PRAWO CYWILNE
Kodeks Cywilny - wydanie na 28 listopada 1990r. Pojecie przedmiot i systematyka prawa cywilnego.
Nazwa wywodzi się z prawa rzymskiego Just cywile - prawo dotyczące obywateli Rzymu. We współczesnym rozumieniu ad epoki kapitalizmu.
Zasada formalnej równości podmiotów wobec prawa - obie strony prawne są sobie równe.
Zasada autonomii prywatnej - (autanamia woli) - możliwości samodzielnego kształtowania przez podmiot jego sytuacji prawnej (dotyczy systemu kontraktowego i umownego).
Zasada swobody umów - czynność prawna stan prawny w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli.
Prawa cywilne oddziela od innych gałęzi prawa charakter lub rodzaj regulowanych stosunków społecznych (metoda regulacji prawnej).
Prawo cywilne zajmuje się przede wszystkim stosunkom a charakterze majątkowym ale nie tylko np. stosunki w przypadku naruszenia niektórych dóbr osobistych.
Kryterium metody regulacji prawnej - ustawodawca w pewien sposób reguluje określone stosunki (partnerskość między stronami), wyjątkiem może być stosunek alimentacyjny. Jeżeli norma zapewnia partnerstwo jest norma cywilno-prawna (wyjątek jak wyżej).
Prawo cywilne - zespół norm regulujących stosunki wsteczne a charakterze majątkowym i niemajątkowym na zasadzie prawnej równorzędności stron.
Prawo cywilne reguluje stosunki cywilno-prawne, są one jego przedmiotem. Podmiotem są osoby fizyczne i prawne.
Zasada jedności prawa cywilnego
Zasada równości podmiotów
SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO
Całościowe ujęcie i podział prawa cywilnego wg pewnych zasad, kryteriów.
Prawo cywilne dzieli się na następujące działy:
1. część ogólna prawa cywilnego
2. prawo rzeczowe
3. prawo spadkowe prawo rodzinne
prawo zobowiązań tzw. wartość intelektualna
Ad 1. Zawiera normy, które formułują podstawowe zasady odnoszące się do pozostałych prawa cywilnego. Stanowi ona 1 księgę.
Ad 2. Prawo rzeczowe - jest to zespó1 norm regulujących prawne formy korzystania z rzeczy i niektórych prawa, przy czym możliwość korzystania z tych praw została ukształtowana w postaci praw podmiotowych bezwzględnych. Prawo podmiotowe wynika z prawa przedmiotowego. Można powoływać do życia tylko te prawa podmiotowe które zapisał ustawodawca.
i niektórych praw ...“ - naddanie praw i wierzytelności właściciela w wierzytelność.
Prawo podmiotowe bezwzględne - skuteczne wobec wszystkich osób.
Ad 3. Prawo zobowiązań - to zespól norm regulujących stosunki z których wynikają wierzytelności. Wierzytelności mają charakter praw podmiotowych względnych (są skuteczne tylko dla określonych osób)
Ad 4. Prawo spadkowe - jest to zespół norm regulujących przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego na inne podmioty na podstawie przepisów prawa spadkowego. Spadkobiercą może być osoba fizyczna lub prawna (prawna, jeśli istnieje w chwili śmierci spadkobiercy).
Ad 5. Prawo rodzinne — prawo rodzinne przesiąknięte jest elementami cywilnymi( partnerskość op. stosunki majątkowe między małżonkami, jeśli brak jest intercyzy)
Odrębność kodyfikacyjna prawa rodzinnego i cywilnego. Zdolność do zawarcia małżeństwa regulowana jest w kodeksie cywilnym. Prawo rodzinne jest wyspecjalizowanym działem prawa cywilnego - najnowsze teorie.
OBOWIAZYWANIIE NORM PRAWNYCH (PRZEPISOW PRAWNYCH) - W PRZESTRZENI I CZASIE
1 W przestrzeni
Przepis prawa czy wynikająca z niego norma obowiązująca na terenie państwa, którego organy prawodawcze ją wydał.
Obowiązywanie i zastosowanie - przepisów w zasięgu przestrzennym to dwie różne sprawy. Niekiedy dochodzi do kolizji norm lub przepisów na terenie jednego kraju. Do kolizji norm prawnych w przestrzeni dochodzi najczęściej w dwóch przypadkach:
• brak jednolitości przepisów prawnych na terenie jednego państwa
• moc tych przepisów wybiega poza granice kraju (przypadek pierwszy - stan prawny na ziemiach polskich I i II wojnie światowej. Przypadek drugi - mieszkaniec Austrii zawiera małżeństwo z Polką w Kenii).
2. W CZASIE
Żaden przepis nie obowiązuje w nieskończoności. Nowy akt prawny na końcu zawiera przepisy przechodnie zawierające klauzule derogacyjne uchylające dawniej obowiązujące przepisy.
Przepis prawny przestaje obowiązywać w momencie uchylenia klauzula derogacyjna. Przepis prawny przestaje obowiązywać, gdy zaczyna obowiązywać nowy przepis a tym samym zakresie regulacji. Niektóre przepisy zawierają daty końcowe, do których mają obowiązywać.
Od publikacji nowego przepisu do jego promulgacji (wejścia w życie) obowiązuje vacatio legis.
Prawo intertemporalne (ponadczasowe, międzyczasowe) reguluje czasowe ścieranie się starej i nowej ustawy. (usunięcie kolizji czy stosować starą czy nową ustawę zajmuje się prawo międzyczasowe).
Zasiedzenie - (art. 1 72 ) - posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa prawa własności jeżeli posiada ją nieprzerwanie od 20 lat, chyba że nabył ją w złej wierze.
Lex retro non agit ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu (art. 3 KC).
zasada nietolerancji - nie działanie wstecz
zasada retroakcji - działanie wstecz
Zasada bezpośredniego działania ustawy nowej - w momencie wejścia w życie nowej ustawy skutki biegnące starej przestają działać.
Zasada dalszego obowiązywania ustawy dawnej - skutki starej ustawy w czasie obowiązywania nowej ustawy należy rozpatrywać przez pryzmat starej. Art. 64 - W razie wątpliwości które prawo stosować zwracać się do kodeksu cywilnego. Ustawa nie ma mocy wstecznej , określają,. się niekiedy jako zasadę nie retro akcji.
Sens i znaczenie zasady - polega na tym ze ustawa działa tylko na przyszłość.
Zasada retro akcji - musi wynikać z jej brzmienia.
ZDARZENIA PRAWNE I STOSUNEK CYWILNO PRAWNY
Zdarzenia prawne- są, to okoliczności z którymi ustawa łączy powstanie zmian lub wygaśnięcie jakiegoś stosunku prawnego.
Podział zdarzeń prawnych -
1. Zdarzenia sensus stricto w ścisłym tego słowa znaczeniu są to okoliczności niezależne od woli ludzkiej (urodzenie, śmierć).
2. Działanie - zachowanie człowieka będące wynikiem jego woli.
Działania dzielimy na:
1. Czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych.
2. dane czynności.
Ad.1 Zachowanie się podmiotu podjęte celowo w celu zaistnienia czynności prawnych.
Ad.2 Zachowania, które powodują pewne skutki bez względu na to czy wola osoby podejmującej to zachowanie była skierowana na wywołanie tych skutków czy nie.
Czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych dzielimy:
1. Oświadczenia woli
2. Akty administracyjne.
3. Orzeczenia sądowe o charakterze konstytutywnym
Inne czynności dzielimy:
1. Bezprawne konieczna przesłanka winy
2. Zgodne z prawem
Zgodne z prawem dzielimy:
1. Przejawy woli podobne do oświadczeń woli.
2. Czynności faktyczne (realne).
3. Zawiadomienia o pewnych zdarzeniach (reklamacje).
Oświadczenia woli - (definicja art. 60 K.C.) każde zachowanie się podmiotu, każdy przejaw woli.
Akty administracyjne - ad 1990 r. K.C. nie zajmuje się w dużym stopniu aktami administracyjnymi.
Orzeczenia sądowe a charakterze konstytutywnym czyli które twarzą nową sytuację prawną (np. sentencja rozwód.)
Zawiadomienia o pewnych zdarzeniach - art. 563 K.C. - czyn sprawcy może polegać na działaniu lub zaniechaniu (art. 415 KG.)
formami złożenia oświadczenia woli są
1. forma pod wyrokiem nieważności art. 73 par. 1.
2. forma dla celów dowodowych art. 74.
3. forma dla wywołania oznaczonych skutków prawnych.
Czynności czysto faktyczne (idealne) - np. odbiór energii elektrycznej, gazu, wejście do
tramwaju - powoduje zawarcie umowy przewozowej.
Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia - art. 752 K.C.
Przejawy woli podobne do oświadczeń woli
Stosunek cywilno-prawny - odmiana stosunku prawnego, wyznaczony prze normy prawa cywilnego, które zapewniają formalna, równość stron.
W każdym stosunku cywilno prawnym wyróżniamy:
• element podmiotowe
• element przedmiotowy
• treść
Wyróżniamy dwie kategorie podmiotów:
Osoby fizyczne (ludzie)
Osoby prawne (jednostki organizacyjne)
Odbiciem podmiotowości w sferze prawa jest zdolność prawna
(dotyczy osób fizycznych), lob osobowość prawna dotyczy osób prawnych.
Podmiot - może posiadać uprawnienia lub obowiązki
Zdolność prawna (art. 8 par 1, par 2)
Osoby prawne - art. 33 K.C.
Podmiot a strony stosunku cywilno-prawnego
W przypadku wielkości podmiotów w ramach strony w stosunku o charakterze majątkowym może dojść do powstania tzw. typowych postaci tego stosunku:
1. 1. wspólność rozłączna
2. 2. wspólność łączna
3. 3. wspólność w częściach ułamkowych
4. solidarność
Ad.1. Występuje wielość podmiotów w ramach stron, stosunek ma charakter majątkowy a
świadczenie jest podzielne (dług lub wierzytelność dzieli się na tyle części ile jest dłużników lub wierzycieli) art. 379 K.C.
Ad. 2. Występuje wówczas, gdy pewne prawo przysługuje niepodzielnie wszystkim podmiatam w ten sposób, że żaden z nich nie ma określonego udziału w tym prawie i w związku z tym nie może udziałem rozporządzać (np. umowa spółki cywilnej) art. 863 K.C.
Ad. 3. Zachodzi wówczas gdy pewne prawo przysługuje pewnym podmiotom art. 195 K.C.
Ad. 4. Art. 366, 367 K.C.
PRZEDAWNIENIE ROSZCZEN
Jedna z czterech instytucji opartych na elemencie upływu czasu i określonych wspólna
nazwa dawność lub przedawnienie ,,sensu largo”.
Przedawnieniu „sensu stricto” - przedawnienie roszczeń
W skład dawności obok przedawnienia roszczeń wchodzi
1. przemilczenie
2. zasiedzenie
3. terminy zawite
Przedawnienie „sensu stricto” - wszystkie cztery instytucje dawności.
Ad. 1. - przemilczenie art. 187 są związane z biernością podmiotów
Ad. 2. - zasiedzenie pod pewnymi warunkami prowadzi do nabycia własności (art. 1 72)
Ad. 3. - terminy które powodują prekluzje czyli wygaśnięcie roszczeń (art. 255 KG.)
W złej wierze - jest ten kto wie lub ale nie z powodu niedbalstwa.
Przedawnienie roszczeń - powoduje niemożność dochodzenia istniejącego roszczenia. W świetle nowej regulacji prawnej przedawnienie roszczeń nigdy nie wygasa, ale nie można go dochodzić
Przedmiot przedawnienia - są to cywilno-prawne roszczenia majątkowe (art. 117 par I), wyjątki art. 223 (nieruchomości).
Stosunki przedawnienia - art. 117 par 2. Niemożność dochodzenia roszczenia. Roszczenie nie wygasa, nie można go tylko dochodzić.
Sposób uwzględnienia przedawnienia - tylko na zarzut nigdy z urzędu.
Terminy przedawnienia - regulują. ogólne terminy przedawnienia - 10 lat, a w związku z prowadzoną działalnością gospodarcza - 3 lata
(art. 118 K.C.). Wyjątek - przepis szczególny (art. 719).
Charakter prawny przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń.
Są to przepisy bezwzględne obowiązujące (nie mogą być zmieniane na podstawie woli stron) art. 118 K.C.
Art. 719 jest przepisem szczególnym w stosunku do art.
Początek biegu terminu przedawnienia - art. 120 K.C.
Zawieszenie biegu. terminu przedawnienia - okres przed zawieszeniem wlicza się do ogólnego terminu przedawnienia.
Zerwanie biegu przedawnienia - w przypadku przerwania terminu biegu od początku (art.123 K.C.)
Wstrzymanie biegu terminu przedawnienia - (art. 122)
Art. 222, 223 są wyjątkami o których mówi art. 117 K.C. (są. to przepisy szczególne).
Stopień związania podmiotu - stosunku cywilno-prawnego i wynikającymi z niego prawami i obowiązkami a w szczególności możliwość przenoszenia prawa i obowiązków na inne podmioty.
Art. 509 Cesja (przelew wierzytelności) - kupno długu. Możliwa jest cesja wierzytelności na osobę trzecia, chyba że jest to zastrzeżone w treści umowy.
519 Przejecie długu przez osobę trzecia - (za zgodą wierzycieli lub dłużnika).
521 par 2 prawo wykupu i pierwokupu - (prawa niezbywalne)
Zdolność prawna - odbicie podmiotowości w sferze prawa zdolność do tego być podmiotem praw i obowiązków
Art. 8 par 1 Każdy człowiek w chwili uradzenia ma zdolność prawna par 2 Także dziecko, pod warunkiem ze urodziło się żywe.
Art. 9 W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wyciąga korzyści.
Art. 27 par 2
1. Nasciturus może być spadkobiercą
2. Nasciturus może być zapisobiorcą (uznany)
3. Nasciturus może być uznany (art. 75 K. Rodz. i Opiekuńczy)
4. może dojść do obowiązku włączenia przez mężczyznę, którego ojcostwo jest uwiarygodnione, jeszcze przed rozwiązaniem, pewnych kwot na korzyść matki.
5. Na rzecz dziecka poczętego ale nienarodzonego można ustanowić kuratora.
Koniec zdolności prawnej - zdolność prawna ustaje z chwilą, śmierci podmiotu. Z końcem zdolności prawnej wiążą się dwie instytucje:
1. Stwierdzenie zgonu
2. Uznanie za zmarłego
Ad.1. Naturalnym sposobem udokumentowania faktu śmierci jest akt zgonu. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu, którą sporządza lekarz odnotowując moment zgonu, albo na podstawie oświadczenia naocznego świadka, na podstawie pisemnego zaświadczenia organu który prowadził śledztwo.
Ad. 2. Uznanie za zmarłego stosujemy w odniesieniu do osób zaginionych. (art. 22) Jeżeli przedstawiciel ustawowy oddal osobie a częściowej zdolności prawnej do czynności prawnych do osobistego użytku w zakresie dysponowania tymi przedmiotami jest ona traktowana jakby miała pełną zdolność do czynności prawnych.
- W zakresie niektórych czynności osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych jest traktowana przez prawo tak, jak gdyby zupełnie nie miała zdolności do czynności
prawnych (art. 944 par. 1)
Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba a pełnej zdolności do czynności prawnych.
Ad. 3. Pełna, zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie nie ubezwłasnowolnione. art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności art. 10. Pełnoletność - 18 lat art. 10,11 K. Rodz. i Opiek. Mężczyzna pełnoletni nie ukończywszy 21 lat nie może zawrzeć związku małżeńskiego.
UBEZWLASNOWOLNWNIE
1. całkowite
2. częściowe
Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego art. 13
• ukończone 13 lat
• choroba psychiczna lub inne zaburzenia psychiczne (art. 13 par. 1)
Skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego
• brak zdolności do czynności prawnych
• ustanowienie opiekuna art. 13 par. 2)
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego
• osiągnięcie pełnoletności
• choroba psychiczna lub inne zaburzenia (art. 16 K.C.)
Skutki ubezwłasnowolnienia częściowego
• ograniczona zdolność do czynności prawnych
• ustanawia się kuratora (ma prawo opieki nad osobą., nie nad majątkiem) art. 16 par 2
PRAWA PODMIOTOWE
Uprawnienia wynikające z danego artykułu dla konkretnego podmiotu.
Teoria woli — (twórcą jest Savini lub Windtschyde). Prawa podmiotowe jest to moc woli użyczona przez prawo jednostce, inaczej pewna strefa, w której jednostka maże swobodnie przejawiać swoją wolę i w ten sposób realizować swoje prawa podmiotowe.
Teoria interesu — (Ychering) - prawo podmiotu polega na prawem chronionym interesie. (zarzut - prawo podmiotowe nie zawsze łączy się z jakimś interesem).
Zdolność prawna — polega na tym ze osoba może być podmiotem prawa i obowiązków z zakresu prawa cywilnego (np. może z jej rzecz zostać poczyniona darowizna).
Osobami prawnymi — są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyczyniają osobowość prawną.
Zdolność do czynności prawnych — polega na zdolności do nabywania praw i zaciągania zobowiązań poprzez własne działania.
Koncepcja najpowszechniejsza — prawo podmiotowe jest to przyznana i zagwarantowana norma prawna oraz wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określany sposób. Art. 222 par 2
Normatywne postacie praw podmiotowych
(Sposób w jaki prawa podmiotowe są zapisane w kodeksie prawnym)
1. Prawa podmiotowe bezpośrednie
2. Roszczenia
3. Prawa podmiotowe kształtujące
Ad. 1. O zapisie w sposób bezpośredni mówimy wówczas, gdy sfera możności postępowania uprawnionego wyznaczona jest w oderwaniu od skorelowanych z nią obowiązków innych osób (art. 140 K.C.)
Ad. 2. O roszczeniu mówimy, gdy sfera możności postępowania uprawnionego wyznaczona jest przez powinne zachowanie sie drugiej strony. Akcentowane są obowiązki ciążące na drugiej stronie (art. 353 K.C.).
Ad. 3. O prawach podmiotowych kształtujących mówimy wówczas gdy przepis prawny wyznacza sferę możliwości postępowania uprawnionego w ten sposób, że może on poprzez własne działanie bez potrzeby zachowania się drugiej strony, doprowadzić do powstania zmiany lub wygaśnięcia jakiegoś stosunku prawnego. (art. 363)
KLASYFLKACJA PRAW PODMIOTOWYCH
1. Ze względu na sposób ochrony:
• względne
• bezwzględne
bezwzględne — są skuteczne wobec wszystkich
względne — skuteczne wobec określonych osób (wierzyciel ma względny charakter, wierzyciel maże żądać spełnienia świadczenia tylko od dłużnika).
Art. 155 Nabycie — podwójny stosunek przeniesienia własności (umowa sprzedaży, darowizny, zamiany)
Art. 59 W niektórych przypadkach prawo względne polega szerszej ochronie i w ten sposób zbliża się do prawa bezwzględnego.
2. Ze względu na charakter stosunków, z których wynikają:
• majątkowe — (rzeczowe, wierzytelności, własne, prawa do spadku)
• niemajątkowe — tzw. prawa osobiste tj. prawa które przysługują osobą fizycznym lub prawnym w celu ochrony jej dóbr osobistych jak wolność, nazwiska itp.
3. Ze względu na przynależność do podmiotów:
• podzielne — (mogą należeć do kilku podmiotów np. współwłasność)
• niepodzielne — (mogą należeć tylko do jednego podmiotu art. 300, 595, 602)
4. Ze względu na sposób powstawania i wygaśnięcia
• samoistne (maja swój byt samoistny)
• niesamoistne (istnieją ze względu na inne prawa np. hipoteka - istnieje ze względu na wierzytelność; zastaw)
Prawo niesamoistne — nie powstanie bez prawa głównego (samoistnego) hipoteka istnieje ze względu na wierzytelnaść.
5. Ze względu na możność zbycia
• zbywalne (własność)
• niezbywalne (to są prawa niemajątkowe) Art. 300 Służebności osobiste niezbywalne Art. 595 Prawa odkupu jest niezbywalne i niepodzielne Art. 602 Prawo pierwokupu jest niezbywalne i niepodzielne
Sposoby nabycia prawa własności -
1. pierwotny - kto nabywa to prawo nie wywodzi go od nikogo
2. pochodne - nabywające prawo podmiotowe wywodzi je od swego poprzednika prawnego
Subcesja -
1. s. uniwersalna przedmiotem przejścia jest ogół praw podmiotowych 222
2. s. sinkularna szczególna - wystąpi gdzie przedmiot przejścia jest jakiej jedno pr. podmiotowe
CZYNNOŚCI PRAWNE
Czynność prawna — pewien stan faktyczny zawierający ca najmniej jedno oświadczenie woli skierowane na powstanie, zmiana lub wygaśnięcie jakiegoś stosunku prawnego art. 56 zastaw — art. 307
OŚWIADCZENIE WOLI — to takie zachowanie się podmiotu, które wyraża jego wole w sposób stateczny i zmierza do wywołania określonego skutku prawnego, jego powstania, zmiany lub wygaśnięcia. Art. 60
W oświadczeniu woli wyróżniamy dwa elementy:
1. akt woli
2. przejaw woli
Ad. 1. Jest to wola wewnętrzna (motywy)
Ad.2. Wola zewnętrzna (oświadczenie woli)
Warunki spełnione aby określone zachowanie mogło być uznane za oświadczenie woli:
1. Musi być na tyle zrozumiale aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić jego sens.
2. Musi być swobodne (złożone bez przymusu)
3. Musi być złożone na serio.
Rodzaje oświadczeń woli:
1. Skierowane do określonego adresata
2. Nie skierowane do określonego adresata
Ad. 1. aferta art. 66
Ad.2. przyrzeczenie publiczne art. 919
Oświadczenie woli dzielimy na
1. Wyraźne
2. dorozumiane
3. domniemane
Ad. 1. Ich bezpośrednim celem jest przejaw woli zmierzający do dokonania czynności prawnej
Ad.2. Zmierzają bezpośrednia do innego celu nie dokonanie czynności prawnej ale w sposób dostateczny wynika z nich zamiar czynności prawnej (art. 946).
Ad.3. Z jaką chwilą możemy przyjąć ze oświadczenie woli zostało zawarte:
1. Teoria oświadczenia — decydująca jest chwila przejawienia woli
2. Teoria wysłania — decydująca jest chwila wysłania do adresata
3. Teoria doręczenia — decydująca jest chwila doręczenia
4. Teoria zapoznania się — decyduje moment zapoznania adresata z treścią złożonego oświadczenia woli.
Wykładnia oświadczenia woli art. 65 Oświadczenia woli należy tu tłumaczyć jak tego wymagają ze względu na okoliczności w których złożone zostało.
KLASYFIKACJA CZYNNOSCI PRAWNYCH
1. Na podstawie elementów treści czynności prawnej
2. Na zasadzie ogólnych kryteriów
1. Czynności prawne jednostronne
2. Czynności prawne dwustronne
Ad. 1. Takie, dla dokonania których wystarczy oświadczenie woli jednej tylko strony (testament, otrzymanie spadku).
a) takie które dla swojej skuteczności wymagają ażeby oświadczenie woli zostało złożone innej osobie (np. wypowiedzenie umowy najmu, zgłoszenie przesyłki do przewozu)
b) takie które wywołują skutki prawne bez potrzeb składania oświadczenia woli innej osobie (testament).
c) takie które dla swej skuteczności wymagają złożenia oświadczenia woli wobec określonego organu (oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku)
Ad.2. Takie które dla swej skuteczności wymagają dwóch oświadczeń woli (umowa sprzedaży, najmu, darowizny, spółki).
1. Czynności prawne jednostronnie zobowiązujące
2. Czynności prawne dwustronnie zobowiązujące
Ad.1. Takie, według treści których tylko jedna strona jest zobowiązana (art. 710, 888)
Ad.2. Obie strony czynności są zobowiązane
1. Czynności prawne między żyjącymi
2. Czynności prawne na wypadek śmierci
Ad. 1. Takie, których skuteczność występuje za życia osób działających
Ad.2. Takie, których skuteczność uzależniona jest ad śmierci osoby, która czynności dokonała (testament)
1. Czynności prawne konsensualne
2. Czynności prawne realne
Ad. 1. Konsensualne — to takie czynności prawne do których jest potrzebne oświadczenie woli
Ad.2. Realne — gdy poza oświadczeniem woli występują jeszcze inne elementy np. jedną z nich jest wydanie rzeczy na przechowanie art. 835 K.C. - przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się przechować w stanie nienaruszonym rzecz.
1. Rozporządzające
2. Zobowiązujące
Ad. 1. Takie, których celem i bezpośrednim skutkiem na stronie dokonującego tych czynności prawa majątkowego (art. 509, 285, 296)
Ad.2. Takie, których celem i bezpośrednim skutkiem na stronie dokonującego tych czynności jest zabowiązanie się do świadczenia w przyszłości (art. 155, 510, 1052).
CZYNNOSCI PRAWNE PRZYSPAŻAJACE
To takie czynności, których skutkiem zamierzonym przez dokonującego czynności jest przyspażanie korzyści majątkowej innej osobie (nabycie prawa własności, zwolnienie z długu).
Czynność prawna przysparzana jest często konsekwencją rozporządzenia tub zobowiązania.
Podgrupy czynności przysparzających:
1. odpłatne
2. nieodpłatne
Ad.1. W jej wyniku osoba przysparzająca uzyskuje jakaś korzyść materialną.
Ad.2. W zamian za przysporzenie nie uzyskuje żadnej korzyści materialnej.
1. Czynności prawne wzajemne (art. 477 par. 2).
Jest to czynność dwustronnie zobowiązująca, obie strony wykonują odpowiednie
świadczenia w stosunku do siebie.
1. Czynności prawne kauzalne
2. Czynności prawne abstrakcyjne
Ad. 1. Takie których ważność zależy ad prawidłowości causa.
Ad.2. Prawidłowość causa jest nich obojętna
CAUSA — to podstawa prawna przysporzenia, jego cel.
Typy CAUSA:
1. Causa solvendi
2. Causa obligandi vet oeqivendi
3. Causa donandi
Ad. 1. Zwolnienie się ad obowiązku (dłużnik zwraca dług dokonując przysporzenia na rzecz wierzyciela)
Ad.2. dokonujemy przysporzenia aby w zamian uzyskać korzyść majątkową (umowa sprzedaży)
Ad.3. dokonujemy przysporzenia na rzecz drugiego podmiotu, tylko na to aby ono nastąpiło, bez ekwiwalentu.
FORMY SZCZEGOLNE (art. 60)
Z punktów widzenia skutków, które powoduje niezachowanie formy szczególnej wyróżniamy:
1. od solemnitotem — pod rygorem nieważności
2. od probationem — dla celów dowodowych
3. od eventum — dla wywołania niektórych skutków czynności prawnych.
Ad.1. Jej niezachowanie powoduje bezwzględna nieważność czynności prawnej. Maże wynikać z przepisów ustawy lub woli. Jeżeli ustawa dla jakiejś czynności prawnej zastrzega formę szczególna, nie będącą formą pisemna to jest to forma od solemnitotem, chyba ze została przewidziana jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnych (art. 73 par 2).
Jeżeli natomiast ustawa dla danej czynności prawnej zastrzega jako formę szczególną formę pisemną to jest to forma od solemnitotem tylko wtedy, gdy z jej niezachowaniem za to w sposób wyraźny związany jest rygor nieważności (art. 73 par 1). W pozostałych przypadkach farmą pisemną jest farma od probationem (art. .74)
Farma od solemnitotem — przykłady (art. 99 par 2, art. 80, art. 158) z woli stron (art. 76)
Ad.2. Ad probationem — to forma pisemna, jeżeli jej niezachowanie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej u jedynie ogłoszona w razie sporu możliwość skorzystania z określanych środków dowodowych (art. 74 pan 1, par 2). Forma od probationem może wynikać albo z przepisów ustawy albo z porozumienia stron (art. 75, 511, 606, 648, 860 par2, 900, 77)
Ad.3. Ad eventum — ustawa uzależnia wywołanie określonym skutków czynności od zachowania formy szczególnej. Czynności dokonywana bez zachowania tej formy szczególnej będzie ważna i wywołuje skutki prawne ale nie wszystkie (art. 74 par, 660, 673, 590, 78).
WADY OSWIADCZENIA WOLI
Kodeks (art. 82-88)
Aby czynność prawna wywierała zamierzone skutki musi być pozbawiona wad. Wada oświadczenia woli, to nieprawidłowość daty powzięcia aktu woli lub jego przejawu na
(nieważność bezwzględna)
1. 1. brak świadomości lub swobody
2. 2. pozorność
(nieważność względna)
3. 3. błąd
4. 4. groźba
5. 5. wyzysk (art. 388)
Ad. 1. Polega na anormalnym stanie psychicznym wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji (art. 82).
Ad.2. Polega na niezgodności między aktem woli a przejawem tego aktu na zewnątrz (art. 83).
Ad.3. Błąd (art. 84, 85, 86)
Dwie postacie błędu:
• pomyłka
• błąd sensus ctricto (w ścisłym tego słowa znaczeniu)
Pomyłka — występuje wtedy, gdy oświadczający wyraził się inaczej niż chciał, choć zdawał sobie sprawę z istniejącego stanu rzeczy. Sensus stricto — oświadczający wyraził się tak jak chciał, lecz decyzja woli została oparta o niedokładna znajomość istniejącego stanu rzeczy.
Rodzaje błędów:
• co do treści czynności prawnej - dotyczy tych czynności co zostały objęte oświadczeniem woli
Rodzaje wad:
• nie dotyczący treści czynności prawnej - to błąd dotyczący tych elementów które nie objęte są treścią oświadczenia.
• istotny (art. 84 par 2) to błąd uzasadniający przypuszczenie że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i ocenił sprawę rozsądnie nie złożyłby oświadczenia woli.
• nieistotny
Warunki sprawnej skuteczności błędu
• musi to być błąd co do treści czynności prawnej (art. 84 par. 1, zd. I)
• musi to być błąd istotny (art. 84 par 2)
• gdy oświadczenie woli ma być złożone innej osobie błąd musi być wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć (art. 84 par 1,zd.2)
• w przypadku podstępu odpada wymóg istotności błędu, nie musi on także dotyczyć treści czynności prawnej (art. 86)
Ad. 4. Groźba (art. 87)
Polega na tym że jedna osoba w celu zmuszenia innej osoby do złożenia oświadczenia woli określanej treści, zapowiada użycie środków, które spowodują niekorzystne następstwa dla tej osoby lub osoby trzeciej w przypadku, gdy oświadczenie woli złożone nie zostanie.
Warunki prawnej skuteczności groźby:
• bezprawna - zapowiada użycie środków sprzecznych z prawem (bezprawnych)
• poważna - gdy składający oświadczenie woli mógł się obawiać iż rzeczywiście grozi mu poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe
Groźba lub błąd powodują względną nieważność czynności prawnej i można uchylić się od
skutków prawnych takiego oświadczenia woli (art. 88)
Wyzysk (art. 388)
TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Aby czynność prawna była skuteczna muszą być spełnione pewne przesłanki:
1. treść czynności prawnej musi być określona w sposób dostateczny (art. 60)
2. zamierzone skutki czynności prawnej muszą być faktycznie i prawnie możliwe (art. 387)
3. czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą ani z zasadami współżycia społecznego, nie może też mieć na celu obejścia ich.
Składniki treści czynności prawnych:
Wyróżniamy ich trzy rodzaje
1. elementy przedmiotowo istotne (essentiolio negotii)
2. elementy podmiotowo istotne (accidentalia negotii)
• warunek
• termin
3. elementy nieistotne, wpadkowe, uboczne (naturalia negotii) np. czas i miejsce
spełnienia świadczenia) (art. 454, 455)
Warunek art. 89-94
Jest to zdarzenie przyszłe i niepewne od którego uzależniano powstanie bądź ustanie skutków prawnych
Niektórych czynności prawnych nie można wykonywać pod warunkiem art. 157
Rodzaje warunków:
1. zawieszające — to takie zdarzenia, gdzie skutek prawny powstaje z chwilą zniszczenia się warunku. akt prawny ustaje z chwilą zniszczenia się warunku.
2. rozwiązujące - skutek prawny ustaje z chwilą zniszczenia się warunku renta
1. dodatni - wiąże skutki z nastąpieniem zdarzenia
2. ujemny — wiąże skutki z nie nastąpieniem zdarzenia
1. zależne od woli strony
2. niezależne od woli strony (np. jeśli A przeżyje B)
3. mieszane (np. jeśli się ożeni)
Termin art. 110-116
Jest to czasowe ograniczenie skutków czynności prawnej.
Rodzaj terminów:
1. terminy początkowe — skutek prawny powstaje z chwilą nadejścia terminu
2. terminy końcowe — skutek prawny ustaje z chwilą nadejścia terminu
1. momentalne — oznaczone za pomocą konkretnej daty
2. 2. okresowe — oznaczone za pomocą pewnego przedziału czasu.
SANKCJE WADLIWYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Mówimy a nich gdy przesłanki ważności czynności prawnych nie są spełniane.
Przesłanki ważności czynności prawnych:
1. 1. zdolność do czynności prawnych
2. 2. niesprzeczność z ustawa i z zasadami współżycia społecznego (art. 58)
3. 3. zachowanie formy od solemnitotem (pod rygorem nieważności)
4. 4. brak wad oświadczeń woli
Sankcje wadliwych czynności prawnych:
1. 1. nieważność bezwzględna
2. nieważność względna
3. bezskuteczność zawieszona
4. bezskuteczność względna
Ad. 1. Czynność prawna nie wywołuje skutków prawnych zamierzonych przez strony.
Czynności bezwzględnie nieważna występuje:
a) a). jeśli nie zachowano farmy od solemnitotem (pod rygorem nieważności)
b) w przypadku występowania niektórych wad oświadczeń woli (brak świadomości, pozorność brak swobody).
c) w przypadku sprzeczności z ustawą lub zasadami współżycia społecznego
d) osoba dokonująca nie ma zupełnej zdolności do czynności prawnych (wyjątek art. 14 par. 2)
Cechy charakterystyczne czynności bezwzględnie nieważnej:
a) a) powołać się nań może każda osoba zainteresowana
b) sąd obowiązany jest unieważnić tego typu czynności niejako z urzędu
c) czynność taka nie może być konwalidowana (tzw. uznana za ważną
d) możliwa jest konwersja takiej czynności prawnej (polega to na tym, ze bezwzględnie nieważna czynność prawna radzi pewne skutki, jeżeli strony zachowały przesłanki ważności innej czynności prawnej i jeżeli są podstawy aby przyjąć, że gdyby strony wiedziały, że zawarta przez nie czynność prawna okaże się nieważna to zawarły by tę drugą czynność prawną.).
Ad. 2. Do czasu unieważnienia czynność prawna względnie nieważna wywołuje skutki prawne, z chwilą unieważnienia przyjmuje się, że była nieważna ad początku.
Względna nieważność występuje w przypadkach:
a) a) błędu
b) b) groźby
c) c) wyzysku
Cechy względnej nieważności:
a) a) sąd uwzględniają na wniosek stron, nigdy z urzędu
b) wymagana jest szczególna forma uchylenia się od tego typu czynności (pisemna - art. 88 par.)
c) czynność prawna względnie nieważna może być kanwalidowana i to zarówno w sposób milczący, jak i wyraźny.
d) możliwa jest również konwersja.
Ad. 3. Bezskuteczność zawieszona — czynności prawnej występuje, gdy do ważności czynności potrzebna jest zgoda osoby trzeciej. Do momentu wyrażenia tej zgody czynność nie wywołuje skutków prawnych, dopiero po wyrażeniu zgody czynność jest skuteczna.(art. 63).
Ad.4. Czynność prawna nie wywołuje skutku względem określonych osób, wobec innych jest w pełni skuteczna.
ZAWARCIE UMOWY
Kodeks cywilny reguluje dwa sposoby zawierania umów (art. 66-72)
1. Oferta i jej przyjęcie
2. W drodze rokowań (art. 72)
Ad. 1. Jest to oświadczenie woli jednej strony skierowane do drugiej, zawierające propozycje zawarcia umowy oraz jej istotne postanowienia.
Termin zawierania oferty. - może wynikać z treści oferty
PRZEDSTAWICJELSTWO (art. 95-109)
Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba zwana przedstawicielem dokonuje w imieniu drugiej osoby zwanej reprezentowanym czynności prawnej, o ile mieści się w granicach umocowania pociąga skutki bezpośrednie dla reprezentowanego.
Rodzaje przedstawicielstwa:
Ze względu na źródła umocowania:
1. przedstawicielstwo ustawowe (źródło umocowania w ustawie)
2. pełnomocnictwa (w oświadczeniu woli reprezentowanego)
1. przedstawicielstwo czynne
2. przedstawicielstwo bierne
Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa
1. Przedstawiciel musi mieć umocowanie i działać w jego granicy. Przy przedstawicielstwie ustawowym działanie bez umocowania (lub poza jego granicami) jest bezskuteczne. Dzianie bez umocowania przy pełnomocnictwie powodu powstanie kwestii falsus prokurator (rzekomy pełnomocnik) ale działaniem przekracza granice umocowania.
Skutki działania rzekomego pełnomocnika:
• przy czynnościach prawnych dwustronnych działania bez umocnienia lub z przekroczeniem jego granic powodują że ważność tych czynności uzależniona jest od potwierdzenia przez osobę w której imieniu czynność została dokonana (art. 103).
• przy czynnościach prawnych jednostronnych, gdy oświadczenie woli nie jest skierowane do określonego adresata, to czynność taka jest nieważna (art. 104). Przy czynnościach prawnych jednostronnych, w których oświadczenie woli jest skierowane do określonego adresata czynność prawna dokonana na podstawie takiego oświadczenia będzie ważna, jeżeli adresat zgodził się na działanie bez umocnienia a rzekomo reprezentowany oświadczenie falsus prokuratora potwierdzi (art. 104)
2. Przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania przedstawiciel ustawowy jest zdolny do reprezentowania wówczas gdy ma pełną zdolność do czynności prawnych.
Pełnomocnik może mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 10 k.c.)
3 Przedstawiciel musi w sposób wyraźny lub dorozumiany występować w imieniu reprezentowanego.
4. Czynność prawna musi być tego rodzaju aby nadawała się do dokonania przez przedstawiciela.
Małżeństwo może zawierać przez pełnomocnika a przez przedstawiciela ustawowego me (art. 6 K. Rodz.).
Problem dokonywania czynności przez przedstawiciela z samym sobą.
1. Jedną stroną czynności jest przedstawiciel działający w imieniu reprezentowanego a drugą, stroną jest ten sam przedstawiciel ale działający w imieniu własnym.
2. Jedną stroną czynności jest przedstawiciel działający w imieniu jednego reprezentowanego a drugą ten sam przedstawiciel działający w imieniu drugiego reprezentowanego.
Ad. 1. Przedstawiciel (pełnomocnik) nie może być druga. stroną czynności chyba ze to wynika z umocowania (art. 108 k.c.) Przedstawiciel w Kod. Rodz. i opiek.
FORMA PEŁNOMOCNICTWA
Jest ona obwalona w zasadzie, wyjątki art. 158,10 18 par. 3, art. 99 par2
Rodzaje pełnomocnictwa art. 98 k.c.
1. Pełnomocnictwo ogólne dotyczy czynności zwykłego zarządu
2. Pełnomocnictwo do czynności pewnego rodzaju, dotyczy czynności przekraczających zwykły zarząd
3. Pełnomocnictwa do określonego rodzaju czynności, do jednej szczególnej czynności (np. małżeństwo przez pełnomocnika)
4. Procura — wynika z kodeksu handlowego, dotyczy spółek, bardzo szerokie pełnomocnictwo, umocowanie do reprezentowania w sądach.
5. Zastępca pośredni — działa w imieniu własnym, lecz na rzecz reprezentowanego (art. 765) (np. umowa komisu)
PRAWO ZOBOWIĄZAŃ (art. 121,123 k.c.)
Przedawnienie roszczeń (opracowane wcześniej)
Pojęcie zobowiązania
Art. 353 par. 1 K.C. Zobowiązanie polega na tym ze wierzyciel maże żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
Zobowiązanie jest warunkiem prawnym.
W zobowiązaniu wyróżniamy:
a) podmioty
b) przedmioty
c) treść
Ad. a) Podmiotami — są osoby fizyczne lub osoby prawne posiadające zdolność i osobowość prawna oraz uprawnienia art.8 par.1,par.2 k.c.
Osobami prawnymi są skarb państwa i jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne przyznają, osobowość prawną. Art. 37 K.C.
Jednostka org. uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do odpowiedniego rejestru, chyba ze przepisy szczególne stanowi, inaczej.
Stosunek zobowiązaniowy zachodzi między dwiema stronami z jednej strony wierzyciel z
drugiej dłużnik.
Solidarność art. 366 k.c.
Art. 369 Solidarności się nie domniemywa. Wspólność rozłączna art. 379 k.c. Po stronie wierzyciela może wystąpić osoba ta nie jest stroną
1. (art. 39) Art. 876 k.c. — poręczenie.
Ad. b). Przedmiot zobowiązania jest to świadczenie, zachowanie zgodne z treścią zobowiązania.
1.Ustawodawca w sposób wyraźny wskazuje na postacie świadczeń art. 353 par 2 k.c.
a) działanie
b) zaniechanie
Inny podział mniej oczywisty i widoczny stanowią następujące postępowania oświadczeń:
1. Facere - zachowanie czynne leżące poza zakresem dare
2. Non facere - nie czynienie, zaniechanie
3. Dare - zachowanie czynne polegające na przeniesieniu własności
Ad. c) Treść zobowiązania składa się z uprawnień i obowiązków wynikających ze zobowiązania.
Art. 710 k.c. - użyczenie (jedna ze stron jest tylko dłużnikiem a druga tylko wierzycielem) Art. 535 k.c. umowa sprzedaży
Uprawnienia wierzyciela dzielimy:
1. Uprawnienia główne — bezpośrednia skierowane na uzyskanie przez niego świadczenia lub surogatu w postaci odszkodowania
2. Uprawnienia pomocnicze — mają charakter przygotowawczy lub ułatwiający realizację uprawnień głównych (np. uprawnienia do zabezpieczenia roszczeń głównych o czym mowa w art. 364, 476, 461 k.c.)
Obowiązki dłużnika
1. Główne — przekazanie wierzycielowi świadczenia lub surowców to w postaci odszkodowania (art. 415 ) czyn nie dozwolony
2. Pomocnicze — zmierzają do pełniejszego wypełnienia obowiązków głównych lub umożliwienia ich realizacji.
Charakter praw wynikających z zobowiązań:
• wierzytelności (mają charakter względny i przysługują uprawnionemu wobec określanych osób).
• Art. 527,916 — wierzytelność zbliża się do prawa bezwzględnego
Dwa rodzaje odpowiedzialności majątkowej dłużnika:
1. osobista
2. rzeczowa
Ad. 1. Dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem (teraźniejszym i przyszłym). Odpowiedzialność osobista charakteryzuje się dwiema cechami:
a) wierzycielowi przysługuje prawo wyboru przedmiotów z których chce się zaspokoić (art. 797, 799 k.c.)
b) jeżeli jest kilku wierzycieli a majątek dłużnika nie wystarcza na ich zaspokojenie, to są, oni wówczas zaspokajani stosunkowo, chyba ze któryś z nich ma pierwszeństwo.
Ograniczenia odpowiedzia1ności osobistej dłużnika:
a) kwotowe
b) przedmiotowe
a) dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem ale do oznaczanej kwoty (np. art. 103 par.2 k.c. — przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza)
b) dłużnik odpowiada za dług pewna wyodrębnioną masą majątkową, którą jednakże traktujemy jako pewną całość (art. 41 par.2 k. r. i op.)
Ad.2. W przypadku odpowiedzialności rzeczowej gwarancję zaspokojenia wierzyciela stanowi oznaczony przedmiot majątkowy, na którym zabezpieczona wierzytelność (np. zastaw czy hipoteka)
Odpowiedzialność osobista i rzeczowa mogą występować razem, mogą również być rozdzielone
Zobowiązania niezupełne (naturalne.)
Zobowiązania naturalne to takie w których więź prawna między wierzycielem a dłużnikiem jest osłabiona. Porządek prawny uznając te zobowiązania odmawia im sankcji przymusowej realizacji (art. 411 k.c.)
Źródła zobowiązań
Zobowiązania powstałe z:
1. czynności prawnych
2. czynów
3. innych zdarzeń z którymi ustawa łączy powstanie zobowiązania.
Ad. 1. Dotyczy czynności prawnych jednostronnych, dwustronnych i wielostronnych. Czynności jednostronne mają małe znaczenie i rzadko bywają źródłem zobowiązania (art. 919 k.c.)
Ad.2. Zarówno z czynów dozwolonych jak i niedozwolonych (niezgodnych z prawem). W praktyce większe znaczenie, z punktu widzenia powstania zobowiązań mają czyny niedozwolone (art. 415) Czyny dozwolone (art. 752)
Ad.3. okoliczności powodujące powstanie zobowiązania nie będące czynami ludzkimi (art. 405 — bezpodstawne wzbogacenie, szkody wyrządzone przez zwierzęta, rzeczy)
ŚWIADCZENIE
Świadczenie to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania.
Postacie świadczenia:
• działanie
• zaniechanie
• inne omawiane wcześniej
Oznaczanie świadczenia
Świadczenia musi być ściśle oznaczone, wynika ano z:
1. Porozumienia stron
2. Poprzez wskazanie podstaw do jego ustalenia w przeszłości (zawarcie umowy, której wykonanie przesunięto w czasie)
3. według tzw. uzasadnionego nakładu pracy lub wg zwykłych stawek (art. 628 - umowa o dzieło)
4. przepisy ustawy (art. 537, 538, 539, 540)
5. Oznaczenia świadczenia drogą słusznego uznania. Oznaczenia przez jedną ze stron lub przez osobę trzecią na której strony się godzą.
Jedne świadczenia są świadczeniami rezultatu inne zaś starannego. W związku z tym wyróżniamy zobowiązania rezultatu i zobowiązania starannego działania.
Możliwość spełnienia świadczenia.
Świadczenie musi być możliwe do spełnienia.
Wyróżniamy dwa rodzaje niemożliwości świadczenia, wywołujące różne skutki:
1. Niemożliwość z przyczyny pierwotnej
2. Niemożliwość z przyczyny następczej
Ad.1. Świadczenia jest niemożliwe do spełnienia od samego początku (art. 387 par.1 k.c.) Przypadek culpa in contrahento (art. 387 par.2) Strona która w chwili zawarcia umowy wiedziała a niemożliwości świadczenia a nie poinformowała a tym drugiej strony zobowiązana jest do naprawienia powstałej szkody. Występuje tu tzw. ujemny interes umowy skutek tzn. strona zobowiązana jest do naprawienia strat, które wierzyciel poniósł wdając się umowę i nie wiedząc o niemożliwości świadczenia.
Dodatni interes umowy obejmuje poniesione straty plus ewentualne korzyści (zysk), który mógł stać się udziałem wierzyciela.
Ujemny interes umowy — culpa in conrahento.
1. Zobowiązanie wygasa, gdy świadczenie stał się niemożliwe do spełnienia skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie poniósł.
2. Dłużnik będzie zobowiązany do dania odszkodowania, jeżeli świadczenie stało się niemożliwe do spełnienia w wyniku okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialność ponosi (art. 471).
Niemożliwość świadczenia wynika z umów wzajemnych (art. 487-497) art. 356 par.1,par.2
Rodzaje świadczeń (nie mylić z postacią)
1. jednorazowe
2. okresowe
3. ciągłe
Ad. 1. W skutek jednorazowego zachowania się dłużnika zobowiązanie wygasa. Na jednorazowe zachowanie może się składać kilka aktów faktycznych. Świadczenie ratalne (sukcesywne) —jest to świadczenie jednorazowe rozłożone na raty.
Ad. 2. Polega na tym, ze w ramach tego samego stosunku zobowiązaniowego dłużnik spełnia szereg świadczeń jednorazowych, których przedmiotem najczęściej są pieniądze lub inne rzeczy oznaczone tylko co do gatunku. Każde ze świadczeń okresowych ma swój byt samoistny, który odróżnia świadczenia okresowe od ratalnych (sukcesywnych).
Ad. 3. Świadczenia ciągłe to takie, które dla swego spełnienia wymagają określonego zachowania się dłużnika trwającego przez pewien okres czasu.
1. podzielne
2. niepodzielne
Ad. 1. Mogą być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości (art. 379 par.2, art. 450)
Ad. 2. To takie które nie może być spełnione bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości.
1. Oznaczone indywidualnie (ca do tożsamości)
2. Oznaczane co do gatunku
Ad. 1. To takie, w których przedmiot świadczenia został oznaczony za pomocą nazwy indywidualnej.
Ad.2. Takie, w których przedmiot świadczenia został oznaczony za pomocą nazwy generalnej (posiada wiele desygnatów)
Kategorią pośrednią są ograniczone świadczenia rodzajowe.
Z pewnej klasy przedmiotów wyodrębniamy mniejszą klasę, z której ma być spełnione świadczenie, jednakże nie stanowiące całej tej podklasy.
Konsekwencje:
1. Jeżeli świadczenie oznaczone co do tożsamości to dłużnik nie ma możliwości wyboru świadczenia
2. Jeżeli określone co do gatunku, to dłużnik ma możliwość wyboru świadczenia z danego gatunku, a ograniczeniem jest treść art. 357 k.c.
3. Gdy świadczenie oznaczone co do tożsamości to ryzyko utraty przedmiotu świadczenia obciąża w zasadzie wierzyciela. Dłużnik jest zobowiązany do dania odszkodowania tylko wtedy gdy ponosi odpowiedzialność za utratę rzeczy (art. 475 par. 1).
4. Gdy świadczenie oznaczone jest co do gatunku to jego konkretyzacja następuje najczęściej w chwili spełnienia świadczenia.
Problematyka świadczenia w zobowiązaniu przemiennym upoważnieniu przemiennym oraz „datio in solutum” (świadczenie w miejsce wypełnienia).
Art. 365 K.C. — w zobowiązaniu przemiennym. Wierzyciel nie wie jakie świadczenie otrzyma nie jest one oznaczone cc do gatunku ani rodzaju. Wykonanie zobowiązania może nastąpić przez wykonanie jednego świadczenia z kilku, wyboru dokonuje dłużnik.
Art. 363 K.C. — naprawienie szkody.
Upoważnienie przemienne —jednostronne uprawnienie dłużnika do zwolnienia się z
Zobowiązana przez spełnienie innego świadczenia niż świadczenie główne. Wierzyciel może
domagać się spełnienia tylko głównego świadczenia (art. 897)
,,dotio in salutum” — wierzyciel wyraża zgodę na to aby dłużnik zamiast świadczenia, na które opiewa zobowiązanie spełnił inne świadczenie i gdy je spełni to zobowiązanie wygasa art. 453.
Miejsce spełnienia świadczenia (art. 454)
Czas spełnienia świadczenia (termin) - (art. 455.)
Oznaczony przez:
1. czynność prawną (umowę)
2. przepisy ustawy
3. właściwości zobowiązania
Art. 456 — termin spełnienia świadczeń częściowych
Art. 457 — dłużnik może świadczyć wcześniej niż domaga się tego wierzyciel. Termin maże być zastrzeżony na korzyść której ze stron.
ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE
Wartość pieniężna — można o niej mówić w równym znaczeniu.
• nominalnej (przymusowe uwidocznienie w postaci napisu)
• wewnętrznej (wartość materiału z którego wykonany jest pieniądz)
• kursowej (cena jednostki pieniężnej jednego państwa cc do innego państwa)
Zasada dot. św. Pieniężnych
1. Zasada walutowości (art. 358)
2. Zasad nominalizmu (art. 358 par.1 - spełnienie świadczenia następuje przy spełnieniu
sumy nominalnej.
Najczęściej zastrzeżone są klauzule
1. Klauzula złota (złoto)
2. Klauzula indeksowa
3. Klauzula walutowa (kursowa)
POSTACIE SZKODY
Podział postaci szkody:
• strefa rzeczywista — zmniejsza się
• utracona korzyść — co mógłby mieć gdyby nie szkoda.
Jeżeli mówimy w interesie umowy musimy uwzględnić interes umowy czyli interes tego, kto chce zawrzeć umowę.
Obliczanie wysokości szkody.
Metoda dyferencyjnej (in. metoda różnicy), hipoteza różnicy.
Szkoda jest to różnica miedzy aktualnie istniejącym majątkiem poszkodowanego a majątkiem który by istniał gdyby nie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. Słabości metody dyferencyjnej.
1. Szkodę ustala się w stosunku do tytko jednej osoby, tego bezpośrednio poszkodowanego. Nie uwzględnia się faktu że dochodzi do wyrządzenia szkodzenia szkód u osób trzecich i nie można tych szkód wynagrodzić.
2. W przypadku stosowania tej metody podstawę do obliczenia wysokości szkody stanowi całokształt majątku poszkodowanego.
3. Metoda dyferencyjna zakłada ustalenie stanu hipotecznego który by istniał.
Rodzaje szkody:
1. szkody materialne
2. szkody niematerialne
Kryterium podziału jest tu negatywne konsekwencje szkody. Ad.1.
a) szkody na mieniu
b) szkody na osobie
Kryterium tego podziału jest charakter dobra których bezpośrednio dotyka zdarzenie
wyrządzające szkodę.
Szkody:
a) jawne
b) ukryte
Kryterium podziału stanowi możliwość skreślenia szkody w określonym momencie czasowym (art. 791 par.1 k.c.)
Szkody:
1. kontraktowe
2. deliktowe
Kryterium podziału jest okoliczność czy szkoda jest następstwem niewykonania bądź nienależytego wykonania, bądź cała ta szkoda jest następstwem czynu niedozwolonego.
Szkody:
1. obecne
2. przyszłe
3. 3. ewentualne
Kryterium podziału jest prawdopodobieństwo oraz czas wystąpienia szkody.
Ad. 1. Występujące równocześnie ze zdarzeniami będącym ich przyczyną. Rozmiar szkody nie ulega zmianie.
Ad.2. Szkoda występuje po upływie określonego czasu od wystąpienia zdarzenia będącego ich przyczyna.
Ad.3. Szkody ewentualne mają charakter hipotetyczny. Niepewność dotyczyć może zarówno samego faktu wystąpienia szkody jak i jej rozmiarów.
Szkody.
1. bezpośrednie
2. pośrednie
kryterium podziału jest związek przyczynowy.
Moment właściwy dla ustalenia wysokości szkody. Art. 363 par.2
Sposób naprawienia szkody
1. Restytucja naturalna przywrócenia stanu poprzedniego.
Występuje najczęściej w dwóch formach.
a) naprawienie uszkodzonej rzeczy
b) dostarczenie takich samych rzeczy w przypadku rzeczy ozn. -co do gatunku.
2 Odszkodowanie pieniężne (art. 363 par. 1)
Podstawa wyceny szkody w pieniądzu.
1. Możliwa jest wycena ogólna (precium comune). Przyjmuje się rynkową wartość rzeczy. Wycena szczegółowa (precium singulare). Za podstawę wyceny przyjmuje się taką wartość jaką rzecz przedstawia dla poszkodowanego.
3. Wycena wg wartości emocjonalnej. Uwzględnia szczególny związek osoby z rzeczą.
Ad.2. Są, dwa wyjątki
1. umowa przewozu
2. umowa spedycji
Decyduje wartość rynkowa rzeczy art. 788 par. 1
Związki przyczynowe
1. Teoria równowartości przyczyn.
Jeżeli czyjeś zachowanie jest istotnym to zachowanie to należy uznać za przyczynę skutku.
2. Teoria normalnego (adekwatnego ) związku przyczynowego.
3. Teoria przyczynowości koniecznej.
Ad.1.1.
Przyczyną zdarzenia jest suma istotnych warunków.
Ad. 1.2.
Zdarzenie istotne to takie zdarzenie bez którego skutek by nie powstał.
Ad.2. Badamy to jeżeli ktoś zachował się w stosunku A to nastąpiła przyczyna B. (art.
361 par.1)
Ad.3. Badanie czy skutek jest tylko przyczyną tego jednego zdarzenia.
Czynniki decydujące o wysokości odszkodowania
* 1. Poszkodowanemu należy się rekompensata za cały uszczerbek.
2. Poszkodowanemu należy wynagrodzić szkodę, ale nie może się stać tak aby poszkodowany stal się bogatszy niż przed szkodą..
Wysokość szkody
przepisy ustawy
a) określają za jaką szkodę należy się odszkodowanie
b) mogą wprowadzić kwotowe ograniczenia wysokości odszkodowania. (art. 788, 438, 387 par.2)
3. Umowa stron art. 473 par.1, par.2.
4. Zachowanie się poszkodowanego art. 362
5. Wyrównanie korzyści ze stratami
6. Miarkowanie szkody. Stosuje się między osobami fizycznymi art. 440
CZYNY NIEDOZWOLONE
Czyn niedozwolony — delikt
Czyn niedozwolony jest to pewne zachowanie za które ustawa czyni kogoś odpowiedzialnym.
Delikt —jest to zachowanie się człowieka noszące znamiona winy. Współcześnie zachowanie zawinione, ale tez niezawinione
WINA
przesłanki winy
1.bezprawność
2. poczytalność
Ad. 1. Bezprawność — to zachowanie się sprzeczne z normami prawnymi bezwzględnie obowiązującymi
Ad.2. Poczytalność — czy ze względu na wiek i stan psychiczny sprawcy można mu winę przypisać. Art. 425, 426 k.c.
Stosunek miedzy bezprawnością a winą nad i podrzędność, tzn. ze każde zachowanie jest zachowaniem bezprawnym, ale są także bezprawne które nie są zawinione.
Wina wg jednej z teorii jest to stan psychiczny sprawcy w momencie popełnienia czynu zabronionego.
Współcześnie wina ujmowana jest jako zarzut stawiany sprawcy jako ujemna ocena zachowania się sprawcy, polegające na możliwości postępowania ma zarzut z powodu jego zachowania.
Winę stwierdzamy w etapach i na przedst.
Współistnienia dwóch elementów:
1. obiektywnego
2. subiektywnego
Ad. 1. Budujemy dla sprawcy modelowy wzorzec zachowania się, wzorzec należytej staranności. Należyta staranność to zachowanie ogólnie wymagane w danej dziedzinie. Art. 355 k.c.
Ad.2. W ramach elementu subiektywnego bierzemy pod uwagę indywidualne cechy sprawcy lub dłużnika np. doświadczenie, cechy osobiste.
STOPIE WINY
1. Wina umyślna
2. Rażące niedbalstwo
3. Zwykle niedbalstwo
Na stopień winy wskazuje wymagany przez ustawodawcę stopień staranności, inaczej miernik należytej staranności.
Istnieje następująca zależność w stosunkach danego rodzaju wymagana jest ważna staranność tym lżejsza wina powoduje powstanie odpowiedzialności.
Wysoka staranność — niska wina,
wysoka wina — niska staranność.
Ustawodawca bardzo często czy skutki pozorne winy umyślnej z rażącym niedbalstwem.
Art. 757, 777, 788 k.c.
Art. 80], 852, 891 k.c.
RODZAJE WINY
I. Wina za czyny własne - art. 415 kc
2. Wina za czyny cudze
a) wina w nadzorze - art. 427, 43] k.c.
b) wina w wyborze - art. 429 k.c.
ciężar dowodów w obu rodzajach tej winy:
• w przypadku winy za czyny własne, winę udowadnia ten kto ją zarzuca
• w przypadku winy za czyny cudze istnieje domniemanie winy w nadzorze i w wyborze.
Wyłączenie odpowiedzialności na zasadzie winy.
1. Obrona konieczna - art. 423 k.c. - podobnie jak vi prawie karnym
2. Stan wyższej konieczności - art. 424 k.c.
3. Zgoda poszkodowanego
ODPOWIEDZIALNOSC NA ZASADZIE RYZY
Jest to ruchoma zasad odpowiedzialności obok winy i zasady współżycia społ. ta odpowiedzialność obiektywna istnieje niezależnie od nastawienia sprawcy i możliwości postawienia mu zarzutu.
Przy odpowiedzialności obiektywnej na zasadzie ryzyka wina tez odgrywa pewną role.
Przykłady:
1. Art. 417 K.C. wprowadza odpowiedzialność skarbu państwa za funkcjonariuszy państwowych art. 441 par.3, 418 k.c.
2. Odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego - art. 430 - lub na własny rachunek.
3. Odpowiedzialność osób zajmujących pomieszczenie za szkody spowodowane wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem przedmioty w pomieszczeniu art. 433 k.c. Odpowiedzialny jest ten kto pomieszczenie zajmuje lub kontroluje jego użytkowanie.
4. Odpowiedzialność za zalanie się budynku (budowli) lub oderwanie jej części art. 434 k.c.
5. art. 435 paril,2 k.c. to odpowiedzialność prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwa lub zakładu, który funkcjonuje w oparciu o zew przyrody. Zew przyrody to wszystkie postacie energii z wyłączeniem siły ludzkiej.
6. Odpowiedzialność posiadacza samoistnego środka komunikacji - art. 436 k.c. Odpowiedzialność na zasadzie ogólnych tzw.
odpowiedzialności za zasadzie winy.
Wyłączenie odpowiedzialności na zasadzie ryzyka
1. Siła wyższa: cechy charakterystyczne
2. Wyłączenie winy - poszkodowanego
3. Wyłączenie winy osoby poszkodowanej
WINY
1. Obrona konieczna
2. Stan wyższej konieczności
3. Zgoda poszkodowanego
a) Nieuchronność tego zdarzenia które oznacza ze skutkom nie można się sprzeciwić
b) Zewnętrzność zdarzenia stan wyższej tzn. zewnętrzność w stosunku do podmiotu który powołuje się na siłę wyższą jako na okoliczności wyłączającą jego odpowiedzialność opartą na zasadzie ryzyka.
c) niemożliwość przewidzenia siły wyższej np. trzęsienia ziemi w naszym klimacie, strajki itp.
2. Wyłączna wina poszkodowanego
3.Wyłączna wina osoby trzeciej za której nie poniósł się odpowiedzialności
Odpowiedzialność oparta na zasadzie współżycia społecznego
Uzupełnienie odpow. oparta na ryzyku lub winie. Art. 419, 428, 431 par.2 k.c.
WYKONANIE ZOBOWLVAN
Podział przepisów dot. wykonania zobowiązań.
Grupa I
Przepisy ogólne, są one zamieszczone częściowo w przepisach ogólnych księgi III np. art. 354, 355, 356, 357, 357' K.C. Do tej samej gr. należą przepisy ks. III tytuł 7, dział 1-wych zobowiązań. Art. 450 i nast.
Grupa ll
Przepisy szczególne dot. wykonania zobowiązań wynikających z umów wzajemnych art. 487-497 k.c.
Grupa III
Przepisy szczególne dot. wykonania poszczególnych umów nazwanych - są zamieszczane w cz. szczegółowej od art. 535 k.c.
Charakter prawny wyk. zobowiązań przez. bezwzględnie obowiązujące dyspozytywne
ZASADA REALNEGO WYKONANIA ZOBOWIAZAN
jest ona podstawową zasadą, wyznaczającą kryteria prawid1owości zachowania się dłużnika. Art. 354 k.c.
1. Treść
2. Ccl społ. -gosp.
3. Zgodność z zasadami współżycia
Ad.1. Dłużnik powinien spełnić swoje zobowiązanie e ten sposób aby było zgodne z jego treścią.
Jeżeli zobowiązanie powstało w wyniku umowy to str. Umowy określają obowiązki.
Rodzaj treści zobowiązania jest zależny od źródła z jakiego zobowiązanie powstało.
Zobowiązanie powstaje w wyniku zawartej umowy i trwa.
Jego treść czasem może ulec zmianie art. 357 k.c. (28 VII 90r.)
Sąd może zmienić treść zobowiązań.
Przesłanki które powodują że można zmienić treść zobowiązania w trakcie jego trwania.
1. Nadzwyczajna zmiana stosunków
2. Nadmierna trudność w spełnieniu zobowiązania lub rażące straty
3. Brak przewidywania przez strony nadzwyczajnego braku stosunków.