1.OPISZ OSOBNIKI PSZCZELE I ICH ZNACZENIE W RODZINIE PSZCZELEJ
Matka Pszczela- wydłużony ostro zakończony kształt, krótkie skrzydła, dł 20-25mm masa 180-280 mg, żyje 3-4 lata, zdolna do składania wielkiej liczby jaj, do 3 tyś na dobę, wydziela feromony wpływające na harmonijny rozwój rodziny, mobilizują pszczoły do pracy, hamuja rozwój jajników u pszczół robotnic, oraz zapobiega budowaniu mateczników. Ul opuszcza w momencie lotu godowego i rojenia się pszczół
Robotnice - Najliczniejsza grupa, najmniejsze, dł.13-15 mm, masa 100mg, w sezonie letnim żyją 4-5 tyg, zimujące nawet 8mc, porozumiewają się między sobą za pomocą tańcó( taniec wywijany, okrężny, sierpowy). Budową przystosowane do karmienia, wychowywania i przynoszenia pokarmu. Prace wykonywane w ulu zalezą od wieku. Pszczoła 2-3 dniowa czyści komórki plastrów, potem karmi starszy czerw, 6 dniowa karmi mleczkiem czerw młodszy. Około 10 dnia pierwszy lot oczyszczający z mas kałowych i powrót do ula. 10-13 dzień produkcja wosku, budowa plastrów, przetwarzanie nektaru na miód, wentylacja ula. Pod konic 3 tyg życia staje się strażniczką, a następnie podejmuje prace zbieraczki.
Trutnie - dł. 15-18 mm, masa 200-260mg. Krępa budowa ciała, dobrze rozwinięte oczy, długie skrzydła. Żyje ok. 6 tyg. W ulu od 650-4000 tyś sztuk. Pojawiają się pod koniec kwietnia. Ich koniec powodują robotnice nie dopuszczając do plastrów i wyganiając je.
2. ROZWÓJ OSOBNICZY PSZCZOŁY
Rozpoczyna się składaniem jaj przez matkę (czerwienie), które umieszczane są w specjalnie przygotowanych przez pszczoły komórkach. Matka składa 2 rodzaje jaj- jaja zapłodnione i nie zapłodnione. Z jaj zapłodnionych powstają robotnice, a w specjalnych większych komórkach (matecznikach) matki. Z jaj nie zapłodnionych powstają trutnie.
Przez pierwsze 3 doby odbywa się rozwój zarodkowy, po 3 dobach wylęga się larwa. Larwy robotnic i trutni przez pierwsze 3 doby żywione są mleczkiem, potem papką miodowo-pyłkową , aż do momentu zasklepienia komórki. Jedynie larwa matki przez cały okres żerowania żywiona jest mleczkiem pszczelim.
Okresy żerowania:
larwy robotnice- 6 dni
larwy trutni- 7 dni
larwy matki- 5 dni
Po tym okresie zasklepienie i rozwój odbywa się pod wieczkiem:
pszczoły robotnicy- 12 dni
trutnia - 14 dni
matki 7-8 dni
Postać imago wychodzi z komórki:(licząc od chwili złożenia jaj)
pszczoły robotnicy - po 21 dniach
trutnia- po 24 dniach
matki - po 15-16 dniach
Stadia rozwojowe do momentu zasklepienia nazywamy czerwiem niezasklepionym, a potem czerwiem zasklepionym.
Budowa larwy:
Kolor perłowo-biały, połyskująca bez odnóży i oczu. Ciało zbudowane z 13 pierścieni, głowa mała. Przewód pokarmowy larwy to jelito przednie(gardziel, przełyk), silnie rozwinięte jelito środkowe, oraz jelito tylne. Do połączenia jelita tylnego i środkowego dochodzi dopiero pod koniec rozwoju osobniczego. Do tylnego odcinka uchodzą 4 cewki Malpighiego. Serce larwy składa się z 13 komór i leży po grzbietowej części. Układ nerwowy po stronie brzusznej. Układ oddechowy to rozgałęzione tchawki otwierających się po bokach ciała 10 parami przetchlinek. Zawiązki płciowe po stronie grzbietowej nad naczyniem sercowym.
Skrót:
jajo- larwa żerująca- larwa przędząca- przedpoczwarka- poczwarka- postać dorosła
Aparat żądłowy
Budują go 8 i 9 segment odwłoka (10 otacza odbyt), trutnie nie posiadają żądła. Aparat żądłowy zbudowany jest z szeregu płytek( kwadratowa, trójkątna płytka chitynowa) połączonych ze sobą wieloma elastycznymi bonami oraz zaopatrzonego w silne mięsnie umożliwiające ruchy żądła. Sztylet posiada wew. kanalik, którym spływa jad i zaopatrzony jest w harpunowato ułożone zadziorki (pszczoła robotnica - 10 zadzorków, matka - trzy). Z aparatem żądłowym połączone są 2 gruczoły oraz zbiorniczek jadu, jeden większy kształty cewnikowanego, drugi mniejszy, workowaty produkujący ciecz o odczynie alkalicznym(neutralizuje resztki jadu na kłujących częściach aparatu żądłowego). Posiada także zbiorniczek jadowy.
( w skryptach trzeba obczaić jeszcze rysunek )
Układ nerwowy
Zbudowany jest e wojów i pni nerwowych. W zwojach skupione są neurony zwane zwojowymi, ich wypustki łączą się w pnie nerwowe i rozchodzą się do narządów, przewodzą impulsy czuciowe ruchowe i skojarzeniowe. Wyróżniamy 8 zwojów nerwowych - pięć z nich znajduje się po stronie brzusznej odwłoku, dwa w tułowiu i jeden na głowie, ostatni odwłokowy kieruje jeszcze przez pewien czas ruchami aparatu żądłowego po jego oderwaniu. Głowowy zwój nerwowy bywa czasem nazywany mózgiem pszczoły, wyróżnia się w nim płaty oczne, węchowe oraz ciała szypółkowate (corpora pedunculata) - są one skupiskami neuronów skojarzeniowych i przypisuje się im najwyższe funkcje nerwowe. Z układem nerwowym związane są również twory mające charakter gr. wew. wydzielania (corpora allata i corpora cardiaca) produkujące hormony regulujące proces wylinki i przeobrażania. Wywierają one również wpływ na rozwój gr płciowych
Narządy zmysłów
Duże złożone oczy, jedno oko składa się z ok. 4 tyś sześciokątnych fasetek, oko trutnia z ok. 9 tyś, pomiędzy nimi znajdują się troje oczu prostych tzw przymoczek, pszczoła dzieki temu ma możliwość widzenia przedmiotów bliskich jak i bardzo oddalonych, orientowaniu się wew ula oraz odbieraniu wrażeń wzrokowych podczas lotu, barwy widzialne - niebieski, żółty, biały i czarny, pszczoły mają taakze zdolność rozróżniania stopnia spolaryzowania światła słonecznego, może pracować przy pochmurnym niebie,
Ruchliwe czółki posiadają na swojej pow liczne narządy dotyku i węchu, czółki samic posiadają 12 członów, trutnie 13,
Gruczoły woskowe
Po brzusznej stronie odwłoka miedzy 4 a 7 półpierścieniem 4 pary gruczołów woskowych, czynności wydzielnicze pełnią odpowiednio przekształcone komórki skórka, wosk jest wydzielany w postaci płynnej wydzieliny, następnie spływa przez kanaliki na pow. oskórka i tu zastyga w postaci cienkich łuseczek, maksymalny ich rozwój miedzy 12 a 18 dniem zycia robotnicy, wydzielanie wosku jest uzależnione od stanu i potrzeb rodziny pszczelej oraz od rodzaju i ilości pokarmu, wosk produkowany jest głównie kosztem węglowodanów, wydzielanie także zależy od temp wew rodziny a także obecnością matki czy porą roku, do wyprodukowania 1 kg wosku pszczoły zużywają 3,6 kg miodu.
Odnóża pszczoły
3 pary odnóży, chodzenie, zbieranie pyłku, czyszczenie czułków, budowanie plastrów
noga złożona jest z 5 odcinków połączonych ruchomo ze sobą, biodro, kręta udo, goleń i 5-członowa stopa zakończona dwoma pazurkami i przylgą, na ostatnim członie stopy znajduje się gruczoł tarsalny - dzięki niemu pszczoła zostawia zapachowe ślady n kwiecie. Na pierwszej parze odnóży znajduje się aparat do czyszczenia czułków, skład się z półkolistego wciecia u podstawy pierwszego członu stopy, pokrytego krótkimi włoskami układającymi się w postaci grzebyka, wcięcie zamykane jest chitynowym wyrostkiem znajdującym się na goleni, na goleni drugiej pary nóg znajduje się kolec-ostroga , służy do zrzucania pyłku niesionego na 3 parze odnóży, trzecia para odnóży przystosowana do przenoszenia pyłku kwiatowego, zbierany jest on do tzw koszyczka- szeroki płytkie zagłębienie na zew stronie goleni, w koszyczkach pszczoły tez przenoszą lepką żywiczą substancję zbieraną z pączków drzew iglastych i liściastych używaną do wytworzenia propolisu
Układ pokarmowy - odcinkowy
a). jelito przednie - stomadeum: gardziel, przełyk, wole miodne i przedżołądek
b). jelito środkowe- mesenteron: trawienne
c). jelito tylne- proctodeum: jelito cienkie i jelito proste
Ad. A
Ukl. Pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym, prowadzącym do silnie umięśnionej gardzieli z ujściem gruczołów ślinowych:
- gruczoł wargi dolnej: składa się z 5 części, 3 znajdują się na w tłowiu, 2 pozostałe w części potylicznej głowy, wydzielina jest zasadowa i nie zawiera enzymów
- gruczoły gardzielowe: mieszczą się w przedniej części głowy, matki i trutnie nie mają tych gruczołów, u robotnicy zaczynają funkcjonować w 3, 6 dniu życia, u młodych robotnic wydzielają mleczko pszczele, którym są odżywiane larwy, matka w okresie czerwienia oraz trutnie w pierwszym okresie życia. Wydzielina zawiera dużo białka, witamin( przede wszystkim B), mikroelementów, substancje o charakterze antybiotycznym, u starszych robotnic, wydzielina zawiera inwertazę i amylaze
- gruczoły żuwaczkowe: najsilniej rozwinięte u matki, produkują substancję mateczną, u robotnic produkują ślinę, a trutnie ich nie mają
Przełyk przechodzi w odwłoku w wole miodne, z schytynizowanym nabłonkiem, tu zachodzi enzymatyczny rozpad cukrów, rozpoczyna się przemiana nektaru w miód.
Połączenia wola miodnego jelitem trawiennym tworzy przedżołądek, przednia jego część ma postać głowy o 4 klapach, z jego tylnej części wychodzi zagięta pod kątem prostym rurka zwisająca do jelita trawiennego, przedżołądek działa na zasadzie wentyla, dobrze umięśnione klapy wychwytują pyłku kwiatowego
Ad. B
- kształt pętli, silnie pofałdowane, nabłonek wydziela enzymy : proteazy, lipazy, karbohydrazy, oprócz tego wytwarza błony trawienne, posiada też krypty regenerujące nabłonek
Ad. C
Składa się z jelita cienkiego i prostego. Oba odcinki są schityzowanym nabłonkiem przepuszczającym jedynie wodę, jelito cienkie ma kształt pętli, jelito proste kształt gruszkowaty, w ścianach znajdują się gruczoły rektalne, zapobiegające poprzez katalzy z niskim ph, zapobiegają rozkładowi w nim mas kałowych
Powstawianie miodu: powstaje z nektaru lub spadzi będącej wydaliną pewnych gatunków mszyc i czerwców. Istotą jest jest przemiana enzymatyczna cukrów złożonych na cukry proste(głównie glukozę i fruktozę) oraz proces odparowania wody do około 20 procent zawartości. Proces przemiany cukrów zależy od enzymów, właściwości organoleptyczne i chemiczne miodu uzależniony są od surowca(spadź, nektar).
Układ rozrodczy
Matka: parzyste jajniki, kształt gruszkowaty, na grzbietowej części odwłoka, każdy jajnik zbudowany jest z 150-220 rurek jajnikowych, w których zachodzi proces dojrzewania i powstawania jaj, od jajników odchodzą jajowody, które łączą się w jajowód środkowy, który uchodzi do pochwy, pochwa rozszerza się ku tyłowi rozszerza się w worek kopulacyjny zaopatrzony w kieszonki kopulacyjne, do pochwy otwiera się także przewód zbiorniczka nasiennego, plemniki w tym zbiorniczku żyją tyle ile matka , odżywiane wydzieliną specjalnego gruczołu znajdującego się na powierzchni zbiorniczka nasiennego
Truteń: ułożony w odwłoku, 2 jądra, nasieniowody przechodzące w pęcherzyk nasienny, proces wytwarzania plemników zostaje zakończony w stadium poczwarki, oba nasieniowody łączą się z ujściem gruczołów dodatkowych tworzą przewód wytryskowy przechodzących w narząd kopulacyjny, składają z części bulwiastej i części pierzastej, podczas kopulacji narząd ten urywa się i pozostaje w drogach rodnych do momentu wyssania nasienia do jej zbiorniczka nasiennego.
Matka odbywa loty godowe raz w życiu, kopuluje z kilkoma trutniami, loty godowe młodych matek odbywają się przy bezpiecznej, słonecznej pogodzie na dużej wysokości , na loty wylatują jedynie matki młode, nieunasiennione.
GRZYBICA OTORBIELAKOWA (askosferioza, grzybica wapienna)
Zakaźna, zaraźliwa choroba czerwiu pszczelego jak i trutowego.wystepuje w calym sezonie pszczelarskim. Przyczyna: grzyb otorbielak pszczeli ( Ascosphaera apis). Grzyb rozmnaza się plciowo i bezpłciowo.w wyniku rozwoju płciowego wytwarzają się zarodniki, które są wytrzymałe na czynniki środow.: woda tem 40C-1miesiac, w plastrach:15lat. Źródłem zakażenia są martwe lub chorujące larwy oraz zanieczyszczony zarodnikami pokarm (miód i pyłek). Larwy zakażają się w okresie gdy karmione są papką miodowo-pyłkową, natomiast właściwy proces chorobowy rozwija się dopiero po zasklepieniu komórki. Grzybica ta rozpoczyna się od zamierania czerwiu trutowego, później choruje czerw pszczeli. Zarodniki po dostaniu się do przew pok kiełkują w tylnym odc jelita trawiennego larwy. Po zasklepieniu komórki grzybnia przerasta cale ciało larwy, powodując jej śmierć już w stadium larwy wyprostowanej. Zamarłe larwy ulegaja mumifikacji i przybierają barwę białą, kremową lub szarą prawie czarną. Jasne zabarwienie mumii-gdy larw uległa zakażeniu strzępkami jednej płci, ciemne zabarwienie-zakażenie strzępkami obu płci i tworzenie owocników. Przebieg:wystąpieniu sprzyja: okresowy brak pożytku, ochłodzenie gniazda, genetyczne uwarunkowana skłonność całej rodziny, narażenie na pestycydy. Grzybica objawia się obecnością zamarłych larw leżących w otwartych już komórkach plastra. W początkowym stadium choroby są to jedynie larwy przerośnięte białą puszystą grzybnią. Larwy ulegają mumifikacji i są kremowe lub ołowianoszare, nawet czarne. Larwy w żadnym stadium pośmiertnym nie przylegaja do ścian komórki i są łatwo usuwane na zewnątrz. Wyrzycane przez pszczoły są widoczne na wylotku, na ziemi przed ulem, na dnie ula. Rozpoznawanie: obecność larw zmumifikowanych, badania lab- wycinek plastra zawierający zmumifikowany czerw lub same larwy. Różnicowanie: choroba woreczkowa czerwiu.
Leczenie: usunąć plastry zawierające zmieniony czerw, oczyścić dno ula i ziemię przed wylotkiem. Nystatyna- w syropie cukrowym po uprzednim rozpuszczeniu w niewielkiej ilości alkoholu. Dawka lecznicza: 30mg na 0,5l syropu cukrowego i podaje się ją 4krotnie w odstępach 3-4 dni. Przy pierwszym podaniu spryskać plastry, pszczoły, następne dawki podaje się w podkarmiaczce. Jeżeli używa się nystatyny w drażetkach to na 0,5l syropu- 500tys jednostek subst. czynnej. Drażetkę po zdjęciu polewy miażdży się i rozpuszcza w alkoholu i dodaje do syropu.
Można stosować także kwasy org: mrówkowy 85%- 40ml na rodzine- w formie nasączonych płytek, octowy 8% 1:20 z syropem- oprysk co 4-5 dni, askorbinowy 1,25%-oprysk, sorbowy 5%, cytrynowy 0,3-0,4%-oprysk. W uporczywych przypadkach niezbęna jest wymiana matki- na niespokrewnioną-z rodziny wolnej od grzybicy.
Grzybica charakt się możliwością nawrotów w ciągu sezonu.
Plastry z zamarłym czerwiem- do przetopienia, plastry bez zapasów i bez czerwiu- dezynf formaliną 4%-24h-potem przemyć wodą i suszyc na słońcu. Ula, ramki, sprzęt drewniany- opalanie płomieniem.
CHOROBA ROZTOCZOWA - AKARAPIDOZA
To choroba pasożytnicza pszczół dorosłych, charakt się długim okresem utajonego przebiegu. Przyczyna: roztocz: Acarapis woodi Rennie - świdraczek pszczeli. Rodzina: Tarsonemidae. Samica jest większa i ma tchawki. Narządy gebowe typu kłującego. Ślina zawiera substancję rozpuszczającą chitynę. Nie ma oczu, ale ma szczecinki na odnóżach. Cykl rozwojowy roztocza przebiega w pierwszej parze tchawek pszczoły-możliwy jest u młodych pszczół do 10go dnia życia, u których włoski otaczające wejście do przetchlinki pierwszej pary tchawek są miękkie i nie stanowią mechanicznej przeszkody dla pasożyta. U starszych pszczół roztocze lokalizują się u nasady skrzydeł. Roztocz odżywia się wyłącznie hemolimfą pszczoły, pobierając ją przez nakłucie ściany tchawki lub pancerza chitynowego. Młoda zapłodniona samica roztocza wnikająca do pierwszej pary tchawek składa kilka jaj. Z jaj po 3-4 dniach wylęgają się larwy mające 3 pary odnóży i aparat gębowy ssąco kłujący. Larwy-w nimfy-w dorosłe roztocza. Całkowity cykl rozwojowy trwa 14dni. Wkrótce po powstaniu osobników dorosłych nastepuje kopulacja, samce po niej giną, młode zapłodnione samice wydostają się przez przetchlinkę na powierzchnię ciała pszczoły, przyczepiają się do jej włosków w tzw pozycji wyczekiwania i usiłują przedostać się na nowego żywiciela. Roztocze którym w ciągu kilku godzin nie uda się przedostać na nowego żywiciela giną z głodu i spadają z ciała pszczoły. Poza organizmem pszczoły roztocz nie jest zdolny do przeżycia, z tego powodu czerw, plastry, ule, sprzęt- nie przyczyniają się do rozprzestrzeniania choroby. Choroba rozprzestrzenia się za pośrednictwem żywych robotnic, trutni, matek, przy rabunkach, wędrujących rojów. OBJAWY: najlepiej widoczne przy pierwszych wiosennych oblotach. Chore pszczoły: niezdolne do lotu i samolotowe ustawienia wywichnietych skrzydeł. Na dnie ula: zwiększony osyp zimowy, część skrzydeł leży oddzielnie. Do stwierdzenia choroby konieczne jest badanie mikroskopowe pierwszej pary tchwek.-pobieramy pszczoły z osypu zimowego, pobieramy próby przed pierwszym oblotem, wygarnąć z dna ula około 50 martwych pszczół- do ZHW.
Rozpoznanie: badania metoda Svobody-przecięcie tułowia tuż u nasady skrzydeł, usuwanie mięśni tułowia i to co pozostanie czyli głowa i reszta przykleja się do tekturki. We wnętrzu widoczna jest pierwsza para tchawek- zdrowe są koloru perłowo białego , chore są żółte. Podejrzane tchawki wypreparowuje się na szkiełko podstawowe w kroplę 5%kw mlekowego, przykrywa szkiełkiem i pod mikroskop-będą pasożyty.
Metoda Delfinado-Baker:umożliwia diagnostykę u pszczół świeżych lub bardzo wysuszonych. Schemat badania: ułożenie pszczoły na grzbiecie -odciecie głowy wraz z pierwszą parą odnóży- wykonanie drugiego cięcia tuż przed drugą parą odnóży, przez staw skrzydłowy-powstały w ten sposób krążek zawierający pierwszą parę tchawek oraz mięśnie tułowiowe przenosi się do probówki z 8% KOH i inkubuje 10min w łaźni wodnej-odsączone z KOH krążki przemywa się wodą i utrwala kolejno w 75% i 95% etanolu- utrwalone krążki ogląda się pod lupą stereoskopową- podejrzane tchawki wypreparowuje się na szkiełko podstawowe do kropli wody i ogląda w powiekszeniu 120x.
Leczenie :BEF( mieszanina mrówczanu etylowego i benzyny), Dimite PK, Delacan, Folbex VA, tymol-10-15g w pojemnikach zamkniętych siatką. Starsze środki: olej gorczyczny, eter metylenowy kw salicylowego.
MOŻLIWOŚCI STOSOWANIA LEKÓW U PSZCZÓŁ
Miód zaliczany jest do środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego i dlatego podlega kontroli pod względem występowania subst. niedozwolonych lub przekraczania w nim dopuszczalnych stężeń subst , które mogą być stosowane u zw i ewentualnie mogą być obecne w ściśle określonych ilościach. Wszystkie preparaty wet zostały zakwalifikowane do 4 gr ( załączników) gdzie określono wymagania dotyczące limitów pozostałości tych środków w miodzie.
Załącznik 1 - substancje czynne dla których wyznaczono maksymalne limity pozostałości czyli MRL, zawartość subst nie może być wyższa niż 0,2 mg/kg dla amityrazy i 0,1 dla kumafosu - preparaty używane do zwalczania Varroa destructror. (nie ustalono żadnych limitów dla pozostałości antybiotyków, sulfonamidów i chinolonów)
Załącznik 2 - wykaz subst dla których nie jest wymagane ustalenie MRL (uważane za bezpieczne) - flumetryna, fluwaliant, kw mlekowy, Tyrol, kamfore, olejek eukaliptusowy, kw mrówkowy, kw szczawiowy
Załącznik 3 - wykaz subst dla których został wyznaczony tymczasowy MRL ale jego oznaczenie wymaga dodatkowych badań, np cymiazol
Załącznik 4 - wykaz subst dla których nie może być ustalony MRL, w każdej ilości uznane za szkodliwe dla ludzi, chloramfenikol, nitrofurany, bromopropylat, fumagilina(stosowana w terapii choroby sporowacowej)
Konsekwencją tych wymagań jest bardzo ograniczona liczba stosowanych śr leczniczych bez obawy jego skażenia pozostałościami.
Stosowanie środ. leczniczych - droga pokarmowa - podawanie leków rozpuszczonych w syropie cukrowym lub w wodzie. Środek leczniczy pobrany w pewnej ilości przez pewną grupę pszczół szybko dociera do wszystkich dorosłych osobników dzięki zjawisku trofalaksji - to zjawisko wykorzystuje się przy stosowaniu śr warroabójczych nakrapiając pszczoły wodną zawiesiną, pszczoły oczyszczając i osuszając się wzajemnie wprowadzają do swoich org. śr leczniczy. Podawanie leków tą drogą zwiększa ryzyko skażenia miodu, ponieważ nadmiar miodu jest przez pszczoły magazynowany w plastrach.
Odymianie- sposób stosowany przy zwalczaniu Varroa destructor, z tlącego się paska bibuły lub z tlącej się tabletki wraz z dymem wydziela się środek warroabójczy, który osadza się na ciele pszczół i na drodze kontaktowej poraża znajdujące się tam pasożyty, które odpadają na dno ula. Sublimacja - jeżeli śr sublimujący, występujący pod postacią kryształów, umieszcza się wew ula, konieczne jest zasiatkowanie pojemnika, aby pszczoły nie wyniosły zawartości na zew. Zjawisko wykorzystuje się przy zwalczaniu Varroa destructor, Acarapis woodi a także przy niszczeniu szkodników suszu woskowego w magazynach pszczelarskich. Parowanie - zazwyczaj uzywany jest do tego celu kwas mrówkowy parujący ze specjalnych pojemniczków lub mat celulozowych, w wyższych stężeniach działa toksycznie dla pszczół i czerwiu. Droga kontaktowa z wykorzystaniem nośników z tworzywa sztucznego - w tym przypadku substancje warroabójcze są inkorporowane do specjalnie preparowanych nośników (pasków) z tworzyw sztucznych lub nanoszone na ich pow. Paski takie umieszcza się wew ula miedzy plastrami. Pszczoły chodząc miedzy plastrami na swoich odnóżach roznoszą lek w całym środowisku ulowym.
NOSEMOZA - CHOROBA SPOROWCOWA - etiologia, patogeneza, diag.
Jest to choroba pasożytnicza pszczół dorosłych, często notowana w pasiekach na terenie całego kraju. Powoduje znaczne straty ekonomiczne głownie poprzez obniżenie produkcyjności o 25-30%.
Etiologia - pierwotniak Nosema Apis. Cykl rozwojowy przebiega w nabłonku jelita środkowego pszczoły.
Patogeneza - Spory wypelniają komórkę powodując jej zniszczenie i rozpad, wydalane są z kałem. Powodują upośledzenie trawienia i wchłaniania. Chorują głównie pszczoły stare, najczęściej wczesną wiosną. Wtórne zakażenie - poidło zanieczyszczone kałem, brak higieny w pasiece - chora matka.
Przebieg - postać utajona: znaczny ubytek pszczół po zimie, wolniejszy rozwój. Postać jawna: pełzające pszczoły z pełnymi odwłokami, plamy kału na przedniej ścianie ula, deseczce wylotowej, po otwarciu nieprzyjemny zapach.
Diagnostyka: Pobieramy pszczoły z osypu zimowego, z ziemi lub wylotka, 50 szt. W pudełku po zapałkach. Nr ula, nazwisko i adres właściciela. Do ZHW wysyłamy - pracownia chorób pszczół. Badanie - roztarcie odwłoków z niewielką ilością wody. Widoczne pod mikroskopem owalne spory pasożyta Badanie przyżyciowe matki - badanie kału roztartego z niewielką ilością wody
INWAZJA MAŁEGO CHRZĄSZCZA Aethina Temida murray
Jest pospolitym szkodnikiem w koloniach podgatunku pszczoły miodnej u apis melliferi,
Występowanie - Afryka, Kanada, USA, portugalia
Inwazja małego chrząszcza podlega obowiązkowi notyfikacji
Spłaszczone ciało, wydłużony kształt, 5-7 mm, jasno brązowe do czarnej barwy, charakterystyczne czułki o maczugowatym kształcie, samica żyje 6 mcy
Samice po wniknięciu do wnętrza ula składają na plastrach perłowo białe jaja w postaci nieregularnej masy, ok. 1000 jaj, wylegają się larwy które po 10-12 dniach zerowania osiągają stadium przedpoczwarki, opuszczają one ul, zagrzebują się w ziemi na gł 10 cm, , 3-4 tyg stadium poczwarki, postacie imago wychodzą z ziemi i przedostają się do nowych uli samica osiąga dojrzałość ok. tyg po przepoczwarzeniu. Postacie imago i larwy odżywiają się jajami, czerwiem, pyłkiem, miodem i włoszczyną, zanieczyszczony ich odchodami miód szybko fermentuje, wycieka z plastrów wydzielając zapach zepsutych pomarańczy, w takim ulu ustaje czerwienie się matki, pszczoły nie chcą obsiadać plastrów, opuszczają ul.
Może zerować i rozmnażać się na owocach tropikalnych.
Zwalczanie - w usa preparaty zawierające kumafos, a glebę wokół ula odkaza się prep z permetryną, w zapobieganiu dużą rolę odgrywa przestrzeganie kontroli snitarnej w odniesieniu do obrotu międzynarodowego matek pszczelich i tzw pakietów pszczół, oraz Pr pszczelich.
ZGNILEC EUROPEJSKI (etiologia i patogeneza i zwalczanie) ODKAŻANIE W PASIECE( zgnilec amerykański , zgnilec europejski, grzybica otorbielakowa, nosemoza)
ETIOLOGIA:
Izolowano kilka drobnoustrojów: Bacillus alvei, Melissococus pluton, B.laterosporus, B.lanceolatus, B. gracilesporus. Inaczej Kiślica. Choroba zaraźliwa, uzależniona w dużym stopniu od czynników środowiskowych.. Drobnoustroje wytwarzają przetrwalniki, które zachowują żywotność w miodzie nawet do 1,5 roku.
PATOGENEZA:
Drobnoustroje dostają się do organizmu larwy droga alimentarną. Namnażają się w komórkach nabłonkowych jelita nie przenikając do tkanek. Zakażenie nie kończy się posocznicą. Larwy zaczynają chorować w 4-5 dniu życia, a więc po zmianie pokarmu. Częśc larw przeżywa, ale wraz z kałem wydalają ogromne ilości zarazków, roznoszonych następnie przez pszczoły czyścicielki i karmicielki. Do wystąpienia choroby przyczyniają się gwałtowne spadki temperatury przy równoczesnym braku pokarmu, zbyt obszerne gniazdo. W I stadium choroby zakażeniu ulegają larwy młodsze, przed zasklepieniem: przezroczystość oskórka z prześwitującymi koloniami bakterii. Larwa zmienia swą pozycje ze zwiniętej na wyprostowaną, wreszcie zamiera. (woń sfermentowanych owoców).
Druga postać dotyczy czerwiu zasklepionego , który zamierając zmienia się w bezkształtną masę koloru brudnożółtego, ciemniejącą. Masa ta ma budowę śluzowatą, ale nie daje się wyciągnąć jak w zgnilcu amerykańskim. Woń padliny z Ula(Postać cuchnąca)- prowadzi do zagłady rodziny.
Rozpoznanie- badanie bakteriologiczne.
ZWALCZANIE:
Zapobieganie opiera się na:
utrzymujemy tylko silne rodziny
dostosowanie gniazda do siły rodziny
ostrożne stosowanie podkarmiana na siłę
wiosną nie robić przeglądów zbyt często żeby nie ochłodzić ula
eliminować matki z rodzin chorych
przestrzegać zasad higieny (systematyczna wymiana starych plastrów)
podlega obowiązkowi zgłaszania i zwalczania
ODKAŻANIE W PASIECE
NOSEMOZA- ul pobrudzony kałem mechanicznie oczyścić, lekko opalić zewnątrz i wewnątrz lub odkazić przez przetarcie kwasem octowym. Odkażanie plastrów posługujemy się parami kwasu octowego lodowatego.(10 plastrów- 100-150 ml kwasu octowego) przez okres 7 dni. w temperaturze 17 stopni. Następnie wietrzymy plastry. Przedmioty metalowe opalamy lub przecieramy kwasem
ZGNILEC AMERYKAŃSKI/EUROPEJSKI- ul oczyścić mechanicznie, następnie szorowanie 2% ługiem sodowym wewnątrz i zewnątrz. Po opłukaniu wodą i wysuszeniu, opalmy płomieniem lampy lutowniczej lub gazu. Ul pomalować.
Ramki gotuje się w 2% roztworze ługu sodowego po oczyszczeniu mechanicznym, najlepiej jednak spalić. Pasieczysko należy polać 20% roztworem mleka wapiennego lub posypac wapnem palonym.
GRZYBICA OTORBIELAKOWA- plastry z zamarłym czerwiem przeznacza się do przetopienia , puste można dezynfekować 4% roztworem formaliny(24h). Ul- lekkie opalenie po płomieniem lampy lutowniczej.
ZWALCZANIE INWAZJI VARROA DESTRUCTOR
1.Środki kontaktowe dymne
Apiwarol S - tabletki dymne zawierające amitraz, zabieg odymiana przeprowadzamy wieczorem, po ustaniu lotu pszczół, tlącą tabletkę wkładamy przez wylotek ula, i zamykamy go na 20 minut. Wiosną dwukrotnie w odstępie 4 dni. Najlepszy efekt u rodzin gdzie nie ma czerwiu zasklepionego, także w odymianiu diagniostycznym.
2. Środki układowe (systemiczne)
Perizin- substancja czynna to kumafos. 3,2 mg na 50 ml wody dla rodziny pszczelej. Zawiesiną polewa się pszczoły w uliczkach między ramkowych wykorzystując efekt trofalaksji. Kuracje powtarzamy po 7 dniach. Okres karencji 6 tyg. Stosowany diagnostycznie.
3.Środki kontaktowe w postaci pasków
Bayvarol- pasek syntetyczny z flumetryną, 4 paski na rodzinę, zawieszane w uliczkach, na minimum 15 dni, nie dłużej niż 6 tyg
Biovar- amitraz , stosowany po ostatnim miodobraniu, 2 paski na rodzinę, 6-8 tyg, wiosną 4 tyg
Apitraz- amitraz, j.w
* wyżej wymienionych nie stosować w okresie konsumpcyjnym
4.Inne
Formidol- mata celulozowa z otworami, nasączona 40 ml 85% kwasu mrówkowego, 4 doby, folie z maty usuwa się po 48 h, może działać toksycznie na larwy i pszczoły.
Kwas mrówkowy 60%- ze specjalnym dozownikiem zaopatrzonym w knot
Kwas szczawiowy- 3,2% roztwór w syropie cukrowym, nakrapianie pszczół w uliczkach 20-35 ml na rodzinę. Zabieg na rodzinach bez czerwiu czyli jesienią. Jeden zabieg w temp powyżej 0.
Tymol - charakterystyczny zapach, stosowany w postaci czystej, czas działania 4-6 tyg.
ZASADY BADANIA PASIEKI I POBIERANIE PRÓB DO BADAŃ LAB.
Dobre zabezpieczenie przed pożądleniem
przygotować narzędzia, opakowania do pobierania prób
najpierw obserwujemy loty i prace pszczół, obserwujemy przednią część ula i ziemię
zwracamy uwagę na zapach wydobywający się z ula
wszystkie podejrzane rodziny znakuje się kredą
przegląd ula przeprowadza sam właściciel w asyście lekarza
po otwarciu ula jeszcze raz zwracamy uwagę na zapach, obecność pasożytów, określamy ilość plastrów.
Każdy plaster poddajemy szczegółowym oględzinom zwracając uwagę na czerw zasklepiony i niezasklepiony.( barwa, rozmieszczenie-zwarty, rozstrzelony)
w przypadku zauważenia zmian w czerwiu pobiera się próbkę w postaci wyciętego plastra 10x10 pakujemy w półprzepuszczalny papier i oznakowujemy numerem ula, każdorazowa dezynfekcja noża przez opalanie
pszczoły pobiera się do pudełek zwykle po zapałkach w ilości ok 50 sztuk, najcenniejsze pszczoły z osypu zimowego
przy podejrzeniu zatrucia 250 mg pszczół pakowanych w tekturowe lub papierowe opakowanie z dostępem powietzra
Ostateczna diagnoza po otrzymaniu wyników badań lab.
PRACA W PASIECE
ULE I SPRZĘT
- ul ramowy:drewniana skrzynia pokryta daszkiem i ustawiona na specjalnym stojaku. Wewnątrz są zawieszone ramki, w których pszczoły budują plastry. W jednej ze ścian jest wylotek. Poniżej przymocowany jest pomost-deseczka wylotowa, ułatwia wlatywanie i wylatywanie z ula. Dno ula to dennica. Liczba i wielkość ramek w zależności od typu ula: ul Dadanta: wymiar ramki 43,5x30cm, ul wielkopolski 36x26cm, ul warszawski poszerzany 30x43,4, ul warszawski zwykły 24x 43,5cm. W typach uli wyróżnia się także ule stojaki, tzn ule, w których powiększenie pojemności uzyskuje się przez dodanie poszczególnych korpusów pionowo w górę oraz ule leżaki, powiększenie w pozycji poziomej. Zasadniczą częścią ula jest część gniazdowa. W ulach stojakach gniazdo może się mieścić w jednym lub kilku korpusach, stosownie do siły rodziny. W części gniazdowej znajduje się matka oraz wychowywany jest czerw. Nadstawka to część ula, która jest nastawiana na korpus gniazdowy i w okresie obfitego pożytku mieści plastry z miodem. Od części gniazdowej nadstawka jest oddzielona tzw kratą ogrodową, przez oczka której nie mogą przejść trutnie ani matka. W zależności od ustawienia plastrów w ulu w stosunku do wylotka- wyróżnia się zabudowę ciepłą lub zimną. Przy zabudowie ciepłej plastry ustawione sa równolegle do ściany z wylotkiem, a przy zabudowie zimnej- pod kątem prostym w stosunku do wylotka. Stałe wymiary które muszą być w ulu zachowane: odległość między plastrami, tzw uliczka: 12,5mm/ odl między boczną ścianą ula a boczną listewką ramki:7,5-8mm/ odl między dnem ula a dolną listewką ramki:20-22mm/ odl między górną beleczką dolnego korpusu a dolną beleczką ramek górnego korpusu czy nadstawki: 10mm.
W naszym klimacie uzywa się uli o przynajmniej dwóch podwójnych ścianach. Ponieważ w zimie, wiosną i jesienią rodzina pszczela nie zajmuje całej pojemności ula wolne przestrzenia wypełnia się matami ocieplającymi ze słomy. Ula wraz z rodziną pszczelą nazywa się pniem pszczelim. Miejsce, na którym ustawione są pnie pszczele to pasieczysko. W pracy pasiecznej używa się następujących narzędzi:kapelusz pszczelarki, podkurzacz czyli naczynie blaszane ze skórzanym mieszkiem, kominkiem i paleniskiem;tlące się w podkurzaczu próchno wytwarza dym działający uspokajająco na pszczoły, dłuta pasieczne, miotełka do omiatania pszczół, fartuch ochronny, rękawiczki.
PRACE SEZONOWE - PRZEDWIOŚNIE I WIOSNA
Matka rozpoczyna składanie jaj zazwyczaj pod koniec stycznia, na początku lutego, wewnątrz zimującego kłębu, w jego centralnej części. W tym okresie pszczoły muszą wokół czerwiu wytworzyć temp 35C. Jest to najtrudniejszy okres dla pszczół w ciągu całego sezony. Kiedy tem zewnętrzna podnosi się do 10-12C, pszczoły dokonują pierwszych oblotów wiosennych. Mają one na celu oczyszczenie jelita prostego z kału. Bardzo ważna jest obserwacja rodzin w czasie pierwszego oblotu, ponieważ nawet bez otwierania ula pszczelarz może zorientować się w stanie rodzin i zauważyć chorobę. Leniwe loty, rozchodzenie się pszczół po ścianie ula, pełzaniepo ziemi przed ulem-mogą świadczyć np.o stracie matki lub chorobie w rodzinie. Loty energiczne, choć trwające krótko, są typowe dla rodzin silnych, które dobrze przezimowały. Jeżeli rodzina nie oblatuje, trzeba skontrolować wnętrze ula. Zazwyczaj jest to rodzina która zginęła w ciągu zimy. Taki ul należy natychmiast szczelnie zamknąć i usunąc z pasieczyska. Pszczoły w następnych dniach oczyszczają dno ula z zamarłych, poszukują roślin, przynoszą wodę. Pierwszy przegląd rodziny przeprowadza się pobieżnie, ustalając tylko stan zapasów, obecność matki, zmniejszając gniazdo. Po ustaleniu się pogody, w ciepły bezwietrzny dzień, kiedy temp w cieniu wynosi nie mniej niż 15C, przeprowadza się główny przegląd pni, ustalając dokładnie siłę rodzin, tzn. liczbę plastrów obsiadanych przez pszczoły i liczbę plastrów z czerwiem. Rodzina silna obsiada 6 plastrów i na 3-4 jest czerw. Jakość matki ocenia się na podstawie wyglądu i ułożenia czerwiu. Czerw nieregularnie ułożony, tzn. czerw rozstrzelony, świadczy o wadliwej lub starej matce. Obecność wyłącznie czerwiu trutowego lub brak czerwiu, są dowodem obecności w rodzinie matki trutowej. Brak czerwiu w tym okresie jest dowodem utracenia matki. Rodziny bez matki należy połączyć. W miarę ocieplania się liczebność rodzin wzrasta. Konieczne jest w tym czasie poszerzanie gniazda przez dodawanie plastrów. Okres wiosennego rozwoju rodzin dizeli się na dwa etapy: w pierwszym następuje wymiana starych, wymierających naturalnie pszczół na pszczoły młode. W drugim etapie następuje szybki wzrost siły rodzin zależny od liczby wygryzających się pszczół. Ten etap kończy się zazwyczaj w połowie maja, kiedy w rodzinie zaczyna się wzmożone wydzielanie wosku. Od tego momentu można podawać pszczołom ramki z węzą.
LATO
Z nastaniem obfitego pożytku trzeba zapewnić pszczołom miejsce do składania nektaru. Na zmagazynowanie 1kg nektaru potrzeba 3 x większej powierzchni plastra aniżeli dla 1kg miodu. Powększenie pojemności ula odbywa się przez dostawienie korpusów lub plastrów . zazwyczaj część ula przeznaczoną do magazynowania miodu oddziela się od reszty gniazda kratą ogrodową. Rodziny które wykazują chęć do rojenia , przede wszystkim przystępują do budowy mateczników. Kiedy pierwszy matecznik jest już zasklepiony, stara matka z częścią pszczół wylatuje z ula. Ten pierwszy rój nazywamy pierwakiem. Rodzina może wydać kilka rojów. Z tymi następny,mi rojami wylatują matki młode, nieunasiennione. Rój pierwak ze starą matką osiada nisko na gałęzi drzewa, nie odlatujedaleko od pasieki. Roje z młodymi matkami osadzają się zazwyczaj wysoko i zdradzają chęć do wędrówki. Rój wiszący na gałęzi zbiera się do rojnicy po uprzednim skropleniu go wodą. Rojnicę z pszczołami pozostawia się przez kilka h w chłodnym, ciemnym pomieszczeniu, następnie wyrojone pszczoły osadza się w ulu na ramkach z węzą. Pszczoły takie bardzo energicznie odbudowują plastry.
MIODOBRANIE
Okres masowego zakwitania roślin nazywa się okresem głównego pożytku. W tym czasie pszczoły w gnieździe i kondygnacjach nadstawkowych gromadzą duże ilości miodu. Pod koniec głównego pożytku przeprowadza się miodobranie. Pozyskiwanie miodu odbywa się w miodarkach lub wirówkach do miodu. Plastry przeznaczone do odwirowania nie mogą zawierać czerwiu, a miód musi być dojrzały. Zasklepy na miodzie zdejmuje się za pomocą widelca lub ścina nożem. Miód po odwirowaniu musi być odcedzony, a następnie zlany do szczelnie zamykanych pojemnikó. Nie wolno miodu przechowywać w naczyniach aluminiowych, cynkowanych. Po głownym pożytku przeprowadza się zazwyczaj wymianę matki. Wymienia się matki starsze, słabo czerwiące. Nowa matka może być wprowadzona dopiero w kilka h po usunięciu starej. Matkę podaje się w klateczce tak zabezpieczonej, aby pszczoły nie miały do niej natychmiastowego dostępu.
OKRES JESIENNO-ZIMOWY
W Polsce okres głównego pożytku kończy się ok. 20go lipca. W tym czasie spada tempo czerwienia matki, a tym samym liczebność rodzin się zmniejsza. Pod koniec lipca pszczoły zaczynają wypędzać trutnie. W tym okresie trzeba dbać o to aby matki nie zaprzestały czerwienia. Stosuje się tzw.podkarmianie pobudzające. Pszczoły pochodzące z sierpniowego czerwienia matki wchodzą w skład zimującej rodziny. Ok. 25go sierpnia należy przystąpić do podkarmiania pszczół na zimę. Wczesne rozpoczęcie jesiennego podkarmiania gwarantuje że przy przerabianiu syropu na zapasy zimowe biorą udział stare pszczoły, które giną w jesieni śmiercią naturalną i nie tworzą kłębu zimowego. W ten sposób w skład rodziny zimującej wchodzą młode, niewyeksploatowane pszczoły, których liczba i kondycja decydują o wiosennym rozwoju rodziny w następnym sezonie. Podkarmianie na zimę należy zakończyc ok.15-20go września. W jesiennym podkarmianiu na rodzinę przeznacza się ok. 10-12kg cukru. Cukier podaje się w gęstym roztworze 2:1 wody. Podaje się go w podkarmiaczkach. Należy w tym okresie ścieśnić gniazdo, dostosowując liczbę plastrów do siły rodziny. Po zakończeniu podkarmiania przeprowadza się jeszcze raz szczegółowy przegląd, żeby ustalić czy ilość zapasów na zimę jest wystarczająca. W połowie września matki przestają się czerwić a ostatnie pszczoły wygryzają się z końcem września i na początku października. Loty pszczół stopniowo ustają, a w ciepłe jesienne dni pszczoły wylatują z uli w celu oddania odchodów. Przestają też stróżować na wylotku. W chłodne dni opuszczają skrajne plastry i skupiają się w środkowej części gniazda. Ciasno skupione pszczoły tworzą kłąb zimowy. Kłąb ma kształt nieco spłaszczonej kuli, poprzedzielanej plastrami. W okresie kiedy w gnieździe nie ma czerwiu, tam wewnątrz kłębu, w miejscu gdzie znajduje się matka wynosi 17C, natomiast w zewnętrznej części kłębu spada do 10C. Robotnice siedzące na skraju kłębu przesuwają się bliżej ciepłego centrum, gdy temp. ich ciała obniża się. Ich miejsce zajmują pszczoły o wyższej temp. ciała.
ZASADY OBCHODZENIA SIĘ Z PSZCZOŁAMI I PRACY
- umyć ręce mydłem
- odpowiedni strój (biały fartuch, kapelusz pszczelarski. Zabezpieczyć rękawy i nogawki)
- nie wolno prowadzić przeglądów bez podkurzacza
- wybrać odpowiednią porę: popołudnie - pszczoły pracują poza ulem
- czynności prowadzić spokojnie, opanowanie
- przygotować sprzęt, plan i cel działania
- przeglądanie plastrów nad otwartym ulem
- nie upuszczać plastra i nie gnieść pszczół podczas manipulacji w obrębie gniazda
Wywiad lekarski:
Jak często przeglądy?
Czy pasieka była przeglądana i przez kogo?
Skąd nabywane matki?
Czy kupował, sprzedawał, odstąpił roje, matki komu i kiedy?
Czy ule i narzędzia są nowe/używane i skąd?
Czy do odwirowywania miodu używa własnej czy pożyczonej wirówki?
W zal. Od pory roku:
Jak pasieka przezimowala - jak duze wiosenne straty
Jaki przebieg miał pierwszy oblot wiosenny
Jakiego rodzaju pokarm - zapasy zimowe
Czy w okresie objawów stosowane były środki ochrony roślin
Czy w krytycznym okresie nie było gwałtownych spadków temperatury
WARROZA (Warrosis opium)
Występuje na całym świecie oprócz Australii
Etiologia:
Roztocz ( Varroa jacobsoni) o dużych wymiarach, samica 1,0 - 1,77x 1,5- 1,99, znacznie większa od samca, samica jest grzbietowo- brzusznie spłaszczona , ma czerwonobrunatne zabarwienie, samiec jest kulisty o szarobiałym zabarwieniu, spotyka się go jedynie na zasklepionym czerwiu lub krótko po wygryzieniu pszczoły. Narządy gębowe są typu ssąco-kłującego. Cykl rozwojowy odbywa się w zasklepionym czerwiu, zarówno pszczelim, jak i trutowym, do komórki z czerwiem tuż przed zasklepieniem wchodzi samica roztocza, składa kilka jaj 2-5, pierwsze jajo jest nie zapłodnione, i powstaje osobnik męski, samiec po kopulacji ginie. Nie wszystkie potomne osobniki żeńskie uzyskują dojrzałość i zostają zapłodnione. Samice roztocza wraz z wygryzającą się pszczoła opuszczają komórke, przechodzą na dorosłe pszczoły, na których przebywają pewien okres 14dni, nastepnie wnika do kolejnych komórek czerwiu w celu odbycia cyklu rozwojowego. Nie zapłodniona samica także wchodzi do komórek z czeriem, by złożyć tylko jedno jajo z samcem, który ją potem zapładnia.
Roztocz ten oznacza się znaczną ruchliwością, swobodnie porusza się po plastrach i między pszczołami, ścianie i dnie ula. Jest wytrzymała na brak pokarmu. Pasożyt wykazuje wrażliwość na promienie słoneczne i wysoką temperaturę.
Utrudnia latanie, zaburza rozwój czerwiu i metamorfozie(skrócenie, niedorozwój odwłoka, skrzydeł, odnóży, aparatu), pszczoły takie są usuwane.
Choroba szerzy się za pośrednictwem pszczół błądzących, rabujących, zalatujących trutni, wędrujących rojów, za pośrednictwem zabiegów hodowlanych, nie zabezpieczone ule przed inwazją roztoczy, na dalsze szerzenie przy wędrówkach pszczół na oddalone pożytki, lub z matkami przesyłanymi do innych hodowli.
METODY OCENY STOPNIA INWAZJI
V. Destructor: Obserwacja pszczół. Stwierdzenie obecności pasożytów na powłokach ciała pszczół, skróconych odwłoków i deformacji rozwojowych świadczy o około 10% porażeniu rodziny (od 2 do 6 tys pasożytów). Jeśli jest wiosna to leczenie należy przeprowadzić natychmiast.
Badanie osypów zimowych. Pobiera się osyp z dennic lub wkładek dennicowych. Osyp oglądamy przy pomocy lupy. Kilkanaście - porażenie niskie, kilkadziesiąt - średnie, powyżej 100 - wysokie. Leczyć jak najszybciej
Czerw trutowy: odsklepienie min. 100 komórek i policzenie pasożytów na czerwiu i w komórkach. Ekstensywność do 5 % - porażenie niskie, powyżej 25% - zagrożenie rodziny.
Okresowe badania liczby pasożytów wykonuje się u 20% rodzin w pasiece. Do badania pobiera się 250-300 pszczół plastra z czerwiem niezasklepionym i zamraża. Po rozmrożeniu pszczoły wytrząsa się z wodą i cedzi przez sita.