scenariusz wzorcowy, informacja nukowa i bibliotekoznawstwo semestr 4

SCENARIUSZ

Autor
Instytucja, w której powstał scenariusz	Uniwersytet Łódzki Wydział Filologiczny Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Kierunek: Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo
Przedmiot	Dydaktyka w bibliotece szkolnej i pedagogicznej
Opieka merytoryczna i metodyczna	dr Mariola Antczak
Tytuł	Poznajemy różne źródła informacji - encyklopedie i słowniki
Poziom nauczania	IV klasa Szkoły Podstawowej
Data powstania	2011
Czas trwania lekcji	45 min.
Cel główny	Zapoznanie uczniów z cechami charakterystycznymi i podziałem encyklopedii i słowników
Cele operacyjne	Uczeń: definiuje pojęcie encyklopedia, słownik, źródło informacji, żywa pagina, indeks, porządkuje wyrazy zgodnie z alfabetem, omawia podział omawianych źródeł informacji (encyklopedii i słowników), podając przykłady omawia aparat pomocniczy encyklopedii i słowników, rozpoznaje wskazane źródła informacji, samodzielnie dobiera odpowiednie źródła informacji w zależności od potrzeby, wyszukuje w podanych źródłach informacji wskazane hasła, korzystając z aparatu pomocniczego.
Materiały dydaktyczne	przykładowe słowniki, encyklopedie koperty zawierające polecenia do pracy w grupach - po 1 zestawie na grupę - wg zał. 3 taśma dwustronna nożyczki mazaki - po 1 na grupę brystol magnesy karteczki w 5 kolorach w kształcie kółka - do oznakowania stolików kartki w 5 kolorach do zapisania imienia (na wizytówki), jedna z każdego koloru z napisem na odwrocie: „lider” materiały informacyjne na notatkę z lekcji wg zał. 4, 5 i 6 - do przyklejenia na brystolu kserokopie notatek z lekcji wg zał. 4-6 plakaty informacyjne wg zał. 1 i 2
Aranżacja wnętrza	Ławki ustawione do pracy w 5 grupach, oznaczone kolorowymi kółkami; na stolikach: encyklopedie i słowniki, mazaki. Czysty brystol przyczepiony magnesami do tablicy.
Formy pracy	grupowa, zbiorowa, indywidualna
Metody	podające: wykład informacyjny, pogadanka, objaśnienie praktyczne: ćwiczenia problemowe - aktywizujące: krasnoludek, wizytówki, klasyczna metoda problemowa
Spis załączników	Załącznik 1: Konkurs. Formularz tabeli do wpisywania punktów za poszczególne zadania. Załącznik 2: Konkurs. Punktacja za zadania. Załącznik 3: Konkurs. Zadania dla uczniów. Załącznik 4: Źródła informacji - podział. Notatka z lekcji. Załącznik 5: Jak korzystać z encyklopedii i słowników. Załącznik 6: Elementy informacyjno-pomocnicze ułatwiające korzystanie z książki.
Bibliografia	Andrzejewska J., Edukacja czytelnicza i medialna. Tablice. Warszawa: Wydaw. SBP, 2006 Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego, Wrocław [i in.], Zakł. Narod. im. Ossolińskich, 1976, s. 134, 325. Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 712 Jaworski Stanisław. Terminy literackie. Słownik szkolny. Warszawa, WSiP, 1990 Kopaliński Wł. Słownik wyrazów obcych, i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa, „Wiedza Powszechna”, 1988 Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki…. Cz.1 Suwałki, 1998 i Cz. 2 Suwałki, 2000 Malczewski J., Szkolny słownik terminów nauki o języku, Wyd. 2., Warszawa, WSiP Mirska H., Encyklopedie i słowniki, [online] [data dostępu: 26.04.2010], Dostępny w Internecie: <http://www.bibliotekawszkole.pl/prezentacje/prezentacje.php#czytelnicza> Polański E.: Słownik ortograficzny z regułami pisowni i interpunkcji, Warszawa, Wydawnictwo Skrypt, 2001, s. 407, 376, 160, 116 Sierotwiński Stanisław, Słownik terminów literackich, Wrocław i In., Ossolineum Skorupka St.: Mały słownik języka polskiego, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968 Stramek A., Źródła informacji,[online] [data dostępu: 12.04.2010], Dostępny w Internecie: <http://www.szkolnictwo.pl> Strutyńska B., Jak korzystać ze słowników i encyklopedii, „Biblioteka w Szkole” 1999 nr 12, s. 22

CZĘŚĆ LEKCJI	CZAS	ZADANIA	CELE OPERACYJNE	MATERIAŁY DYDAKTYCZNE	METODY	ZAŁĄCZNIKI DO WYKORZYSTANIA
1	2	3	4	5	6	7
WPROWADZENIE	3 min	Przy wejściu do sali nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup (według wylosowanych kolorów karteczek); uczniowie przyklejają kartki z imieniem, zajmują miejsca, ustalają lidera (na podstawie wizytówek z odpowiednim napisem). Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i celami.		karteczki w 5 kolorach w kształcie kółka - do oznakowania stolików kartki w 5 kolorach do zapisania imienia (na wizytówki), jedna z napisem na odwrocie: „lider” taśma klejąca nożyczki	aktywizująca: wizytówki
CZĘŚĆ ZASADNICZA	4 min	Nauczyciel zapisuje temat lekcji na tablicy - *Poznajemy różne źródła informacji*. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o wyjaśnienie terminu „źródło informacji” (por. zał. 1), koryguje wypowiedź. Nauczyciel omawia z uczniami podział źródeł informacji na: bezpośrednie (czyli np. mama, Internet) i pośrednie (czyli np. encyklopedie i słowniki).	Uczeń definiuje pojęcie „źródła informacji”.		pogadanka wykład informacyjny	zał. 3 zad. 1
CZĘŚĆ ZASADNICZA		4 min	Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na książki znajdujące się na stolikach (encyklopedie i słowniki). Nauczyciel kończy temat lekcji - *Poznajemy różne źródła informacji - encyklopedie i słowniki.* Nauczyciel prosi poszczególnych uczniów o podanie własnej definicji: encyklopedii, słowników i koryguje wypowiedzi (por. zał. 3); omawia z uczniami podstawowe zasady korzystania z encyklopedii i słowników (por. zał. 5 i 6): aparat pomocniczy: tytulatura, żywa pagina, indeksy (nazwisk, rzeczowy), wykaz skrótów, spisy treści, kolejność liter w alfabecie, dodatki do encyklopedii w formie płyt CD) (por. zał. 3) Nauczyciel zadaje wybranym uczniom pytania (por. też zał. 5 i 6) - Co i w którym źródle informacji znajduje się oprócz wyjaśnienia wyrazu? (odp.: wykresy, mapy, zdjęcia); - Jak ułożone są wyrazy? (odp.: alfabetycznie wg haseł, nazwisk, tematów, zagadnień); - Co jest potrzebne, aby szybko odszukać hasło w encyklopedii i słowniku? (odp.: znajomość alfabetu, umiejętność korzystania z indeksów i żywej paginy). Wspólne tworzenie notatki z zajęć podczas całej lekcji na brystolu. (por. zał. 4). Nauczyciel wybiera dwie osoby, które wklejają na wspólnej notatce wcześniej przygotowane kartony z pojęciami: „encyklopedie” i „słowniki”.	Uczeń: definiuje pojęcia: encyklopedia, słownik, źródło informacji, żywa pagina, indeks, dokonuje podziału omawianych źródeł informacji, omawia aparat pomocniczy encyklopedii i słowników	materiały informacyjne na notatkę z lekcji wg zał. 4, 5 i 6 - do przyklejenia na brystolu	pogadanka, klasyczna metoda problemowa, wykład informacyjny, wspólne tworzenie notatki	zał. 3 i 5-6.
	po około 3 min na jedno ćwiczenie	K O N K U R S Nauczyciel wyjaśnia zasady pracy w grupach (konkurs, nagroda - ocena). Zadanie 1: Definiowanie terminów. Zał. 3 zad. 1 Nauczyciel wyjaśnia zadanie, sprawdza poprawność wykonania i przyznaje punkty grupom. Zapisanie punktacji na plakacie, wg zał. 1 i 2 (za każdym razem po ukończeniu zadania). Zadanie 2: Praca nad rozpoznawaniem źródeł informacji oraz zapoznanie się z ich podziałem ze względu na zawartość. Zał. 4: Polecenie: Przyporządkujcie encyklopedie i słowniki leżące na ławkach do właściwej grupy. Nauczyciel pyta wybranego ucznia: Jak dzielimy encyklopedie? Na wspólnej notatce (brystol przyczepiony magnesami do tablicy) nauczyciel przykleja pojęcia: „ogólne” i „specjalistyczne”. (por. zał. 4). Nauczyciel pyta wybranego ucznia: Czym różni się encyklopedia ogólna od specjalistycznej?, Jak dzielimy słowniki? Nauczyciel sprawdza poprawność wykonania zdania i przyznaje punkty grupom (por. zał. 2). Nanosi wyniki na tabelę (por. zał. 1) Zadania 3-8: Szkolenie umiejętności korzystania z encyklopedii i słowników. Zał. 3 zad. 3-8 Nauczyciel rozdaje koperty z poleceniami (por. zał. 3). Nauczyciel wyjaśnia zadania, sprawdza poprawność wykonania i przyznaje punkty grupom (por. zał. 2). Podsumowanie punktacji z wykonanych poleceń 1-8. (por. zał. 1 i 2).	Uczeń: definiuje pojęcie encyklopedia, słownik, źródło informacji, żywa pagina, indeks, dokonuje podziału omawianych źródeł informacji, rozpoznaje wskazane źródła informacji, samodzielnie dobiera odpowiednie źródła informacji w zależności od potrzeby, wyszukuje w podanych źródłach informacji hasła porządkuje wyrazy zgodnie z alfabetem.	przykładowe słowniki, encyklopedie, koperty zawierające definicje i hasła do pracy w grupach - po 1 zestawie na grupę wg załącznika 3, mazaki, brystol,	pogadanka, klasyczna metoda problemowa, wykład informacyjny	Zał. 1-6
PODSUMOWANIE	5 min	Nauczyciel rozdaje do wklejenia do zeszytu notatki z zajęć (por. zał. 4-6). Nauczyciel zadaje i objaśnia pracę domową: „Napisz jakie słowniki i encyklopedie posiadasz w domowej biblioteczce”. Przykładowe pytania nauczyciela na zakończenie pracy: Gdzie znajdziesz informacje o Julianie Tuwimie? W jakim słowniku sprawdzisz poprawność pisowni wyrazu „orzech”? Z jakim podziałem słowników i encyklopedii zapoznałeś/-łaś się na dzisiejszej lekcji? Ocena pracy uczniów.	Uczeń: utrwala i weryfikuje poznane informacje	kserokopie notatek z lekcji wg zał. 4-6	pogadanka	Zał. 4-6
INFORMACJA ZWROTNA	3 min	Uczniowie siadają w kręgu. Podając sobie egzemplarz encyklopedii kończą zdanie: „Na dzisiejszej lekcji…” Odpowiedzi uczniów mogą dotyczyć atmosfery, wykorzystanych metod pracy, tego co zapamiętali, tego co ich zdziwiło, itp.	Uczeń: ocenia atmosferę na zajęciach i wykorzystane metody pracy, weryfikuje zapamiętane informacje	wybrana encyklopedia	Aktywizująca, służąca uzyskiwaniu informacji zwrotnych: krasnoludek

Załącznik 1: Konkurs. Formularz tabeli do wpisywania punktów za poszczególne zadania.

KONKURS: ENCYKLOPEDIE I SŁOWNIKI - FORMULARZ PUNKTACJI GRUP

Grupy	Numery zadań
Grupy		1	2	3	4	5	6	7	8	9	Suma punktów
Grupa 1
Grupa 2
Grupa 3
Grupa 4
Grupa 5

Źródło: opracowanie własne.

Załącznik 2: Konkurs. Punktacja za zadania.

Zad. 1 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 15:

1 pkt za właściwe przyporządkowanie (max 5)

1 pkt za przykładowe źródło informacji (max 5) za to samo źródło nie dodajemy punktow

1 pkt za poprawny przydział każdego źródła zgodnie z podziałem wg zał. 4

Zad. 2 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 3:

1 pkt za poprawne przydzielenie źródła informacji do określonej grupy zgodnie z podziałem wg zał. 4

Zad. 3 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 8:

2 pkt za informację

1 pkt za właściwe źródło (max 3 źródła przykładowe)

1 pkt za poprawny przydział każdego źródła zgodnie z podziałem wg zał. 4

Zad. 4 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 3:

3 pkt za bezbłędne ułożenie

2 pkt za jeden błąd

1 pkt za dwa błędy

Zad. 5 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 8:

2 pkt za informacje

2 pkt za źródło

2 pkt za dodatkowe źródło

1 pkt za poprawny przydział każdego źródła zgodnie z podziałem wg zał. 4

Zad. 6 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 7:

1 pkt za każdy poprawnie napisany wyraz (max 4),

2 pkt za źródło

1 pkt za poprawny przydział źródła zgodnie z podziałem wg zał. 4

Zad. 7 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 11:

1 pkt za każdy wyraz (max 2),

2 pkt za każde źródło (max 4),

2 pkt za dodatkowe źródło

1 pkt za poprawny przydział każdego źródła zgodnie z podziałem wg zał. 4 (max 3)

Zad. 8 Maksymalna liczba punktów do zdobycia 11:

1 pkt za każdą poprawną odpowiedź (max 2),

2 pkt za każde źródło (max 4),

2 pkt za dodatkowe źródło

1 pkt za poprawny przydział każdego źródła zgodnie z podziałem wg zał. 4 (max 3)

Zad. 9 Dodatkowe. Według uznania.

Maksymalna liczba punktów do zdobycia 66.

Źródło: opracowanie własne.

Załącznik 3: Konkurs. Zadania dla uczniów.

Zadanie 1

Polecenie:

Napisz z jakich źródeł informacji skorzystasz. Przydziel każde źródło informacji zgodnie z wcześniej poznanym podziałem encyklopedii i słowników.

--------------------------------------------------------------------------------------

Pojęcie ŻRÓDŁO INFORMACJI