POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA
Polityka zagraniczna panstwa:
- to jedna z polityk okreslana jako polityka zewnetrzna prowadzona przez upowaznione do tego organy.
- jest to tez zorganizowany wysilek panstwa skierowany na zewnatrz i podporzadkowany realizacji jego interesow.
- polega na ksztaltowaniu otoczenia miedzynarodowego panstwa w kierunku dla niego korzystnym
- polityka zagr. panstwa ma swoje miejsce wsrod polityk
Polityka zagr. zalezy od:
- celow jakie wyznacza sobie panstwo i jakie chce realizowac, jest ona bardziej lub mniej aktywna dostosowuje sie ja do realiow miedzynar.
- jest domena panstw, poza panstwami nie prowadza jej inni czlonkowie (uczestnicy), uczestnikami sa tez narody wojujace np: OWP - prowadzi ona dzialalnosc na arenie miedzynar., ale nie ma aparatu potrzebnego do prowadzenia polityki zagr. np: rozne organy aparatu organizacyjnego, przedstawicielstwa dyplomatyczne
Uwarunkowania polityki zagranicznej:
wewnetrzne:
- ustroj istniejacy w panstwie, jego system polityczny
- wplyw opinii publicznej - czy bierze sie jej glos pod uwage
- potencjal kraju - gospodarczy, demograficzny, terytorialny
2) subiektywne:
- polegaja na percepcji srodowiska miedzynar. przez panstwo
- czy jest ono wrogie czy przyjazne
3) zewnetrzne (miedzynarodowe):
- maja charakter obiektywny
- polega na obserwacji trendow rozwojowych w srodowisku miedzynar. na podstawie tych obserwacji panstwo okresla swoja pozycje miedzynar.
Cele polityki zagranicznej:
Wg Kukulki:
egzystencjalne - jest to cel podstawowy, zapewnienie przetrwania i bezpieczenstwa
koegzystencjalne - nastawione na wspolprace, realizuje sie potrzebe przynaleznosci, lacznosci i wspolpracy
funkcjonalne - zaspokajaja potrzebe informacji na temat srodowiska miedzynar., panstwo moze wowczas trafnie dzialac
Wg Raymonda Aarona:
wieczne - sa niezmienne, bezpieczenstwo, potega, chwala
historyczne - zmienne w zaleznosci od sytuacji - przestrzen (np: zmiany granic), ludzie, dusze (idee)
Cztery podstawowe zbiorcze cele:
zapewnienie bezpieczenstwa - integralnosc terytorialna, przetrwanie narodu, niezaleznosc polityczna, jakosc zycia obywateli
wzrost sily materialnej i moralnej - celem jest podniesienie materialnego i kulturalnego poziomu rozwoju panstwa; polityka zagr. powinna dazyc do zwiekszenia potencjalu wew. panstwa
wzrost pozycji miedzynar. panstwa - aktywne uczestnictwo w systemie miedzynar., podniesienie roli panstwa na arenie miedzynar., zwiekszenie oddzialywan panstwa na srodowisko
ksztaltowanie i optymalizacja regul funkcjonowania srodowiska miedzynar.; powszechnie uwaza sie je za cele altruistyczne, panstwo angazuje sie w srodowisku miedzynar. na rzecz pokoju i bezpieczenstwa, np: Plan Rapackiego. Srodowisko miedzynar. ma byc jak najbardziej przyjazne.
Funkcje:
ochronna - pierwotna i podstawowa - wzgledne dzialania majace na celu eliminowanie zagrozen dla jego suwerennosci i bezpieczenstwa i integralnosci terytorialnej; ochrona prestizu miedzynar. panstwa; priorytetem jest zapewnienie bezpieczenstwa panstwa, realizuje sie to za pomoca sojuszy miedzynar.; mozna ja osiagnac przez zawiazywanie odpowiednich ukladow handlowych, gospodarczych
reprezentacyjno - informacyjna - wszystkie dzialania panstwa, umozliwiajace mu nawiazanie, utrzymanie i rozwijanie kontaktow z innymi panstwami i podmiotami. Czesc reprezentacyjna to caly aparat dyplomatyczny. Funkcja informacyjna polega na prezentacji panstwa na arenie miedzynar. Ujawnienie swych dzialan i struktur wew. Realizuje sie ja za pomoca mediow, programow informacyjnych
integrujaco - adaptacyjna - przyjmowanie wszystkich norm prawa miedzynar. i ich akceptowanie. Panstwo wspoldziala z innymi. Realizacja tej funkcji zapewnia stabilnosc tego panstwa
negocjacyjno - organizatorskie - wszelkie dzialania panstwa prowadzace do nawiazania kontaktow miedzynar. i wypelnianiu ich konkretna trescia. Pojawienie sie tej funkcji bylo wynikiem instytucjonalizacji stosunkow miedzynar. Chodzilo o uporzadkowanie tych funkcji, dziedzin zycia.
Dwie ostatnie grupy funkcji powstaly najpozniej - w XX wieku.
Srodki realizacji:
Co decyduje o realizacji?
- czynniki wewnetrzne: zalezy od celow panstwa, od jego potencjalu, od postawy wobec innych panstw, od subiektywnego przekonania o skutecznosci prowadzonej polityki
- czynniki zewnetrzne - charakter srodowiska miedzynar., czy jest ono zhierarchizowane i (czy) spolaryzowane. Jezeli jest ono takie to mozna narzucac kierunki polityki zagr.
Wybor srodkow realizacji decyduja o ocenie polityki panstwa, czy jest ona realna czy nie. Sa srodki o charakterze politycznym, gospodarczym, militarnym, psychologicznym (propagandowym).
Srodki prowadzenia polityki zagr.:
1) polityczne
- obejmuja sfere oficjalnych kontaktow panstwa z zagranica:
a) dyplomatyczne - stale, tymczasowe misje, udzial w organizacjach
miedzynar., konferencje
b) inne formy aktywnosci panstwa - np: prowadzenie negocjacji,
rozmow, dobre uslugi, sady i trybunaly miedzynar.
misje badawcze
- panstwa moga je wykorzystac poprzez:
a) manipulowanie zakresem i ranga predstawicielstw dyplomatycznych,
wstepowanie, opuszczanie organizacji miedzynar., zrywanie rokowan,
opuszczanie konferencji miedzynar. na znak protestu
b) podejmowanie rozmow, negocjacji, wysuwanie propozycji pokojowych
rozbrojeniowych, organizowanie konferencji na szczycie
c) perswazja, grozba, grozba uzycia sily
2) gospodarcze:
- szeroko rozumiane zasoby gospodarcze panstwa, obejmujace produkty materialne (surowce, urzadzenia, zywnosc), uslugi, kapitaly (bezposrednie inwestycje w panstwach kredyty), wiedza naukowo - techniczna (technologia, kadra), stosunki gospodarcze np: stos. handlowe.
- Cele:
a) ochrona wlasnej gospodarki,
b) ograniczenie korzysci gospodarczych drugiego panstwa (np: poprzez wprowadzenie embarga),
c) wplywanie na sytuacje wew. kraju, sytuacje polityczna, sytuacje ekipy rzadzacej,
d) zdobywanie nowych rynkow zbytu, nowych powiazan
- Metody realizacji:
a) embargo (calkowite lub czesciowe) zakaz obrotow gospodarczych i handlu
b) dyskryminacja towarow
c) przyznawanie - cofanie pozyczek, kredytow
d) odmowa swiadczenia jakis uslug, np: portowych
e) pomoc finansowa, transfer dobr, technologii
f) pomoc techniczna
3) wojskowe - potencjal militarny panstwa (wielosc i jakosc armii, jej wyposazenie, wyszkolenie, morale, mobilnosc i rozmieszczenie)
- Cele:
a) sluzy zapewnieniu bezpieczenstwa panstwa
b) wykorzystywane w ostatecznosci
- postacie srodkow wojskowych:
a) wojna - dotyczy calego terytorium panstwa
b) interwencja zbrojna - tylko czesc terytorium
c) blokada - zablokowanie dostepu do jakiegos obszaru
4) psychospoleczne - dorobek intelektualny spoleczenstw w tym kultura, oswiata, nauka, idee, wartosci, sfera informacji spolecznej; przekazywanie informacji dot. panstwa (walory, osiagniecia)
Wplywa na swiadomosc i zachowanie spoleczenstw - propaganda:
biala - wykorzystuje srodki masowego przekazu, podkreslanie dobrych relacji pomiedzy panstwami, stosowana wobec panstw sojuszniczych
czarna - przed lub w trakcie wojny - przedstawienie wroga w jak najgorszym swietle
szara - skierowana do spoleczenstwa, jej ostrze skierowane przeciwko rzadzacym, ma na celu odsuniecie od wladzy jakiejs ekipy rzadzacej wyorzystujac niezadowolenie spoleczne
5) normatywne - miedzynar. normy polityczne i prawne np: umowy miedzynar., konwencje, decyzje organizacji miedzynar.
6) nieformalne - dzialania szpiegowskie i wywiadowcze prowadzone przez tajne sluzby, moga miec charater gospodarczy lub polityczny, sluza tez badaniu nastrojow spolecznych w danym kraju.
POLITYKA ZAGRANICZNA POLSKI PO 1939
05.09.1939 r. - Warszawe opuscily wladze panstwowe RP oraz korpus dyplomatyczny. Od 08 - 14.09 . wladze polskie przebywaly w Krzemiencu. Dotarl tam tez minister Beck. Beck prowadzil rozmowy z ambasadorem Francji - Francuzi 17.09. wyrazili zgode na udzielenie gosciny rzadowi polskiemu na zasadach droit de residence (?).
Przez Rumunie mial sie odbywac swobodny przejazd - droit de passage. Rumuni probowali przekonac Becka, aby wladze polskie zrzekly sie swoich atrybutow, Beck sie nie zgodzil. Po udzieleniu prawa przejazdu pociag z wladzami wjechal do Rumunii i wladze polskie zostaly internowane, pociag podzielono na 3 czesci.
Ambasadorem Polski w Rumunii byl Roger Raczynski. Nieslawna role odegral radca ambasady RP w Rumunii - Poninski. Oficjalne stanowisko Rumunii tlumaczono naciskami niemieckimi i radzieckimi. Doszly do tego rozgrywki polityczne zwiazne z niechecia do sanacji.
Wiekszosc wladz polskich mogla wyjechac z Rumunii, pozwolono na wyjazd polskich politykow. Ministra Becka uczyniono odpowiedzialnym za cala sytuacje, 3 razy probowal wyjechac z Rumunii, ale mu na to nie pozwolono. W czerwcu 1944 r. zmarl, chory na gruzlice .
30.09.1939 r. ukonstytuowal sie rzad Wladyslawa Sikorskiego. Ministrem spraw zagr. zostal August Zaleski, nastapilo to z mocy prezydenta Raczkiewicza. Mial on opinie leniwego, mial kontakty, znany z dzialalnosci w Lidze Narodow, Sikroski mu nie ufal.
Sikorski byl nastawiony na wspolprace z Francja, a Zaleski byl anglofilem. Sikorski chcial, aby wojsko mialo nadzor nad MSZ.
21.08.1941 r. Zaleski zlozyl dymisje,stalo sie to po ukladzie Sikorski - Majski. Na to stanowisko powolano Edwarda Raczynskiego. Byl on kierownikiem (nie ministrem!). Dzieki temu zachowal stanowisko ambasadora. Funkcje te pelnil do czerwca 1943 roku. Nastepnie ministrem zostal Tadeusz Romer (od 14.07.1943 r. do 24.11.1944 r.). Po nim byl Adam Tarnowski (od 29.11.1944 r. do 05.07.1945 r.).
05.07.1945 r. brytyjski MSZ dalo note Tarnowskiemu, w ktorej przestawalo uznawac polski rzad na emigracji.
August Zaleski musial od podstaw stworzyc resort, brakowalu m personelu. Przekonal Sikorskiego, aby do resortu weszli tez ludzie z sanacji. Centrala MSZ zatrudniala od 50 do 70 osob.
Struktura MSZ:
Wydzialy:
polityczny - tu koncentrowaly sie kontakty z zagranica, skladal siez dwoch komorek: spraw europejskich i Bliskiego Wschodu oraz Ameryki i Dalekiego Wschodu (w tej komorce Batowski wymienia tez organizacje miedzynarodowe). W wydziale politycznym znajdowal sie referat prasowy i radca prawny
konsularny
administracyjny
personalny
szyfrow
Sekretariat Ministra
Ludowcy obsadzili na stanowisku wiceministra Zygmunta Gralinskiego. Jan Ciechanowski byl Sekretarzem Generalnym MSZ (stanowisko zgapiono od Francji ), w 1941 r. zostal ambasadorem w USA. On najprawdopodobniej byl odpowiedzialny za caly resort MSZ.
Dyplomaci sanacyjni:
- Karol Kraczkiewicz, Jan Tarnowski, Pawel Morstin, Jozef Potocki, Jan Wszelaki, Stanislaw Zabiello (chodzi o litere l z kreseczka :>).
W 1939 r. przed rzadem polskim we Francji stanal problem ciaglosci panstwowej. Konstytucja kwietniowa to regulowala, prezydent wyznaczal zastepce na czas wojny. Drugim problemem, ktory tez stanal bylo uznanie miedzynarodowe Polski. Na podstawie konwencji haskiej z 1907 r. wladze na zajetym terytorium przejmuje okupant (argument Niemcow: uwazali, ze oni stworzyli wladze i ze nie nalezy uznawac rzadu we Francji).
Pierwszym krokiem uznania rzadu na forum miedzynar. byl udzial polskiego delegata na ostatniej sesji Ligi Narodow - grudzien 1939 r. Polska chciala, aby ZSRR uznac za agresora - LN to uczynila, ale nie na apel Polski, ale po ataku ZSRR na Finlandie. Kazdy kraj probowal wybrnac z sytuacji zwiazanej z Polska. Albo pozwalaly na swobodna, pozorna dzialalnosc, albo prosili aby nie zmieniac istniejacych juz przedstawicieli.
W 1939 r. bylo: 10 ambasad, 20 poselstw, 24 konsulaty generalne, 30 konsulatow,
4 wicekonsulaty i 8 agencji konsularnych. Zatrudniano 530 urzednikow etatowych i 61 na kontraktach.
W 1940 r. (czerwiec - sierpien) MSZ liczylo 18 pracownikow (centrala). W 1944 r. - 727 osob z tego 150 osob pracowalo w centrali, a 577 za granica. W 1945 r. (stan na 05.07.) MSZ liczylo 842 osoby - 270 w centrali. Polska posiadala 7 ambasad, 33 poselstwa i konsulaty (nie wiemy ile ).
Korpus dyplomatyczny akredytowny przy rzadzie polskim we Francji:
- Howard Kennard (w 1941 r. zastapiony przez Cecila Dormera) - ambasador Wlk. Bryt.
- Rudolf Schoenfeld - charge d'affaires USA
- Jankher Teixeira de Mattos - charge d'affaires Holandii
- Henry Berg - charge d'affaires Norwegii
- J.Slavik (?) - zastapiony przez Z.Prochazka - charge d'affaires Czechoslowacji
- Henry Bovel de Bitche - charge d'affaires Belgii
- Monsigniore Pacini - przedstawiciel Watykanu (byl tylko we Francji, w randze charge d'affaires)
- Noel - reprezentowal Francje
- Kemal Husnu Taray - ambasador Turcji (wedlug Batowskiego)
- Anis Azer - charge d'affaires Egiptu
Byli tez przedstawiciele Kolumbii, Brazylii, Chile.
Stosunki dyplomatyczne zerwaly: Niemcy, ZSRR, Litwa, Lotwa, Estonia
01.09.1939 r. - w Bratyslawie zlikwidowano polskie przedstawicielstwo. Posel M. Chalupczynski (?) opuscil Slowacje i wyjechal do Francji.
Na skutek nalegan niemieckich polski dyplomata w Kownie - Franciszek Charbat musial opuscic placowke (pazdziernik 1939 r.). Likwidacji ulegly przedstawicielstwa Polski na Lotwie i w Estonii - interesy polskie w tych krajach byly reprezentowane przez przedstawicielstwo brytyjskie (do polowy 1940 r.).
W 1938 r. akredytowano w Afganistanie Jana Karszo - Siedlewskiego - byl on ministrem pelnomocnym w Kabulu i poslem w Teheranie (do polowy 1940 r.).
W roku 1940 Polska utrzymywala kontakty z 51 krajami.
Polski ambasador w Turcji - Michal Sokolnicki - chciano sie go pozbyc, gdyz byl politykiem sanacyjnym, jednak Turcja sie sprzeciwila, gdyz nie chciala draznic Niemcow, oprocz tego Sokolnicki mial w Turcji znaczace kontakty. Wobec powyzszego rzad RP nie zdecydowal sie na zmiane.
Nie dokonano zmiany posla polskiego w Bernie - Tytusa Komarnickiego - reprezentowal on Polske na forum LN.
W Belgii obnizono range przedstawicielstwa do charge d'affaires, a w polowie 1940 r. zostala ona zlikwidowana.
Wieniawa - Dlugoszowski pelnil funkcje ambasadora w Rzymie, jednak wladze go unikaly i kontaktowaly sie z Loretem - zajmowal sie strona informacyjna placowki w Rzymie. Jan Gawronski - utrzymywal bliskie kontakty z wloskimi elitami, co rowniez pomagalo rzadowi na emigracji.
Juliusz Lukasiewicz - przedstawiciel w Paryzu. Zostal odwolany a jego nastepca zostal w randze charge d'affaires Feliks Frankowski.
Wszystkie te osoby byly przedstawicielami sanacji.
Rola placowek:
- opieka nad wychodzcami, zolniezami oraz zabieganie o pomoc dla sprawy polskiej
Rumunia - tamtejszy minister spraw zagr. Gafencu obiecal, ze bedzie tam istniala polska ambasada i beda utrzymywane kontakty z rzadem tak dlugo jak to bedzie mozliwe.
Wegry - Horthy obiecal, ze oficjalnie nie bedzie popieral Polakow a nieoficjalnie pomagano .
19.06.1940 r. na brytyjskim okrecie ewakuowano polskie wladze z gen. Sikorskim na czele. Rzad polski przeniesiono do Londynu, siedziba zostal Park Hotel.
Struktura ministerstwa:
- skladalo sie z dwoch komorek: Sekretariat Ministra i Sekretariat Generalny; pracowalo tam 18 osob; po kilku tygodniach utworzono protokol dyplomatyczny i kilka referatow (francuski, anglosaski, niemiecki). W 1941 r. zwiekszono zatrudnienie do 30 osob. Pojawily sie znaczne ciecia budzetowe. Wszystko finansowali Brytyjczycy. Suma miala nie przekraczac 15 tys.funtow. We Francji Polacy staneli przed wyborem czy stana po stronie rzadu Vichy czy po stronie de Gaulle'a. Po ukonstytuowaniu sie rzadu Petaina zerwano kontakty z Polska, zlikwidowano ambasade. Utworzono Dyrekcje Biur Polskich ze Stanislawem Zabiello na czele. Zatrudniano pracownikow Czerwonego Krzyza. Innymi dzialaczami tego biura byli: Wieslaw Dabrowski, A. Kawalkowski, Emeryk Huttenczapski (?). Biura polskie znajdowaly sie w Marsylii (Jan Maleczynski), w Tuluzie Bernard Fusiewicz (?), w Nicei Zbigniew Szubert.
W Beirucie utworzono siedzibe Biura - emigrowalo tam wielu Polakow.
Rumunia:
- nasilila sie tam aktywnosc organizacji faszystowskich, ktore atakowaly polskie przestawicielstwo; aresztowano 35 pracownikow i zamknieto placowke. Opieke nad polskimi obywatelami na krotki czas przejelo Chile a Roger Raczynski wyjechal do Turcji.
Wegry:
- aresztowano polskiego attache wojskowego. W 1940 r. zlikwidowano placowke, do stycznia 1941 r. wiele osob dzialalo tam nieformalnie. Ostatni wyjechal Leon Orlowski.
Bulgaria:
- w 1941 r. polski posel w Sofii Adam Tarnowski opuscil Bulgarie. Wyjechal przez Turcje do Wlk. Brytanii.
Jugoslawia:
- opuscil ja Kazimierz Debicki, konsul polski w Zagrzebiu - Grabinski zostal aresztowano przez gestapo i zabity
Grecja:
- posel K. Szwarcburg - Ginter opuscil Ateny
Finlandia:
- placowka zostala zlikwidowana w pol. 1941 r. Posel Sokolnicki wyjechal. Polskimi sprawami zajelo sie przedstawicielstwo Wlk. Brytanii.
Szwajcaria:
- na jej terenie zorganizowano cala siec kurierow, ktorzy jezdzili z informacjami od rzadu na tereny Polski, przekazywno tez pieniadze na zbrojenia. Niemcy orientowaly sie w dzialalnosci Polakow dlatego Szwajcaria nakazala zaprzestanie lub zmniejszenie tych dzialan
Watykan:
- bylo podobnie jak w Szwajcarii, przekazywano korespondencje, pieniadze, przemycano osoby pod innym nazwiskiem (z falszywym paszportem)
Kraje zyczliwe Polsce: Szwecja - pomoc dla uchodzcow, Turcja, Portugalia - pomoc dla uchodzcow, poslem w Lizbonie byl Karol Dubicz - Penther; w czerwcu 1940 r. uzyskal zgode wladz Portugalii na wyjazd 1000 polskich uchodzcow, udalo sie tam zorganizowac siec konsulatow, Biuro Wojskowe, oddzial PCK.
Hiszpania:
- Franco nastawiony byl antypolsko, polski posel Szumlakowski (?) pozostal na swoim stanowisku, utrzymywal kontakty z nuncjuszem Stolicy Apostolskiej w Hiszpanii.
Japonia:
- wladze polskie chcialy utrzymac jak najdluzej dobre stosunki, do grudnia 1941 r. dzialala tam ambasada. Zamknieto ja z powodu wojny z USA.
Chiny:
- do 1940 r. dzialalo polskie przedtsawicielstwo w Szanghaju. Stanislaw de Rosseta objal przedstawicielstwo 01.01.1942 r.
Iran:
- Jan Karszo - Siedlewski byl przedstawicielem Polskim w Teheranie, placowka ta odegrala role podczas ewakuacji armii gen. Andersa
1942 r. - utworzono poslkie przedstawicielstwo w Kanadzie, Nowej Zelandii, Unii Poludniowo - Afrykanskiej.
W 1941 r. - utworzono placowki dyplomatyczne na terenie ZSRR. Jozef Retinger (mason wg dr Szudarka) organizowal polska ambasade w Moskwie. Potem przeniesiono ja do Kujbyszewa. Ambasadorem zostal Stanislaw Kot, pozniej jako charge d'affaires zostal Sokolnicki, nastepnie ambasadorem zostal Tadeusz Romer.
Po ukladzie Sikorski - Majski ministrem spraw zagr. zostal Raczynski.
Istniala porzeba utworzenia delegatur pomagajacym wiezniom, uchodzcom polskim na terenie ZSRR. Bylo ich 20. Od 1942 r. Sowieci zaczeli utrudniac prace delegaturom np: aresztowania pracownikow. Tylko 9 z tych placowek bylo kierowanych przez zawodowych dyplomatow. Prowadzily one magazyny, przedszkola, szkoly, udzielaly pomocy deportowanym.
W Azji: zwiekszono ilosc pracownikow w Stambule, Beirucie, Afganistanie. Utworzono konsulat polski w Kabulu.
Afryka: 1943 r. zaczeto uruchamiac konsulaty w Nairobi (Wierusz Kowalski), w Lusace (Szczesny Zaleski). Agencja konsularna powstala w Durbanie.
Ameryka Lacinska: dzialalo tam poselstwo w Santiago de Chile i Bogocie, poslem byl Chalupczynski
USA: ambasadorem byl Jan Ciechanowski - posredniczyl w romozwal miedzy rzadem w Londynie a prezydentem USA, namawial Polonie do wstepowania do armii polskiej, probowal przedstawiac Polakow jako dobrych sojusznikow USA.
Struktura ministerstwa spraw zagr. MSZ w 1944 - 45 byla podobna do struktury przedwojennej.
POLITYKA ZAGRANICZNA PRL
I faza: 1944 - 49 r. - walka o utrwalenie pozycji Polski na arenie miedzynar. Tworzenie korzystnych warunkow do formowania panstwa. Proby rozwiazaywania problemow miedzynar. Tworzenie sojuszy pod kierunkiem ZSRR.
II faza: 1950 - 70 r.- tworzenie bezpieczenstwa Polski przez sojusze dwustronne; od 1955 r. sysytem bezpieczenstwa wielostronnego (Uklad Warszawski), umacnianie sojuszy z panstwami komunistycznymi, w 1950 r. uklad w Zgorzelcu z NRD, w 1970 r. - uklad o stosunkach z RFN. Inicjatywy polskie na rzecz pokoju: plan Rapackiego, plan Gomulki.
III faza: 1970 - 80 r. - Polska zaangazowana jest w dialog Wschod - Zachod. Polska polityka zagr. za Gierka charakteryzowla sie miniglobalizmem. Polska chciala prowadzic polityke otwarta, ale cele byly nieadekwatne do srodkow ich realizacji.
IV faza 1980 - 85 r. - Polacy byli izolowani w krajach socjalistycznych ze wzgledu na „Solidarnosc”. Po wprowadzeniu stanu wojennego Polska byla izolowana od Zachodu. Bylo wprowadzone embargo gospodarcze. Zachod nie chcial kontaktow z Polska.
Polska byla aktywnym podmiotem ale nie byla suwerenna. W pierwszych 20 latach
PRL-u podpisano 290 umow, z tego 177 to umowy wielostronne. Sekretarze Gomulka i Gierek oddzialywali na bezpieczenstwo i polityke zagr. Wiekszy izolacjonizm za Gomulki, otwartosc za Gierka.
Manifest PKWN z 22.11.1942 r. - kanony polityki zagr.:
podkreslenie utrzymania sojuszu z ZSRR w interesie bezpieczenstwa Polski
odzyskanie prastarych ziem zachodnich do 1970 r., wyplata odszkodowan przez Niemcy, przebieg granicy na Wschodzi, samostanowienie Bialorusinow i Ukraincow
przyjecie generalnej zasady wspolpracy „ze wszystkimi narodami w imie bezpieczenstwa i pokoju”
Pierwsze kontakty miedzynarodowe PKWN to kontakty z ZSRR. 27.07.1944 r. - umowa w sprawie granic:
wyznaczenie linii Curzona
umowa o oddaniu pod administracje polska ziem wyzwalanych przez Armie Czerwona
Sowieci zobowiazali sie popierac roszczenia polskie granicy na Odrze i Nysie Luzyckiej
01.08.1944 r. - ZSRR uznal oficjalnie PKWN. 04.08. ZSRR ustanowil przedstawicielstwo dyplomatyczne przy PKWN - Mikolaj Bulganin, a od 20.11.1944 r. zastapil go Lebiedicz (?), drugim przedstawicielem byl przybyly 26.08. Christian Fouchet ale nie bylo to oficjalne uznanie PKWN przez Francje.
Edward Osobka - Morawski byl szefem MSZ do maja 1945 r., zastapil go Wincenty Rzymowski. Na konferencji moskiewskiej 13.10.1944 r. - spotkanie przedstawiciela PKWN z Churchillem i Stalinem, byl tam tez Miolajczyk. PKWN najpierw byl w Lublinie a od stycznia 1945 r. zaczeto tworzyc struktury MSZ w Warszawie. Zatrudniano tam od 6 do 10 osob.
W styczniu 1945 r. delegacja polska wyjechala do Moskwy, gdzie byly rozmowy o wspolpracy gospodarczej. Rzad Tymczasowy proponowal aby Polska zawarla taki sam uklad jak ZSRR z Czechoslowacja. Stalin chcial abysmy unormowali stosunki z Czechoslowacja. 30.01.1945 r. Czechoslowacja uznala PKWN. Przedstawicielstwa dyplomatyczne byly w randze poselstw. Poslem polskim byl Stefan Wierblowski (?) a Czeskim - Josef Heiret (?). W 1947 r. podniesiono przedstawicielstwa do rangi ambasad.
30.03.1945 r. rozpoczely dzialalnosc placowki dyplomatyczne Polski i Jugoslawii w randze ambasad. 28.04.1945 r.- umowa miedzy Polska a Wlochami o wzajemnej pomocy obywatelom.
W kwietniu 1945 r. delegacja polska przyjechala do Moskwy i 21.04 podpisano uklad o przyjazni, pomocy wzajemnej i wspolpracy powojennej polsko - radzieckiej.
Wiosna 1945 r.- przygotowania do konferencji w San Francisco. Polska nie mogla tam pojechac, gdyz nie zostala zaproszona. Wydano oswiadczenie w tej sprawie.
Rozpoczely sie rozmowy o stworzeniu Rzadu Jednosci Narodowej, wtedy tez toczyly sie rozmowy z ambasadorem USA Hurrinmanem na temat pomocy finansowej Polsce. W sierpniu 1945 r. Departament Stanu USA przekazal informacje, ze Kongres konczy prace nad przyjeciem wniosku o przyznaniu Polsce pomocy.
Odbyly sie spotkania Polsko - Czechoslowackie z Firlingerem i Gotwaldem (?). PowstanieTymczasowego Rzadu Jednosci Narodowej to koniec uznania rzadu na emigracji. 29.06.1945 r. TRJN uznala Francja, a 06.06. USA, 05.07. cofnieto uznanie rzadowi na obczyznie przez Wlk. Brytanie.
10.07.1945 r. ambasador polski w Moskwie Z. Modzelewski wystosowal memorandum do USA, Wlk. Brytanii i ZSRR. Zwrocil sie o uznanie granic na Odrze i Nysie Luzyckiej.Eksperci sporzadzili zbior dokumentow motywujacych dlaczego Polsce naleza sie te ziemie (wzgledy historyczne, geograficzne, ekonomiczne).
Biuro prac kongresowych pracowalo nad planem postepowania na przyszla konferencje pokojowa.
Do konca grudnia 1948 r. Polske uznalo 45 panstw. Polska miala w tym czasie 29 przedstawicielstw dyplomatycznyc: 9 ambasady, 15 poselstwa.
Konferencja Poczdamska:
- 24.07.1945 r. delegacja polska zostala przyjeta, zaproszenie wystosowal J.Byrnes. Na spotkaniu przemawial Bierut i Mokolajczyk.
- 25.07. Amerykanie zaproponowali Polsce spotkanie z ekspertami UNRRA. Tematem byla pomoc dla Polski. Uzgodniono, ze pomoc zostanie zwiekszona. Amerykanie zobowiazali sie do kupna polskiego wegla (2,5 mln ton) do swojej strefy okupacyjnej w Niemczech a takze do udzielenia 190 mln $ kredytu.
- 31.07. zapadly decyzje. Odrzucono kwestie Nysy Klodzkiej, ustalono granice zach., ziemie te mialy charakter tymczasowy do momentu konferencji pokojowej z Niemcami (nie doszlo do niej), byly one oddane pod polska administracje.
W sierpniu 1945 r. delegacja polska pojechala do Moskwy na rozmowy. 16.08. podpisano porozumienie o korekcie granic (podzielono Puszcze Bialowieska). Stalin zakazal wplywania statkow do Elblaga.
Zwiazek Radziecki zaproponowal, aby kopalniami na Dolnym Slasku administrowaly spolki polsko - radzieckie. Po polskiej odmowie Molotow wyliczyl, ze Polska powinna zaplacic ZSRR za oddanie ziem niemieckich. Jego koncepcja upadla . Polacy mieli dostarczac ZSRR wegiel - 1 $ za tone . ZSRR zobowiazal sie, ze bedzie wyplacal czesc niemieckich reparacji - 30% ze stref zachodnich, a 15 % ze strefy radzieckiej.
Problemy z Czechoslowacja:
Czesi wymyslili sobie, ze Niemcy zamieszkujacy obszary Klodzkie, Raciborskie, Glubczyckie (?) sa Czechami dlatego tez ziemie te powinny byc przylaczone do Czechoslowacji ( no i wszystko stalo sie jasne - przyp.red. ). Pod koniec 1945 r. nastapila wymiana korespondencji dyplomatycznej. Masaryk stwierdzil, ze odpowiedzialnosc za zle stosunki ponosza Polacy. 10.03.1947 r. - uklad o przyjazni i wzajemnej pomocy miedzy Polska a Czechoslowacja. Nie okreslil on wspolnej granicy; mowil o stosunkach z Niemcami. Protokol dodatkowy mowil, ze granica polsko - czechoslowacka ma byc ustalona w ciagu dwoch lat, jednak do tego nie doszlo. Jesienia 1945 r. Polska i Czechoslowacja podpisaly umowe repatryjacyjna - umozliwiomo obywatelom wybor miejsca zamieszkania. W lutym 1946 r. podpisano umowe o wzajemnym zwrocie mienia wywiezionego w czacie wojny.
W 1945 r. podpisano uklad o przyjazni z ZSRR. Zawieral on 8 artykulow. Na nim opieraly sie uklady z innymi krajami socjalistycznymi.
18.03.1946 r. z Jugoslawia
10.03.1947 r. z Czechoslowacja
29.05.1948 r. z Bulgaria
18.06.1948 r. uklad o przyjzani i wzajemnej pomocy z Wegrami
26.01.1949 r. z Rumunia
Wszystkie zawieraly artykul dotyczacy zapobiezenia sytuacji powtornego zagrozenia ze strony Niemiec.
W grudniu 1945 r. wiceminister spraw zagr. Modzelewski w swoim expose przedstawil program polityki zagr. Polski:
- Polska jest przeciwna tworzeniu blokow olitycznych w Europie mogacych doprowadzic do wojny
- podkreslil wage sojuszu Polski z ZSRR; Polska chetnie by go rozszerzyla na inne kraje ale wymienil tylko Francje
- poparl roszczenia terytorialne Francji wobec Niemiec (Zaglebie Saary)
- mowil o znaczeniu i roli ONZ - podstawa pokoju i bezpieczenstwa miedzynar.
Dzialalnosc na forum ONZ:
- Polski nie bylo na konferencji w San Francisco, ale ustalono, ze kazdy kraj ktory do 24.10.1945 r. podpisze Karte Narodow Zjednoczonych bedzie uznany za panstwo zalozyciela. 16.10.1945 r. Rzymowski podpisal Karte w imieniu Polski. Powiedzial, ze wszystkie systemy powinny opierac sie na zasadach demokratycznych i ze nalezy zlikwidowac osrodki faszyzmu.
- w Londynie dyskutowano na temat spotkania Zgromadzenia Narodowego; wybrano niestalych czlonkow Rady Bezpieczenstwa. Zgloszono kandydature Polski; stalym delegatem zostal Zygmunt Modzelewski a od 1947 r. Oskar Lange.
- 24.01.1946 r. Polska zlozyla propozycje likwidacji broni atomowej oraz aby zaprzestac badan nad energia atomowa
- w lutym 1946 r. Modzelewski popieral postulaty niepodleglosciowe Indonezji
- 16.02.1946 r. Modzelewski powidzial aby francuskie i brytyjskie wojska wyszly z Libanu.
- 08.04.1946 r. Oskar Lange przedstawil Sekretarzowi ONZ propozycje wprowadzenia pod obrady kwestii izolacji Hiszpanii z gen. Franco na czele (aby nie przyjmowac tego kraju do zadnej organizacji), Polska propozycja zostala przyjeta ale nie przez wszystkie kraje
- w pazdzierniku 1946 r. Wincenty Rzymowski zaapelowal o udzielenie finansowej pomocy Polsce i innym krajom zniszczonym podczas wojny
- 09.11.1946 r. Polska poparla przyjecie do ONZ Afganiastanu, Islandii i Szwecji. Dyskutowano nad wnioskiem Egiptu o potepienie przesladowan politycznych i religijnych. Polska poparla ten wniosek
- listopad 1946 r.- Molotow przedstawil wniosek o rozbrojeniu. Polska go poparla; USA wtedy zaproponowalo przedstawienie skladu uzbrojenia i jego jakosci - brak zgody ZSRR.
Charakter polskiej polityki zagr. po wystapieniu Churchilla w Fulton
- 05.03.1945 r. - Churchill uzyl okreslenia „zelazna kurtyna” - wzywalo ono USA do rewizji ZSRR i sprawy niemieckiej. Na pierwszym kongresie TPPR - wystapil Cyrankiewicz, ktory mowil, ze Churchill zeruje na polskich politykach i podsyca atmosfere antyradziecka. Powiedzial, ze w Polsce sa protesty i ze Polska boi sie wojny .
- 29.04.1946 r. wystapienie Byrnesa. Zaproponowal on 4-stronny pakt rozbrojeniowy dot. Niemiec; Stalin odrzucil te propozycje. Bylo wiadomo, ze oba bloki nie zgodza sie w sprawie Niemiec. Podsycilo to pretensje niektorych osrodkow antypolskich w sprawie ziem przyznanych Polsce. Polska Misja Wojskowa w Berlinie byla placowka dyplomatyczna i wystosowala protest przeciwko antypolskim wystapieniom.
- 06.09.1946 r. w Stutgarcie wystapil Byrnes; mowil o koniecznosci utworzenia wladz centralnych w Niemczech oraz jednosci gospodarczej Niemiec. Polska wywnioskowala, ze mowa tu o rewizji granic. Polskie MSZ wezwalo ambasadora amerykanskiego Blees-Lane'a i oswiadczono mu, ze przemowienie Byrnesa bylo przeciwko Polsce.
- w marcu 1946 r. do Polski przyjechal w charakterze obserwatora byly prezydent USA Hoover jako ekspert gospodarczy w celu zbadania sytuacji w Polsce. Obiecal zwiekszyc pomoc gospodarcza Polsce (departament przekazal 9 lub 90, w zaleznosci od notatek , mln $ ).
W maju 1946 r. do Moskwy pojechal rzad polski w sprawie zwrotu dziel sztuki; problem zwrotu zbiorow Ossolineum. Protestowala przeciwko temu strona ukrainska. Twierdzono, ze powinny zostac we Lwowie, dgyz sa dzielami narodowymi Ukrainy. Stalin zezwolil na przeniesienie tych zbiorow do Wroclawia (tak samo bylo z Panorama raclawicka).
Stalin ponowil roszczenia, aby Polacy zaplacili za rzekome utrzymywanie armii polskiej w latach 1941 - 1944.
Konferencja paryska - sierpien 1946 r.
- minister Rzymowski stwierdzil, ze dla Polski najwazniejszy jest uklad pokojowy z Niemcami, zaapelowal o jednosc w sprawie niemieckiej i austriackiej;
- traktat pokojowy z Bulgaria - Polacy przekonywali, ze narod ten zostal wciagniety do wojny wbrew swojej woli, sugerowano lagodne warunki pokoju
- traktat pokojowy z Wlochami; Wlochy upieraly sie za przylaczeniem Triestu. Strone polska w tej kwestii reprezentowal Marian Maszkowski - Triest nie powinien byc wolnym miastem. Rzymowski krytycznie odniosl sie do sposobu walki z faszystami. Sadzil, ze mocarstwa nie sa zainteresowane walka z faszyzmem, ze panstwa nie sa lojalne w tej sprawie.
Polska polityka zagr. miedzy referendum a wyborami
- w USA rodzila sie intencja ogloszenia doktryny Trumana, plan Marschalla. Stanowisko USA wobec Polski w kwestiach politycznych usztywnilo sie.
- 19.08.1946 r. do Warszawy naplynely ostre noty wystosowane przez rzady USA i Wlk.Brytanii; krytykowano rzady, walke z opozycja, brak systemu demokratycznego (falszerstwo referendum); zadano od polskiego MSZ ordynacji wyborczej. Strona Polska nie przejela sie tymi notami. MSZ odpowiedzialo, ze strony mieszaja sie w sprawy wew. i ograniczaja suwerennosc, stwierdzono, ze Polska nie jest zobowiazana do udzielania informacji. Na lamach Rzeczpospolitej - 24.08.1946 r. - odrzucono prawny wplyw na losy Polski. Nie przeszkodzilo to rozmowom gospodarczym na temat udzielenia Polsce kredytu przez USA i zwrotowi mienia i pieniedzy zdeponowanych w Stanach.
We wrzesniu i pazdzierniku 1946 r. na kolejnych sesjach Miedzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju podjeto decyzje o zwiekszeniu pomocy i zwroceniu polskiego zlota i innych depozytow. Wartosc zlota - 27,5 mld $, konta gotowkowe - 200 tys $, inne aktywa polskie - 9,3 mln $.
27.12.1946 r. rzad polski zwrocil sie do Wlk.Brytanii aby ta oddala nam statki, archiwa i pieniadze.
- 04.02.1947 r. Truman przyjal listy uwierzytelniajace od ambasadora Winiewicza, a do Polski przyjechal Stanford Griffis.
- pierwsze expose rzadu po wyborach wyglosil premier Cyrankiewicz; powiedzial, ze ugruntowanie granic to warunek bezpieczenstwa Polski i zahamowanie agresji niemieckiej. Chodzilo glownie o ustalenie granicy na Odrze i Nysie Luzyckiej. Popieral dzialania mocarstw na rzecz rozbrojenia i wygaszania konfliktow na swiecie.
- 25.02 - 05.03. 1947r.- w Moskwie rozmawiano na temat powrotu polskich zolnierzy z ZSRR, przyspieszenia repatriacji; ZSRR mialo udzielic pozyczki, podpisano radziecko - polska umowe o wspolpracy naukowo - technicznej (dot. tylko przemyslu).
- 15.05.1947 r.- podpisano porozumienie dotyczace przekazania czesci floty niemieckiej, bedacej w rekach Sowietow.
- problem to kwestia granic z Niemcami i rozmowy na temat ukladu pokojowego. Doszlo do wsparcia delegacji polskiej i cechoslowackiej. Chodzilo o to, zeby delegacja polska brala udzial w rozmowach na temat granic. Przekonywano za pomoca argumentow etnicznych i historycznych. Rzymowski sugerowal, ze Polske interesuja Niemcy demokratyczne (w ktorym znaczaca sila bylby ZSRR). Rzymowski poparl denazyfikacje i nadzor gospodarczy. W 1946 r. Rosjanie sfalszowali wybory w NRD.
Proponowano podpisanie ukladu pokojowego w Warszawie; to byl symbol, upokorznie Niemiec, wzmocnienie pozycji miedzynarodowej.
Na konferencji londynskiej przestawiono stanowisko polskie.
- Proby odnowienia aliansu z Francja. Plaszczyzna laczaca byla sprawa Niemiec: oba kraje chcialy ich oslabienia. Na konferencji paryskiej i londynskiej oba kraje sie wspieraly. Strona polska poszla zbyt daleko gdyz siegala do ukladu z 1921 r. Francuzi byli bardzo ostrozni w sprawie podpisania ukladu sojuszniczego - w prasie polskiej w 1947 r. pojawialy sie deklaracje Modzelewskiego i Rzymowskiego. Podpisano jedynie uklady handlowe i reparacyjne z Francja.
- 10.02.1947 r. podpisano uklady pokojowe z panstwami satelickimi Niemiec.
- 19.02.1947 r. podpisano z Francja konwencje kulturalna.
Stosunki z NRD:
- 18.10.1949 r. oba kraje nawiazaly stosunki dyplomatyczne
- 27.10.1949 r. strona polska udzielila agreement przedstawicielowi NRD - poselstwo, a 06.10.1953 r. ustanowiono ambasade.
- Szefem misji w NRD byl Pawel Tkocz, a szefem misji NRD w Polsce byl F.Wolf. Polskim ambasadorem zostal Izydorczyk a NRD Heymann.
- maj 1950 r. pierwszym krokiem wobec NRD bylo oswiadczenie, ze Polska zrzeka sie odszkodowan
- 05-6.06.1950 r. do Polski przyjechala delegacja NRD. Premierzy obu panstw, Cyrankiewicz i Otto Grotewolf (?) podpisali umowe o obrocie handlowym i protokol o wspolpracy kulturalnej i naukowo - technicznej. Rozmawiano nad porozumieniem w sprawie granicy.
- 06.07.1950 r. - uklad w Zgorzelcu - art.1 ustalal granic wzdluz rzek Odry i Nysy Luzyckiej (granica panstwowa miedzy Niemcami a Polska), art.2 - rozgraniczenie nastepuje prostopadle w powietrzu i w glab ziemi. Stworzono Komisje, ktora miala ustalic granice. Dolaczono protokol, ktory podpisano 27.01.1951 r. we Frankfurcie nad Odra o wykonaniu tej umowy.
- zaczelo zmieniac sie stanowisko wobec Niemcow. W Polsce dzialala glowna komisja ds. badania zbrodni niemieckich przeciwko narodowi polskiemu - zmieniono je na zbrodnie hitlerowskie
- istnial Polski Zwiazek Zachodni, walczyl o polskosc ziem zachodnich
- otwarto mozliwosci Niemcom mieszkajacym w Polsce do wyjazdu z kraju. Do konca 1950 r. wyjechalo 60 674 osob, wiekszosc udala sie do NRD. W 1951 r. wplynelo ok. 25 tys wnioskow. W latach 1952-53 wplynelo 4300, w 1954 - 8,9 tys. Czesc tych osob byla autochtonami.
- umowy polsko - NRD dot. glownie wspolpracy kulturalnej
- po dojsciu Gomulki do wladzy doszlo do zalamania stosunkow z Niemcami
- w grudniu 1956 r. Gomulka wystosowal oficjalne zaproszenie do wladz SED. W 1957r. byly wizyty rewizyty. W listopadzie 1957 r. na zaproszenie ministra spraw zagranicznych - Rapackiego - przyjechala delegacja w celu podpisania umowy konsularnej. W 1958 r. strona polska i NRD zapoczatkowaly wspolprace w rejonie Morza Baltyckiego - podpisano ja w Rostoku w lipcu 1958 r.
- 1958 r.- podpisano umowe w sprawie radia i telewizji
- w 1958 r. podpisano w Warszawie umowe o wzajemnych dostawach towarow i wspolpracy gospodarczej do roku 1964.
- W grudniu 1958 r. podpisano umowe dot. wspolpracy w dziedzinie energii atomowej
- od 1958 r. wspolpraca w dziedzinie szkolnictwa wyzszego - wymiana pracownikow
- specyfika panstw socjalistycznych bylo tworzenie specyficznych placowek; w 1959 r.- ustawa o tworzeniu osrodkow informacji i kultury, pracownicy posiadali statut pracownikow dyplomatycznych.
- od 1960 r. umowy w ramach wspolpracy Zwiazkow Zawodowych
- 1960 r. umowa na temat zeglugi towarowej na wodach terytorialnych
- 1962 r. umowa w sprawie rybolostwa
- 31.01.1966 r. podpisano porozumienie miedzy ZBOWiDem a NRD-owskim komitetem antyfaszystowskich bojownikow (?)
- w 1967 r. odnowiono wszystkie umowy z panstwami socjalistycznymi
- 15.03. 1967 r. Polska - NRD - uklad o przyjazni, wspolpracy i wzajemnej pomocy; strony mialy rozwijac wspolprace we wszystkich dziedzinach, nie ingerowac w sprawy wew. Obie strony uwazaly Berlin Zach. za odrebna jednostke polityczna. Podpisano go na 20 lat.(Gomulka i Ulbrich)
- 1969 r.- umowa w zakresie oswiaty, wspolne porozumienie w sprawie podrecznikow do historii i geografii.
- 1972 r. Jaruzelski odslonil pomnik antyfaszysty
- 1972 r. odnowiono umowe konsularna, ulatwiono udzielanie wiz na wyjazdy do rodzin
- 1974 r. umowa dot. kompleksowej wspolpracy zagospodarowania przestrzennego pogranicza, wspolpraca w zakresie gospodarki lesnej, rolnictwa
- 27.05.1977 r.- odnowiono uklad o przyjazni.
Relacje z RFN:
- panstwa socjalistyczne nie uznawaly RFN. Funkcjonowala doktryna Holsteina, ktora mowila, iz nie utrzymuje sie stosunkow z krajami uznajacymi NRD.
- w Berlinie istniala Polska Misja Wojskowa
- 14.11.1972 r. w Bonn, podpisano porozumienie miedzy Polska a RFN. Od tego czasu stosunki zaczely sie normalizowac. Wymieniono przedstawicielstwa dyplomatyczne, pierwszym ambasadorem RFN zostal Ruete a polskim Piatkowski. Droga do podpisania porozumienia byla bardzo dluga. W Niemczech ziomkostwa, ktore podwazaly linie rozgraniczajaca ustalona w Poczdamie.
- w 1949 r. powstaly przedstawicielstwa polskie we Frankfurcie nad Menem; byly to misje handlowe i regulujace platnosci
- listopad 1956 r. - umowa dot. obrotu platniczego
- 1963 r. - otwarto w Polsce przedstawicielstwo handlowe RFN
- w latach 60 - tych w sprawie porozumienia dzialay elity kosciola protestanckiego i katolickiego
- w 1964 r. - krok ze strony episkopatu niemieckiego aby Niemcy pogodzily sie z sytuacja
- w 1965 r. biskupi polscy wystosowali oredzie do 53 panstw w tym jedno z nich do Niemiec z prosba o wybaczenie. To umozliwilo i otworzylo droge do porozumienia
- 07.12.1970 r. podpisano uklad miedzy PRL a RFN o podstawach normalizacji wzajemnych stosunkow. Stwierdzono, ze istniejaca granica jest obowiazujaca. Brak roszczen w sprawie granic.
Inne umowy:
- listopad 1972 r. nawiazano kontakty dyplomatyczne, umowa dot. wspolpracy konsularnej - objeto nia ludnosc Berlina Zach., porozumienie w sprawie pomocy finansowej dla obywateli polskich bedacych ofiarami hitleryzmu
- grudzien 1972 r. - porozumienie o zapobiezeniu podwojnemu opodatkowaniu
- 1976 r. - wspolpraca w ramach oswiaty - chciano stworzyc komisje podrecznikowe
- 1976 r. - porozumienie o wspolpracy kulturalnej
- 1977 r. - porozumienie dot. wspolpracy przedsiebiorstw prywatnych
Stosunki polsko - watykanskie
- 2 relacje: - miedzynarodowa (panstwo a panstwo)
- stosunki wewnetrzne w Polsce i sprawa Kosciola
- 12.09.1945 r. - Rzad Jednosci Narodowej poinformowal w nocie dyplomatycznej do Watykanu, ze ustaje moc obowiazywania konkordatu z 1925 r. Podano dwa powody: 1) Watykan nie uznal RJN, 2) antypolska dzialalnosc papieza Piusa XII (brak poparcia dla polskosci ziem zachodnich) - Pius XII nie uznawal kompromisu z komunistami. W rzeczywistosci konkordat byl niewygodny dla wladz, ktore chcialy prowadzic wlasna polityke w stosunku do Kosciola. Po zerwaniu konkordatu nastapilo ustanie stosunkw dyplomatycznych z Watykanem - do 1989 r.
- w 1946 r. - instrukcja MSZ dot. relacji miedzy polskimi dyplomatami a przedstawicielami Watykanu: przestarzeganie zwyczajow krajow, w ktorych pelniono misje, relacje mialy miec charakter poloficjalny; np: przyjecie w Paryzu w 1946 r. w ambasadzie polskiej - zaproszono przyszlego papieza Jana XXIII - Roncalliego.
- 1963 r. w Bazylice Sw. Piotra uroczystosc wreczenia nagrody papiezowi, w ktorej wzeli udzial polscy dyplomaci
- opuszczenie flagi w polskiej ambasadzie po smierci papiezy, wpis do ksiegi kondolencyjnej.
- do 1958 r. Watykan uznawal rzad emigracyjny w Londynie
- lata 60 - te:
* 1962 r. wizyte w Watykanie zlozyl Jerzy Zawieyski (byl czlonkiem Rady Panstwa i reprezentowal takze srodowiska opozycji)
* 1968 r. do Polski przyjechal Casaroli (dostojnik watykanski) - rozmawiali na temat sytuacji kosciola.
* 1969 r. do Polski przyjechal general jezuitow - Arrupe
- lata 70 - te:
* 1971r. do Polski przyjechal abp Wiednia Koenig-przyznal,ze ziemie polnocne i zachodnie naleza do Polski
* listopad 1971r. wizyta polskiej dyplomacji na szczeblu panstwowym Wincentego Kraska w Watykanie i rewizyta kardynala Casaroli
* 1971r. rozpoczecie beatyfikacji o.M.Kolbe
* 28.06.1972r. papiez Pawel VI wydal konstytucje,w ktorej uznal polskosc ziem zachodnich i ustanowila na nich diecezje
* 1972r. wizyta ministra spraw zagraniczna Olszowskiego w Watykanie; zostal przyjety przez papieza na prywatnej audiencji
* luty 1974r. wizyta Casaroliego w Warszawie, wciagnieto na maszt flage Watykanu; rozmowy na temat edukacji
* lipiec 1974r. do Watykanu przyjechal z robocza wizyta w-ce minister spraw zagranicznych Jozef Czyrek- oba kraje powolaja zespol ds. kontaktow roboczych, strone polska reprezentowal Kazimierz Szablewski akredytowany w randze radcy ambasady PRL-u w Rzymie, odpowiedzialny za kontakty z Watykanem. Strone Watykanu reprezentowal Luigi Poggi - nuncjusz papieski do specjalnych poruczen, 25.02. 1975 r. przyjechal on do Polski - pewna namiastka kontaktow dyplomatycznych.
* 01.12.1977 r. - papiez udzielil audiencji Gierkowi, ktory byl w tym czasie we Wloszech
* 1978 r. czlonkowie Rady Panstwa w Watykanie
- po wyborze Karola Wojtyly na papieza wladze doszly do wniosku, ze nie udalo im sie nastawic Polakow wrogo do katolicyzmu i wyslali depesze z gratulacjami („Ludowa Ojczyzna jest dumna, ze ma takiego syna” ).
- od poczatku pontyfikatu Jan Pawel II chcial nawiazania stosunkow dyplomatycznych polsko - watykanskich - mialy temy sluzyc pielgrzymki do ojczyzny
* czerwiec 1979 r. - pielgrzymka papieza do Polski - odwiedzil Wadowice, Warszawe, Oswiecim, Nowy Targ, Gniezno, Czestochowe i Kalwarie.
- lata 80-te:
* 30.04.1980 r. - wizyta Czyrka w Watykanie - rozmowy na temat odprezenia w stosunkach miedzy krajami, nawiazania oficjalnych stosunkow dyplomatycznych
* listopad 1980 r. w Polsce mozna bylo kupic „Observatore Romano” - wydawany w jezyku polskim
* 1981 r. - Walesa na oficjalnej audiencji u papieza - uznanie Solidarnosci za ruch spoleczny (policzek dla wladz komunistycznych)
* 1981 r. - zmarl kard.Wyszynski; od 30.05 do 02.06. delegacja Watykanu z Casarolim na czele w Warszawie, spotkanie z Jaruzelskim - rozmowa na temat uzywania sily wobec opozycji
* czerwiec 1983 r. - wizyta papieza w Polsce; wladze zakazaly wszelkich wielkich zgromadzen, profilaktyczne internowano wielu dzialaczy. Ta wizyta byla wielka proba dla wladz i narodu, ktory mogl manifestowac swoje niezadowolenie
*1984 r. - wywiad Adama Lopatki - ds. wyznan - normalizacja stosunkow z Watykanem postepuje w sposob zygzakowaty ale nawiazanie ich jest realne; Glemp liczyl, ze stosunki zostana nawiazane w przeciagu roku.
* 17.07.1989 r. - przelom - umowa dot. nawiazania stos. dypl. Miedzy PRL a Panstwem Koscielnym
* 20.10.1989 r. - jedna z pierwszych wizyt w Watykanie odbyli Mazowiecki i Skubiszewski. Mazowiecki podziekowal za wsparcie przemian, obietnica zmiany polityki wyznaniowej
- 1990 r. - projekt konkordatu - dyskusje trwaly 3 lata; 28.07.1993 r. rzad Hanny Suchockiej podpisal konkordat.
Stosunki polsko - amerykanskie
- 05.07.1945 r. - uznanie RJN
- 27.08.1945 r. - polskim charge d'affaires w USA zostal Janusz Zoltowski
- 21.12.1945 r. - Oskar Lange zostal ambasadorem w Waszyngtonie
- 04.08.1945 r. - 09.12.1947 r. - ambasadorem w Polsce byl Artur Bliss-Lane
- 09.12.1947 r. - ambasadorem byl Gryffis
- w USA dzialaly polskie konsulaty w Nowym Jorku, Chicago, Detroit, Pitsburg - te konsulaty zostaly przejete przez komunistow w calosci
- pierwszy dokument dyplomatyczny - 10.07.1945 r. - memorial rzadu polskiego do rzadu USA dot. polskich postulatow terytorialnych na konferencji Poczdamskiej
- 18.07.1945 r. - restytuowano dzialalnosc Polsko - Amerykanskiej Izby Handlowej (instytucja ta miala pomagac nawiazac kontakty handlowe przedsiebiorstw)
- konferencja w Poczdamie - podczas spotkan polsko - amerykanskich rozmawiano na temat powstania konsulatow amerykanskich w Polsce; 25.07.1945 r. zawarto porozumienie, potwierdzono je 31.07., powstaly konsulaty w Gdansku, Poznaniu, Krakowie i Lodzi.
- wrzesien 1945 r. - wizyta Eisenhowera w Polsce - rozmawiano na temat powrotu personelu wojskowego do Polski
- od 14 do 30 pazdziernika 1945 r. - wizyta Rzymowskiego w USA - przyjecie polskiej delegacji przez Trumana
- druga konferencja w Bretton Woods - od 06 marca do 11 kwietnia 1946 r. szefem delegacji polskiej byl prezes Polskiego Banku Edward Drozniak - rozmawial o zwrocie zlota i mienia polskiego, objal funkcje wice prezesa Miedzynarodowego Funduszu Stabilizacyjnego
- grudzien 1946 r. Hilary Minc pojechal do USA i podpisal umowe kredytowa
- 26.04.1946 r. - w Warszawie restytuowano Towarzystwo Przyjazni Polsko - Amerykanskiej
- Lata 1947 - 48 - na stan relacji wplyw ma kwestia niemiecka (plan Trumana, Marshalla), stosunki staly sie napiete
- czerwiec 1947 r. - likwiadacja przedstawicielstwa UNRRA
- 09.07.1947 r. - polska oficjalnie odrzucila plan Marshalla
- 15.07.1947 r. - odpowiedz USA: kongres przedluzyl obowiazywanie ustawy, ktora wprowadzala kontrole nad importem (wymierzone to bylo w panstwa socjalistyczne)
- 05.10.1949 r. - oficjalna nota - protest przeciwko powstaniu RFN i brak zgody ZSRR na powstanie tego panstwa, Polska rowniez nie uznawala RFN, sadzila, ze jest to akt wymierzony w nia
- 15.03.1950 r. - Polska wystapila z Banku Swiatowego i MFW
- pazdziernik 1950 r. - Amerykanie zaczeli stosowac sankcje wobec polskich placowek konsularnych na terenie Berlina Zach. (odebrano wszystkie immunitety)
- 10.01.1951 r. polska nota protestacyjna (nic nie wskorano)
- 1951 r. - dalsze restrykcje wobec Polski (statek Batory nie mogl wplywac do portow amerykanskich)
- 16.06.1951 r. - ustawa zrywajaca kontakty handlowe i gospodarcze z panstwami socjalistycznymi: „Trade Agreements Extension Act”
- lipiec 1951 r. - kongres wypowiedzial mowe konsularna i handlowa z 1931 r.
- 1952 r. - Amerykanie zarzadali usuniecia pracownikow z dzialu informacji z ambasady (za szpiegostwo), jak rowniez, przedstawiciela PCK w Berlinie Zach.
- 1954 r. - Amerykanie zazadali zamkniecia polskich konsulatow, za to PRL zamknelo konsulat w Gdansku
- lata 1953 - 56 - amerykanskie samoloty naruszalu polska przestrzen powietrzna
- 1956 r. - niewielki przelom - 25.10. J.Jacobson zadeklarowal, ze rzad USA bedzie udzielal gospodarczego wsparcia (szczegolnie chodzilo o zywnosc)
- lata 1956 - 58 - rokowania gospodarcze
- od 1958 r. - wizyty w Polsce i USA
- 1959 r. - otwarto konsulat w Chicago (konsul - Wlodzimierz Zawadzki)
- 1959 r. - przedst. Fundacji Rockefellera w Polsce - 15 stypendiow dla polskich lekarzy
- 1959 r. - fundacja Forda - 158 stypendiow dla naukowcow.
- marzec/kwiecien - 1960 r. - wizyta premiera Jaroszewicza w USA
- 1961 r. - wizyta Gomulki w ONZ
- 17.11.1960 r. - Eisenhower podpisal klauzule najwyzszego uprzywilejowania towarow z Polski
- 1962 r. - w Jablonnej pod Warszawa - pierwsze spotkanie polsko - amerykanskiego okraglego stolu; strone polska reprezentowal rektor Uniwersytetu Poznanskiego Alfons Klafkowski (?) - dyskutowano o problemach wspolczesnego swiata i stos.polsko - amerykanskich; spotykaly sie tam kola opiniotworcze
- 1963 r. - wyznaczono 360 okregow, po ktorych nie mogli poruszac sie dyplomaci polscy (Polacy odpowiedzieli tym samym w 1964 r.)
- 1967 r. - liczbe okregow zmniejszono do 222
- 1966 r. - mediacje - Adam Rapacki prowadzil rozmowy z Johnem Gronowskym w sprawie wojny w Wietnamie
- od 31.05. do 01.06.1972 r. - wizyta Nixona w Warszawie - podpisano umowe konsularna
- 1972 r. - otwarto osrodki informacji handlowej i technicznej w obu panstwach; mialy promowac wspolprace
- 1973 r. - umowa miedzy PAN - em a Krajowa Fundacja Naukowa USA (dwie dziedziny: przemysl i nauki medyczne)
- 1974 r. - oba kraje zniosly ograniczenia w poruszaniu sie dyplomatow
- 28 - 29.07.1975 r. - wizyta prezydenta Forda w Polsce (problematyka gospodarcza; powolano Polsko - Amerykanska Rade Gospodarcza; podpisano pozniej tj.1975-76 dwie umowy dla rybakow - polskie kutry u wybrzezy USA)
- grudzien 1977 r. - wizyta Cartera w Polsce, wczesniej przyjal on w USA ambasadora Wojtaszaka
- 1978 r. - umowa dot. wspolpracy malych i srednich przedsiebiorstw
- po wprowadzeniu stanu wojennego Reagan nalozyl sankcje i embargo na PRL
- 1984 r. - Jaruzelski twierdzil, ze USA nie moze ingerowac w sprawy wewnetrzne Polski
- 1983-84 - wystapienia Reagana (nie akceptowal sztucznego podzialu Europy)
- Polski Instytut Spraw Miedzynarodowych zebral materialy dot. relacji polsko - amerykanskich i pojawila sie tzw. Biala Ksiega (1984 r.)
- stosunki polsko - ameryknskie - 2 aspekty:
1) stanowisko wladz polskich wobec rzadu USA
2) stanowisko stanowiska polskiego wobec rzadu USA
- kwiecien 1989 r. - administracja Busha wyrazila chec wsparcia Polski, Bush wyglosil przemowienie w Hamtrank
- lipiec 1989 r. - wizyta Busha w Warszawie
- listopad 1989 r. - Walesa pojechal do USA i wystapil przed kongresem
- marzec 1990 r. - wizyta Mazowieckiego w USA, traktat o stosunkach handlowych i gospodarczych.
Stosunki polsko - francuskie
- grudzien 1944 r. - w Moskwie toczyly sie rozmowy PKWN z gen. De Gaullem; chodzilo o uznanie PKWN (nalegal na to Stalin)
- 26.01.1945 r. - Rzad Tymczasowy wyslal Stefana Jedrychowskiego do Paryza (obserwator)
- 27.01.1945 r. - do Lublina przybyl Ch. Fouchet (jako obserwator)
- 29.06.1945 r. - Francja uznala TRJN
- ambasdorem w Paryzu zostal Stanislaw Skrzeszewski; rozpoczal swoja misje od 22.09.1945 r.
- problem niemiecki do 1947 r. laczyl oba kraje
- 15.07.1945 r. - rozpoczal dzialalnosc polski konsulat w Paryzu
- lata 1946-49 - dzieki dzialalnosci tego konsulatu prowadzono akcje repatriacyjna; do Polski powrocilo 60 tys.
- wrzesien 1945 r. - do Polski przyjechal minister od jencow wojennych Frency, spotkal sie z Z. Modzelewskim (podjeto problem sojuszu z Francja, strona inicjujaca byli Polacy, Francja nie mowila „nie” ale rozmowy nie przynosily rezultatu)
- wrzesien 1945 r. do Polski przyjechala delegacja profesorow z Uniwersytetu Paryskiego, zaproponowala wsparcie przy odnowie uniwersytetow, wspolpraca naukowa, kulturalna, gospodarcza
- kwiecien 1946 r. - Francuzi zobowiazali sie do zakupu polskiego wegla (tylko to moglismy zaoferowac)
- na X sesji Rady Narodowej wystapil Modzelewski z apelem do prezydium Rady Narodowej, aby dazyc do sojuszu z Francja - wymiar antyniemiecki
- wiosna 1946 r. - wystawa malarstwa francuskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie
- pazdziernik 1946 r. - w Paryzu wystapila Polska Orkiestra Symfoniczna
- luty 1947 r.- wizyta ministra spr. zagr. Z. Modzelewskiego u ministra spr. zagr. Francji G. Bidaulta - podpisanie konwencji kulturalnej i umowy o wspolpracy naukowej i intelektualnej; komunikat koncowy - wyrazenie woli o prowadzeniu rozmow dot. ukladu sojuszniczego
- lato 1947 r. - zmienia sie sytuacja (od pol roku istnieje Bizonia), koniecznosc odbudowy gospodarczej Niemiec, protest ambasady polskiej w formie aide - memoire J. Putramenta
- luty 1948 r. - wladze francuskie zaczely wprowadzac ograniczenia wizowe dla obywateli polskich (posadzenie o dzialalnosc szpiegowska); przyznanie wiz uzalezniono od decyzji wladz centralnych
- 17.06.1948 r. - protest przeciwko polityce mocarstw w stosunku do Niemiec
- procesy pracownikow konsulatow francuskich w Polsce
- 24.12.1949 r. - sad we Wroclawiu skazal pracownikow konsulatu we Wroclawiu, Szczecinie za dzialalnosc szpiegowska, wydalono 10 nauczycieli francuskich
- styczen 1950 r. - protest Francji - odrzucony przez Polske; zerwano rozmowy o wspolpracy gospodarczej
- styczen 1950 r. - nowy proces przeciwko pracownikowi attache wojskowego w Szczecinie - oskarzony o dzialalnosc szpiegowska, 14.02. zostal skazany
- lipiec 1950 r. - uwolniono wice konsula Boitte, pracownik konsulatu w Gdansku J. Bastard zostal skazany w lutym 1952 r. na kare smierci
- luty 1953 r. - kurtuazyjna wizyta parlamentarzystow francuskich w Polsce
- 1954 - 55 - zaczeto podpisywac umowy towarowe, platnicze
- 13.12.1956 r. - umowa handlowa na 18 mln frankow
1958 r. - umowa o ubezpieczeniu spolecznym, emerytalnym i wypadkowym dla obywateli przenoszacych sie z jednego kraju do drugiego
- marzec 1961 r. - posiedzenie komisji polsko - francuskiej w Warszawie (plan wspolpracy kulturalnej i naukowo - technicznej np: utworzono Katedre jezyka polskiego na Sorbonie i jezyka francuskiego na UW)
- 1962 r. - zamach na ambasade polska we Francji
- styczen 1963 r. - uklad elizejski francusko - niemiecki o pojednaniu; protest Polakow - odebrano go jak akt wrogi, element montowania koalicji, obawiano sie rewizji granicy zachodniej(25.02.1963r.)
- lata 1963 - 65 odnawianie umow
- 09.-16.wrzesnia 1965 r. - we Francji przebywal Cyrankiewicz; podpisal umowe handlowa na 5 lat w komunikacie koncowym mowiono o poszerzeniu umowy kulturalnej i technicznej - zadnego przelomu nie bylo
- 1966 r. - d'Estaign przybyl z wizyta do Polski, porozumienie dot. wymiany handlowej (liberalizacja polskiego eksportu do Francji, poszerzono game produktow, ktore chcieli nabywac Francuzi, zaczeto znosic cla i ograniczenia handlowe)
- 1967 r. - wspolna komisja mieszana polsko - francuska ds. podrecznikowych (historia i geografia)
- 19 - 20.06.1969 r. - odbyly sie obrady okraglego stolu w Paryzu, Polske reprezentowal dyrektor MSZ R. Trelek(?) - mialo na celu zblizenie spoleczne
- luty 1970 r. - spotkanie polsko - francuskie dot. stanowiska wobec KBWE
- 1970 r. - do Francji pojechal minister spraw zagr. Jedrychowski; spotkal sie z prezydentem Pompidou - udzial w uroczystosciach pogrzebowych de Gaullea (de Gaulle cieszyl sie autorytetem w Polsce - uwazal, ze Polska ma prawo do ziem przylaczonych na podstawie umowy Poczdamskiej)
- 1972 r. - wizyta Gierka we Francji (w ambasadzie polskiej przyjal on przedstawicieli francuskich komunistow)
- 1973 r. - podpisano uklad o wspolpracy gospodarczej, przemyslowej i naukowo - technicznej na 10 lat
- 1975 r. - umowa o unikaniu podwojnego opodatkowania
- uznawanie wagi i roli polonii - 1976 r. - umowa konsularna; podkreslono wage istnienia konsulatow dla relacji z polonia
- 07.07.1981 r. - odroczenie naszych platnosci do 1989 r.
- 1981 r. - robocze posiedzenie komisji ds. wspolpracy handlowej, kulturalnej i naukowej
- pazdziernik 1981 r. - do Francji zaproszono Walese i przedstawicieli Episkopatu, rozmowy na temat sytuacji wew. w Polsce
- 11.12.1981 r. - wizyta wice praemiera J.Ozdowskiego w Paryzu w instytucie polskim (chcial pozyskac nowe inwestycje)
- 1991 r. - traktat o przyjazni i solidarnosci z Francja
Stosunki polsko - radzieckie
- 01.08.1944 r. - uznanie PKWN
- 02.01.1945 r. - wymiana przedstawicieli dyplomatycznych na szczeblu ambasad; ze strony polskiej - Rzymowski, od 26.01. Modzelewski, K.Raabe, ze strony ZSRR- Bulganin, potem Lebiediew (od 01.03.1945 r.)
- Armia Czerwona „niosla”ze soba komunistow (klientelizm wobec ZSRR)
- ZSRR wystepowalo od poczatku w roli gwaranta granic polskich; uzalenieie polityczne, gospodarcze i bezpieczenstwa
- 27.07.1944 r. - porozumienie - polska granica wschodnia na linii Curzona
- 26.07.1944 r. - ziemie wyzwolone przez Armie Czerwona mialy powrocic do Polski
- 28.06.1945 r. - akceptacja linii Curzona przez TRJN
- 21.04.1945 r. - uklad sojuszniczy o przyjazni i wzajemnej pomocy; wspolpraca wojskowa - na 20 lat (instytucjonalizacja klientelizmu)
- 16.08.1945 r. - umowa o polsko - radzieckiej granicy panstwowej (luty 1946 r. wymiana dokumentow ratyfikacyjnych)
- 1948 r. - umowa o stosunkach prawnych uzupelniona dodatkowym protokolem w 1951
- umowy dot. kwestii gospodarczych:
* 1945 r. - umowa dot. dostaw towarow do ZSRR - preferencyjne dostawy towarow (wegiel)
* 29.09.1960 r.(potwierdzona protokolem z 1961 r.) - Polska miala kupowc tylko i wylacznie od ZSRR energie elektryczna, a potem doszedl do tego gaz
- do 1956 r. - nie bylo podstaw prawnych aby wojsko radzieckie stacjonowalo w Polsce
- 17.12.1956 r. - umowa o statusie prawnym wojsk radzieckich czasowo stacjonujacych w Polsce
- pazdziernik 1957 r. - porozumienie o wzajemnej pomocy prawnej w sprawach zwiazanych z czasowo stacjonujacym wojskiem radzieckim
- 1958 r. - uregulowano kwestie korzystania z obiektow i uslug przez Armie Czerwona (ZSRR mial placic)
- do 1956 r. - Rokossowski jako minister obrony narodowej
- 1965 r. - odnowienie ukladu o przyjazni i wzajemnej pomocy; art.2 i 3 mowil o rozwoju wspolpracy gospodarczej, naukowo - techniczej i kulturalnej, za casus foederis uznano agresje RFN
- 1966 r. - umowy komunikacyjne
- 1970 r. - odnowiono umowe kulturalna i naukowa
- 1972 r. - umowa o unowoczesnieniu (sprzet eloktroniczny)
- 1976 r. - ZSRR ma pomoc zbudowac metro
- 1983 r. - umowa o wykorzystaniu obiektow gazowniczych przez Polske w ZSRR
- 1989 r. - umowa o ochronie srodowiska
- 1974 r. - umowa o ksztalceniu
- 1985-89 - brak umow politycznych, tylko gospodarcze (rybolostwo, transport, ochrona srodowiska, strefy granic)
- 1989-91 - Polska starala sie wystosowac nowa polityke wobec ZSRR; Mazowiecki: Polska bedzie wierna zobowiazaniom sojuszniczym i dzialaniom na zasadzie partnerstwa
- 1990 r. - wizyta Mazowieckiego w ZSRR (po drodze odwiedzil Bialorus i Ukraine)
- wrzesien 1989 r. - minister Skubiszewski zaprosil ambasadora Szkablera - chodzilo o wycofanie armii radzieckiej
- 17.09.1993 r. - wycofanie wojsk radzieckich
- 10.10.1990 r. - deklaracja o przyjazni i dobrym sasiedztwie (13.10. z Ukraina, a 1991 r. z Bialorusia).