie wymiany gazowej w pęcherzykach płuc przejawiające się bólem w klatce piersiowej,
• pneumokokowe zapalenie płuc,
• rak płaskonabłonkowy, drobnokomórkowy,
• gruczolak płuc.


Układ wydzielania wewnętrznego
U osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych zaburzenia wydzielania wewnętrznego są spowodowane wpływem tych substancji na neuroprzekaźnictwo w ośrodkowym układzie nerwowym i wydzielanie hormonów przysadki mózgowej. Do najczęściej odnotowywanych zaburzeń zalicza się:
• brak miesiączki,
• hipogonadyzm z opóźnionym dojrzewaniem,
• niepłodność,
• impotencja,
• zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy,
• obniżenie stężenia testosteronu,
• spadek ruchliwości plemników.
Układ mięśniowo- szkieletowy
Zażywanie narkotyków powoduje niezwykle groźne zmiany, należy wskazać przede wszystkim na:
• martwicę mięśni poprzecznie prążkowanych (przejawia się nadwrażliwością mięśni na dotyk, bólami mięśni, podwyższona temperaturą, obniżonym ciśnieniem krwi, sennością),
• kostniejące zapalenie mięśni (uszkodzone włókna mięśniowe sukcesywnie zastępowane są przez złogi wapnia),
• zapalenie kręgów (szczególnie lędźwiowych), stawów (przede wszystkim krzyżowo- biodrowych).
Wątroba
Zażywanie substancji psychoaktywnych powoduje szereg zmian histopatologicznych. Do najczęstszych problemów dotykających osoby uzależnione należy zaliczyć:
• wirusowe zapalenie wątroby typu A,
• zapalenie wątroby wirusem typu B (w przypadkach ostrych zatruć przeradza się w marskość; ponadto może prowadzić do rozwoju raka),
• wirusowe zapalenie wątroby typu C ( w około 50% przypadków przyjmuje postać przewlekłą; jest również przyczyna raka wątroby).



Skóra
Uszkodzenia skóry spowodowane iniekcjami dożylnymi należą do bardzo częstych zmian występujących u osób zażywających substancje psychoaktywne tą drogą. Wśród nich wymienić należy:
• zakażenia bakteryjne skóry (ropnie, czyraki),
• zmiany grzybicze,
• zapalenie tkanek okołopaznokciowych,
• choroby pasożytnicze skóry (świerzb, wszawica),
• zmiany skórne w postaci wyprysku z brunatnymi przebarwieniami, z tendencją do powstawania owrzodzeń.
Ryzyko, rozpoznanie, zapobieganie

Pewne zdarzenia życiowe mogą w większym stopniu niż inne zwiększać Twoją podatność na narkotyki. Wiedząc o tym, łatwiej jest unikać niebezpieczeństw, jakie czyhają w życiu na każdego z nas. Należy jednak pamiętać- pomimo, wysiłku, jaki wkładasz w uniknięcie tego problemu, może on zawsze wystąpić. Powinieneś wiedzieć, że jeżeli kiedykolwiek narkotyki zaistnieją w Twoim życiu lub w życiu bliskiej Ci osoby- możesz przejąć nad nimi kontrolę poprzez szybkie zauważenie zaistniałego problemu i zwrócenie się o pomoc do terapeuty. Wczesne rozpoznanie problemu może znaczyć uniknięcie uzależnienia i wszystkich zagrożeń, jakie ze sobą niesie.
Czynniki ryzyka
Wśród głównych czynników ryzyka, które mają wpływ na większe prawdopodobieństwo uzależnienia Ciebie lub kogoś bliskiego od narkotyków wymienić należy:
• Biologiczny rodzic nadużywający narkotyków;
• Bliski kontakt z osobami nadużywającymi narkotyków;
• Dostęp do narkotyków;
• Nieustabilizowana sytuacja w domu albo przemoc w rodzinie;
• Słaba umiejętność radzenia sobie z problemami;
• Nuda.
Sytuacje przejściowe lub zmiany w życiu to również czas większego zagrożenia. Do nich zalicza się:
• Ślub albo rozwód;
• Rozpoczynanie gimnazjum, liceum, studiów albo nowej pracy.
Dzieci nieśmiałe, albo agresywne, które przyjaźnią się z takimi, które sprawiają dużo kłopotów lub mają, które mają problemy w szkole- włączając złe oceny- też mogą być bardziej skłonne do sięgnięcia po narkotyki.


Ochrona dzieci
Dzieci zazwyczaj zaczynają eksperymentować z narkotykami w wieku 12-13 lat. Będąc rodzicem masz niebagatelną rolę do odegrania w odwiedzeniu dziecka od prób eksperymentowania z narkotykami. Najlepszą, a wręcz niezawodna metodą, jest rozmowa z dzieckiem i zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów. Nie powinieneś jednak nadużywając swojego rodzicielskiego autorytetu wygłaszać moralizarskich pouczeń. Staraj się prowadzić rozmowę w taki sposób by dziecko nie obawiało się Twoich oceniających opinii. Tylko wówczas będzie z Tobą szczere, kiedy nie będzie się czuło zagrożone i będzie Ci ufać. Pamiętaj, aby tak zaaranżować rozmowę, by nie nosiła ona znamion typowej rodzicielskiej przestrogi. Zadbaj o naturalny pretekst dla jej rozpoczęcia- wówczas dziecko nie będzie czuło się zakłopotane. Rozmowę na ten temat możesz podjąć na przykład wtedy, kiedy na wspólnym spacerze widzicie na ulicy osobę uzależnioną, albo przy okazji wzmianki o tym w gazecie, czy w telewizji.
Możesz również rozpocząć dyskusję pytając dziecko, czego nauczyło się o narkomanii w szkole. Oprócz tego, rodzice powinni dokładać wszelkich starań by zminimalizować ilość zdarzeń, sytuacji, które mogłyby skłonić dziecko do sięgnięcia po narkotyki.
Zaleca się ponadto następujące zasady postępowania:
• Zachęcaj dziecko do udziału w zajęciach pozalekcyjnych w godzinach od 3 do 5 po południu, na przykład - w zajęciach sportowych, klubach muzycznych, czy grupach młodzieżowych;
• Opiekuj się dzieckiem nawet z odległości, kiedy ono jest w domu, a ty- nie. Propozycje: pozostawiaj notki, zostaw jakieś przekąski, zleć jakieś prace w domu, wymagaj, aby podczas pobytu w domu dziecko do ciebie zadzwoniło;
• Ustal godzinę powrotu wieczorem do domu i wymagaj przestrzegania ich;
• Poznaj rodziców przyjaciół dziecka. Postaraj się, aby był u nich przestrzegany zakaz picia alkoholu i zażywania narkotyków i żeby cię zawiadamiali w razie łamania tych ustaleń;
• Sprawdzaj przyjęcia. Przykładowo - zadzwoń do rodziców osoby organizującej imprezę; sam/-a sprawdź czy jest tam jakaś odpowiedzialna za porządek dorosła osoba;



Znaki ostrzegawcze
Następnym poziomem ochrony Ciebie i Twoich bliskich przed narkotykami jest zachowanie czujności i uważna obserwacja. Jeżeli tylko dostrzeżesz jakiekolwiek pierwsze symptomy problemu, powinieneś niezwłocznie zwrócić się o pomoc- zanim stanie się on znacznie bardziej złożony i trudny do opanowania.
Dziecko
Czy któryś z wymienionych problemów mógłby dotyczyć Twojego dziecka?
• Słabe oceny w nauce;
• Zmiana zachowania na wrogie, agresywne, czy buntownicze;
• Zarzucenie dotychczasowych zainteresowań, aktywności, etc.
• Zaniedbywanie szkolnych obowiązków, kłopoty z nauką, w wagarowanie;
• Pogarszające się stosunki z rodziną;
• Zmiany wyglądu fizycznego- zaczerwienione oczy, katar, znaczny spadek wagi, ból gardła, łatwe powstające siniaki;
• Dowody w postaci sprzętu narkotykowego, np. jak fajeczki, czy bibułki do skręcania.
Jeśli udzieliłeś kilku pozytywnych odpowiedzi na w/w pytania, może to oznaczać, ze Twoje dziecko ma kłopoty z narkotykami. Pamiętaj jednak, że Twoje spostrzeżenia nie muszą prowadzić do jednego wniosku- NARKOTYKI! Kłopoty dziecka mogą mieć inne przyczyny. Aby upewnić się, powinieneś przeprowadzić z dzieckiem rozmowę. Wystrzegaj się jakichkolwiek oskarżeń, rozmowa powinna być spokojna i szczera. Jeśli potwierdzi ona Twoje obawy lub dziecko odmówi wszelkiej współpracy, skorzystaj z pomocy psychologa lub lekarza.
Dorosły
Jeżeli zauważyłeś w zachowaniu Twojego partnera, partnerki, przyjaciela, czy członka rodziny jakiekolwiek niepokojące, nietypowe zmiany, nie powinieneś ich bagatelizować. Jeżeli sam zacząłeś sięgać po narkotyki powinieneś ocenić stopień zaawansowania swojego uzależnienia. W tym celu możesz posłużyć się podanym poniżej zestawem pytań.
• Czy w wyniku brania narkotyku nie wypełniłeś/-aś jakiś zobowiązań w domu lub w pracy?
• Czy brałeś/-aś narkotyki w sytuacjach fizycznie niebezpiecznych, na przykład podczas prowadzenia samochodu?
• Czy miałeś/-aś prawne problemy wynikające z przyjmowania narkotyków, jak np. aresztowanie za zakłócanie spokoju?
• Czy kontynuujesz zażywanie narkotyków pomimo narastania problemów w stosunkach towarzyskich, jak kłótnie z partnerem?
• Czy spędzasz dużo czasu na poszukiwanie narkotyków?
• Czy ograniczyłeś/-aś ilość czasu przeznaczanego na życie towarzyskie i przyjemności po to, aby móc zażywać narkotyki?
• Czy potrzebujesz coraz większej dawki, aby osiągnąć pożądany efekt?
• Czy kiedykolwiek odstawienie narkotyków spowodowało u Ciebie objawy podobne do tych, jakie towarzyszą chorobie?
Jeśli myślisz, że bliska Ci osoba ma problem narkotykowy, powinieneś z nią o tym porozmawiać. Pamiętaj jednak o tym, że osoby uzależnione są zdolne do dalszego brania narkotyku, mimo oczywistych skrajnie złych skutków tego rodzaju działania. Możesz się spotkać z tłumaczeniem się, zaprzeczaniem, czy racjonalizacją ich narkomanii. Dlatego pomocne może być skonsultowanie się z osobą doświadczoną w terapii uzależnień.
Potwierdzenie podejrzeń
Jeżeli dostrzegłeś jakiekolwiek niepokojące symptomy, powinieneś niezwłocznie podjąć działania w celu upewnienia się. Nie jest jednak możliwe całkowite wyeliminowanie podejrzeń lub ich potwierdzenie jedynie w oparciu o rozmowę. Może to dostarczyć tylko częściowych dowodów. Z uwagi na to, zalecane jest korzystanie z pomocy specjalistów. Lekarz może w sposób zdecydowany rozpoznać uzależnienie poprzez ocenę kilku różnych rzeczy. Całościowe badanie obejmuje rozmowę, badanie fizykalne, testy laboratoryjne, opinie rodziny i przyjaciół.
Wywiad
W czasie wywiadu, lekarz zadaje pytania, które pomagają ocenić stopień uzależnienia. Na początku, pytania dotyczą ogólnych aspektów życia danej osoby. Ustalenie roli zawodowej, sytuacji rodzinnej. Kolejne pytania mogą dotyczyć:, jakie sukcesy odnosił/-a w szkole, pracy. Jakie miała relacje z rodziną, przyjaciółmi? Czy miał/-a problemy - medyczne, prawne, psychologiczne, emocjonalne?
Następnie lekarz przechodzi do pytań, które pomogą mu ustalić jak narkotyki korespondują ze stylem życia danej osoby? Jeśli pacjent zaprzecza, prowadzący wywiad może przytaczać wypowiedzi przyjaciół, czy rodziny, aby spowodować zmianę postawy pacjenta. Inne pytania zadawane podczas wywiadu mają na celu ocenę, czy kiedykolwiek ta osoba czuła się chora po odstawieniu narkotyków, czy musiała zwiększać dawki narkotyku w celu uzyskania pożądanego efektu. Pozwala to ustalić, czy organizm uzależnił się już od narkotyku.
Badanie fizykalne
Ten etap polega na tym, że lekarz poszukuje fizycznych oznak niedawnego lub obecnego zażywania narkotyku, np. owrzodzeń na śluzówce nosa po kokainie. Sprawdza też, czy nie ma fizycznych objawów intoksykacji (zatrucia) w momencie wizyty, np. zwężone źrenice, senność, zamazana mowa, które mogą świadczyć o "high-u" heroinowym. Dodatkowo, może on zobaczyć, czy nie ma oznak niedawnego odstawienia narkotyku, od którego jest uzależniona dana osoba. Przykładowo, ktoś uzależniony od heroiny, która niedawno ją sobie odstawiła, może mieć gorączkę i rozszerzone źrenice.



Testy laboratoryjne
Następną częścią procesu diagnostycznego jest szukanie śladów narkotyków poprzez testy chemiczne krwi, moczu i włosów. Badanie krwi może wykryć narkotyk w ciągu 12 godzin od zażycia. W badaniu moczu można znaleźć ślady narkotyków w ciągu jednego do trzech dni od ostatniej dawki. Jeśli dana osoba pali dużo marihuany, badanie moczu może to potwierdzić jeszcze przez miesiąc po ostatnim jonicie. Badanie włosów pomaga wykryć narkotyki u osoby, która starała się oczyścić organizm z narkotyków. Wystarczy około 4cm (1 1/2 cala) kosmyk włosów by ustalić, czy dana osoba używała narkotyki przez ostatnie 90 dni.

Interwencja
Następnym krokiem po postawieniu diagnozy jest leczenie. Ale osoby uzależnione często odmawiają. Jedną z metod złamania takiego oporu jest tzw. interwencja. Jest to technika polegająca na zebraniu razem wszystkich bliskich osoby uzależnionej, jej samej oraz specjalisty od spraw uzależnień. Wtedy wszyscy oni mówią o swoich odczuciach na temat uzależnienia danej osoby, co ma na celu przełamanie ściany zaprzeczania i podjęcia przez tę osobę terapii. Konkretne przykłady tego, w jaki sposób narkotyki zniszczyły życie osoby uzależnionej wygłoszone przez całą grupę ludzi znacznie utrudniają dalsze zaprzeczanie i zlekceważenie tego. Jednak, może się zdarzyć, że uzależniony nie zacznie leczenia. Dlatego należy zawsze mieć jakiś plan zapasowy, w razie, czego. Na przykład, możesz wyłączyć daną osobę ze swego życia do momentu, kiedy nie podejmie ona terapii.



a?

Problem narkomanii ma charakter interdyscyplinarny. Znajduje się on w polu zainteresowania różnych służb, takich jak lecznictwo, oświata, pomoc społeczna, organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, media. Każda z nich styka się z tym zjawiskiem od innej strony. Stąd też zapewne wiele różnych sposobów rozumienia pojęcia narkoman. Dla jednych narkoman to ktoś uzależniony od narkotyków, dla innych to osoba, która czasami używa narkotyków, dla jeszcze innych ktoś, kto obraca się w kręgach subkultury towarzyszącej narkotykom. Spośród różnych perspektyw, z jakich patrzeć można na to zjawisko, wybierzmy spojrzenie społeczne i potraktujmy narkomanię jako problem społeczny. W takim ujęciu narkoman to ktoś, kto regularnie używa narkotyków i w związku z tym doświadcza różnych poważnych problemów - zdrowotnych, prawnych, psychologicznych czy - ogólnie mówiąc - życiowych. Innymi słowy narkoman to ktoś, dla kogo narkotyki stały się stałym elementem stylu życia, zakłócającym normalne funkcjonowanie społeczne. Przyjmując taką definicję, kładziemy nacisk na szkody doświadczane czy powodowane przez osobę używającą narkotyków związane z ich przyjmowaniem. Definicja ta jest szersza niż medyczna, zakładająca uzależnienie, i węższa niż przyjmowana niekiedy przez publicystów czy wychowawców, którzy widzą narkomana w każdym, kto sięga po narkotyki, choćby incydentalnie. Warto zauważyć, że zaproponowane tu rozumienie pojęcia narkomanii i co za tym idzie terminu narkoman integruje wyróżnione wcześniej perspektywy. Stanowi ono dogodny punkt wyjścia do racjonalnych działań zapobiegawczych i pomocowych, pozostawiając z boku kwestię moralnej oceny narkotyków i ich używania, na gruncie której łatwo o stygmatyzację utrudniającą takie działania. Podstawą takich działań powinno być oszacowanie rozmiarów i dynamiki problemu.

Prześledzenie trendów dotyczących problemu narkotyków i narkomanii w latach 90. oraz w obecnej dekadzie i ocena rozmiarów problemu jest przedmiotem tego opracowania.

Okazjonalne używanie narkotyków

Informacji o rozpowszechnieniu eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji psychoaktywnych dostarczają wyniki badań ankietowych realizowanych na próbach reprezentatywnych populacji generalnej lub pewnych jej segmentów, np. młodzieży szkolnej.

Badania takie przeprowadzano w Polsce wielokrotnie, tutaj przytoczymy wyniki badań szkolnych wykonanych w 1995, 1999, 2003 i 2007 roku przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w ramach Europejskiego Programu Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i Narkotyków przez Młodzież - ESPAD (Hibell, 2004, Sierosławski, 2007) oraz wyniki badań populacji generalnej zrealizowanych w 2002 i 2006 roku przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (Sierosławski, 2006).

Badania szkolne objęły dwie ogólnopolskie reprezentatywne próby losowe uczniów w wieku 15-16 oraz 17-18 lat. Jednakowa metodologia w każdej edycji tego badania zapewnia porównywalność danych, a tym samym możliwość śledzenia trendu. Używanie substancji psychoaktywnych badano przedstawiając respondentom w ankiecie listę środków z prośbą o zaznaczenie tych, których kiedykolwiek używali. Tak skonstruowany wskaźnik traktować można jako wskaźnik co najmniej eksperymentowania z substancjami. Pytano również o używanie poszczególnych substancji w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem, co potraktować można jako wskaźnik aktualnego używania. Wyniki badań pokazały, że zdecydowana większość respondentów nigdy po substancje nielegalne nie sięgała. Wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia, większość stanowią osoby, które co najwyżej eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. W 2007 roku chociaż raz w ciągu całego życia używało tych substancji 16% uczniów trzecich klas gimnazjów (wykres 1). Na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia są substancje wziewne (8%), a na trzecim amfetamina (4%). W ostatnich latach obserwujemy stabilizację lub spadek rozpowszechnienia doświadczeń z narkotykami. W latach 1999-2003 mieliśmy do czynienia ze wzrostem. Trzeba dodać, że w okresie 1995-1999 problem narkotyków wykazywał bardzo silny trend wzrostowy.

chociaż raz w swoim życiu

Aktualne, okazjonalne używanie substancji nielegalnych, czego wskaźnikiem jest używanie w czasie ostatnich 12 miesięcy, także stawia przetwory konopi na pierwszym miejscu pod względem rozpowszechnienia. W klasach trzecich gimnazjów w 2007 roku używało tego środka ponad 11% uczniów (wykres 2). Kolejne miejsca zajmują także substancje wziewne - 4% i amfetamina - 2%. (Sierosławski, 2007).

dek rozpowszechnienia używania amfetaminy był większy i rozpoczął się wcześniej niż spadek rozpowszechnienia używania przetworów konopi. Oznacza to zatem znaczniejszą poprawę sytuacji w obszarze bardziej groźnej substancji. W latach 90. narkotyki przestały być domeną tylko młodzieży. Już badanie podjęte w Warszawie w 1997 roku przekonało, że narkotyki wkraczają w świat dorosłych, przynajmniej gdy pod uwagę brało się mieszkańców stolicy. Badania powtórzone w Warszawie w 2002 roku wraz z badaniami ogólnopolskimi wykazały niewielki wzrost rozpowszechnienia używania narkotyków, głównie przetworów konopi.

Jak ujawniły ogólnopolskie badania z 2002 roku narkotyki obecne są w świecie dorosłych w sposób widoczny już na poziomie całego kraju, chociaż rozpowszechnienie ich używania jest bardzo niskie (wykres 3). Wedle wyników tych badań spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najbardziej widoczne. Wśród środków używanych przez mieszkańców naszego kraju pojawia się też amfetamina - rozpowszechnienie używania każdego z pozostałych środków nie przekracza 0,5%.

badaniem - wyniki ogólnopolskich badań ankietowych w 2002 i 2006 roku

Porównanie wyników uzyskanych w 2006 roku z wynikami z 2002 roku, dokonane w odniesieniu do populacji w wieku 16-64 lata, wskazuje w zasadzie na stabilizację rozpowszechnienia okazjonalnego używania narkotyków (Sierosławski, 2006). Używanie poszczególnych substancji nielegalnych występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16-24 lata. Zdarza się bardzo rzadko po 34. roku życia, niemal nie występuje wśród osób w wieku 45 lat i więcej (wykres 4). W 2006 roku w stosunku do 2002 roku nieznacznie spadły odsetki użytkowników w wieku 16-24 lata, wzrosły zaś w grupie wiekowej 35-44 lata.

zedstawione rozważania uzupełnić można o analizę struktury wieku osób zgłaszających się do leczenia. W latach 1997-2001 konsekwentnie rósł odsetek osób w wieku 16-24 lata i spadał udział grupy wiekowej 25-34 lata. Jeszcze w 1997 roku odsetek pacjentów w wieku 16-24 lata kształtował się na poziomie 40%, ale w 2001 roku wynosił już 57%. Proporcje najmłodszych, tj. do 15. roku życia, i najstarszych pacjentów, tj. powyżej 45. roku życia, były względnie stałe. Te pierwsze wynosiły 3-4%, te drugie - 7-8%. W 2002 roku nastąpiła zmiana opisanej tendencji. Odsetek pacjentów w wieku 16-24 lata spadł do 55%, czyli do poziomu z 2000 roku. Jednocześnie wzrosły nieznacznie odsetki najstarszych pacjentów (powyżej 44. roku życia) oraz osób z grupy wiekowej 25-34 lata. W kolejnych latach obserwujemy kontynuację tej tendencji, tzn. spadku odsetka pacjentów w wieku 16-24 lata i wzrostu frakcji 25-34 lata i 35-44 lata. W 2006 roku odsetek pacjentów w wieku 16-24 lata spadł do poziomu 41%, zaś udział najstarszych (powyżej 44. roku życia) zwiększył się do 16%. Warto zauważyć, że odsetek pacjentów w wieku 16-24 lata osiągnął w 2006 roku poziom z 1997 roku, natomiast odsetek osób najstarszych, tj. powyżej 45. roku życia zwiększył się w tym czasie ponad dwukrotnie. Zmiany w strukturze wieku zdają się odzwierciedlać dwa procesy. Pierwszy o charakterze demograficznym - starzenie się populacji, drugi o charakterze epidemiologicznym - zmniejszanie się tempa narastania skali zjawiska narkomanii. Zwiększanie się proporcji osób z młodszych grup wiekowych można było traktować jako sygnał narastania fali zjawiska. Odwrócenie tej tendencji może sug1997 roku, po penalizacji posiadania narkotyków oraz znacznym wzmocnieniu sił policyjnych skierowanych do zwalczania nielegalnego rynku narkotyków, wielokrotnie wzrosły liczby wykrytych przestępstw przeciw postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (wykres 7). Duże znaczenie miało też rozszerzenie uprawnień policji (dostawa kontrolowana, zakup kontrolowany itp.) oraz współpraca międzynarodowa w zakresie ścigania przestępczości związanej z narkotykami. Trend wzrostowy uległ przyspieszeniu po 2000 roku, kiedy to penalizacją objęto także posiadanie niewielkich ilości narkotyków z przeznaczeniem na własny użytek. Pewne wyhamowanie tempa wzrostu pojawiło się już w 2006 roku, zaś w 2007 roku liczba przestępstw wykrytych po raz pierwszy od wielu lat spadła. Dane z wykresu pokazują, że pod względem ilościowym w obrazie przestępczości przeważają czyny polegające na udzielaniu narkotyków lub nakłanianiu do ich używania oraz posiadanie narkotyków. W pierwszej połowie obecnej dekady szczególnie szybko rosła liczba wykrytych przypadków posiadania narkotyków.erować początek stabilizacji jego rozmiarów.

Znaczny wzrost był też charakterystyczny dla udzielania narkotyków lub nakłaniania do ich użycia. Generalnie w obrazie stwierdzonej przestępczości przeciw ustawie dominują przestępstwa charakterystyczne dla popełnianych przez użytkowników narkotyków.

W ślad za wzrostem liczby przestępstw wykrywanych przez policję zwiększała się liczba wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności (wykres 8). Rosnąca szybko liczba osób skazanych za przestępstwa przeciw ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii oznaczała poważne obciążenie dla systemu penitencjarnego. Znaczna część skazanych to użytkownicy narkotyków, z których nie wszyscy chcą się pogodzić z koniecznością rezygnacji z sięgania po substancje w warunkach odbywania kary pozbawienia wolności. Sprzyja to tworzeniu się narkotykowego podziemia w zakładach karnych, co stanowi nowe wyzwanie dla systemu penitencjarnego. Od 2004 roku obserwujemy zahamowanie tempa wzrostu liczby osób skazanych, w tym stabilizację liczby osób skazanych na bezwzględną karę pozbawienia wolności.

Jednym z najlepszych wskaźników dostępności substancji są ich ceny. Dane o cenach narkotyków na nielegalnym rynku w naszym kraju zbierane są przez policję. Reprezentatywność tych danych jest trudna do oceny, biorąc jednak pod uwagę, że zbierane są one od pewnego czasu w podobny sposób, mogą posłużyć do śledzenia trendu. Zaprezentowane na wykresie 9. dane wskazują na spadek cen większości narkotyków w latach 2000-2005.


Narkomania to jeden z najbardziej bulwersujących opinię publiczną problemów społecznych. Obcość kulturowa zjawiska, często dramatyczne konsekwencje brania narkotyków, zagrożenie dzieci i młodzieży - to, jak się wydaje, główne przyczyny reakcji społecznych, w których dominują lęk i odrzucenie. Jednocześnie, mimo wielu wysiłków w zakresie edukacji publicznej, stan wiedzy w społeczeństwie na temat narkotyków i narkomanii pozostawia wiele do życzenia. Wprawdzie większość ludzi postrzega narkomanię w kategoriach choroby, to nadal w świadomości społecznej pokutuje wiele mitów i uprzedzeń.

Problem narkomanii ma charakter interdyscyplinarny. Znajduje się on w sferze zainteresowania różnych służb, takich jak lecznictwo, oświata, pomoc społeczna, organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, służby celne, mass media. Każda z nich styka się z tym zjawiskiem od innej strony. Stąd też zapewne wiele różnych sposobów rozumienia pojęcia narkomania. Dla jednych narkoman to ktoś uzależniony od narkotyków, dla innych to osoba, która czasami używa narkotyków, dla jeszcze innych ktoś, kto obraca się w kręgach subkultury towarzyszącej narkotykom. Spośród różnych punktów widzenia, z jakich patrzeć można na to zjawisko, wybraliśmy perspektywę zdrowia publicznego i traktujmy narkomanię jako problem zdrowotny, silnie uwikłany w kontekst społeczny. W takim ujęciu narkoman to ktoś, kto jest uzależniony od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol lub tytoń lub używa ich regularnie w sposób rodzący poważne konsekwencje zdrowotne. Przyjmując taką definicję, kładziemy nacisk na szkody zdrowotne doświadczane przez osobę używającą narkotyków, związane z ich używaniem. Definicja ta jest węższa niż przyjmowana niekiedy przez publicystów czy wychowawców, widzących narkomana w każdym, kto sięga po narkotyki, choćby incydentalnie. Jest ona jednak nieco szersza niż podejście czysto medyczne, ograniczone do objawów samego uzależnienia. Warto zauważyć, że zaproponowane tu rozumienie pojęcia narkomanii stanowi dogodny punkt wyjścia do racjonalnych działań zapobiegawczych i pomocowych, pozostawiając z boku kwestię moralnej oceny narkotyków i ich używania, na gruncie której łatwo o stygmatyzację utrudniającą takie działania.

Narkomania to problem, który znajdując się w sferze zainteresowania różnych dyscyplin naukowych i różnych instytucji życia społecznego, staje się przedmiotem różnorodnych, niekiedy trudnych do pogodzenia reakcji. Problem narkotyków ma swój aspekt medyczny, społeczny, kulturowy, prawny, gospodarczy, a nawet polityczny. Narkomani to ludzie chorzy, wymagający leczenia i pomocy. Zarówno narkomania, jak okazjonalne używanie narkotyków mogą być definiowane w kategoriach problemu społecznego. Narkomania często prowadzi do społecznej marginalizacji. Używanie narkotyków, niegdyś stanowiące element kontrkultury młodzieżowej czy - później - obrastające specyficzną subkulturą, obecnie podlega procesom akulturacji. Świat narkotyków, z założenia nielegalny, godzi w porządek prawny. Reakcje systemu prawnego decydują w znacznej mierze o rozmiarach przestępczości związanej z narkotykami. Czym szerszy zakres ingerencji prawa, tym większy poziom przestępczości.

Nielegalny rynek narkotyków stanowi istotną składową światowego systemu gospodarczego. Z narkotykami związane są ogromne pieniądze, które przenikając do sfery legalnej, ważą na procesach ekonomicznych w wielu krajach. Wreszcie - z narkotykami nierozerwalnie wiąże się zorganizowana przestępczość wkraczająca poprzez korupcję w świat wielkiej polityki. Walka z narkotykami w skali międzynarodowej miewa niekiedy poważne polityczne reperkusje, ogranicza prawa jednostki, powoduje nawet zbrojne konflikty między państwami. Ta wieloaspektowość problemu utrudnia wypracowanie spójnej, wyważonej strategii przeciwdziałania. Interesy instytucji zobligowanych do reagowania na problem, perspektywy, z jakich się go rozpatruje, strategie przeciwdziałania bywają trudne do pogodzenia. Na przykład: zbyt daleko posunięta koncentracja na zwalczaniu nielegalnego rynku substancji psychoaktywnych utrudniać może pomoc narkomanom i ich leczenie. Także działania profilaktyczne wśród młodzieży mogą napotykać bariery wynikające z braku akceptacji zbyt represyjnego podejścia. Przykład ten ilustruje antynomię dwóch skrajnych modeli polityki wobec narkomanii. Pierwszy, określany jako "walka z narkotykami", stawia sobie za cel ich całkowitą eliminację z życia społecznego, kładąc główny nacisk na ograniczanie podaży oraz represje. Drugi, nazywany strategią redukcji szkód, zakłada, że narkotyki są nieusuwalnym elementem rzeczywistości społecznej, i jedno, co można zrobić, to skoncentrować się na ograniczaniu negatywnych konsekwencji zdrowotnych i społecznych związanych z ich używaniem. W konsekwencji - w ramach pierwszego modelu - dąży się przede wszystkim do zmniejszania konsumpcji, w drugim zaś - do minimalizacji szkód. U ich podstaw dostrzec można różne inspiracje: walka z narkotykami bliższa jest perspektywie porządku i ładu społecznego, idea redukcji szkód - perspektywie zdrowia publicznego. Te dwa modele wyznaczają przestrzeń, w jakiej lokują się konkretne strategie realizowane w różnych krajach.

Teksty zamieszczone w tym numerze "Służby Zdrowia" mają dostarczyć pogłębionej wiedzy o zjawisku narkomanii oraz sposobach przeciwdziałania. Jak wspomniano wcześniej, prezentują one punkt widzenia zdrowia publicznego i rekomendują strategie zgodne z takim spojrzeniem. Adresujemy to wydanie nie tylko do lekarzy, ale także służb społecznych, polityków lokalnych oraz menedżerów sektora zdrowotnego. Minął już czas, kiedy kwestia zdrowia publicznego absorbowała tylko służby medyczne. Teraz wiadomo, że o stanie zdrowia społeczeństwa decyduje nie tylko, a nawet nie głównie, stan opieki medycznej, ale walory otoczenia, styl życia, postawy. Wyrazem takiego podejścia jest Narodowy Program Zdrowia, dzielący odpowiedzialność za politykę zdrowotną między wszystkie niemal resorty. Problem przeciwdziałania narkomanii wkomponowuje się w ten sposób myślenia.


Czytaj więcej na: http://hyperreal.info/node/508#ixzz12vpxKVPo

---