PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE

113. Organy państwa uczestniczące w stosunkach międzynarodowych

Organy występujące w imieniu państwa możemy podzielić na:

• Organy wewnętrzne

• Głowa państwa - przywileje i immunitety osobiste, szczególnie nietykalność osobista (razem z członkami rodziny i osobami towarzyszącymi

• Szef rządu - przywileje i immunitety osobiste

• Minister spraw zagranicznych - przywileje i immunitety osobiste

• Organy zewnętrzne - mają siedziby poza granicami państwa.

• przedstawicielstwa dyplomatyczne w innych państwach - upoważnione są do działania w imieniu państwa wysyłającego we wszystkich dziedzinach, przede wszystkim w sprawach politycznych

• przedstawicielstwa konsularne - ich kompetencje ograniczone są do pewnych dziedzin i nie sprawują generalnej funkcji przedstawicielskiej

• inne organy zagraniczne o specjalnym statusie

• misje przy niektórych organizacjach międzynarodowych (np. ONZ)

Wymienione organy mają charakter stały. Oprócz nich państwa wysyłają także misje specjalne do innych państw, organizacji międzynarodowych i na konferencje międzynarodowe. Ich mandat jest czasowo ograniczony, zwykle do spełnienia określonego zadania.

114 Źródła prawa dyplomatycznego.

• Regulamin Wiedeński z 1815 - dotyczy stopni pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych, uzupełniony Protokołem Akwizgrańskim

• 1961 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych

• Pierwsza kodyfikacja tego typu w skali światowej, stronami 179 państw. Nie uchyliła obowiązującego prawa zwyczajowego

• 1963 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych

• 1969- Konwencja Wiedeńska o misjach specjalnych

• 1975 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach państw z organizacjami międzynarodowymi

115. Prawo legacji.

Czynne prawo legacji - prawo wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych

Bierne prawo legacji - prawo przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych

Wszystkie państwa posiadają czynne i bierne prawo legacji, korzysta z nich także Stolica Apostolska

116. Ustanowienie stosunków dyplomatycznych

Prawo legacji nie implikuje konieczności ustanowienia stosunków dyplomatycznych, gdyż nawiązywanie i utrzymywanie tych stosunków zależy od zgody zainteresowanych państw. Także uznanie państwa nie pociąga za sobą konieczności równoczesnego utrzymywania z nim stosunków dyplomatycznych.

Zerwanie stosunków dyplomatycznych może być reakcja na postępowanie ocenianie jako poważne naruszenie praw, interesów lub godności państwa, kiedy państwo przyjmujące nie zapewnia misji warunków normalnego wykonywania funkcji i jej bezpieczeństwa. Zerwanie stosunków dyplomatycznych może nastąpić w wyniku aktu jednostronnego

117.Funkcje misji dyplomatycznej.

Misja dyplomatyczna jest stałym organem państwa wysyłającego, mającym swoją siedzibę w państwie przyjmującym. Na czele misji stoi szef.

Funkcje:

• Reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym

• Ochrona w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, w granica ustalonych przez prawo międzynarodowe

• Prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego

• Zaznajamianie się wszystkimi legalnymi sposobami z warunkami panującymi w państwie przyjmującym i rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz zdawanie z tego sprawozdań rządowi państwa wysyłającego

• Popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a państwem przyjmującym

118. Akredytacja szefa misji dyplomatycznej.

Akredytacja (z franc. accréditer - "upełnomocnić")

• postępowanie, w którym upoważniona jednostka wydaje formalne potwierdzenie, w którym oświadcza, że organizacja lub osoba są kompetentne do wykonywania określonych zadań. W Polsce upoważnioną jednostką akredytującą jest Polskie Centrum Akredytacji

• ustanowienie jakiejś osoby szefem misji dyplomatycznej przy głowie państwa przyjmującego lub ministra spraw zagranicznych, lub też organizacji międzynarodowej.

• oficjalne uznanie przedstawiciela dyplomatycznego (nie tylko szefa misji, ale także członka personelu dyplomatycznego) państwa wysyłającego za pełniącego swoje funkcje w państwie przyjmującym

119. Klasy szefów misji i sprawa procedencji.

W myśl artykułu 14 Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. szefowie misji dyplomatycznych dzielą się na trzy klasy:

• ambasadorów i nuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw, oraz innych szefów misji równorzędnego stopnia;

• posłów, ministrów i internuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw;

• chargé d'affaires, akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych.

Państwa uzgadniają między sobą klasę, do której powinni należeć szefowie ich misji, przy czym obowiązuje zasada wzajemności (raczej nie spotyka się sytuacji, gdy państwo X wysyła do państwa Y ambasadora, a państwo Y do państwa X posła).

Zagadnienie procedencji (pierwszeństwa)

W Regulaminie Wiedeńskim przyjęto, ze w ramach tej samej klasy pierwszeństwo ustala się według starszeństwa w pełnieniu misji, tzn. od daty urzędowego zawiadomienia o przybyciu do państwa przyjmującego

Zasadę tę utrzymała z niewielką modyfikacją Konwencja Wiedeńska.

Szefowie misji korzystają z pierwszeństwa w obrębie swojej klasy zgodnie z kolejnością dat i godzin objęcia funkcji

W niektórych państwach katolickich pierwszeństwo tradycyjnie przysługiwało przedstawicielom papieża. Konwencja Wiedeńska to potwierdziła

120. Personel misji dyplomatycznej.

Dzieli się na trzy grupy:

Personel dyplomatyczny - najbardziej uprzywilejowana sytuacja prawna, korzystają z pełnych przywilejów dyplomatycznych. Obejmuje radców, sekretarzy oraz attachés

Personel administracyjny i techniczny - podobnie jw., zalicza się do niego personel kancelaryjny (kierownik kancelarii, tłumacze, lekarze, radiotelegrafiści )

Personel służby - tylko ograniczone przywileje i immunitety (kierowcy, gońcy, służba)

121.Przywileje i immunitety dyplomatyczne - pojęcie, uzasadnienie

• Pojęcie

Przywileje i immunitety przysługują członkom misji, a zwłaszcza jej szefowi i personelowi dyplomatycznemu. Terminy te nie są bliżej definiowane. Konwencja wiedeńska stanowiąc o tych pojęciach nie przeprowadza między nimi żadnego rozróżnienia.

Wg M. Gąsiorowskiego termin „przywilej” jest szerszy, gdyż każdy immunitet można uznać za przywilej, a nie każdy przywilej za immunitet (np. prawo wywieszenia flagi na budynku przedstawicielstwa). Immunitet ma charakter negatywny i oznacza uwolnienie od czegoś, czemu inni podlegają, natomiast przywilej ma charakter pozytywny i oznacza prawo korzystania z czegoś, co innym nie przysługuje. Rozróżnienie to jest jednak niezupełnie ostre i trudno je rozróżniać, więc przyjęło się uważać je za tożsame.

1. Uzasadnienie

Konieczne jest stworzenie sytuacji prawnej, w której członkowie misji (zwłaszcza szef i personel dyplomatyczny) mogliby wypełniać swoje zadania bez przeszkód, z poczuciem pełnego bezpieczeństwa osobistego i niezależności działania. Uzasadnieniem jest więc zapewnienie swobodnego wykonywania funkcji. Jest to zgodne z interesem wszystkich państw.

122.Przywileje i immunitety misji

Przywileje i immunitety dzielimy na: rzeczowe - przysługujące misji dyplomatycznej i osobowe - przysługujące członkom personelu misji.

Do przywilejów i immunitetów rzeczowych zaliczamy:

• prawo używania flagi i godła na pomieszczeniach misji dyplomatycznej,

• nietykalność pomieszczeń misji, jej archiwów, dokumentacji i korespondencji urzędowej

• zwolnienie od podatków i opłat

• swobodę porozumiewania się

123.Przywileje i immunitety osobowe członków misji

Jeżeli chodzi o przywileje i immunitety osobowe, tzn. przysługujące poszczególnym osobom, to należy określić:

• ich treść (zakres przedmiotowy)

• zakres podmiotowy (osobowy)

• zakres czasowy (od kiedy do kiedy obowiązują)

• zakres terytorialny (na terytorium jakich państw obowiązują)

Treść:

Nietykalność osobista - dwa rodzaje obowiązków państwa przyjmującego:

• zakaz stosowania przymusu w jakiejkolwiek formie (naruszenia godności, obraza, etc., aresztowania)

• zapewnienie należytej ochrony osobistej

Immunitet jurysdykcyjny w sprawach:

• Karnych - sąd karny w razie ustalenia, że sprawa dotyczy osoby korzystającej z immunitetów dyplomatycznych, z urzędu musi stwierdzić swoją niewłaściwość i postępowanie umorzyć. Można go co najwyżej uznać za persona non grata i zażądać jego odwołania. Immunitet w państwie przyjmującym nie uchyla w stosunku do niego jurysdykcji państwa wysyłającego.

• Cywilnych - dotyczy wszystkich spraw, w których mógłby być stroną, zarówno z tytułu działalności urzędowej, jak prywatnej. Aby bronić obywateli państwa przyjmującego, immunitet ten jest ograniczony przez:

• powództwa dotyczące nieruchomości na terenie państwa przyjmującego

• powództwa dotyczące spadkobrania, w którym przedstawiciel występuje jako osoba prywatna

• powództwa dotyczące działalności zawodowej lub handlowej poza funkcjami urzędowymi

• Administracyjnych - niepodleganie jurysdykcji policyjnej. Zwalnia z przestrzegania przepisów administracyjnych i porządkowych (nie można mu np. dać mandatu). Można go uznać za persona non grata.

Zakres podmiotowy

1. Szefowie misji

2. Członkowie personelu dyplomatycznego

3. Członkowie ich rodzin (o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego)

Zakres czasowy

Obowiązuje od chwili wjazdu na terytorium państwa przyjmującego, albo (jeśli się już na nim znajduje) od chwili notyfikacji jej nominacji władzom. Wygasa z chwilą opuszczenia terytorium, lub zerwania stosunków dyplomatycznych i wybuchu konfliktu zbrojnego.

Persona non grata, która nie opuściła terytorium państwa przyjmującego, w terminie zaproponowanym przez to państwo, może przestać być uznawana za członka misji.

W odniesieniu do czynności urzędowych członka misji, immunitet ma charakter trwały - trwa również po zakończeniu jego funkcji jako członka misji.

Zakres terytorialny

Terytorium państwa przyjmującego; zgodnie z praktyką również terytorium państw trzecich jeżeli przebywają tam urzędowo. Nie dotyczy to członków personelu administracyjnego i technicznego

124.Zakończenie misji dyplomatycznej

Wg K. Libery, zakończenie misji dyplomatycznej może nastąpić z przyczyn, które można ująć w cztery grupy, z tym że każda grupa obejmuje kilka przypadków.

• Z inicjatywy samego przedstawiciela dyplomatycznego (prośba o odwołanie lub podanie się do dymisji).

• Z woli państwa wysyłającego (odwołanie)

• Z woli państwa przyjmującego (uznanie za persona non grata)

• Na skutek wypadków losowych lub powstania okoliczności zewnętrznych, uniemożliwiających dalsze istnienie obrotu dyplomatycznego (śmierć, zerwanie stosunków dyplomatycznych, wskutek wybuchu wojny, utrata bytu niepodległościowego)

Z podobnych przyczyn następujące zakończenie funkcji członka personelu misji nie posiadającego statusu dyplomatycznego.

125.Misje specjalne

To jednorazowe misje wysyłane w konkretnych celach specjalnych np. na otwarcie czegoś, na ślub monarchy, na pogrzeb dostojnika itp.

Były one pierwotną i najstarszą formą dyplomacji - doraźne i krótkotrwałe reprezentujące państwa wysyłające, które przez tysiąclecia były jedyną formą dyplomatycznych kontaktów między państwami. Biblia wspomina już o wielu doraźnych misjach wysokiej rangi, wśród nich np. o przybyciu w X w p.n.e. królowej Szeby (Saby) do króla Izraela Salomona. Pewną stabilność form osiągają stosunki dyplomatyczne w starożytnej Grecji, gdzie państwa-miasta tak często wymieniały misje specjalne, że w w p.n.e. nabrały one niemal charakteru stałych stosunków dyplomatycznych.

• 126.Reprezentacja państw w organizacjach międzynarodowych

W XX wieku pojawiły się stałe przedstawicielstwa państw członkowskich przy organizacjach międzynarodowych. Po drugiej wojnie światowej instytucja stałych przedstawicielstw rozpowszechniła się.

Istnieją one m.in.

W siedzibie ONZ w Nowym Jorku, biurze ONZ w Genewie, przy organizacjach wyspecjalizowanych( IMO w Londynie, UNESCO w Paryżu, FAO w Rzymie, IACO w Montrealu) Organizacjach regionalnych (OPA , Liga Państw Arabskich, Unia Europejska)

Polska posiada przedstawicielstwa przy:

• Radzie Europy w Strasburgu

• Unii Europejskiej w Brukseli

• NATO w Brukseli

• OBWE w Wiedniu

• ONZ w Nowym Jorku

• Biurach ONZ w Genewie i Wiedniu

• OECD

• UNESCO w Paryżu

W 1975 uchwalono konwencję o reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami międzynarodowymi o charakterze uniwersalnym

Cele stałych przedstawicielstw:

• Utrzymywanie stałego kontaktu z sekretarzem organizacji

• Szybkie otrzymywanie dokumentacji i informacji

• Pozwala utrzymywać stosunki i uzgadniać stanowisko z innymi państwami członkowskimi

• Prezentowanie własnego stanowiska i ochrona interesów państwa w danej organizacji

Zadania:

• Utrzymywanie więzi między państwem wysyłającym a organizacją

• Prowadzenie negocjacji z organizacją i w jej obrębie

• Zaznajamianie się z działalnością organizacji i raportowanie o niej swojemu rządowi

• 127.Źródła prawa konsularnego

1. Normy zwyczajowe

2. Dwustronne umowy konsularne (w 1999 r. Polska była związana umowami z 37 państwami): wpłynęły one na kształtowanie się norm zwyczajowych

3. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych (1963 r., weszła w życie w 1967 r., Polska ratyfikowała w 1981 r.) - lex generalis w stosunku do umów dwustronnych

4. Normy prawa wewnętrznego (regulują organizację służby konsularnej poszczególnych państw, uzupełniają i konkretyzują normy prawa międzynarodowego dotyczące sytuacji prawnej obcych placówek konsularnych i ich członków).

• 128.Ustanowienie stosunków konsularnych

Wszystkim państwom przysługuje czynne i bierne prawo konsulatu, tzn. Prawo do wysyłania i przyjmowania przedstawicieli konsularnych. Samo nawiązywanie stosunków konsularnych zależy od zgody zainteresowanych państw. Nawiązanie stosunków konsularnych implikuje zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych. Natomiast zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą ipso facto zerwania stosunków konsularnych.

Ustanowienie urzędu konsularnego może nastąpić jedynie za zgodą państwa przyjmującego. Musi określać siedzibę, klasę oraz okręg konsularny. Można ustanowić kilka urzędów konsularnych w jednym państwie. Obok stolicy przeważnie ustanawia się je w miastach portowych, handlowych, przemysłowych lub imigracyjnych.

• 129.Funkcje konsularne

Konsul nie reprezentuje państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, co jest główną funkcją przedstawiciela dyplomatycznego. Jego podstawową funkcją jest natomiast ochrona różnorodnych interesów państwa wysyłającego i jego obywateli w państwie pobytu.

Pierwsza grupa (ogólne):

• Czuwanie nad wykonywaniem umów międzynarodowych przez państwo przyjmujące,

• Działalność informacyjna i propagandowa,

• Uprawnienia w dziedzinie handlu, kultury, nauki, sportu i turystyki,

• Zadania specjalne (polityczne)

• Funkcje dyplomatyczne (wykonywane czasem w zastępstwie misji dyplomatycznej)

Druga grupa (zadania wynikające z prawa administracyjnego państwa wysyłającego):

• prowadzenie rejestru obywateli z okręgu konsularnego

• wydawanie paszportów, wiz, dokumentów podróży

• przyjmowanie oświadczeń o małżeństwach

• sporządzanie aktów urodzenia i zgonów

• przyjmowanie oświadczeń w sprawie obywatelstwa

Trzecia grupa (sądowe, określone przez prawo karne i cywilne materialne i procesowe)

Czwarta grupa (żegluga morska)

Piąta grupa (żegluga powietrzna)

• 130.Ustanowienie szefa urzędu konsularnego - klasy i rangi

Członkowie urzędu konsularnego - wszystkie osoby zatrudnione w urzędzie konsularnym:

• Kierownikiem UK jest konsul generalny, konsul, wicekonsul lub agent konsularny;

• Pozostali członkowie:

1) funkcjonariusze (urzędnicy) konsularni - wykonują funkcje konsularne;

2) Pracownicy konsularni (służba administracyjna lub techniczna)

3) Członkowie personelu służby

• Osobną grupą są konsulowie honorowi - wykonują funkcje bez pobierania uposażenia; mają węższy zakres przywilejów i immunitetów

W praktyce służby konsularnej państw rozróżniać należy:

• konsulów zawodowych - obywatel państwa wysyłającego, funkcjonariusz resortu służby zagranicznej

• konsulów honorowych - obywatel państwa przyjmującego, zajmujący się działalnością gospodarczą na jego terenie, utrzymujący stosunki z państwem wysyłającym, które powierza mu pewien zakres funkcji konsularnych

Szefowie placówek konsularnych dzielą się na cztery klasy:

- konsulów generalnych

- konsulów mianowani przez organy centralne

- wicekonsulów

- agentów konsularnych (może być powołany przez konsula)

Ogół szefów placówek konsularnych w określonym mieście stanowi korpus konsularny, który obejmuje jeszcze osoby zatrudnione w obcych konsulatach (sekretarze, attaché) i ich rodziny.

Dziekanem korpusu konsularnego jest najstarszy rangą konsul, który w danym okręgu najwcześniej otrzymał akceptację ze strony państwa przyjmującego.

Podstawą pełnienia funkcji przez kierownika urzędu konsularnego są listy komisyjne określające jego rangę, siedzibę i okręg konsularny, które państwo przyjmuje w drodze exequatur (zgoda na wykonywanie funkcji)

RANGI ???

• 131.Przywileje i immunitety konsularne

Konsul, w przeciwieństwie do dyplomaty, podlega jurysdykcji i władzy państwa przyjmującego. Immunitet jest węższy i niepełny, chroni tylko w zakresie funkcji urzędowych. W ostatnim czasie jednak jest tendencja do zacierania różnic między służbą konsularną i dyplomatyczną, w związku z czym rozszerza się zasięg immunitetu konsularnego.

Zakres przedmiotowy:

• Ochrona konsulów i ich wolności - szacunek, nietykalność osobista, zatrzymanie tylko w przypadku popełnienie „ciężkiej zbrodni” i tylko w wyniku postanowienia władzy sądowej.

• Immunitet jurysdykcyjny w odniesieniu do czynności konsularnych

• Inne przywileje i immunitety: nie są zobowiązani do składania zeznań w charakterze świadka, immunitet celny i podatkowy, od świadczeń publicznych.

Zakres podmiotowy:

• Kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni (funkcjonariusze)

• Pracownicy konsularni - niektóre przywileje

• Personel służby

• Nie korzystają z immunitetów i przywilejów członkowie rodzin (oprócz podatkowego i celnego oraz kilku pomniejszych)

Zakres czasowy:

• Immunitet jurysdykcyjny ma charakter trwały

• Pozostałe od chwili objęcia stanowiska, a wygaśnięcie z chwilą zaprzestania pełnienie funkcji

Zakres terytorialny:

• Spory: czy tylko w okręgu konsularnym czy na całym terytorium. Konwencja wiedeńska nie ogranicza terytorium do okręgu konsularnego. Przyznaje pewne immunitety na terenie państw trzecich.

• 132.Zakończenie funkcji konsularnych

Artykuł 25 Konwencji wiedeńskiej:

Funkcje członka urzędu konsularnego ulegają zakończeniu między innymi przez:

• notyfikację przez państwo wysyłające państwu przyjmującemu, że funkcje danej osoby uległy zakończeniu;

• cofnięcie exequatur (zgody na wykonywanie funkcji);

• notyfikację przez państwo przyjmujące państwu wysyłającemu, że państwo przyjmujące przestało uważać tę osobę za członka personelu konsularnego.

• 133.Konsulowie honorowi

1. Osobną grupą są konsulowie honorowi - wykonują funkcje bez pobierania uposażenia; mają węższy zakres przywilejów i immunitetów. Może otrzymywać zwrot wydatków związanych z pełnieniem funkcji. Obok funkcji konsularnych może prowadzić inną działalność zarobkową.

2. Konsulami honorowymi najczęściej zostają osoby posiadające obywatelstwo państwa przyjmującego (w przypadku konsulów zawodowych - praktycznie zawsze posiadają oni obywatelstwo państwa wysyłającego), a mające korzenie w kraju wysyłającym. Mogą to być osoby, które wyemigrowały ze swojego kraju lub mają z nim związki rodzinne. Osoby takie muszą być dobrze sytuowane, oraz mieć dobrą opinią w kraju, w którym mają pełnić funkcję konsula.

3. W przypadku, gdy konsul honorowy jest obywatelem państwa, w którym urzęduje, jego przywileje i immunitety są bardzo ograniczone i właściwie sprowadzają się do wyłączenia możliwości pociągnięcia go przez to państwo do odpowiedzialności w związku z wykonywaniem przez niego czynności konsularnych.

4. Większość konsulatów i placówek dyplomatycznych to właśnie Konsulaty Honorowe.

5. Funkcja ta nie jest uznawana we wszystkich państwach. Każde państwo ma swobodę decyzji. Polska w okresie socjalizmu nie uznawała konsulów honorowych.

---