2. Obszary przedmiotu socjologii.

\-zjawiska i procesy tworzenia się różnych form zbiorowego życia ludzkiego, np. ze względu na cel(grupa społeczna - studenci - uzyskanie wyższego wykształcenia) -struktury różnych form zbiorowości ludzkich(struktura uczelni) -zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach wynikające z wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie(zależność wynikająca ze struktury, interakcja, zachowanie ludzi według określonych wzorów) -siły skupiające(atrakcyjne wartości - wykształcenie) i rozbijające(patologia, kłótnie) tą zbiorowość -zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach(zmiana pozycji społecznej z wyższej na niższą)

3 FUNKCJE SOCJOLOGII:

1. Opisowa (ma na celu opis zjawisk społecznych w zgodzie z przyjetymi w socjologii metodami)2.Wyjaśniająca (wyjaśnienie, uzasadnienie przyczyn jakiegoś zjawiska. Funkcja ta jest uzupełnieniem funkcji opisowej)3.Diagnostyczna - diagnoza (jest określeniem stanu rzeczy, czyli odpowiada na pytanie jak jest?)

* diagnoza genetyczna (stwierdzenie danego stanu rzeczy z uzasadnieniem przyczyn danego zjawiska)

*diagnoza prognostyczna (przewidywanie przyszłego biegu zdarzeń)

*diagnoza znaczenia (wyjaśnienie znaczenia danego zjawiska)

4.Apologetyczna (funkcja pochwalna, np. system jest bardzo dobry, bardzo dobrze działa)

5.Demaskatorska - (np. demaskowanie niekorzystnych wyników, sytuacji społeczn

4 Struktura społeczna w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami. -społeczeństwo jest całością składającą się z wzajemnie zależnych elementów, dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości. Wszystkie wchodzące w jej skład części są równie ważne i tworzą niepodzielną całość. Pojęcie struktury w socjologii zaczerpnięte zostało z biologii przez Herberta Spencera, który porównywał społeczeństwo do organizmu (zwierzęcego). Czynniki kształtujące strukturę społeczną poziom rozwoju ekonomicznego ,społeczny podział pracy,, zasoby siły roboczej,, stosunki własnościowe ,,proporcje między sektorami gospodarki Elementy struktury społecznej struktura klasowa (Klasa społeczna), jeden z podstawowych terminów służących do określania stratyfikacji społeczeństwa. Termin ten wprowadzony został przez Hegla, który wyróżniał klasy: rolniczą, przemysłową i myślącą. struktura warstwowa (Warstwa społeczna) - pojęcie to można rozumieć na trzy sposoby: 1. Część klasy, czyli grupa wewnątrzklasowa, np. mała i wielka burżuazja 2. kategoria społeczno - zawodowa, którą wyodrębnia się ze względu na miejsce i role w społeczeństwie 3. grupa ludzi żyjących w podobnych warunkach, tworząca wspólnotę obyczajów, stylu życia, np. młodzież, chłopi, renciści. struktura zawodowa (Zawód) jest też jedną z podstaw zróżnicowania struktury społecznej we współczesnych społeczeństwach i kształtuje pozycję społeczną jednostki oraz jej prestiż. struktura demograficzna (podział wg płci, wieku, miejsca zamieszkania) Dla celów analitycznych wyróżnia się kilka rodzajów struktury społecznej: -struktura socjometryczna (Struktura socjometryczna) - typowy układ wzajemnych sympatii, antypatii lub obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy.Powstaje w wyniku oddziaływania ludzi na siebie. Pozwala na opis grupy z punktu widzenia jej dynamiki. W takiej grupie łatwo o tworzenie się klik wewnątrz niej. W socjometrii struktura ta przedstawiana jest za pomocą socjogramów i tabel socjometrycznych. Wyróżniamy dwa rodzaje struktur socjometrycznych: -struktury niescentralizowane (np. cykl, łańcuch ) oraz -scentralizowane (np. gwiazda: jedna osoba zajmująca pozycję centralną, pozostałe - peryferyjną). struktura przywództwa W grupie struktura przywództwa może nie być jasno skrystalizowana (np. koleżeńskie gr.). Przywódca może być narzucony lub wyłoniony samoistnie. Decyduje o tym :cechy wrodzone,, sytuacja (pokój czy wojna); charakteru zadania; cechy grupy (charakter gr. pozycje w grupie) 3 style przywództwa: Autorytarny - 1 przywódca podejmuje decyzje, przydziela zadania, kary i nagrody Demokratyczny - decyzje podejmuje grupa, przywódca naprowadza i stymuluje grupę, częściowo angażuje się w zadania, częściej stosuje nagrody; jakość - najlepsza; zaangażowanie najlepsze, spójność najlepsza. Liberalny spójność - najgorsza - tworzą się struktury nieformalne. -struktura komunikacji

5. Mikrostruktury i makrostruktury. Struktura społeczna to układ złożony z mikrostruktury i makrostruktury.
Mikrostruktura stanowi o pozycji i rolach społecznych małych struktur, które wchodzą w skład zbiorowości o wiele większych i bardziej rozbudowanych.
Mikrostruktury to ponadindywidualne typy wspólnot rodzinnych, lokalnych społeczności, a także układów sąsiedzkich. Można też mówić w tym przypadku o rówieśnikach, przyjaciołach i wszelkich grupach towarzyskich. Więzi osobiste zachodzą pomiędzy członkami małych struktur społecznych. I tak rodzina to układ osób, które stanowią podgrupy, na przykład rodziców i dzieci. Członkowie rodzin zajmują dane pozycje w strukturze i odgrywają wyznaczone przez społeczeństwo role.
Na makrostruktura składa się układ klas, warstwy społeczne, grupy o charakterze społeczno - zawodowym, wielkie terytorialne społeczności. Makrostruktura to społeczeństwo, naród, państwo.
Makrostruktura to nie suma mikrostruktur, ponieważ tworzy nadrzędne całości, które podlegają specyficznym prawidłowościom ich funkcjonowania. Nadrzędne elementy społeczeństwa są widoczne w jego poziomach organizacji i rodzajach zależności między różnymi grupami i instytucjami społecznymi. Zawsze makrostruktury funkcjonują w oparciu o małe struktury społeczne.

6. orientacje:
1.teoria funkcjonalno-strukturalna
2.teoria konfliktowa
3.teoria wymiany społecznej
4.symboliczny-interakcjonizm
5.teoria działania społecznego
6.teoria fenomenologiczne i etnometodologia

7 Pozycja społeczna wyróżnione i określone w danej kulturze miejsce jednostki społecznej w hierarchii społecznej i szerzej w strukturze społecznej. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki. Z zajmowanej pozycji społecznej wynika rola społeczna jaką odgrywać powinna jednostka. Osoba znajdująca się na pewnej pozycji społecznej związana jest też z określonymi przywilejami i obowiązkami, jakie powinna pełnić wobec grupy czy społeczeństwa. Najczęściej pozycja społeczna wiązana jest z hierarchia społeczna, gdzie wynika ona z relacji podległości między jednostkami należącymi do różnych kategorii społecznych. W zakładzie pracy jest np. relacja kierownik i podległy mu pracownik. W społeczeństwie feudalnym jest to relacja chłop - szlachcic. Z pozycją społeczną związana jest też najczęściej swoista symbolika, odmienne wzorce zachowań w określonych sytuacjach. Pozycja społeczna jednostki rzutuje na jej ocenę rzeczywistości, a w szczególności ocenę własnego otoczenia społecznego. Określa ona też możliwości konsumpcyjne i dostępność do danych dóbr, co utożsamia ją ze statusem. W ujęciu funkcjonalnym pozycja społeczna często utożsamiana była z rolą społeczną. W tym ujęciu jest ona zależna od miejsca w strukturze społecznej, a także od takich zmiennych jak płeć i wiek. Ze względu na to, że jednostka w społeczeństwie nowoczesnym należy do wielu różnych grup społecznych, posiada w nich odmienną pozycję. W zależności od roli jaką w danej chwili odgrywa, można mówić, że pewne jej statusy są wówczas utajone, a pewne czynne. W takich sytuacjach dochodzić może do konfliktu ról, jeżeli normy i wartości realizowane dzięki danej roli stoją w sprzeczności z wartościami i rolami innej roli. Przykładem takiego konfliktu może być sytuacja, gdy jednostka będąca nauczycielem musi podporządkować się wykładowcy, podejmując studia podyplomowe. Pozycje społeczne dzielą się na przypisane, na które nie ma wpływu sama jednostka, np. pozycja dziecka w rodzinie, przedszkolaka itp. oraz osiągane, które wynikają z podjętych działań przez jednostkę, jak np. pozycja dyrektora w firmie czy pozycja burmistrza w strukturze społecznej miasta.

PYT 9. STATUS SPOŁECZNY-POJĘCIE, RODZAJE

Status społeczny- pozycja społeczna jednostki w określonej strukturze społecznej, status określa i opisuje pewną społeczną wartość, która jest przypisana do danej grupy społecznej lub do konkretnej osoby, która wyznacza zakres i wielkości prestiżu, szacunku i autorytetu należnego danej jednostce lub pozycji zajmowanej przez jednostkę.

Status społeczny to pozycja wraz ze związanymi z nia przywilejami lub upośledzeniami i prestiżem. Prestiż to szacunek jakim otacza się dana pozycje społeczną.

Rodzaje statusów: a}Status formalny- w sposób sformalizowany określa całościowy zbiór wszelkich praw, obowiązków, przywilejów i powinności, przypisanych do formalnie zdefiniowanej pozycji społecznej.b}Status osiągnięty- jego społeczna wartość i cechy zdefiniowane przez środowiska społeczne są p[przypisane danej jednostce ze względu na jej osobiste zasługi i osiągnięcia.c}Status przypisany- jego społeczna wartość i cechy przyporządkowane są określonej jednostce, niezależnie od jej wysiłków i osiągnięć; dotyczy wartościowania takich cech jak np.: wiek, pochodzenie rasowe, etniczne.

10 11 POJĘCIE SOCJALIZACJI - Człowiek jest istotą społeczną. Nie może istnieć poza społeczeństwem - jest odbiciem wychowującego go społeczeństwa. Człowiek powinien podporządkowywać się „interesowi społecznemu”.Analizując proces socjalizacji, analizujemy jednocześnie procesy kształtowania się i rozwoju osobowości ludzkiej.

Socjalizacja - w znaczeniu węższym jest procesem dotyczącym dzieci, dotyczy kształtowania według pewnego wzoru.

Socjalizacja przebiega w dwóch zasadniczych etapach:

Pierwotna - kształtuje podstawowe elementy osobowości człowieka. Wyraża się ona poprzez:Umiejętność kontroli popędów i potrzeb oraz zaspokajanie ich w sposób społecznie akceptowany.Uczenie się odgrywania ról społecznych - umiejętność wchodzenia w interakcje społeczne.Wyrażanie emocji i sposobów postrzegania świata

Umiejętność wykonywania określonych czynności i posługiwania się przedmiotami.

Internalizacja wartości, norm i celów powszechnie obowiązujących w danej kulturze.

George Mead: „znaczący inni”- jednostki wprowadzające człowieka w świat społeczny. Przekazują świat przez pryzmat własnych doświadczeń i miejsca w strukturze społecznej. Socjalizacja pierwotna rozgrywa się w atmosferze silnych emocjonalnie związków (są to przecież związki typu rodzic\opiekun-dziecko). Socjalizacja pierwotna opiera się na uczeniu się, naśladownictwie i identyfikacji. Identyfikacja jest warunkiem koniecznym internalizacji.

Socjalizacja wtórna - nigdy nie jest całkowita i nigdy się nie kończy. Jest nabywaniem wiedzy związanej z rolami. Podstawowym mechanizmem jest tutaj mechanizm uczenia się.

13 Grupa społeczna - w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości. W socjologii pojęcie to jest uznawane za jedno z podstawowych, choć nie jest jednoznacznie rozumiane w różnych szkołach socjologicznych. W niektórych przypadkach pojęcie to było odrzucane jako stworzony na potrzeby nauki artefakt. W najszerszym rozumieniu jest to zbiór jednostek, między którymi zachodzą istotne stosunki społeczne. Cechy konstytuujące grupę społeczną -------------Składa się z minimum trzech osób-W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby, jednakże dopiero przy trzech osobach występować może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji, opozycji, mediacji), kontroli społecznej. Członkowie dążą do osiągnięcia wspólnego celu- Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu. Socjologami, którzy podkreślali te cechę jako konstytuującą grupę społeczna byli przede wszystkim George Homans i Robert K. Merton. Charakteryzuje się względna stałą strukturą społeczną-. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych. Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków. Poczucie przynależności i odrębności- Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt świadomościowy podkreślany był przede wszystkim w socjologii humanistycznej, m.in. przez Floriana Znanieckiego. 14 Więź społeczna - swiadomość „MY”-jest to wyraz psychicznej wiezi łączącej członków. Ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie. Pozwala na odróżnianie grupy społecznej od takich pojęć jak: zbiór społeczny, kategoria społeczna czy skład społeczny. Jest jednym z elementów konstutuujacych grupę społeczna. Funkcją więzi społecznej, (która jest zorganizowanym systemem różnorodnych elementów składowych,)- jest :-zapewnienie danej grupie trwałości, postępu i rozwoju - zapewnia zaspokojenie podstawowych indywidualnych i zbiorowych potrzeb jej członków, -- jest gwarantem lojalności i uczciwości w grupie,- uporządkowuje grupę od wewnątrz, organizuje ją,- zapewnia jej spójność, -pozwala podjąć współpracę z innymi zbiorowościami lub też przeciwstawić się im. Jan Turowski definiował więź społeczną jako: "fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych”. 15 . Nie ma jednego sposobu podziału grup społecznych. Dokonuje się go w zależności od przyjętego kryterium. Wg kryterium ilościowego wyróżniamy grupy małe i duże.Grupy małe liczą od kilku do kilkunastu członków mają prostą strukturę wewnętrzną.Opierają się na bezpośrednich kontaktach i więzi osobistej członków wszyscy się znają i wywierają na siebie Duzy wpływ. Przykładem małej grupy jest rodzina, krąg rówieśniczy, społeczności sąsiedzkie.Grupy duże skupiają większą liczbę ludzi. Mają złożoną strukturę, składają się z różnych podgrup. Przeważają w nich stosunki o charakterze pośrednim i bezosobowym. Do dużych grup należą między innymi naród, zbiorowości regionalne, mieszkańcy danego miasta bądź wsi. Wg kryterium trwałości więzi, wyróżniamy grupy trwałe i krótko trwałe. Krótkotrwałe tworzą grupy istniejące tak długo jak długo trwa konstytuujące je wydarzenie. Po jego zakończeniu grupa ulega likwidacji. Takim wydarzeniem może być koncert, mecz piłkarski czy konferencja.Grupy trwałe istnieją dłużej niż czas trwania ludzkiego życia. Do najbardziej trwałych grup zalicza się naród, społeczeństwo czy grupy religijne. Wg kryterium jakim jest rodzaj więzi. Są to grupy pierwotne i wtórne. Grupa pierwotną dla człowieka jest zbiorowość, której członkiem jest od urodzenia. Dlatego tez mówimy o naturalnym członkostwie. Za podstawę przyjmuje się w takiej grupie więzi osobiste i emocjonalne. Przykładem takiej grupy jest przede wszystkim rodzina. Do grup pierwotnych należy większość wspólnot wyznaniowych gdzie dzieci dziedziczą wiarę rodziców. Grupą pierwotną jest również naród.Grupy wtórne organizują się wokół wyznaczonego celu by w ten sposób realizować swoje interesy. Grupa wtórna to zbiorowość do której jednostki należą w wyniku własnego wyboru. Dominują w niej jednostki o charakterze bezosobowym i urzeczywistnionym. Przykładami takich grup są organizacje i stowarzyszenia społeczne, instytucje państwowe, związki zawodowe czy partie polityczne. Wg kryterium jakim jest sposób organizacji czyli grupy formalne i nieformalne. Odróżnia je rodzaj instytucji funkcjonujących w grupie. Grupy nieformalne powstają żywiołowo i ich działanie jest wyrazem więzi emocjonalnych łączących uczestników. Grupy takie tworzone są oddolnie jako wyraz chęci osób wchodzących w ich skład. Taką grupą jest na przykład grono przyjaciół.Grupy formalne tworzone są odgórnie i posiadają wyraźnie określone formy oraz zasady działania, zwykle sformułowane w postaci przepisów, na przykład statutów. Przykładem takiej grupy jest partia polityczna. Wg kryterium jakim jest charakter członkostwa - grupy zamknięte i otwarte. Grupy dzielimy na zamknięte czyli ekskluzywne i otwarte - inkluzywne. Kryterium to dotyczy sposobu rekrutacji członków grupy. Przynależność do pewnych grup jest automatyczna na przykład do rodziny której członkami stajemy się z racji urodzenia. Jednak przynależność do większości grup uzależniona jest od woli osób do nich przystępujących lub polityki prowadzonej przez dana grupę. O przynależności do grup ekskluzywnych decyduje spełnienie pewnych warunków niekiedy wykazanie się poświęceniem i oddaniem grupie. Grupy inkluzywne SA otwarte dla każdej osoby a przynależność do nich zależy jedynie od woli osób które chcą do nich wstąpić. Można wyodrębnić tez grupy ograniczone stosujące mniej surowe kryteria przyjęć takie jak np. wiek, miejsce zamieszkania. Wg kryterium poziomu ich świadomości zbiorowej czyli grupy w sobie i grupy dla siebie Grupy w sobie są zbiorami ludzi, którzy posiadają tę samą cechę lub cechy. Wyróżnienie takiego kryterium nazywa się grupowaniem ludzi według określonego kryterium. Przynależność do grupy w sobie ma charakter statystyczny. W badaniach i działalności praktycznej możemy na przykład wyodrębnić takie grupy ze względu na wiek płeć , zawód , wykształcenie lub położenie społeczne. Zbiorowości te nie maja wykrystalizowanej świadomości grupowej.Grupy dla siebie SA zbiorami ludzi, którzy posiadają taka sama cechę lub cechy i maja wykrystalizowana świadomość grupowa maja poczucie własnej odrębności i świadomość swego położenia swoich interesów i celów oraz wytwarzają formy organizacyjne i środki osiągania tych celów.Z reguły każda zbiorowość w sobie może przekształcić się w grupę dla siebie. Proces ten jest uzależniony od wielu czynników tkwiących zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz tych zbiorowości. Grupami dla siebie staja się np. zbiorowości etniczno-kulturowe dążące do przekształcenia się w społeczności narodowo - państwowe. Wg kryterium wynikającego z antropologii kultury która rozróżnia ludzkie działania celowe i autoteliczne. Działanie ma charakter celowy wówczas gdy służy realizacji zadań i osiągania celów zewnętrznych wobec tego działania. Zbiorowości społeczne które opierają swoje postępowanie na takich zasadach nazywają się grupami celowymi. Ich działalność ma zatem charakter instrumentalny służący osiąganiu określonych celów. Dlatego grupy celowe często są utożsamiane z instytucjami. Przykładowo można tutaj wymienić przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe szkoły wyższe uczelnie, urzędy, szpitale ,wojsko. Instytucje te maja wyznaczone cele w ramach społecznego podziału pracy.Działalność grup autotelicznych jest celem samym w sobie. Nie ma charakteru instrumentalnego lecz samo celowy czyli autoteliczny. Przykładem grup autotelicznych są kręgi towarzyskie, zabawowe, hobbistyczne, wyzwalające potencjał spontanicznej aktywności ludzkiej. Z reguły autoteliczne grupy osiągają znaczące efekty i szybko przekształcają się w grupy celowe np. amatorskie zespoły artystyczne zaczynaja funkcjonowac na zasadach profesjonalnych,amatorzy szachiści przystępują do turnieju szachowego. 16 Kryterium strukturalne:• - grupy małe - to grupy posiadające prostą strukturę - składają się one wyłącznie z niewielkiej liczby członków i nie posiadają żadnych podgrup. Stosunki między członkami grupy przebiegają na zasadzie „face to face” • - grupy duże - to grupy o strukturze złożonej (składają się z podgrup), z dużą liczba członków, którzy bardzo często nie kontaktują się w sposób bezpośredni Kryterium więzi: • - grupy pierwotne - dominuje więź budowana na stycznościach osobistych, prywatnych, bezpośrednich, na silnych związkach o charakterze emocjonalnym Grupy pierwotne odgrywają podstawową rolę w procesie socjalizacji jednostki. Zaspokajają takie istotne potrzeby psychospołeczne człowieka jak potrzeba bezpieczeństwa, uznania, przynależności i miłości, intymności, kompensacji niepowodzeń i porażek życiowych. • - grupy wtórne - więź wynika głównie ze ściśle określonego celu przyjętego do realizacji oraz ze styczności rzeczowych, publicznych i pośrednich Kryterium sformalizowania: • - grupy formalne - oparte są na sformalizowanej organizacji określonej prawem, regulując dokładnie działania swych członków i ustalając formalne zasady odpowiedzialności • - grupy nieformalne - powstają samorzutnie, nie mają struktury sformalizowanej Poprzez uczestnictwo w nich jednostka uczy się sposobów zachowań, kształtuje swoje postawy, aspiracje życiowe. Kryterium stopnia trudności uczestnictwa w grupie • - grupy inkluzywne (otwarte) - wstąpienie do nich jest możliwe po spełnieniu warunków, które są jasno określone i łatwe do spełnienia dla określonej kategorii osób • - grupy ekskluzywne (zamknięte) - różnymi sposobami bronią dostępu osobom, które nie mogą sprostać stawianym warunkom

17 RODZINA

Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. We wszystkich społecznościach ludzkich, w różnych kulturach, od najdawniejszych czasów występowała rodzina. Chociaż przybierała różne formy, zawsze realizowała podobne cele - wydawanie na świat dzieci i socjalizacja nowych pokoleń, które tylko poprzez wychowanie w rodzinie mogły rozwinąć się w wartościowe osobowości społeczne.

Rodzina to grupa społeczna, stosunkowo trwała, złożona z jednostek powiązanych ze sobą przez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję.

Funkcje rodziny:

Instytucjonalne:

- prokreacyjna lub biologiczna, podtrzymująca ciągłość społeczeństwa

- ekonomiczna, polegająca na dostarczaniu dóbr materialnych rodzinie

- opiekuńcza, zabezpieczanie członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są w stanie zabezpieczyć swoich potrzeb- opieka nad dziećmi, ludźmi chorymi, starymi i inwalidami.

- socjalizacyjna- wprowadzanie członków rodziny w życie społeczne i przekazywanie im wartości kulturowych

- stratyfikacyjna- sytuowanie członków rodziny w strukturze społecznej, w określonych klasach i warstwach społecznych

- integracyjna- społeczna kontrola zachowań poszczególnych członków rodziny

Osobowe:

- małżeńska- zaspakajanie potrzeb życia intymnego małżonków

- rodzicielska-zaspakajanie potrzeb uczuciowych rodziców i dzieci

- braterska - zaspakajanie potrzeb uczuciowych rodzeństwa

Socjologiczna typologia rodziny konstruowana jest z uwzględnieniem liczby członków i formy organizacyjnej rodziny - podział na rodzinę dużą i małą.

Rodzina mała (nuklearna) składa się z dwóch dorosłych osobników odmiennej płci, które utrzymują ze sobą usankcjonowany związek seksualny, oraz z ich własnych bądź adoptowanych dzieci.

Rodzina duża obejmuje swym składem innych krewnych- rodziców męża lub żony albo rodzeństwo któregoś ze współmałżonków, lub też ma charakter poligamiczny (rodzina składająca się z kilku związków małżeńskich np. jeden mężczyzna ma kilka żon)

Rodzina duża, wielopokoleniowa, składa się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych mieszkających w jednym domu, podporządkowanych władzy „ojca rodziny”. Taki typ występował w wielu społeczeństwach historycznych.

Współczesna rodzina rozszerzona przybiera nieco inną postać, będąca związkiem rodzin nuklearnych, pozostających w jakichś zależnościach od siebie. Ich członkowie wymieniają usługi między między sobą np. wspólnie opiekują się dziećmi lub starymi rodzicami, ale są niezależni ekonomicznie, prowadzą odrębne gospodarstwa domowe, czasem mieszkają w pewnej odległości od siebie.

Rodzina poligamiczna składa się dwóch lub więcej rodzin nuklearnych związanych węzłem małżeńskim.

1 kobieta i 2 lub więcej mężczyzn- poliandria

1 mężczyzna i 2 lub więcej kobiet- poligynia

Istotnymi cechami jest miejsce zamieszkania oraz źródło utrzymania rodziny. Pozwalają wyodrębnić typ rodziny wiejskiej, małomiasteczkowej czy wielkomiejskiej lub rodzinę chłopską, robotniczą, inteligencką, rzemieślniczą itp.

Uwzględniając źródła utrzymania - rodzina wytwórców i konsumentów. Rodzina chłopska czy rzemieślnicza jest zarazem grupą wytwórczą, pracującą we wspólnym warsztacie, wytwarzającą dobra i usługi także na rynek.

Rodzina konsumentów (miejsce pracy nie pokrywa się z miejscem zamieszkania). Inny jest tu układ pozycji męża i żony, zwłaszcza, gdy oboje dostarczają środków na utrzymanie rodziny. Należy zaznaczyć, iż także w rodzinach wytwórców organizuje się wspólną konsumpcję, a życie rodzinne nei ogranicza się do sfery produkcyjnej.

18 Stratyfikacja społeczna (uwarstwienie społeczne KLAS I WARSTW SPOŁECZNYCH ) - ustawienie różnych kategorii społecznych w pewnym hierarchicznym porządku, który pociąga za sobą różny dostęp do zasobów społecznych
Jeżeli ludzie w różnych kategoriach społecznych (zróżnicowanych społecznie), zostają ustawieni w pewnym porządku, który daje im różny dostęp do dóbr społecznych, to mamy do czynienia właśnie ze stratyfikacją społeczną.
„Stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo posiada pewien system rang. Pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś wyżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa.” ²Społeczeństwa różnią się bardzo, co do kryteriów, wg których jednostki są przypisywane do różnych poziomów. W tym samym społeczeństwie mogą funkcjonować obok siebie różne systemy stratyfikacji, w których obowiązują zupełnie inne kryteria umiejscawiania ludzi.
Stratyfikacja ma różne formy i jest cechą wszystkich społeczeństw, poza tymi najbardziej prymitywnymi pod względem rozwoju technologicznego. Jest ona cechą społeczeństw, nie poszczególnych członków. Może być usprawiedliwiana (i jest najczęściej) przez ideologię, z którą najbardziej (ideologią) utożsamiają się ci, którzy najpełniej korzystają z systemu. System ten wraz z ideologią jest przekazywany kolejnym pokoleniom w trakcie procesu socjalizacji.Stopień stratyfikacji jest określony przez to, jak nierówno rozdzielone są dobra, jak bardzo wyróżniają się klasy społeczne, jak duży ruch jest pomiędzy nimi i jak bardzo są trwałe i niezmienne. Np. w Indiach w systemie kastowym, występuje wysoki stopień stratyfikacji, ponieważ ludzie rodzą się w jakiejś kaście, która posiada zupełnie inne udziały w liczących się dobrach, niż pozostałe kasty i z której zwykle nie można wyjść. Inaczej jest w systemie klas otwartych, takim jak w demokracjach zachodnich, gdzie granice pomiędzy klasami są zmienne, a przejście z jednej do drugiej jest możliwe. Członek społeczeństwa o otwartym systemie klasowym, ucząc 19 klasa społeczna- zbiory ludzi wyodrębnionych ze względu na kryterium ekonomiczne
warstwa społeczna- zbiory ludzi wyróżnianych ze względu na wspólny lub podobny prestiż czy zakres władzy
W ujęciu stratyfikacyjnym struktury społecznej kryteriami na podstawie których zalicza sie ludzi do poszczególnych klas sa czynniki :
- obiektywne ( dochód wykształcenie zawód
- subiektywne- szacunek , uznanie

19. klasa społeczna- zbiory ludzi wyodrębnionych ze względu na kryterium ekonomiczne
warstwa społeczna- zbiory ludzi wyróżnianych ze względu na wspólny lub podobny prestiż czy zakres władzy
W ujęciu stratyfikacyjnym struktury społecznej kryteriami na podstawie których zalicza sie ludzi do poszczególnych klas sa czynniki :
- obiektywne ( dochód wykształcenie zawód
- subiektywne- szacunek , uznanie.  

20 Nierówności społeczne - pojęcie, rodzaje i ich społeczne konsekwencje

Nierówność społeczna - wynika przynależności do różnych grup albo z zajmowania różnych pozycji społecznych; brak lub ograniczony dostępno cenionych społecznie dóbr

Rousseau odróżniał dwa rodzaje nierówności między ludźmi: nierówności warunkowane naturą, wynikające np. z różnego wieku, stanu zdrowia, sił fizycznych czy cech osobowościowych, oraz nierówności "moralne" czy "polityczne". Te drugie tworzone są przez ludzi i przez nich utrwalane, bądź też znoszone. Zależne są od różnie przydzielanych przywilejów, którymi jedni cieszą się na niekorzyść drugich.

Rodzaje dóbr:

- dobra materialne (bogactwo) - są niezbędne do zaspokojenia elementarnych i uniwersalnych potrzeb życiowych: pożywienia, ubrania, schronienia, czyli mają wartość naturalną. Poza tym posiadania określonych dóbr materialnych wymaga kultura definiując pewne obiekty jako pożądane, a więc nadając im wartość kulturową. Przykłady: fakt, ze trzeba się ubrać stanowi potrzeba naturalną, a zakup ubrania u Armatniego stanowi potrzebę kulturową

- władza - panowanie, wpływ na innych ludzi jest ceniona z dwóch powodów: po pierwsze z przyczyn autotelicznych - posiadanie władzy daje poczucie siły, przewagi, potęgi, znaczenia. Po drugie z przyczyn instrumentalnych - władza jest wymieniana na inne dobra, głównie ekonomiczne

- prestiż - szacunek, uznanie to społecznie pożądane dobro z dwóch przyczyn: po pierwsze wiąże się z koncepcją jaźni odzwierciedlonej- ludzie posiadający wyobrażenie o nich samych na podstawie ocen innych. Prestiż ma także wymiar instrumentalny- jest wymieniany na inne dobra, np. na władzę , dlatego tak bardzo o prestiż dbają politycy

- wykształcenie - jest wartością autoteliczną (zaspokaja typowy dla ludzi impuls ciekawości, wiedzy) ; jak również instrumentalną (środkiem do zaspokajania wyżej wymienionych dóbr). Wykształcenie jest w nowoczesnym społeczeństwie jednym z najważniejszych i uznanych społecznie mechanizmów awansu majątkowego: uzyskania lepszej pracy, lepszych zarobków, wyższego standardu życiowego

- zdrowie i sprawność fizyczna - także wyróżniamy dwa wymiary. Jest to wartość autoteliczna: dobre samopoczucie jest źródłem bardzo silnej samoistnej satysfakcji; wartość instrumentalna stanowi niezbędny warunek wszystkich pozostałych wartości : bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia

21.Ruchliwość społeczna

Ruchliwość społeczna to zmiana pozycji społecznej jednostek lub grup w ramach tej samej lub innej zbiorowości. Ruchliwość społeczna może być:

Ruchliwość pozioma (horyzontalna) Ruchliwość pozioma oznacza przemieszczanie się jednostek i grup w obrębie tej samej warstwy społecznej lub tego samego poziomu hierarchii. Najczęściej jest to ruchliwość związana ze zmianą miejsca pracy, bez zmiany stanowiska lub zmiana miejsca zamieszkania.

Ruchliwość pionowa (wertykalna) Jest to najczęściej opisywana ruchliwość społeczna określająca przechodzenie w dół (degradacja) lub w górę (awans społeczny) względem struktury klasowej, klasowo-warstwowej czy ogólnie w hierarchii społecznej.

W przypadku ruchliwości pionowej dochodzić może do zmiany struktury społeczeństwa i przewartościowania skal stratyfikacji społecznej. Nagłe zmiany samej struktury mogą być związane z przewrotami rewolucyjnymi czy administracyjnie wprowadzanymi reformami. Wyższa ruchliwość społeczna jest wskaźnikiem otwartości społeczeństwa, gdyż oznacza, że osoby z niższych warstw społecznych mają większe szanse awansu.

Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa -Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa oznacza przemieszczanie się jednostek lub grup miedzy poziomami hierarchii poprzez podnoszenie swoich kwalifikacji przez jednostki, nabywanie majątku czy zdobywanie wyższego wykształcenia. Degradacja w tym przypadku może być wynikiem zaniechania tego typu działań, co w efekcie powoduje, że inne jednostki czy grupy poprzez własny awans społeczny podwyższają poziom w hierarchii.

Ruchliwość międzypokoleniowa Ruchliwość międzypokoleniowa to ruchliwość całych kategorii społecznych względem pozycji zajmowanych przez ich rodziców, np. ruchliwość międzypokoleniowa nauczycieli, księży itd. Od strony empirycznej ruchliwość ta badana jest poprzez porównywanie pozycji jednostki i jej rodziców (najczęściej przyjmuje się wskaźnik jakim jest pozycja ojca).

Ruchliwość strukturalna Ruchliwość strukturalna to rodzaj ruchliwości wynikający ze zmiany składu społeczno-zawodowego kolejnych pokoleń. Pozostałe rodzaje to ruchliwość wymienna (cyrkulacyjna).

Czynnikami, które mogą przyspieszać lub zwalniać ruchliwość społeczną albo jej kształt mogą być uprzedzenia rasowe czy etniczne względem pewnych kategorii społecznych, np. grup etnicznych, formy ustrojowe czy typ gospodarki. Jednym z najważniejszych czynników jest sytuacja na rynku pracy, która może przyczyniać się do zwiększania lub zmniejszania zasobów ekonomicznych jednostek oraz ich prestiżu, poprzez możliwość tworzenia przez jednostkę własnej kariery albo też do degradacji np. w przypadku restrukturyzacji zakładów pracy. W większości społeczeństw większe szanse awansu społecznego mają mężczyźni niż kobiety. W szczególności dotyczy to społeczeństw tradycyjnych, gdzie najważniejsze dla społeczności funkcje pełnione są przez mężczyzn. W społeczeństwach przemysłowych i poprzemysłowych blokowanie możliwości awansu kobietom określane jest jako dyskryminacja, dotyczy też mniejszości narodowych czy etnicznych.

22 Migracje najczęściej na gruncie nauk społecznych definiowane są Jako:

ruch ludzi , przemieszanie się jednostek i grup ludzkich w ramach granic terytorialnych kraju lub poza któremu towarzyszy określona w czasie zmiana miejsca ich pobytu

Rodzaje migracji ze względu na czas pobytu :1 migracje stałe ( na stały pobyt ) 2 migracje okresowe ( na pobyt czasowy ) migracje na 3 miesiące 3migracje wahadłowe ( np. . codzienne dojazdy do szkoły i do pracy ) 4 sezonowe (w celach zarobkowych na sezon)

Rodzaje migracji ze względu na formę :

-emigracja - opuszczanie kraju ojczystego w celu stałego lub czasowego zamieszkania w innym państwie , następuje z przyczyn politycznych , religijnych lub ekonomicznych

imigracja - dobrowolny lub wymuszony ruch ludności obcej, cudzoziemskiej osiedlającej się na stałe w jakimś kraju reemigracja - dobrowolny powrót emigrantów do kraju ojczystego

repatriacja - powrót byłych jęków wojennych oraz osób deportowanych

uchodźstwo - ucieczkaewakuacja - zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia,przesiedlenie (transfer) - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy, deportacja - przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice

Rodzaje migracji ze względu na przyczyny zmiany miejsca zamieszkania

-zarobkowe-polityczne-religijne -turystyczne-rodzinne( np. mężczyzna przyjeżdża i bierze ze sobą innych członków rodziny )

Rodzaje migracji ze względu na organizacje :żywiołowe i planowane ,,legalne i nielegalne ( przekraczanie granicy ) ,,dobrowolne i przymusowe ( odnosi się do migracji rodzinnych kiedy np. ktoś nie chce jechać )

Z raportu o sytuacji demograficznej Polski wynika że o ile w roku 1990 odsetek tej kategorii wyniósł 13.9% to już w 2000 roku aż 26,6% ogółu emigrantów stanowiła młodzież wchodząca w dorosłe życie

66% studentów zadeklarowało chęć wyjazdów do Unii Europejskiej

---