Socjologia polityki - wykłady

PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI W KONTEKŚCIE RÓL SPOŁECZNYCH

• Trwałość porządku społecznego, pewien ład społeczny odtwarzany w kolejnych pokoleniach ( wyjątek koniec lat 60-tych, lata 70-te) - bezproblemowo → jak to się dzieje

• 2 katalogi odpowiedzi

1. łączy te procesy z procesem socjalizacji ( przyczyna reprodukcji porządku)

• socjalizacja - proces, w którym interwencjonujemy ( przyswajamy) wartości i normy

• ta przyczyna to proces socjalizacji

• ważna siatka moralno-etyczna przyswojona w procesie socjalizacji

zaspokajanie potrzeby akceptacji !!!

• jedna z najistotniejszych potrzeb, każdy z nas chce być akceptowany

• wypełniamy określone role społeczne nadawane przez społeczeństwo, tak by zyskać akceptacje otoczenia → powielamy system ról i oczekiwań wobec nich

• TEORAI RÓL SPOŁECZNYCH

1. zagadnienie związane z pojmowaniem społeczeństwa jako konfiguracji różnych ról społecznych - teoria strukturalna społeczeństwa

2. związana ze zmianami w osobowości człowieka będącymi efektem wypełniania różnych ról społecznych!!

• jak zmienia się osobowość jednostki pod wpływem ról jakie wypełnia ?

• człowiek wybiera rolę społeczną, świadomie ją przyjmuje - uproszczenie, ideologizacja, bo nie zawsze jest element świadomego wyboru, role społeczne nie są nam dane w gotowej postaci - kultura, cywilizacja nieustannie modyfikują odgrywane przez nas role, zmieniają się style interakcji, technologie ( np. zmiana roli kobiet, mężczyzn)

• wybierając dana rolę społeczną nie wiadomo jak wpłynie na nią zmiana innych ról jednostka jest konfrontowana z przeobrażeniami ról społecznych innych osób, efektem -

• przystosowanie własnej roli do efektu przemian

• 2 sposoby kontroli społecznej na jednostką

• przyjęte role modyfikują zachowania odtwarzających je jednostek, zmieniają sposób ich myślenia, samoocenę, narzucają relacje z innymi ludźmi

• przyjęcie pewnej roli społecznej modyfikuje postrzeganie danej osoby przez innych - efekt działania stereotypów - wygodna podstawa do porządkowania świata

• typy zachowań - M. Łoś

• przystosowanie do roli społecznej

- 4 elementy ( nie koniecznie zawsze występują )

1. Identyfikacja

a) treści roli

b) z rolą

c) nadawcy roli

- musimy się wczuć w dana role społeczną, wypełnić ją treścią, musimy zidentyfikować nadawcę

roli - jego oczyma będziemy oceniać nasze zachowania związane z rolą

2. Wdrukowanie

- zgodnie z teoria naznaczania społecznego - naznaczenie kogoś etykietą dewiacyjną narzuca relacje

tej osoby z otoczeniem, uniemożliwia normalne pełnienie dotychczasowych ról społecznych i

prowadzi do postrzegania roli wdrukowanej jako kluczowej

- naznaczenie społeczne - konsekwencja występowania określonych reguł społecznych,

kategoryzacji ludzi, stareotypizacji, może mieć charakter pozytywny lub negatywny

- etykieta dewiacyjna - odchylenie o charakterze pozytywnym „in +” lub negatywnym „in-”,

jednostka odchyla się od standardów

- mechanizm retrospektywnej interpretacji - wydarzenia z życia danej osoby -

reinterpretowane w sposób odpowiadający wdrukowanej roli

- brązowienie życiorysów - wydarzenia z biografii dopasowywane do obecnej

sytuacji - sukcesu jednostki

- reinterpretacja negatywna - dopasowywanie wydarzeń z biografii do

wdrukowanej roli

- uniemożliwienie normalnego pełnienia dotychczasowych ról - otoczenie patrzy na zachowanie

jednostki przez pryzmat tej roli

3. Wrastanie w rolę - elementy materialne roli, symboliczne, kontakty społeczne, zaczynają tworzyć naturalny świat danej jednostki, bez którego nie wyobraża sobie ona życia, są elementy, która trzeba brać pod uwagę, które postrzegamy jako trwałe oczywiste i niezmienne nawet jeśli są nieprzyjemne, to sprzyja wytwarzaniu się pewnych podkultur, w których wiele jednostek pełni te same lub podobne role

4. Fetyszyzacja ( autonomizacja ) roli społecznej - możemy tak daleko przystosować się do roli społecznej, że jesteśmy jej całkowicie podporządkowani, uniemożliwia nam ukierunkowanie działań na cele, wartości wykraczające poza ta rolę - rodzaj superkonformizmu w stosunku do roli, np. rola kury domowej, rola pracoholika

2. manipulowanie rolą

- na kilka sposobów

1. przyjęcie i wypełnianie pewnej roli społecznej może być dla jednostki funkcjonalne ze względów na

chęć ukrycia innej, ważniejszej roli społecznej

2. ukryte przedefiniowanie treści roli - z treści roli społecznej jednostka wybiera to, co jej odpowiada

np. usuwając elementy niemiłe lub niekorzystne

3. Pewną rolę społeczną przyjmuje się ze względu na inne cele nie związane z dana rolą, np.

przyjmowanie ról ze względów prestiżowych

3. negacja roli ( negowanie roli społecznej )

• rola przyjęta przez jednostkę lub narzucona jej przez otoczenie może budzić jej aktywny sprzeciw, może prowadzić albo do odrzucenia danej roli jako roli własnej lub może prowadzić do odrzucenia roli, która mogłaby być komukolwiek narzucona

• może oznaczać sprzeciw pojedynczych jednostek lub tez przybierać rangę sprzeciwu kolektywnego - program, ruch społeczny, ideologia

• stosunek do roli społecznej wyrażanej przez negację najbardziej podkreśla nasza podmiotowość

• o podmiotowości świadczą role, które możemy odrzucić a nie przyjąć → kreowanie

4. kreowanie roli społecznej

• jeśli negujemy role, to w ślad za tym kreujemy nowe

• społeczeństwo z tych proponowanych, kreowanych nowych ról społecznych część akceptuje, część odrzuca - te najbardziej radykalne, skrajne, która najbardziej burzą porządek

• żadne pokolenie nie ma monopolu na negowanie i kreowanie ról społecznych

PODMIOTOWOŚĆ JEDNOSTKI A TEORIA PÓL WOLNOŚCI

• podmiotowość jednostki - wg Piotra Sztopmki - być podmiotem znaczy chcieć działać i móc działać

• zakładamy, że człowiek chce działać, a czy może ?

• mogę = wolno mi, może być zewnętrznie lub wewnętrznie zdeterminowana

• mogę bo mi nie zabroniono

• mogę bo pragnę osiągnąć cel i wiem jak to zrobić

• wolność podm. - związana z celami, które chcemy osiągnąć i środkami za pomocą, których cele realizujemy

• ludzie różnią się wielkością zbioru celów

• wielkość zbioru zależy od wiedzy człowieka

• pole wolności - wewnętrzne i zewnętrzne człowieka ( pole = zbiór celów )

Pole wewnętrznej wolności człowieka ( PWW) Pole wolności zewnętrznej człowieka (PWZ)

PAW - pole absolutnej wolności człowieka PWS - pole wolności społecznej człowieka

PPW - pole potencjalnej wolności człowieka PWM - pole wolności materialnej człowieka

PAW- pole absolutnej wolności człowieka - zbiór wszystkich możliwych zachowań i celów znanych danemu człowiekowi pomniejszonym o te zachowania i cele, których nie jest on w stanie zrealizować ze względu na obiektywne prawa - fizyki, biologiczna naturę człowieka, ograniczenie czaso-przestrzeni itp.

- każdy człowiek dysponuje systemem wartości, światopoglądem itp. →w PAW człowieka jednostka sama się ogranicza

PPW - pole potencjalnej wolności człowieka = PAW pomniejszone o zachowania odrzucone ze względu na przyjęte wartości i normy, są wartości podstawowego, do których wątpliwości nie mamy

PWS - pole wolności społecznej człowieka - obejmuje obszar zachowań i celów nie zabronionych przez czynniki będące wytworem społeczeństwa to jest systemem prawa, prawa i obowiązki jednostki wynikające z pełniących przez nią ról społecznych i zawodowych, obyczaje, tradycja, itp.

- różne są sankcje → różna moc ograniczenia wolności

- podstawowe normy prawne - wynikają z wartości z PPW, ale nie wszystkie z PPW maja odzwierciedlenie w

normie prawnej np. wierność, cudzołóstwo

PMW - pole materialnej wolności człowieka- ograniczone jest przez finansowe i technologiczne możliwości urzeczywistniania celów jakie sobie stawiamy ( np. kilka lat temu cel polecenia na księżyc był nierealny z przyczyn technologicznych, a na pewne rzeczy po prostu nas nie stać )

Relacje miedzy PPW a PWZ:

Mamy 3 zasadnicze relacje

1. PPW może pozostawać w równowadze ze społecznym i materialnym polem wolności człowieka

2. PPW jest większe od jednego bądź obu pól zewnętrznych

• Jednostka czuje się ograniczona, nie może realizować swoich celów ze względu na krepujące ja normy, społeczne ograniczenia, również brak wolności ze względu na niedostatek środków finansowych czy ograniczeń technicznych

• Jednostka pragnie więcej niż może

• By przywrócić równowagę, by jednostka była wolna należy

• Wpłynąć na PPW - zmian w nim, gdy jednostka przyjmuje inny światopogląd, przestaje ujmować siebie podmiotowo a zaczyna przedmiotowo, w swoim systemie wartości obniża rangę wolności i indywidualizmu

• Zmniejszenie PPW - poprzez ograniczenie dostępu do wiedzy ( bo ograniczenie celów, do których można by dążyć ) np. w państwie totalitarnym - cenzura itp. → niehumanitarne, prowadzi do uprzedmiotowienia człowieka, czasochłonne bo trudno zmienić światopogląd, wyprać kogoś z wiedzy, którą posiada

• Poszerzenie PWS - poprzez poszerzanie możliwości prawnych czyli zmniejszanie dyscypliny i restrykcyjności prawa ( w aspekcie obyczajowym nie jest to takie łatwe bo nie można zmienić obyczaju, tradycji itp. )

• PWM - największy wpływ ma państwo w gospodarce centralnie planowanej, w gospodarce wolnorynkowej wpływ za pomocą podatku, ulg, progów itp., stopa oprocentowania banku centralnego

• Jednostka może przywracać równowagę nielegalnie albo łamać pewne zasady PWS albo poszerzając nielegalnie PWM

3. PPW jest mniejsze od jednego lub obu pól zewnętrznych

• Jednostka więcej obiektywnie pragnie niż subiektywnie może ( jedyny czynnik ograniczający - własne wartości, przyjęte normy w zakresie PPW)

• Nie ma wolności, bo jednostka żyjąc pomiędzy innymi ludźmi uświadamia sobie, że inni cos w życiu osiągają, w czymś uczestniczą, a ona tego nie rozumie, ta ich rzeczywistość jej nie dotyczy, nie jest dla niej dostępna, osoba Tajka jest zagubiona w wolności a w konsekwencji sfrustrowana

• By przywrócić równowagę

• Próby zwiększenia PPW - jednostka będzie chciała korzystać z możliwości, 3 sposoby

1. poprzez rozwój wiedzy człowieka ( ale nie każda wiedza poszerza nasze horyzonty, tylko humanistyczna ), wykształcenie (studia) technologiczne, przyrodnicze sprzyjają postawom autorytarnym, bo przyjęcie pewnych zasad, praw nie do podważenia

2. poprzez zmianę światopoglądu - kształtuje się przekonanie, iż jednostka powinna odejść od poglądu, że jest totalnie zdeterminowana przez obiektywne prawa, że jest elementem większej i ważniejszej całości, na która nie ma wpływu, ma za to przyjąć koncepcję, ę jest podmiotem posiadającym wybór, wpływ na swoje życie ( skończyć z fatalizmem )

3. poprzez zmianę systemu wartości, norm - zrezygnowanie z wartości, norm o charakterze silnie dyscyplinującym np. społeczeństwo amerykańskie na przełomie lat 50-tych - nauczono amerykanów konsumować bez poczucia zażenowania

• zmniejszenie zewnętrznych pól wolności - PWS poprzez wprowadzanie nowych regulacji prawnych silniej dyscyplinujących, wywieranie nacisków pozaprawnych lub też usilne tworzenie nowej obyczajowości, ci, których PPW<PWS chcą pomniejszyć PWS do swoich oczekiwań, ograniczenie PWM w sensie technologicznym - w sposób świadomy i celowy ogranicza się możliwości np. prace nad klonowaniem człowieka

- zgodnie z teoria pól wolności relacją optymalną jest relacja równowagi (1)

- jednostka jest obiektywnie i subiektywnie wolna - tyle może ile pragnie, tyle pragnie ile może

KRYTYKA TEORII PÓL WOLNOŚCI

• def. Wolność jako stan równowagi miedzy PPW a PWZ doprowadza do sytuacji, w której za człowieka wolnego możemy uznać jednostkę żyjącą nawet w systemie totalitarnym - gdzie jak się wydaje dochodzi do ogromnego zniewolenia,

• teoria nadawania ( teoria pól wolności) mówi, że jeśli człowiek podda się zabiegom socjotechnicznym, odpowiedniej socjalizacji politycznej to może PPW doprowadzić do minimum rozmiarów i doprowadzić do minimum potrzeb społecznych nie naruszając równowagi życia miedzy polami

• z teorii pól wolności wynika, że są ludzie którzy z racji rozmiaru PPW nie są w stanie korzystać z ofiarowanych sfer wolności zewnętrznych, powinno się dysponować polem materialnym wolności w zależności od pola potencjalnej wolności człowieka

↓

• stąd blisko do wprowadzenia koncepcji (teorii) elitarystycznych, np. że są rody, które lepiej mogą korzystać z wolności od innych, rasizm, brak równouprawnienia - nierówność społeczna

• możemy dokonać stratyfikacji społecznej ze względu na wielkość PPW i PZW

• PWS

• na górze osoby, które nie muszą respektować pewnych norm ogólnie obowiązujących lub, dla których naruszenie tych norm nie powoduje pociągnięcia do odpowiedzialności →środowisko o niskiej kontroli społecznej → wielkomiejskie ( nie tylko immunitety, ale również półlegalne środki przynależenie do pewnej elity, poparcie części społeczeństwa)

• środkowa część społeczeństwa - przeciętna większość społeczeństwa, muszą przestrzegać ogólnie obowiązujących norm

• dół - osoby, dla których restrykcyjność norm prawnych, obyczajowych jest zbyt dotkliwa, nie pozwala na samorealizację → środowiska o silnej kontroli społecznej → małe wspólnoty lokalne

• PPW

• Górna warstwa społeczeństwa - osoby o dużym zasobie wiedzy, zwłaszcza humanistycznej, o światopoglądzie podkreślającym podmiotowość człowieka, wolność jednostki dominuje w systemie wartości

• Środek - przeciętniacy

• Dół - osoby o niskiej wiedzy, światopogląd, że są zdeterminowani w stosunku do większej i ważniejszej całości, cele, które stawia sobie jednostka schodzą na drugi plan wobec interesu ogółu

MITYCZNE STRUKTURY POZNAWCZE

• Wszyscy podlegamy oddziaływaniu mitów

• Przekonanie, że możemy tego oddziaływania uniknąć za pomocą światopoglądu, naszej inteligencji - samo w sobie też jest mitem

• Nasze postrzeganie podlega mitycznym strukturom poznawczym

• Chcemy odrzucić mit bo jest złudą, bo kojarzy się pejoratywnie

• Dla uczonych mit posiada wiele pozytywnych cech, dlatego nie możemy odrzucić formy poznania związanej z nim

• Mircca Eliade - mit stanowi wyraz prawdziwej, niezmiennej istoty (natury) ludzkiej, ta natura ludzka została zniekształcona przez presje czasu, presje warunków, a których żyjemy i które relatywizują podstawowe dla nas wartości

• W podświadomości każdego człowieka zapisane są archetypowe wartości w swej czystej i niezmiennej postaci

• W obliczu szybko zmieniającej się rzeczywistości poszukujemy możliwości odniesienia się do tych wartości archetypowych i umożliwiają to właśnie mity

• Wg niego mity i wartości, które przenoszą stanowią antidotum na bezradność w otaczającej nas rzeczywistości

• Mity te nazywamy fabularnymi (bo stanowią historię, opowieść na podstawie tych wartości archetypowych) lub historycznymi ( bo zmieniają się wraz z historia, dostosowują się do rzeczywistości)

• Nie mamy wartości w ich czystych postaciach, właśnie mity przynoszą nam opowieści o wartościach w ich idealnych, czystych postaciach (mit o Prometeuszu - wartość - poświęcenie dla ogółu, mit o Herkulesie - o bohaterstwie, o Dedalu i Ikarze - o wolności, dla której człowiek może oddać życie)

• Obecnie jesteśmy zalewani przez kulturę masową różnymi opowieściami, jest ich za dużo, dlatego tylko niektóre zyskują rangę mitu np. Rambo

• Różne mity często mówią o tej samej wartości, fabuła jest zwykle ta sama - Romeo i Julia, Tristian i Izolda (miłość idealna, jeden z kochanków musi umrzeć)

• Potrzebujemy mitów, bo one przynoszą nam opowieści o prawdziwych wartościach, dzięki nim nasza kultura się rozwija, możemy pielęgnować wartości, które w naszej rzeczywistości rzadko występują w czystej postaci

• George Sorel - mity (zwłaszcza polityczne ) są pewnymi ideami, wyobrażeniami, ale są również pewna konstrukcją przyszłości, programem działania, mity zawierają i odzwierciedlają dążenia ludzi, akceptacja treści zawartych w micie wynika ze względów emocjonalnych, co powoduje, że jest mit w sposób oczywisty jest iluzją może stanowić czynnik motoryczny, może być motywacją na rzecz działania do upragnionego celu

• Człowiek dzięki przewadze czynników irracjonalnych i kierowaniu się czynnikami emocjonalnymi może nie dostrzegać, iluzji, fałszu tkwiących w mitach, skoro wierzy w treść mitu przyjmuje go bezkrytycznie

• Istotny, konieczny jest element wiary by mit spełniał swoja motywującą rolę

• Niekiedy próbuje się nadać mitycznemu wyobrażeniu status racjonalności, ale czyni się to tak, by wierzenia nie naruszyć, ale je wzmocnić

• Mit jest tym obszarem gdzie szuka się jego potwierdzenia a nie zakwestionowania

• Mit wyrasta z ludzkich oczekiwań, jest bliski funkcji jakie przypisuje Karl Marnheim - racjonalności relacyjnej, Marnheim wyodrębnił 2 typy racjonalności

• Racjonalność substancjonalna - rozumna czynność myślowa - substancjonalnie racjonalna, fałsz lub nie czynność myślowa - popędy, pragnienia, instynkty - substancjonalnie irracjonalnie - to może być racjonalnie relacyjne

• Racjonalność relacyjna - efektywność przysługująca pewnym popędom w ich społecznym oddziaływaniu

• Mity mogą być fałszem, złudzeniem, ale mogą być motywacją, gdy wypływają z naszych pragnień

• 3 funkcje mitu

• funkcja identyfikacyjno-integracyjna - związana z systemem wartości jednostki oraz grupy

• mit stanowi strukturę pośredniczącą miedzy tymi systemami, w treściach mitów poszukujemy wartości oraz uzasadnień dla wyznawanych idei, identyfikując te wartości nadajemy sens naszym postawom i zyskujemy możliwość integracji z ludźmi wyznającymi podobne wartości, co wynika z faktu, że wierzą w podobne mity

• mity umożliwiają dychotomiczny podział na dobro i zło, sprawiedliwość i niesprawiedliwość, prawda - fałsz

• mit daje nam możliwość odnalezienia ludzi, którzy to samo uznają za prawdę, sprawiedliwość, dobro

• potrzeba jednostki odniesienia się do grupy widoczna jest zwłaszcza w sytuacji zagrożenia, gdy jednostka musi dokonać wyboru, odnaleźć ludzi o podobnej sytuacji życiowej, o podobnie zorientowanych poglądach (szukamy tych, z którymi możemy się identyfikować)

2. funkcja poznawcza - w jej ramach człowiek określa swój intelektualny stosunek do rzeczywistości, jednak wiedza, która jednostka zyskuje dzięki mitycznym strukturom poznawczym jest uproszczona, określa świat w sposób obrazowy, silny emocjonalnie

• Barbara Slote - mit łączy w sobie to co człowiek wie, z tym w co wierzy

• Możemy ocenić pewne poglądy jedynie ich nie podzielając

• Bardzo silnie związana ze skandowaniem emocji w procesie poznawania rzeczywistości (emocji jest tak dużo, bo umożliwiają proste i wygodniejsze ustosunkowanie do otoczenia, świata)

• Mity przyczyniają się do generalizacji opartych na spolaryzowanym postrzeganiu poddającym się jednostkowej interpretacji

• Mity lepiej oddają rzeczywistość, obraz świata, który daje nam mityczne poznanie jest czarno-biały - bardzo wyraziste postacie (widać dokładnie kto jest dobry a kto zły), odpowiadające naszej skłonności do utożsamiania się z bohaterami opowieści, odpowiadającej potrzebne oddania się silnym emocjom

3. funkcja kompensacyjna - istotne dla żywotności mitu, mit realizując tą funkcję dostarcza wyznającym go jednostkom brakujące wartości czy wyrównując deficyt informacji

• cel - tworzenie wartości i motywów, których w danym okresie i danej zbiorowości szczególnie brakuje

• mity retrospektywne - dowartościowujące współczesność poprzez odniesienie się do przeszłości (przenoszą z przeszłości wartości potrzebne ), najlepiej oddają istotę funkcji kompensacyjnej

• związki mitów z czasem - czas jest istotnym elementem każdej mitycznej struktury poznawczej, mit ma 2 oblicza czasowe - albo dowołuje się do przyszłości - mit prospektywny, lub do przeszłości - mit retrospektywny

• mit prospektywny - nie zrealizowane marzenie, świat transcendentny, ziemia obiecana, utopia - wizja przyszłości, ku której podążamy, ma nas motywować, ale nigdy nie zbliżymy się do celu, (element motywacyjny pozostaje)

• mit retrospektywny - mit utraconego raju, dawnych czasów mlekiem i miodem płynących, odwołuje się do lepszej przyszłości

• ze względu na motywacje istotne dla polityków są oba mity,

• mity prospektywne - ożywiają i są przywoływane w warunkach kryzysowych, gdy brakuje szans na zaspokojenie podstawowych potrzeb, mit prospektywny daje wtedy szanse powiązania celów politycznych z powiązanymi z nim pozytywnymi emocjami, staje się uzasadnieniem konieczności poniesienia wyrzeczeń, zaciskania pasa itp., ale musi zostać spełniony warunek by mit prospektywny był motywujący, mianowicie cel nie może być zbyt odległy w czasie (poniesiemy wyrzeczenia, gdy mamy szansę korzystania z tych wyrzeczeń) [stosowanie zabiegu dzielenia czasu - dzielimy na etapy, podetapy, by wykazać jak wiele drogi mamy już za sobą - pokazują tylko od tyłu tzn. mamy już za sobą etap taki a taki, taki a taki, ponieważ jak nie można osiągnąć celu, to pokazujemy ile drogi mamy już za sobą - bo cel wtedy powinien być coraz bliżej ], politycy populistyczni chcą cel przybliżyć dlatego idą drogą na skróty np. hasła powieśmy Blacerowicza, itp.

• mity retrospektywne - efekt popularyzacji historii, przekształcania się faktów w symbole, precedensy, stereotypy (pojawiają się gdy nabieramy potocznego stosunku do przeszłości), mit retrospektywny daje szansę zarysowania celów politycznych, które związane są z restytucją zapomnianych wartości i ideałów, są efektem pragnienia, aby dobra przeszłość była lekarstwem na zła teraźniejszość, bazują na zjawisku optymizmu pamięci ludzkiej - polega na tym, że nasza pamięć wymazuje przeszłe błędy, przywołuje dobre wspomnienia, sprawia, że tęsknimy za okresem młodości, nie jest tak, że dotykają tylko ludzi starszych - młodzi konserwatyści

• wykorzystywanie mitów przez polityków

• lewica, liberałowie - mity prospektywne

• konserwatyści, prawica, partie reakcyjne - mity retrospektywne, reaktywowanie ideałów, wartości z minionego czasu

ŹRÓDŁA WŁADZY

• problematyka władzy to najstarsza kwestia zajmująca ludzkość

• XIX wiek - socjologia interesuje się problemem władzy, najsilniejszy jest nurt marksistowski - rozpatrujący istotę władzy na tle stosunków społecznych a zawłaszcza klasowych, w ramach tego nurtu zwrócono również uwagę na wpływ rozwoju technicznego i przemysłowego na potencjał władzy

• XIX wiek - dokonanie podziału na władzę polityczną, ideologiczną i ekonomiczną

• MAX WEBER - odmienny nurt analizy władzy - zajął się cechami władzy politycznej o charakterze publicznym (władza państwowa), rozważania na temat biurokracji - specyficzny sposób panowania

• XX wiek - badania w zakresie socjologii organizacji i zarządzania, nurt nawiązujący do rozważań Machiavellego - warunki skutecznego działania, powstaje PRAKSOLOGIA

• Lata 70-te XX wieku - nurt usiłujący wyjaśnić genezę władzy poprzez odwoływanie się do twierdzeń etologii (nauka o zwierzętach) i socjobiologii (rozwój behawioryzmu)

1. JOHN KENNETH GALBRAITH - koncepcja źródeł władzy, wyróżnia 3 podstawowe źródła władzy

1. Osobowość - na pierwszym miejscu, bo odzwierciedla typowo amerykańskie zafascynowanie wpływem jednostki na proces decyzyjny (historia USA to historia prezydentów), kiedyś determinantem zdobycia władzy była siła, potem dołączył do niej spryt - ewolucja, w demokracji nowożytnej - istotne przymioty umysłowe, moralne, ważne zdolności erystyczne, retoryczne, przymioty fizyczne - wygląd, wzrost, fotogeniczność (obecnie w USA by zostać kandydatem na prezydenta oprócz poparcia trzeba być fotogenicznym mieć prezencje, inaczej nie ma szans), ważne w kreowaniu wizerunku są pies, dzieci (nie koniecznie własne), żona; Galbraith twierdzi, że osobowość jest istotna cechą, ale nie najważniejszą

2. Własność - najprostsza i najbardziej bezpośrednia droga do zdobycia władzy ( własność szeroko rozumianych środków produkcji, ale również rozumiana jako bogactwo, zamożność), możliwość wykupywania czasu w TV na reklamy kształtujące zgodnie z jego wola opinie publiczną

3. Organizacja - do władzy docierają ci, którzy maja wsparcie organizacji, osobowość i własność mają znaczenie tylko wówczas, gdy wykorzystuje je organizacja; partia polityczna jest główna organizacją dającą szansę ubiegania się o mandaty i urzędy, ale to mogą być również związki zawodowe, związki wyznaniowe, armia, trzeba mieć struktury w terenie, osoby zbierające podpisy, rozdające ulotki, rozklejające plakaty → logistyka w terenie

• 3 formy (instrumenty ) narzucania władzy (władza realizowana za pomocą 3 grup środków)

• karanie i groźba kary - w efekcie powstaje władza zasłużona

• nagradzanie → władza kompensacyjna

• uwarunkowywanie - władza socjotechniczna - jej celem jest spowodowanie sytuacji, w której obiekty będące jej celem nie będą sobie zdawać sprawy, że podlegają wpływowi, podmiotami władzy uwarunkowującej są instytucje edukacyjne, polityczne, związki wyznaniowe, czy tez wielkie podmioty gospodarcze; zmierza do tego, aby system sterowany miał wrażenie, że postępuje z własnej woli, świadomie i że dąży do realizacji własnych celów, zgodnych z uświadomionymi własnymi interesami (realizuje się poprzez podmioty służące reprodukowaniu ładu społecznego)

1 i 2 są widoczne, łatwe do zidentyfikowania

2. HEINRICH POPITZ - fenomen siły (Phenomene der Macht) - wyróznia 4 rodzaje władzy

1. Autorytet

• Pojęcie autorytetu - pierwotnie w republikańskim Rzymie, by podjąć jakieś ważne ustawy zwoływano Konsylium od którego oczekiwano wskazówek dalszego postępowania - o takiej radzie mówiono, że posiada AUCTORITAS - rodzaj pośredniej władzy

• Kiedy zainteresowała się nim socjologia - odniesienie do więzi do tych, którym się go przypisuje z tymi którzy są mu podporządkowani

• Specyficzne cechy

1. Prowadzi do przystosowania zachowań sięgających poza zakres efektywnej kontroli (wpływ autorytetu bez jego kontroli)

2. Podporządkowanie to jest pozbawione elementów przymusu ( nie są potrzebne żadne środki przemocy), charakter dobrowolny

3. W efekcie oddziaływania autorytetu kształtuje się określenie postawy, czyli trwałych predyspozycji do przyjmowania określonych zachowań

• Popitz twierdzi, że siła oddziaływania autorytetu oparta jest na zaspokojeniu potrzeby akceptacji, przystosowujemy swoje zachowania do wskazań autorytetu, bo chcemy jego akceptacji; osoby, które darzymy autorytetem posiadają (w naszych oczach) wyższość społeczną, bycie uznawanym przez autorytety → uznanie przez innych członków zbiorowości, które również te autorytetu akceptuje ( podwójny proces uznania - chcemy być przez tych, których sami uznajemy , także szczególnie uznawanymi)),

• Obecnie w nowoczesnych społeczeństwach - autorytet - charakter zinstytucjonalizowany wiąże się z określonymi stanowiskami i pozycjami społecznymi, stosunek charakterystyczny dla autorytetu jest wymuszony, sprzyjają temu widoczne atrybuty autorytetu

• Autorytet nie wynika z ludzkich właściwości, nie jest czymś, co się z góry posiada, zjawiska autorytetu nie da się wyjaśnić bez odniesienia się do konkretnego układu relacji społecznych (autorytetu się nie ma, można kogoś darzyć autorytetem, w nowym środowisku można stracić autorytet)

• Osoby darzone autorytetem mogą świadomie lub nieświadomie wywierać wpływ na zachowanie innych

• Władza powinna być darzona autorytetem (gdy nie jest, realizuje ten brak poprzez inne działanie - przymus)

2. Panowanie

• Nawiązanie do Maxa Webera - władza zinstytucjonalizowana to panowanie, panowanie to władza prawomocna - legalność, tradycja, charyzma

• Popitz - władza przechodzi przez 3 tendencje

1. Depersonalizacja - panowanie wiąże się z coraz większym stopniu z określonymi funkcjami i stanowiskami, które nadają mu ponad-osobowy charakter ( najbardziej widoczne w panowaniu legalnym, również w tradycyjnym)

2. Formalizacja - wykonywanie władzy coraz bardziej oparte na regulacjach, procedurach formalnych czy tez tylko rytuałach (w legalnym - najdalej, bo prawo coraz bardziej szczegółowo określa sposób sprawowania, wybierania władz, im dany system istnieje dłużej tym prawo wypełnia wszystkie luki - nakładanie siatki i odwzorowanie co mamy robić)

3. Integracja - każda władza musi zintegrować się z istniejąca strukturą społeczna w efekcie czego zostaje przez tę strukturę zredefiniowana i dlatego pozornie taki sam reżim może zupełnie inaczej funkcjonować w systemach społecznych

3. Przemoc - zdolność do działania skierowana przeciwko innym z możliwością wyrządzenia im szkód (również przymus)

• Przymus to przemoc legalna, jest atrybutem państwa

• Praczom przymus nielegalny i legalny (pojęcie szersze niż przymus)

• Jako środek (forma) wykonywania władzy jest najsilniej związana z przewaga określonych ludzi w społeczeństwie

• Może przyjmować różne formy

• Działanie na rzecz zmniejszenia społecznego uczestnictwa = integralności społeczeństwa

• Działanie na rzecz fizycznego uszczerbku

• Działanie na rzecz materialnego uszczerbku - grzywny, podatki, daniny, mandaty

• Ma swoją granicę - możliwość zabijania ( nie do końca bo po śmierci można ciało zmaltretować, zbezcześcić, zabronić pochówku)

• Absolutna przemoc = zdolność do uśmiercania wyznacza władcę doskonałego - ma życie poddanych w swoich rękach

• Władzy doskonałej odpowiada doskonała niemoc poddanych

• Doskonałość władzy i idącej za nią przemocy może być neutralizowana przez wiarę w życie po śmierci

• Doskonałej władzy, przemocy, można się przeciwstawić

• radykalnie bierny opór - Ghandi

• radykalnie aktywny opór - terroryści

• strach przed stosowaniem wobec nas przemocy, przymusu powoduje powstanie szeregu procedur zabezpieczających nas przed nadużyciami:

• panowanie prawa, równość wszystkich wobec prawa

• zasadnicze ograniczenie normowania - istnienie praw podstawowych, naturalnych, nie można wola ludzi uchwalić praw sprzecznych z prawami podstawowymi

• istnienie norm kompetentnych - podziała aparatu przymusu, federalizm, wprowadzenie norm proceduralnych

• normy regulujące obsadzanie stanowisk - progi kompetencyjne, kadencyjność, rotacje itp.

• swoboda funkcjonowania opinii publicznej - wolność słowa, wolność przekonań

4. Technika - jej wpływ na władzę

• przemiany technologiczne w ogromny sposób wpływają na wzrost możliwości sprawowania władzy w zakresie koordynacji, nadzoru i inwigilacji

• władza wkomponowuje w arsenał środków przymusu wszystkie, które umożliwiają wzrost jej siły, zasięgu

• rewolucja informatyczna np. ogromne możliwości zbierania o nas danych

COPYWRIGHT BY AS®

All right reserved

9

---