Program koła polonistycznego

Przeznaczony jest do pracy z uczniem zdolnym w ramach zajęć pozalekcyjnych

Wstęp:

Program koła polonistycznego przeznaczony jest do pracy z uczniem zdolnym w ramach zajęć pozalekcyjnych funkcjonujących obok języka polskiego w wymiarze jednej godziny tygodniowo.

Nadrzędnym aspektem proponowanych działań jest inspirowanie do pogłębiania wiedzy polonistycznej poprzez kształtowanie w uczniach samodzielności, kreatywności, chęci poszukiwania, korzystania z różnych źródeł informacji, pobudzanie do literackich ekspresji, przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze przy wykorzystaniu różnych metod, form i technik pracy.

Program ma charakter uniwersalny, może być modyfikowany, uzupełniany i dostosowywany do danego zespołu uczniowskiego.

Cele programu:

a) cele ogólne

• inspirowanie do pogłębiania wiedzy polonistycznej

• kształtowanie nawyku systematycznego i planowanego wzbogacania wiedzy, obserwowania świata z pasją poznawczą

• rozbudzanie dociekliwości intelektualnej, samodzielności, niezależności w myśleniu 

•   i działaniu, ekspresji literackiej

• przygotowanie uczniów do konkursu polonistycznego

b) cele szczegółowe

• kształtowanie sprawności językowej w mowie i piśmie

• rozbudzanie  motywacji  czytania,  umiejętności  odbioru  różnych  tekstów  kultury

• pogłębianie ogólnej wiedzy o człowieku, życiu, kulturze, szczególnie o literaturze i o języku, aby zrozumieć siebie i innych ludzi oraz otaczającą nas rzeczywistość

• wykształcenie sprawności myślenia, spostrzegawczości, umiejętności obserwowania rozmaitych zjawisk, ich analizy i opisu, porównywania, klasyfikowania, kojarzenia, wnioskowania, rozumowania, uogólniania, poszukiwania analogii

• rozwijanie wyobraźni, pamięci, wrażliwości estetycznej, zdolności do koncentracji uwagi, inwencji twórczej

• poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł

• wyrabianie nawyku samokształcenia

• kształtowanie postawy aktywnego odbiorcy dostrzegającego wartości artystyczne, humanistyczne, społeczne, zawarte w utworach literackich, przedstawieniach teatralnych, filmowych, słuchowiskach

c) cele wychowawcze

• kształtowanie wrażliwości humanistycznej, otwartości na potrzeby drugiego człowieka oraz hierarchii wartości moralnych i estetycznych

• umacnianie wiary we własne siły

• pogłębianie poczucia odpowiedzialności za własne działania

Zakres umiejętności:

1. Kształcenie literackie i kulturalne

• czytanie tekstów; kanon lektur podstawowych i ponadpodstawowych

• liryka

• epika

• dramat

• kultura i sztuka

Czytanie tekstów; lektura podstawowa i ponadpodstawowa
Zakres oddziaływań	Osiągnięcia ucznia; zakres ponadpodstawowy
Sens dosłowny i przenośny tekstu	Domyśla się znaczenia nieznanego słowa z kontekstu ( to jest z całości, czy też z szerszego fragmentu wypowiedzi) Potrafi wskazać temat, główną myśl, ideę, czy przesłanie czytanego tekstu Umie wyciągać wnioski płynące   z przeczytanego tekstu; Rozumie sens ukryty  (metaforyczny, symboliczny ) tekstu; Umie sporządzać różne rodzaje notatek;
Lektury oraz ich twórcy	Czyta lektury uzupełniające; Wskazuje tematykę, główny problem, ideę utworu; Wskazuje główne cechy gatunkowe  i rodzajowe utworu; Odczytuje przesłanie tekstu;
Liryka
Wieloznaczność języka poezji	Umie wskazać cechy odróżniające lirykę od epiki i dramatu; Potrafi określić funkcję środków stylistycznych; Potrafi zinterpretować wieloznaczność metafor, zauważa odkrywczość przenośni oraz tworzenie przez nie nowych sensów i znaczeń; Dostrzega rytmiczność wiersza; Rozróżnia rymy męskie i żeńskie, dokładne i niedokładne oraz ich układ; Rozumie istotę obrazu poetyckiego, potrafi wyodrębnić go w wierszu; Odróżnia wiersz sylabiczny, sylabotoniczny i wolny; Dostrzega charakterystyczne cechy poezji współczesnej; Potrafi wskazać sytuację liryczną; Rozróżnia odmiany liryki: pośrednią, bezpośrednią, opisową, refleksyjną, patriotyczną, filozoficzną; Samodzielnie dokonuje analizy i interpretacji utworów lirycznych; Potrafi znaleźć wspólne motywy w utworach różnych poetów; Dostrzega związki liryki z innymi dziedzinami sztuki, np. z plastyką, muzyką;
Epika
W wykreowanym świecie przedstawionym - właściwości epiki	Wie czym się różni utwór literacki (w tym także epicki) od innych tekstów kultury; Wie, że w epice można zastosować realistyczny bądź inny, odmienny od „lustrzanego” odbicia sposób konstruowania świata przedstawionego; W utworze potrafi dostrzec elementy, np. fantastyki, absurdu, groteski, itp.; Umie wskazać w tekście narrację opartą na emocjonalnym użyciu takich środków wyrazu, jak ironia, sarkazm, kpina, komizm;
Dramat
Teatr naszej wyobraźni	Zna nazwiska twórców teatralnych i tytuły znanych utworów dramatycznych; Potrafi przekształcić tekst dramatyczny i inny tekst kultury lub wykazać czynność odwrotną, tj. tekst literacki    (np. wiersz) przetransponować na formę charakterystyczną dla twórczości teatralnej; W formie sprawozdania, recenzji bądź refleksji wyrażonej w inny sposób trafnie ocenia obejrzany spektakl, jednoznacznie  i sugestywnie wyrażając własną opinię
Kultura i sztuka
W muzeum, na wystawie, w kinie, teatrze, na koncercie	Zna nazwiska wybitnych twórców  i wykonawców oraz popularnych bohaterów literackich i filmowych Wie, w jakim okresie historycznym powstały najwybitniejsze dzieła kultury i sztuki światowej; Wie, jakie muzy opiekowały się  w starożytnej Grecji poszczególnymi odmianami twórczości, zna współczesne określenie X Muza oraz potrafi utworzyć neologizmy związane z działalnością twórczą; Rozumie pojęcia kultura wysoka i kultura masowa Potrafi wskazać przykłady tekstów kultury wysokiej (np. utwór symfoniczny Pendereckiego) i niskiej, masowej (np.. komiksy); Potrafi wyrażać i argumentować własną opinię o dziełach i ich tworzeniu




2. Nauka o języku

• fleksja

• składnia

• słowotwórstwo

• słownictwo

• fonetyka

• frazeologia

• ortografia i interpunkcja

• stylistyka

• kultura języka

 

Fleksja
Części mowy Koniugacja - formy i funkcje czasownika Deklinacja i jej reguły	Rozróżnia samodzielne  i niesamodzielne części mowy; Umie udowodnić, iż ten sam wyraz  w zależności od sensu wypowiedzi - może pełnić funkcję różnych części mowy; Określa funkcję składniową poszczególnych części mowy; Dokonuje przekształceń zdań z czasownikami przechodnimi i nieprzechodnimi; Poprawnie stosuje stronę bierną; Tworzy wszystkie nieosobowe formy czasowników ( różne rodzaje imiesłowów ); Zna różne funkcje składniowe czasownika; Poprawnie stosuje imiesłowowy równoważnik zdania; Prawidłowo odmienia czasowniki o odmianie nieregularnej; Poprawnie odmienia rzeczowniki o nieregularnej deklinacji; Zna różne rodzaje stopniowania; Prawidłowo odmienia liczebniki zbiorowe;
	Wyróżnia zaimki dzierżawcze, nieokreślone, osobowe, zwrotne, przeczące, pytające, uogólniające, względne, wskazujące; Stosuje poprawnie dłuższe i krótsze formy zaimków; Umie zastępować części mowy odpowiednimi zaimkami; Pisze prawidłowo partykułę NIE z deklinującymi się częściami mowy;
Składnia
Wypowiedzenie pojedyncze	Wyróżnia i stosuje zdanie wykrzyknikowe; Umie przekształcić zdanie na równoważnik zdania i odwrotnie; Nazywa związki zgody, rządu przynależności; Umie zbudować zdanie według podanego schematu; Rozpoznaje orzeczenie czasownikowe i imienne; Umie zbudować zdania, w których orzecznik będzie wyrażony różnymi częściami mowy; Rozpoznaje różne typy podmiotów; Rozpoznaje zdania z podrzędnym okolicznikowym warunku                     i przyzwolenia; Zna rodzaje przydawek; Rozróżnia dopełnienie bliższe i dalsze oraz umie dokonać przekształceń zdań z dopełnieniem bliższym; Potrafi zastosować daną część mowy w różnych funkcjach składniowych Wyróżnia wyrazy poza związkami zdania
Wypowiedzenie złożone	Potrafi zredagować zdania do podanego wykresu; Dokonuje różnych przekształceń zdań pojedynczych na złożone i złożonych na pojedyncze, a także zdań złożonych na konstrukcję składniową z imiesłowowym równoważnikiem zdania; Właściwie stosuje synonimiczne wskaźniki zespolenia; Umie uzupełnić zdanie brakującym członem podrzędnym lub współrzędnym; Sporządza wykres zdań wielokrotnie złożonych Buduje własne zdania wielokrotnie złożone do podanych wykresów; Umie dokonywać analizy składniowej różnych typów zdań złożonych; Wprowadza zdania wtrącone;
Słowotwórstwo
Wyrazy podstawowe, pokrewne - rodzina wyrazów	Klasyfikuje wyrazy biorąc pod uwagę ich budowę słowotwórczą; Potrafi podać przykłady wyrazów prostych (rdzennych i rozwiniętych ) oraz złożonych (złożeń, zestawień, zrostów); Zna podział skrótowców na: literowe, głoskowe, grupowe, mieszane, zna zasady ich tworzenia oraz rozróżnia ich odmiany w praktyce; Wie, w jaki sposób można utworzyć daną część mowy i potrafi to uczynić; Potrafi utworzyć rodzinę słowotwórczą wyrazów, wskazać wspólny dla nich rdzeń wyrazowy oraz narysować wykres (tzw. Drzewko derywacyjne) ich współzależność lub uzupełnić luki pozostawione w wykresie;
	Rozróżnia postacie oboczne rdzenia; Potrafi przeprowadzić analizę słowotwórczą i morfologiczną wskazanego wyrazu; Potrafi klasyfikować formanty; Potrafi określić funkcję znaczeniową formantów; Wyróżnia typy znaczeniowe formacji słowotwórczych oraz potrafi je tworzyć; Tworzy wyrazy pochodne od wyrażeń przyimkowych i przez derywację wsteczną (np.: zwisać - zwis - Ø); Odróżnia formanty produktywne  (często używane) od nieproduktyw - nych; Dostrzega tendencję do tworzenia   we współczesnej polszczyźnie nowych wyrazów, np. za pomocą przedrostków super-, ekstra-, eko-, pro-; Potrafi uzasadnić pisownię wyrazu odwołując się do jego budowy słowotwórczej; Popranie stosuje mniej typowe nazwy własne; Poprawnie zapisuje zaimki złożone; Potrafi zanalizować budowę neologizmów i ocenić ich poprawność oraz omówić ich funkcję w utworze; Umie ocenić przydatność  i poprawność zapożyczeń; Potrafi zastąpić, o ile to możliwe zapożyczenia wyrazami rodzimymi
Słownictwo
Słowa, słówka i półsłówka	Zna inne niż wymienione w wymaganiach podstawowych słowniki oraz ich zastosowanie; W słownikach umie korzystać   z zamieszczonych tam indeksów, tabel, schematów;
	Potrafi odczytać znaczenie nieznanego słowa z kontekstu; Rozróżnia i tworzy: konwersy, anagramy, eufemizmy, peryfrazy; Zna różne odmiany polszczyzny mówionej i pisanej; Odróżnia i w praktyce stosuje odmianę potoczną i literacką języka; Dokonuje przekształceń tekstu  z jednej odmiany polszczyzny  na inną; Parafrazuje tekst, wykorzystując różne typy wyrazów, np.: synonimiczne, wieloznaczne, przeciwstawne, o zabarwieniu emocjonalnym, o znaczeniu przenośnym, regionalne  i środowiskowe; Umie napisać tekst zróżnicowany stylistycznie;
Fonetyka
ABC fonetyki	Wie,  jaką funkcję pełnią narządy mowy w procesie powstawania głosek; Rozpoznaje głoski na podstawie podanych cech ich wymowy; Umie klasyfikować samogłoski  i spółgłoski; Rozróżnia upodobnienia wewnątrzwyrazowe  i międzywyrazowe - postępowe  i wsteczne oraz uproszczenia grup spółgłoskowych; Zna odstępstwa od prawideł akcentowania w języku polskim; Wyróżnia wyrazy bezakcentowe oraz wie, z jakimi wyrazami tworzą one zestroje akcentowe;
Frazeologia
Istota frazeologizmu	Potrafi odczytać znaczenie przenośne stałego związku frazeologicznego; Odróżnia zwrot od frazy
Kultura języka
Poprawność językowa	W razie wątpliwości sięga po liczne poradniki z zakresu kultury języka; Zna osobliwe (nieregularne) odmiany wyrazów; Potrafi usunąć błędy językowe; Rozróżnia rodzaje błędów językowych; Posługuje się ładną, poprawną polszczyzną w mowie i piśmie;
Ortografia i interpunkcja
Z ortografią i interpunkcją „za pan brat”	Zapisuje bezbłędnie wyrazy o pisowni niewymiennej i nieobjaśnionej; Zna wyjątki od reguł ortograficznych; Pisze poprawnie przyimki złożone; Nie popełnia błędów w pisowni przysłówków i wyrażeń przysłówkowych typu: znienacka, z nagła, nie opodal, w okamgnieniu, itp.; Zna zasady pisowni partykuły NIE z różnymi częściami mowy; Prawidłowo zapisuje zakończenia imiesłowów przysłówkowych uprzednich; Prawidłowo zapisuje złożenia, np.: ciemnozielony, biało-czerwony, pół żartem, pół serio, nowo narodzony, itp.; Umie dokonań korekty tekstu pod względem interpunkcyjnym;
	Potrafi łączyć wiadomości z zakresu gramatyki, stylistyki i kompozycji  z wiedzą o przestankowaniu; Ma świadomość faktu, rozluźnienia bądź porzucenia zasad interpunkcji   w działach literackich, szczególnie  we współczesnej poezji;
Stylistyka
Jak pisać pięknie, poprawnie, atrakcyjnie	Potrafi napisać: opis zjawiska przyrody, sytuacji, przemówienie, prostą rozprawkę, kartkę z pamiętnika bądź dziennika; Czyni próby napisania trudniejszej rozprawki, swobodnej wypowiedzi na określony temat (esej, reportaż); Potrafi cechy dobrego stylu zaprezentować we własnej pracy twórczej, dbając o jej komunikatywność, jasność, zwięzłość, żywość, obrazowość; Posługuje się bogatym językiem, stosuje zróżnicowane słownictwo, synonimy, frazeologizmy, wyrazy nacechowane emocjonalnie, itp.; Potrafi wyrażać własne zdanie, bronić swoich racji, argumentować




Procedura osiągania założonych celów oraz sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów:

Program zakłada stworzenie takich sytuacji, w których uczeń będzie współuczestnikiem, współtwórcą i twórcą podejmowanych działań.

Proponuje następujące formy weryfikacji nabytej wiedzy i umiejętności:

• Prezentacje własnych umiejętności i efektów pracy, poprzez udział w różnych formach konkursów literackich, wystawach, przedstawieniach;

• Działalność kreatywną; rozumienie różnych form ekspresji językowej  i pozawerbalnej, stylistyki i konwencji, umiejętność transformacji jednej konwencji w inną;

• Samodzielne opracowywanie wskazanych partii materiałów z wykorzystaniem różnych źródeł informacji;

• Dokonywanie samooceny poprzez określanie zakresu zdobytej wiedzy i wyznaczanie dalszych kierunków swojej pracy;

Po zakończeniu cyklu spotkań w ramach koła polonistycznego program proponuje uczniom wypełnienie arkusza refleksji i spostrzeżeń.

 

---