Opole.10.05.2011.

ZAGADNIENIA DO PRZESTUDIOWANIA NA KOLOKWIUM Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH - dr Rafał Klimek.

1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy - międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących.

Powołana 1-22 lipca 1944 roku, na konferencji w Bretton Woods w USA. Działalność rozpoczęła dwa lata później. Obecnie zrzesza 187 państw.

Siedziba Międzynarodowego Funduszu Walutowego w Waszyngtonie

Cele i zadania MFW

Główne cele Funduszu określone są w warunkach porozumienia (Articles of Agreement) [2]:

• Promowanie międzynarodowej współpracy;

• Ułatwianie ekspansji i zrównoważonego rozwoju handlu międzynarodowego

• Wspomaganie stabilizacji kursów

• Wspieranie tworzenia wielostronnego systemu płatności;

• Udostępnianie swoich zasobów krajom członkowskim mającym trudności z bilansem płatniczym;

• Skracanie okresu i zmniejszanie stopnia nierównowagi w bilansach płatniczych krajów członkowskich.

Wyżej wymienione cele mają być osiągnięte poprzez realizację następujących zadań:

• Propagowanie wzrostu i stabilności gospodarczej poprzez sprawowanie nadzoru oraz udostępnianie wsparcia technicznego;

• Pomoc w przezwyciężaniu trudności z bilansem płatniczym poprzez udzielanie pomocy finansowej;

• Redukcja ubóstwa na świecie, zarówno samodzielnie jak i we współpracy z Bankiem Światowym.

Działalność MFW budzi wiele kontrowersji. Organizacji zarzuca się, że niemal zawsze trzyma się sztywnych schematów- niezależnie od sytuacji, oraz że narzuca państwom wdrażanie programów, które nie tylko nie działają, ale często wręcz hamują rozwój gospodarczy, przez co przyczyniają się do pogłębienia ubóstwa oraz nierównowag w gospodarce. Równocześnie krytycy podkreślają brak wpływu Funduszu na decyzje i działania przywódców gospodarczych najbogatszych i najlepiej rozwiniętych krajów. Kolejną kontrowersją dotyczącą działalności MFW jest jego opinia jako organizacji generalnie nie przywiązującej wagi do takich problemów jak demokracja, prawa pracownicze czy prawa człowieka. Krytycy utrzymują, że w czasach „zimnej wojny” MFW wspierał przyjazne Amerykanom i Europejczykom dyktatury militarne. Przykłady dyktatur otrzymujących pomoc z Funduszu to m.in. Argentyna (1976-83), Chile (1974- 89), Zair/ Kongo (1965-97), Kenia (1979-2002).

Jedną z największych grup krytykujących MFW są antyglobaliści. Nie precyzują oni w sposób konkretny swoich zastrzeżeń co do działalności instytucji. Często jednak podczas konferencji organizowanych przez MFW organizują głośne protesty, które niejednokrotnie przekształcały się w agresywne demonstracje. 

Jednak coraz częściej do krytyki MFW przyłącza się także środowisko ekonomistów, w tym m.in. Joseph Stiglitz - profesor Columbia University, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii z 2001 r., były główny ekonomista Banku Światowego. Główne zarzuty, jakie Stiglitz przedstawia wobec MFW, to wymuszanie na poszczególnych państwach liberalizacji rynków finansowych, nadmiernej dyscypliny budżetowej i nacisku na utrzymywanie niskiej inflacji, nieprzejrzystość i brak demokratycznych procedur w procesie podejmowania decyzji oraz niedopuszczenie do procesu decyzyjnego państw potrzebujących pomocy. Stiglitz podkreśla także, że najlepiej rozwijają się kraje, które przeciwstawiły się naciskom MFW (Malezja, Chiny, Indie), a te, które ślepo go słuchały, zostały doprowadzone do katastrofy gospodarczej (np. Indonezja czy Argentyna) [5].

Dyrektorzy Zarządzający Międzynarodowego Funduszu Walutowego

Dominique Strauss-Kahn (Francja) od 01.11.2007 -

(kiedy i dlaczego powstał, gdzie jest siedziba, kto jest szefem, jak do tej pory funkcjonował MFW i co się zmieniło w okresie kryzysu. Jakie są cele i zadnia tej instytucji, jak był i jak jest obecnie oceniany MFW).

2. Bank Światowy (kiedy i dlaczego powstał, gdzie jest siedziba, kto jest szefem, jak do tej pory funkcjonował BS i co się zmieniło w okresie kryzysu. Jakie są cele i zadnia tej instytucji, jak był i jak jest obecnie oceniany BS).

Bank Światowy (ang.: World Bank) rozpoczął działalność jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944 roku. Główną przesłanką dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową krajów Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie zrzesza on 186 krajów członkowskich. Siedzibą Banku Światowego jest Waszyngton.

Termin Bank Światowy odnosi się do dwóch z pięciu wyspecjalizowanych agencji ONZ, działających razem w Grupie Banku Światowego: Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (ang. The International Bank for Reconstruction and Development) i Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (ang.: The International Development Association). Ale powszechnie używa się tego terminu na określenie jedynie banku. Pozostałe trzy agencje działające w ramach Grupy Banku Światowego to: Międzynarodowa Korporacja Finansowa, Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych i Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji.

Bank Światowy nie jest bankiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc techniczną - obecnie wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich dziedzin życia społecznego jak ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych, takich jak walka z korupcją, rozwój demokracji, czy też najważniejszego - rozwoju sektora prywatnego.

Fundusze na udzielanie kredytów państwom słabiej rozwiniętym pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty przez państwa wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na światowych rynkach kapitałowych.

BŚ zajmuje się przede wszystkim wspieraniem długofalowego wzrostu gospodarczego i zmniejszaniem ubóstwa w krajach rozwijających się.

Główną przesłanką dla jego stworzenia była chęć odbudowy zniszczonych II wojną świtową Europy i Japonii.

Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Bank udziela kredytów w celu zmniejszenia ubóstwa oraz finansowania inwestycji przyczyniających się do wzrostu gospodarczego tych krajów.

Inwestycje obejmują pomoc doraźna realizowana przez budowę dróg, elektrowni, szkół jak równie dostarczanie pomocy merytorycznej i doradztwa fachowego przez organizowanie różnego rodzaju służb szkolenia rolniczego, szkoleń nauczycieli, programów żywienia oraz poprawy sytuacji dzieci i kobiet w krajach Trzeciego Świata. W pierwszych latach istnienia Banku Światowego jego działalność koncentrowała się na finansowaniu odbudowy zniszczeń wojennych gospodarki krajów Europy Zachodniej. Obecnie Bank udziela pożyczek również krajom rozwijającym sie : Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Środkowego Wschodu i Europy.

• Warunkiem członkostwa w Banku Światowym i w organizacjach afiliowanych jest przynależność do MFW i wpłata udziału członkowskiego. Bank ma formę spółki akcyjnej.

• W momencie powstania Bank liczył 45 członków. Do BS należą 184 kraje. Polska jest członkiem Banku od 27 czerwca 1986r.

• W zależności od wysokości udziału kraje dysponują odpowiednia ilością głosów.

Bank jest zorganizowany w formie spółki akcyjnej, a jego kapitał składa się z dwóch części:

• 10% stanowi kapitał wpłacony, 1% jest wpłacony w walutach wymiennych lub w dolarach oraz 9% w walucie narodowej członka,

• 90% to kapitał na żądanie, zwany funduszem gwarancyjnym (zabezpieczenie Banku wobec emitowanych obligacji i udzielanych gwarancji), Bank w razie potrzeby może zażądać wpłaty tej części kwoty.

Prezesi Banku Światowego

• Paul Wolfowitz (1 czerwca 2005 - czerwiec 2007)

• Robert Zoellick (objął urząd 1 lipca 2007)

3. Miejsce Polski w handlu światowym (export , import).

Definicja handlu zagranicznego:

Jest to odpłatna wymiana towarów dokonywana przez podmioty danego kraju z partnerami mającymi siedzibę za granicą.

Definicja handlu międzynarodowego:

Jest to wymiana towarów przez grupy krajów (regionu) lub wszystkich krajów łącznie

Podstawowe rodzaje obrotów w handlu zagranicznym

Import - zakup towaru lub usługi od kontrahenta zagranicznego, inaczej przywóz towarów zagranicznych w celu ich wykorzystania na rynku wewnętrznym

Import brutto = suma importu netto + import na reeksport

Eksport - sprzedaż towaru lub usługi kontrahentowi zagranicznemu, inaczej wywóz za granicę towarów pochodzenia krajowego

Eksport brutto = suma eksportu netto + reeksport

Regulacje handlu zagranicznego w Polsce

- swoboda obrotów z zagranicą towarami i usługami

- równość podmiotów dokonujących tych obrotów

- obrót dozwolony jest każdemu na równych prawach z zachowaniem warunków i ograniczeń określonych w przepisach ustaw i umowach międzynarodowych,

- odchodzenie od systemu państwowego monopolu w handlu zagranicznym i wprowadzenie obecnych rozwiązań było procesem stopniowym i trwało wiele lat.

4. Polska w Europie - statystyka dotycząca naszego kochanego kraju.

5. Globalizacja (definicje).

6. Globalizacja jest terminem dość wieloznacznym. W literaturze ekonomicznej i politycznej pojęcia tego używa się dla określenia zarówno pewnych procesów i zjawisk politycznych, gospodarczych i socjologicznych, jak również efektów tych procesów. Brak jest powszechnie akceptowanej definicji pojęcia globalizacji. Niektórzy rozumieją pod tym pojęciem najbardziej zaawansowaną formę umiędzynarodowienia działalności gospodarczej, realizowanej na płaszczyźnie rynków, sektorów i przedsiębiorstw. Pojęcie globalizacji oznacza także wzrost różnego rodzaju powiązań między różnymi podmiotami życia międzynarodowego oraz wzajemne, najczęściej asymetryczne oddziaływania we wszystkich sferach życia społeczeństwa, od umiędzynarodowienia rynków i kapitału, po kulturę masową, migracje, finanse i zapewnienie pokoju.

7. Globalizacja stwarza możliwość szybkiego wzrostu produkcji i dobrobytu społecznego oraz poprawy warunków bytu ludności. Inną korzyścią jest dostęp do zróżnicowanych dóbr konsumpcyjnych, nowych technologii, metod zarządzania i wiedzy, a także do sytemu instytucji, które sprawdziły się w innych miejscach. Globalizacja niesie, niestety, za sobą także napięcia i dylematy dla krajów zintegrowanych z gospodarką światową. Jednym z tego typu negatywnych zjawisk jest rozprzestrzenienie się wszelkiego rodzaju kryzysów. Taki mechanizm przenoszenia się negatywnych konsekwencji może oznaczać spadek eksportu i/lub zmiany realnych cen towarów np. ropy naftowej, miedzi czy drewna. Gospodarki, które dochody z eksportu i z tytułu obciążeń fiskalnych uzależnione są od kilku podstawowych produktów mogą byś w szczególności narażone na szoki tego typu.

8. Współczesny obraz świata jest niezwykle zróżnicowany pod wieloma względami. Ludzie coraz częściej zaczynają zdawać sobie sprawę z tego, że świat jako całość stoi w obliczu wielu zagrożeń i problemów do niedawna nie dostrzeganych lub nie istniejących. Umiędzynarodowiło się nie tylko życie gospodarcze, lecz także problemy z nim związane. Problemy współczesnego świata, odgrywają ważną rolę w życiu wszystkich współczesnych społeczeństw, decydując o szansach i zagrożeniach ich rozwoju. Problemy na skalę ogólnoświatową dotyczą bezpośrednio lub pośrednio całej ludzkości, a problemy olbrzymiej wagi stanowią zagrożenie dla bytu całej ludzkości. Problemy globalne wymagają współpracy całej społeczności międzynarodowej. Wśród problemów współczesnego świata należy wyodrębnić problemy polityczne, społeczno-ekonomiczne i cywilizacyjno-kulturowe.

9. Globalne problemy jest to określenie stosowane do problemów, które odnoszą się do całej ludzkości. Ich skala ma charakter ponadpaństwowy, ponadregionalny oraz odznaczają się olbrzymią wagą i wiążą z kwestią przetrwania ludzkości, a sposób ich rozwiązywania musi polegać na wspólnych działaniach całej społeczności międzynarodowej. Wymienione cechy, traktowane łącznie, umożliwiają tworzenie katalogów globalnych problemów oraz hierarchizację ich ważności. Najczęściej wskazuje się na problemy związane z wojną i pokojem, a więc wyścig zbrojeń i rozbrojenie, konflikty międzynarodowe mogące zagrozić powszechną zagładą; demograficzny problem, następnie ekologię oraz globalne problemy żywnościowe, surowcowe i energetyczne, rozpiętość między bogatymi (Północą) i biednymi (Południem), zadłużenie, bezrobocie, co wiąże się z budową nowego ładu gospodarczego, problemy społeczne: choroby typu AIDS, narkomania, przestępczość międzynarodowa, terroryzm. Mówi się też o problemie imperializmu kulturowego, fundamentalizmu religijnego i nowej dziedzinie związanej z rewolucją naukowo-techniczną i informacyjną. Charakterystyczne staje się to, że w zakres globalnych problemów są włączane coraz to nowe kwestie. Jest to wynik narastających współzależności w świecie i komplikowania się stosunków międzynarodowych.

10. BRICS, EFTA, NAFTA, ASEAN - kiedy powstały, gdzie, w jakim celu i jakie działania podejmowały i nadal podejmują.

ASEAN - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej - organizacja polityczno-gospodarcza. Założona 8 sierpnia 1967 w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta. Członkami są: Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia (państwa założycielskie), Brunei, Wietnam, Laos i Birma, Kambodża. Najważniejszą formą instytucjonalnego nadzoru zamierzeń ASEAN to coroczne spotkanie szefów rządu i ministrów spraw zagranicznych. Spotkania te poruszają tematy takie jak rolnictwo i leśnictwo, ekonomia, energia, środowisko, finanse, informacja, inwestycje, prawo, nauka i technologia, przestępczość międzynarodowa, turystyka. Aby wspierać prowadzenie stosunków zewnętrznych, ASEAN rozwinęło komitety składające się z głów misji dyplomatycznych w miastach np.: Bruksela, Londyn, Paryż, Waszyngton, Tokio. Dzisiaj ASEAN jest nie tylko dobrze funkcjonująca, niepodzielna rzeczywistość w tym regionie. To rzeczywista siła, z którą trzeba się liczyć daleko poza tym regionem. To ponadto zaufany partner ONZ w dziedzinie rozwoju. W październiku 2003 r. liderzy dziesięciu państw Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej podpisali układ w sprawie utworzenia w 2015 r. wspólnoty gospodarczej na wzór Unii Europejskiej. Ugrupowanie zostało powołane 8 sierpnia 1967 r. w Bankoku przez pięć krajów: Filipiny, Indonezję, Malezję, Singapur i Tajlandię. Dziś ASEAN (Association of South East Asian Nations) tworzy dzięsięć krajów Azji Południowo - Wschodniej. Oprócz założycieli do Stowarzyszenia przystąpiły: Brunei (1984), Wietnam (1995), Laos i Birma (1997) oraz Kambodża (1999). Organizacja powstała w odpowiedzi na rosnącą potęgę ekonomiczną Japonii. Państwa integrujące uznały, że współpraca w ramach organizacji polityczno - gospodarczej może stać się ważnym wyznacznikiem rozwoju ich gospodarek narodowych i spowodować uniezależnienie od rynków zachodnich. Współpraca miała przyczynić się do podtrzymania wewnętrznej stabilizacji politycznej.

ASEAN działa w oparciu o dwa dokumenty:

• Deklarację o jedności ASEAN,

• Układ o przyjaźni i współpracy.

• Organizacja w swym działaniu kieruje się następującymi celami, zapisanymi w Deklaracji:

• promowanie regionalnego pokoju i politycznej stabilności poprzez trwałe respektowanie sprawiedliwości i reguł prawa w stosunkach między krajami w regionie.

• przyspieszenie wzrostu gospodarczego, kulturalnego i społecznego w regionie, a także współpraca w duchu partnerstwa i równości.

• współpraca na rzecz poprawy efektywności wykorzystania rolnictwa i przemysłu, rozwoju handlu, usprawnienia komunikacji między krajami oraz poprawy standardu życia ludności.

Głównym zadaniem ugrupowania jest współpraca gospodarcza, polityczna, kulturalna i naukowo - techniczna w regionie. Państwa zrzeszone dążą do utworzenia strefy pokoju, neutralności i wolności, pozbawionej broni jądrowej. Organizacja podejmuje działania na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów. Siłą organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu lat 80. i 90. rozwój gospodarczy, atrakcyjny rynek i tania siła robocza.

NAFTA-Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu- umowa zawarta pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem, tworząca pomiędzy tymi państwami strefę wolnego handlu. W przeciwieństwie do Unii Europejskiej NAFTA nie tworzy ponadpaństwowych ciał rządowych, a jej prawo nie jest nadrzędne w stosunku do prawa narodowego. Kraje należące do NAFTA zniosły stawki celne w handlu wzajemnym, zachowując jednak autonomiczne stawki celne w handlu z krajami trzecimi. Porozumienie NAFTA weszło w życie 1 stycznia 1994.

Cele

• osiągnięcie dobrobytu i rozwój krajów członkowskich

• dogodny klimat do inwestycji prywatnych

• stworzenie warunków politycznych służących rozwojowi wzrostu gospodarczego

ustalenie cen ropy naftowej Północnoamerykańska strefa Wolnego Handlu zaczęła swoje funkcjonowanie 1 stycznia 1994 roku, w wyniku podpisania przez prezydentów USA, Meksyku oraz premiera Kanady 12 sierpnia 1992 układu wiążącego te trzy państwa. W czasie podpisywania porozumienia był to jeden z największych układów ówczesnych czasów. Warto jednak wspomnieć, iż stany Zjednoczone oraz Kanada przystąpiły do Układu, aby przyspieszyć tempo rozwoju handlu. Meksyk z kolei kierował się względami czysto ekonomicznymi, a jego obecność w porozumieniu ma charakter polityczny. W artykule 102, rozdziale I umowy zostały sprecyzowane podstawowe cele i zadania porozumienia o wolnym handlu. Do najważniejszych z nich z całą pewnością możemy zaliczyć:

• Wyeliminowanie barier dotyczących handlu oraz ułatwienie przepływu towarów pomiędzy sygnatariuszami,

• Ochrona własności intelektualnej i praw jakie z niej wynikają na terytorium należącym do sygnatariuszy,

• Wspieranie i propagowanie uczciwej konkurencji,

• Dążność do większej możliwości na inwestowanie na terytorium należącym do sygnatariuszy układu,

• Tworzenie ram dla trójstronnej współpracy, które umożliwią osiągnięcie korzyści przez wszystkich sygnatariuszy.

Efektem, który państwa członkowskie oczekiwały osiągnąć było zwiększenie ich dobrobytu, wzrost korzyści ze zwiększenia skali produkcji i zbytu a także rozszerzenie możliwej do osiągnięcia specjalizacji, będącej efektem liberalizacji handlu. Ważnym założeniem było również dążenie do poprawy stanu środowiska naturalnego, poprzez koordynację przepisów jego dotyczących.

Organem, który bezpośrednio zajmuje się zarządzaniem NAFTA, jest Komisja Wolnego Handlu (Free Trade Comission), natomiast właściwe funkcjonowanie porozumienia zapewnia powołany przez Komisję Sekretariat. Jego głównymi zdaniami są: administrowanie postanowieniami dotyczącymi rozwiązywania sporów oraz ich nowelizacjami, a także udzielenie pomocy i nadzór nad grupami roboczymi, które zostały utworzone na podstawie porozumienia.

EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji sztokholmskiej mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie. Członkami EFTA są obecnie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria. Strefa wolnego handlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku. Od 1977 państwa EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. W 1992 r. EWG i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie w 1994 r. tworząc Europejski Obszar Gospodarczy. W 1960r. w Sztokholmie zostało powołane Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu przez siedem państw: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielką Brytanię. W następnych latach do organizacji przystąpiły Finlandia, Islandia oraz Lichtenstein. Głównym celem organizacji jest likwidacja ograniczeń we wzajemnych obrotach handlowych i utworzenie strefy wolnego handlu. Najważniejszym organem jest złożona z przedstawicieli państw członkowskich Rada, która podejmuje najważniejsze decyzje. Siedzibą organizacji jest Genewa, gdzie znajduje się Sekretariat. Początkowo EFTA rozwijała się bardzo dynamicznie. W latach 60. państwa członkowskie zniosły cła i ograniczenia ilościowe we wzajemnym obrocie towarami przemysłowymi. Liberalizacja handlu przebiegała tutaj znacznie szybciej niż w ramach EWG. W latach 70. rozpoczął się proces przechodzenia kolejnych państw do EWG, co spowodowało spadek znaczenia organizacji. Obecnie jej członkami są tylko Islandia, Lichtenstein, Norwegia i Szwajcaria.

BRICS - określenie grupy państw rozwijających się - Brazylii, Rosji, Indii, Chin, Republiki Południowej Afryki . Nazwa pochodzi od pierwszych liter nazw tych państw. 13 kwietnia 2011 r. wraz z przyjęciem do grupy RPA zmianie uległa nazwa BRIC przez do danie litery "S" (South Africa). Po raz pierwszy jako BRIC państwa te spotkały się na szczeblu ministerstw spraw zagranicznych podczas Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku w 2006 r. Rok później miało miejsce kolejne spotkanie, również z okazji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. 13 kwietnia 2011 r. do BRIC dołączyła Republika Południowej Afryki. Do tej pory odbyły się trzy spotkania państw w ramach forum BRICS. Kraje BRICS nie tworzą sojuszu politycznego (jak np. Unia Europejska) ani formalnego stowarzyszenia handlu. Cele krajów zrzeszonych to: Stworzenie nowego systemu walutowego, Zwiększenie roli państw rozwijających się w światowych instytucjach walutowych, Zreformowanie ONZ.

11. Korzyści i koszty członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

12. Znaczenie ropy naftowej w gospodarce światowej.

Ropa naftowa

Jest surowcem kopalnym, złożonym z różnych frakcji chemicznych, występującym w postaci węglowodorów skumulowanych w porowatych skałach osadowych. Jej złoża znajdują się na wszystkich kontynentach, w warstwach geologicznych o różnym wieku, najczęściej w utworach kredy i trzeciorzędu. Aby wyodrębnić z ropy jej poszczególne składniki (np. benzynę) stosuje się destylację frakcyjną. Ropę rozdziela się na frakcje dzięki różnicy w temperaturach wrzenia poszczególnych jej składników.

Znaczenie ropy naftowej nieustannie wzrasta mniej więcej od 1965 roku. Jej wydobycie na początku obecnego stulecia wynosiło 20 mln ton, z czego 10 mln ton przypadło na Rosję (rejon Baku), 8 mln ton na Stany Zjednoczone, a reszta na 7 innych państw. W 1997 r. wydobycie ropy naftowej sięgało 3,3 mld ton. Znaczenie ropy naftowej jest ogromne gdyż jest ona źródłem energii pierwotnej. Jest surowcem potrzebnym do otrzymywania cennych produktów przemysłowych, np. benzyny, nafty, olejów smarowych, parafiny. Zależność poszczególnych krajów od ropy naftowej jest bardzo różna, w niektórych krajach niemal 100%. Rozmieszczenie ropy jest nierównomierne, największe złoża znajdują się w krajach Bliskiego Wschodu - 65 % całych zasobów światowych (Arabia Saudyjska, Irak, Iran, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie). Ponad 12 % światowych zasobów znajduje się na terenie Ameryki Północnej i Południowej( głównie teren Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej). Około % % zasobów światowych przypada na Rosję. W Europie, nie licząc Rosji największymi złożami ropy dysponuje Norwegia (ok. 1,5 mld ton), kolejno Wielka Brytania i Rumunia.

Pierwsza polska kopalnia ropy powstała w 1854 r. z inicjatywy Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce koło Krosna, a pierwszy szyb naftowy o współczesnej konstrukcji wywiercono w 1859 r. w USA.

Pierwszy polski zakład destylacji ropy naftowej powstał w 1856 r. w Ulaszowicach koło Jasła (dzisiaj w granicach miasta). Jedna z najstarszych rafinerii na świecie z 1884 znajduje się w Gorlicach.

Ropa jest najważniejszym surowcem energetycznym w handlu międzynarodowym. Najważniejszymi eksporterami jej eksporterami są kraje położone nad Zatoką Perską. Główne rynki zbytu stanowią Stany Zjednoczone, Europa Zachodnia i Japonia. Cena ropy na rynkach światowych wpływa na międzynarodowy rozwój gospodarczy, na poziom cen wielu towarów. Bardzo często nagłe wzrosty cen ropy powodują poważne kryzysy na rynkach światowych i problemy ekonomiczne wielu krajów. Każdy konflikt polityczny odbija się na cenach baryłek ropy.

13. Zdefiniuj krótko wybrany problem polityczny współczesnego świata (głód, zadłużenie międzynarodowe, problem braku wody, konflikty zbrojne etc.) podaj przykłady.

Problem zaopatrzenia świata w wodę

Z problemem wyżywienia łączy się kwestia zaopatrzenia świata w wodę. Tu również stały wzrost liczby ludności stawia pod znakiem zapytania nieograniczone zaspokojenie tej potrzeby. Obecnie liczba ludności żyjąca w strefie najgłębszego deficytu wody wynosi

140 mln. Prognozy obejmujące czas do 2050 r. sugerują, że wówczas połowa ludzkości będzie miała problemy z zaopatrzeniem w wodę. W 43 krajach brak wody zagrozi egzystencji ich mieszkańców i zahamuje rozwój gospodarczy, na jednego mieszkańca będzie tam bowiem przypadać rocznie mniej niż tysiąc metrów sześciennych wody. Dotyczy to głównie Afryki i Azji. Najludniejsze kraje-Chiny i Indie, znajdą się wśród tych, którym przypadnie dwa razy więcej wody, ale i tak trzykrotnie mniej niż Europejczykom.

Braki wody wpływają na efekty w rolnictwie. Co prawda powierzchnia terenów nawodnionych w świecie zwiększyła się po wojnie dwukrotnie ale obecnie proces ten został zahamowany ze względu na koszty. Niektóre nawodnione tereny są zagrożone obniżaniem się poziomu wód gruntowych, np. dotyczy to części Stanów Zjednoczonych czy byłego Związku Radzieckiego. Na dodatek proces kierowania wód z rzek na nawadnianie obniżył poziom Jeziora Aralskiego i Morza Kaspijskiego, niszcząc środowisko naturalne oraz podstawy egzystencji mieszkańców z miast nabrzeżnych. Również intensywne metody w rolnictwie pochłaniają większe ilości wody, jest to więc proces obustronny.
Deficyt wody prowadzi do pogorszenia się warunków higienicznych, a przez to i zdrowotności. W wyniku chorób wywołanych brakiem wody umiera rocznie około 2 mln osób. W wielu krajach rozwijających się niedostatek wody staje się barierą rozwoju.
Popyt na wodę wzmagają także takie czynniki, jak urbanizacja, rozwój przemysłu i ograniczanie zdatnej do picia wody przez zatrucie jej odpadami. W efekcie jest to jeszcze jeden problem ekonomiczny, społeczny i polityczny, konflikty o wodę są bowiem równie możliwe, jak i o żywność. Globalny System Monitorowania Środowiska (GEMS) przy Programie Ekologicznym ONZ (UNEP) obejmuje obecnie 344 stacji monitorowania wody w 59 krajach. Uzyskane dane wskazują, że 10% monitorowanych rzek jest zanieczyszczonych, przede wszystkim przez ścieki miejskie. Problem ten dotyczy głównie państw rozwijających się, gdzie ilość bakterii pochodzących z odchodów ludzkich jest miejscami milion razy większa, niż w rzekach czystych.

Wiele krajów połączyło swe siły, by usprawnić gospodarowanie dorzeczami 214 rzek, które przepływają przez więcej niż jeden kraj. Te porozumienia już teraz korzystnie wpłynęły na jakość wody i zarządzania Wielkimi Jeziorami Ameryki Północnej i europejskim Renem. Dzięki inicjatywie UNEP wiele państw rozwijających się dołączyło do układu promującego program Korzystnego dla Środowiska Gospodarowania Wodami Lądowymi (EMINWA) - głównie kraje mające wspólny dostęp do rzeki Zambezi, jeziora Czad i Nilu.
Przez ponad 20 ostatnich lat uchwalono wiele konwencji międzynarodowych, zmierzających głównie do ograniczenia zanieczyszczenia mórz. W wyniku jednej z nich zanieczyszczenia ropą pochodzącą ze statków zredukowano od 1981 r. do 60%.
Konwencja ONZ dotycząca Prawa Morskiego, obecnie podpisana przez 160 państw, zostanie dopiero wcielona w życie, ale już ustaliła jasny system prawny dla użytkowników mórz i oceanów i ważne standardy ekologiczne. Jednym z najpoważniejszych osiągnięć ostatnich 20 lat była Dekada Higieny i Międzynarodowych Zapasów Wody Pitnej (1981-1990). W rezultacie setki milionów ludzi uzyskało dostęp do czystej wody i kanalizacji. Posiadamy obecnie wystarczającą wiedzę, aby osiągnąć ostateczny cel: zapewnienie wody pitnej i odpowiedniej kanalizacji dla całej ludności Ziemi. Niestety, ambitny plan, by osiągnąć ten cel przed końcem stulecia, daleki jest od realizacji.

http://www.msz.gov.pl/Stowarzyszenie,Narodowe,Azji,Poludniowo-Wschodniej,ASEAN,%28Association,of,South-East,Nations%29,8807.html [22.02.2011]

Bobińska K.: Od niekontrolowanej globalizacji do zinstytucjonalizowanej gospodarki światowej. Warszawa: Wydawnictwo Key Text 2009, s.184.

http://www.msz.gov.pl/Stowarzyszenie,Narodowe,Azji,Poludniowo-Wschodniej,ASEAN,%28Association,of,South-East,Nations%29,8807.html [22.02.2011]

Bobińska K.: Od niekontrolowanej.…op.cit., s.185.

Ibidem, s.186.

http://www.msg.yoyo.pl/nafta.php [24.02.2011]

P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski: Międzynarodowe…, op.cit., s.382

S. Miklaszewski: Międzynarodowe…, op.cit., s.188

Ibidem., s. 189

Z. Doliwa-Klepacki: Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Wydawnictwo 69, Warszawa, 1999, s. 499

S. Miklaszewski: Międzynarodowe…, op.cit s. 180.

---