Wirusowe zapalenie wątroby (WZW)

Zapalenie wątroby (hepatitis) jest to schorzenie występujące dość często, a wywołane jest przez wiele czynników etiologicznych takich jak: alkohol, leki, różnorodne substancje chemiczne występujące w środowisku człowieka oraz wiele drobnoustrojów.

Jeżeli chodzi o wirusowe zapalenie wątroby to wywoływane jest przez szereg nie spokrewnionych ze sobą wirusów. Ogólnie można podzielić je na wirusy pierwotnie hepatotropowe, wśród których znamy co najmniej 5 typów: A, B, C, D, E oraz wirusy cytomegalii (CMV), herpes (HSV), Epsteina-Barr (EBV).

Rozpoznanie WZW polega na:

anamnezie (wywiadzie),

badaniu fizykalnym,

oznaczeniu u osób z przesłankami epidemiologicznymi poziomu enzymów wątrobowych,

wykonaniu testów serologicznych.

Jako pierwszy epidemię żółtaczki opisał Hipokrates. W okresie amerykańskiej wojny domowej zachorowało na żółtaczkę co najmniej 70 000 żołnierzy. Aż do połowy obecnego stulecia termin "zapalenie wątroby" był synonimem żółtaczki, która jest jedynie zewnętrznym objawem uszkodzenia wątroby.

Na początku drugiej wojny światowej znane były już dwa typy zapalenia wątroby odróżniające się sposobem rozprzestrzeniania: zakaźne (nagminne), przenoszone przez zanieczyszczoną żywność i wodę oraz surowicze (wszczepienne) przenoszone z zakażoną krwią.

Dopiero jednak w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych udało się wyizolować pierwsze wirusy A i B, pozostałe nie wykryte nazywając w tym czasie nie-A nie-B (NANB). Kolejnym krokiem było wykrycie przez Włochów czynnika Delta i nazwanie go D. Dalsze badania spowodowały wykrycie typów C, E, F, G i mówi się, że to jeszcze nie koniec.

Ogólnie można powiedzieć, że wirusy wywołujące WZW typu A i E szerzą się drogą pokarmową, przebieg choroby okresu ostrego jest lżejszy, z mniejszą śmiertelnością, następstwa po przechorowaniu są typu czynnościowego. Typy wirusów B, C i D przenoszą się drogą parenteralną a także drogą seksualną i drogą zakażenia wertykalnego, przebieg jest na ogół cięższy z większą śmiertelnością, a u części ozdrowieńców występują następstwa o charakterze organicznym (przewlekłe zapalenia wątroby, marskość wątroby, pierwotny rak wątroby).

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) jest to grupa chorób zakaźnych wywołanych przez wirusy hepatotropowe, których wspólną cechą jest powodowanie zapalenia wątroby. We wszystkich typach mogą występować zakażenia pełnoobjawowe, skąpoobjawowe jak i bezobjawowe. Objawy uszkodzenia wątroby są poprzedzane objawami prodromalnymi (dyspepsja, czasem rzekomogrypowe). Przy zaburzeniach czynności wątroby dochodzi do objawów żółtaczki, podwyższenia temperatury ciała, utraty apetytu, nudności, ogólnego niedomagania i osłabienia oraz podwyższenia enzymów wątrobowych.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B)

Do wystąpienia objawów chorobowych dochodzi u 40-50% zakażonych. U 2-3% chorych w ostrym okresie choroby dochodzi do tzw. galopującego zapalenia wątroby, które w wysokim odsetku kończy się zgonem. U kolejnych kilkunastu procent dochodzi do wystąpienia przewlekłych następstw zakażenia z których 50% prowadzi do rozwoju pierwotnego raka wątroby. W kraju około 60% przypadków pierwotnego raka wątroby jest następstwem przebytego przewlekłego WZW B. Około 10% osób, które przechorowały WZW staje się nosicielami wirusa. W Polsce żyje około 300 000 nosicieli.

Czynnik etiologiczny

Jego materiał genetyczny stanowi DNA i należy do grupy wirusów o nazwie Hepadna o złożonej budowie. Wirus WZW B (HBV) składa się z części powierzchniowej i rdzeniowej. Wyróżniamy następujące postacie antygenów i przeciwciał:

HbsAg - antygen powierzchniowy stanowiący zarówno płaszcz wirusa jak i występujący samodzielnie we krwi osoby zakażonej. Pojawia się on w surowicy w okresie wylęgania choroby na 2-8 tygodni przed objawami żółtaczki lub uszkodzeniem wątroby. Następnie ukazuje się w okresie ostrym choroby i zanika w okresie rekonwalescencji. U kilkunastu procent chorych występuje latami w przypadku przewlekłego bezobjawowego nosicielstwa oraz u osób z przewlekłymi postaciami zapalenia wątroby. Jest to najpewniejszy wskaźnik zakażenia HBV.

HBcAg - antygen rdzeniowy (coor) nie jest stwierdzany w surowicy, prawdopodobnie ze względu na nadmiar przeciwciał.

HBeAg - antygen "e" ściśle związany z HBcAg. Jego obecność we krwi świadczy o zakaźności chorego. Występowanie natomiast HBeAg u ozdrowieńców po WZW B świadczy o przewlekaniu się procesu chorobowego.

Anty- HBs - przeciwciała dla antygenu powierzchniowego HbsAg pojawiają się po zniknięciu HBsAg. Są to przeciwciała ochronne świadczące o odporności pojawiającej się po przechorowaniu WZW B lub szczepieniu przeciwko WZW B.

Anty - HBc - przeciwciała dla HBcAg. W klasie IgM i IgG występują prawie równocześnie z HBsAg w ostrym okresie choroby, a w klasie IgG przez wiele lat po okresie ostrym.

Anty - HBe - przeciwciała dla HBeAg. Pojawienie się ich i zniknięcie HBeAg u ozdrowieńców po WZW B jest dobrze rokującym sygnałem powrotu do zdrowia.

HBV występuje tylko u ludzi, chociaż pokrewne wirusy występują między innymi u kaczek, wiewiórek. HBV jest odporny na czynniki zewnętrzne. Nie ginie w temperaturze 100^oC. Jako skuteczną stosuje się inaktywację w autoklawach w temperaturze 121^o C.

Rezerwuarem wirusa i źródłem zakażenia jest człowiek.

Drogami szerzenia jest głównie droga naruszenia ciągłości tkanek (parenteralna), związana z wykonywaniem zabiegów medycznych (leczniczych lub diagnostycznych) oraz z zabiegami pozamedycznymi (wśród osób uzależnionych, podczas tatuowania, przekłuwania uszu, zabiegów rytualnych, u fryzjera, kosmetyczki) narzędziami nie wysterylizowanymi lub źle wysterylizowanymi. Zakażenie może szerzyć się również drogą przetoczenia zakażonej krwi lub preparatów krwiopochodnych z niej uzyskanych. Inną drogą jest ścisły kontakt, zwłaszcza seksualny, szczególnie homoseksualny. Zakażenie może także przenosić się drogą wertykalną z matki na dziecko podczas akcji porodowej, podczas patologicznej ciąży lub pielęgnacji noworodka.

Wrotami zakażenia jest naruszenie ciągłości tkanek skóry lub błony śluzowej. Do zakażenia wystarczy wprowadzenie 0,00004 ml zakażonej krwi.

Okres wylęgania waha się od 14 do 180 dni (do pół roku), przeciętnie 60-90 dni.

Wydalanie wirusa i okres zaraźliwości wynosi kilka tygodni przed wystąpieniem objawów chorobowych, w ostrym okresie chorobowym i nawet przez lata w przypadku przewlekania się choroby.

Wrażliwość populacji na zakażenie jest powszechna. Odporność po przechorowaniu nie jest jednoznacznie określona. Jedynie anty-HBs mają znaczenie ochronne. Szczepienia przeciw WZW B stosowane są u osób z grup wysokiego ryzyka: m. innymi pracownicy służby zdrowia, studenci i uczniowie szkół medycznych, osoby z otoczenia chorych i nosicieli HBV, przewlekle chorzy o wysokim ryzyku zakażenia, chorzy przed operacją oraz noworodki.

Występowanie choroby związane jest z przerwaniem ciągłości tkanek. Przyjmuje się, że 60% zakażeń następuje w zakładach służby zdrowia. Zachorowania występują na całym świecie. W Polsce występuje rocznie 4-6 tysięcy zachorowań, głównie wśród dorosłych (20-24) i w podeszłym wieku przewlekle chorujących. Choroba występuje endemicznie. Nie notuje się sezonowości ani okresowości. Nosicielstwo w zależności od kraju waha się od 1 do 20%. W Polsce wynosi 1 do 2%.

Zapobieganie i zwalczanie

Unieszkodliwianie źródła zakażenia polega na eliminacji spośród grup ryzyka osób zakażonych HBV. W tym celu bada się w kierunku HBsAg krwiodawców, dawców tkanek, chorych na WZW, ozdrowieńców WZW, osoby ze stycznością z chorym na WZW, otoczenie nosicieli HBsAg, kobiety w ciąży, personel i pacjentów ośrodków dializ. Chorych na WZW należy hospitalizować. Nadzorem lekarskim obejmuje się osoby z otoczenia chorych celem szybkiego wykrycia przypadków objawowych jak i bezżółtaczkowych.

Przecięcie dróg szerzenia się choroby polega na aseptycznym postępowaniu przy naruszaniu ciągłości tkanek w zabiegach medycznych jak i pozamedycznych, stosowanie zasady jednego partnera seksualnego (stosowanie prezerwatyw), a także szczepienie noworodków bezpośrednio po urodzeniu.

Zwiększenie uodpornienia - jako uodpornienie czynne szczepionką zawierającą HBsAg, lub jako uodpornienie bierne polegające na podaniu swoistej immunoglobuliny anty-HBs. Szczepionkę podaje się noworodkom i osobom z grup ryzyka. Uodpornienie bierne stosuje się u osób po ekspozycji na zakażenie HBV, głównie pracownikom służby zdrowia, którzy ulegli zakażeniu podczas pracy z krwią.

Wybrane zagadnienia sytuacji epidemiologicznej WZW B w Polsce

Zachorowania na WZW B są zgłaszane i rejestrowane w Polsce od 1979 roku. Jednakże do końca 1996 roku zgłaszano łącznie zachorowania na WZW B i WZW nie-B to jest, takie u których nie rozpoznano WZW B.

W latach 1979 a 1985 zapadalność na 100 000 wynosiła od 42,0 do 45,2. Między rokiem 1985 a 1986 spadła od 45,1 do 38,9, co można wiązać z poprawą warunków sterylizacji sprzętu i materiałów medycznych w zakładach służby zdrowia w okresie kiedy mówiło się o możliwości przeniesienia zakażenia wirusem HIV podczas naruszenia ciągłości tkanek. Między rokiem 1990 a 1991 doszło do kolejnego spadku liczby zachorowań i zapadalności (od 39,7 do 35,6), który wywołany był objęciem szczepieniami pierwszych grup ludności (1989 i 1990). Kolejny spadek został zanotowany od roku 1993, kiedy przystąpiono do intensywnego programu zapobiegania i zwalczania tej choroby (zapadalność od 34,6 do 10,5). Obecnie przewiduje się zmniejszenie tempa spadku liczby zachorowań i zapadalności. Osiągnięcie zapadalności występującej w krajach zachodnioeuropejskich na poziomie około 5,0 na 100 000 powinno zostać osiągnięte w okresie 5-6 lat.

Tabela 1

Wirusowe zapalenie wątroby typu B w Polsce w latach 1977-1998

Lata	liczba zachorowań	zapadalność na 100 000 ludności	% w stosunku do wszystkich zachorowań na WZW	uwagi
1977	13844		18,1	dane niekompletne
1978	11867		18,2	dane niekompletne
1979	15345	43,5	29,5
1980	16089	45,2	33,3
1981	15371	42,8	32,6
1982	15276	42,2	30,5
1983	15372	42,0	24,9
1984	16285	44,1	31,1
1985	16763	45,1	39,3
1986	14571	38,9	50,5	spadek o 13,1%
1987	14346	38,1	65,8
1988	14161	37,4	64,9
1989	15308	40,3	61,0
1990	15116	39,7	50,5
1991	13603	35,6	37,0	spadek o 10,0%
1992	13237	34,5	32,7
1993	13296	34,6	31,8
1994	10924	28,3	29,2	spadek o 17,8%
1995	9034	23,4	29,8	spadek o 17,3%
1996	6435	16,7	34,9	spadek o 25,0%
1997	4896	12,7	45,7	spadek o 23,9%
1998	4074	10,5	50,2	spadek o 16,8%

Źródło: Prof. Dr hab. N. Med. Wiesław Magdzik, Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Sytuacja epidemiologiczna, zapobieganie i zwalczanie w Polsce na tle sytuacji w Europie do 1998 r. SmithKline Beecham 1998.

Terminy obejmowania szczepieniami przeciwko WZW B poszczególnych grup ludzi.

1989 - noworodki, niemowlęta urodzone przez kobiety zarażone HBV.

1990 - pracownicy służby zdrowia, studenci akademii medycznych, uczniowie szkół medycznych.

1993 - osoby przygotowane do planowanego zabiegu operacyjnego, osoby przewlekle chore, osoby z bliskiej styczności z zakażonymi HBV.

1994 - 1996 - noworodki, niemowlęta wszystkie. (wg wybranych województw)

Ponadto zalecenie szczepień dla wszystkich dzieci, młodzieży i kobiet w wieku 20-40 lat.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A)

Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest "chorobą brudu", pojawiającą się wszędzie tam, gdzie panują złe warunki sanitarno-higieniczne. Mieszkańcy krajów biednych, gdzie występuje WZW A, zarażają się wirusem najczęściej we wczesnym dzieciństwie, kiedy objawy są łagodne. Natomiast podróżujący przebywający w tym środowisku, jeżeli zachorują jako dorośli, przechodzą tą chorobę o wiele ciężej. W USA ogniska zachorowań występują szczególnie w przedszkolach, wśród homoseksualistów i w związku ze spożyciem nie gotowanej żywności zanieczyszczonej skażoną wodą (często są to skorupiaki). Jest to choroba samolikwidująca się nawet bez szczepień, występująca endemicznie, lub jako lokalna epidemia. W krajach o średniej endemiczności stosunkowo wysoki odsetek osób nieuodpornionych dochodzi do wieku dorosłego. Przy zbyt dużym wzroście następują tzw. epidemie wyrównawcze najczęściej o sezonowym, jesienno-zimowym nasileniu (pażdziernik-grudzień).

Małe dzieci podczas choroby nie mają żółtaczki, ale stanowią główne źródło infekcji dla dorosłych, u których występują klasyczne objawy: nudności, wymioty, ciemne zabarwienie moczu i żółtaczka skóry i oczu. Ponad 40% pacjentów w wieku powyżej 40 roku wymaga hospitalizacji. U 10-20% chorych po wyzdrowieniu obserwuje się nawrót choroby.

Czynnikiem etiologicznym jest wirus WZW A (HAV) przypominający wirusa polio, najmniej groźny, składa się z materiału genetycznego w postaci pojedynczej nici RNA, zamkniętego w osłonce (kapsydzie) w kształcie dwudziestościanu. Stwierdza się go w hepatocytach, żółci i kale ludzi zakażonych. Wirusemia trwa krótko (kilka dni), a następnie występuje żółtaczka lub podwyższenie enzymów wątrobowych. Wirus jest wrażliwy na czynniki zewnętrzne, zwłaszcza na środki dezynfekcyjne zawierające czynny chlor.

Rezerwuarem zarazka jest człowiek.

Źródłem zakażenia jest człowiek wydalający wirusa z kałem, u którego wiremia trwa krótko. Niebezpieczne są osoby zakażone we wczesnym, bezobjawowym okresie choroby, kiedy same nie zdają sobie z tego sprawy.

Drogi zakażenia to droga pokarmowa poprzez zakażone przez kał chorego środki spożywcze i woda oraz rzadziej kontakt bezpośredni.

Wrota zakażenia stanowi przewód pokarmowy.

Okres wylęgania wynosi 15 do 50 dni najczęściej 28-30 dni.

Wydalanie zarazka i okres zaraźliwości - wirusa HAV stwierdza się w kale na 6 dni przed wystąpieniem żółtaczki i praktycznie przestaje się go wykrywać w okresie żółtaczkowym, co ma ogromne znaczenie w zapobieganiu zakażeniom dla otoczenia.

Odporność populacji - po przechorowaniu powstaje trwała odporność.

Występowanie - choroba występuje na całym świecie, szczególnie w krajach o niskim standardzie sanitarnym. Zachorowalność występuje głównie wśród dzieci i młodzieży w wieku 2 do 15-20 lat. W Polsce najwyższa zapadalność dotyczy dzieci w wieku 7-10 lat.

Zapobieganie i zwalczanie

Unieszkodliwianie źródła zakażenia jest trudne w okresie przedżółtaczkowym - należy dążyć do możliwie wczesnego rozpoznania zachorowania. Obejmuje się nadzorem lekarskim osoby z kontaktu z chorymi (w ostatnich dniach okresu wylęgania i pierwszych dniach choroby) przez 2 miesiące od ostatniego dnia styczności. Chorzy podlegają hospitalizacji.

Przecięcie dróg szerzenia polega na stosowaniu zasad higieny przy produkcji i przygotowaniu środków spożywczych oraz dostarczaniu zdrowej, czystej wody odpowiadającej warunkom zdrowotnym. Ważne jest także usuwanie i dezaktywowanie nieczystości stałych i płynnych.

Zwiększenie odporności polega na podaniu normalnej gamma-globuliny ludzkiej dzieciom do 14 lat w razie kontaktu z chorym na WZW A, lub profilaktycznym szczepieniu przeciwko WZW A.

Wirusowe zapalenia wątroby typu E, C, D (WZW E, C, D )

HEV - przenosi się z osoby na osobę drogą fekalno-oralną oraz przez zakażoną wodę(epidemie wodne), podobnie jak wirus HAV. Jest on sprawcą dużych epidemii w Azji, Płn. Afryce, Meksyku, dolinie Amazonki, wsch. Europie. Atakuje osoby w grupach młodych i w średnim wieku. Przebieg choroby łagodny (jak WZW A), bez nosicielstwa. Zakażenie kobiet w ciąży kończy się w 10-20% poronieniem, przedwczesnym porodem i zgonem wśród objawów śpiączki. W Polsce brak doniesień.

HCV - wrażliwy na działanie podwyższonej temperatury i formaliny wirus z rodziny Flaviviridae spokrewniony z wirusem żółtej gorączki. Szerzy się drogą parenteralną (naruszenie ciągłości tkanek), drogą seksualną i prawdopodobnie preinatalno-horyzontalną. Choroby nie diagnozuje się testami serologicznymi w okresie ostrym, a jedynie po przechorowaniu. W Polsce występuje szacunkowo 5-5,5 tysięcy zachorowań na rok. Osób zakażonych ok. 500 000 (1,4%społeczeństwa). U 50-75% osób po przechorowaniu przechodzi w stan przewlekły. Żółtaczka występuje u ok. 25% chorych.

HDV - dawniej zwany "czynnik Delta", jest to jednowiciowy wirus RNA tworzący część rdzeniową na powierzchni którego HBsAg tworzy płaszcz. Jest to wirus ułomny, który do namnażania wymaga HBV. Zakażenie może nastąpić jako jedna z 2 możliwości: zakażenie równoczesne (coinfection) HBV i HDV z przebiegiem ostrego WZW znacznie cięższego lub piorunującego oraz nadkażenie (superinfection) po uprzednim zakażeniu HBV z przewlekłym nosicielstwem HDV lub ostrym zapaleniem wątroby o ciężkim przebiegu. Śmiertelność dochodzi do 30%. Zachorowania występują szczególnie w basenie morza Śródziemnego. W Polsce stwierdzono kilka zawleczonych przypadków. Jak ktoś ładnie powiedział: "Gdyby wirus typu B był odrzutowcem, wirus Delta byłby dopalaczem jego silników".

Opracowano na podstawie:

Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zapobieganie i zwalczanie. III wydanie: pod redakcją Wiesława Magdzika, "Vesalius" Uniwersyteckie wydawnictwo Medyczne, Kraków 1993.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Sytuacja epidemiologiczna, zapobieganie i zwalczanie w Polsce na tle sytuacji w Europie do 1998 roku.: Prof. dr hab. n. med. Wiesław Magdzik, Państwowy Zakład Higieny Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii, SmithKline Beecham.

Słownik zarazków: Wayne Biddle, Wydawnictwo Amber Sp. Z o. o. Warszawa 1996. Wydanie I.

WZW B? Co to jest?

WZW B - wirusowe zapalenie wątroby typu (także wszczepienna żółtaczka zakaźna lub hepatitis B) jest chorobą spokrewnioną z WZW A, czyli "zwykłą" żółtaczką. Choroba atakuje wątrobę powodując obumieranie komórek tego organu (marskość wątroby) oraz pierwotnego raka wątroby. Marskość kończy się w 1/3 przypadków śmiercią w przciągu jednego roku! Jest to bardzo niebezpieczna a także bolesna dolegliwość. Jedyną możliwością "wyleczenia" chronicznej marskości wątroby jest transplantacja - ze względu na koszty zabiegu i brak "dawców" jest to tylko teoretyczne wyjście z sytuacji. Stwierdzenie chronicznej marskości jest więc równoznaczne z wyrokiem śmierci.
Choć choroba jest w Polsce bardzo "popularna" - rocznie rejestrowanych jest kilkanaście tysięcy zarażeń (w Polsce 2% populacji to nosiciele WZW B!) oraz kilka tysięcy ofiar śmiertelnych - jest niestety nadal ignorowana.

Jak można się zarazić WZW B?

Drogi przenoszenia wirusa hepatitis B są identyczne jak w przypadku wirusa HIV, czyli poprzez krew lub spermę. Jednak podczas gdy w przypadku HIV potrzebne jest 0,1 ml krwi do zarażenia się, dla wirusa hepatitis B wystarczą 0,00004 ml. Poza tym wirusy WZW B zdolne są przeżyć przez pewien czas poza organizmem nosiciela - HIV obumiera prawie natychmiast. WZW można zarazić się przez:

 trasfuzję skażonej krwi

 wszelkiego rodzaju zabiegi chirurgiczne (ze względu na niski poziom higieny w polskich szpitalach jest to częstą przyczyną zarażenia się WZW B) oraz kosmetyczne (przekłuwanie uszu, golenie)

 kontakt z krwią nosiciela wirusa WZW B (rany, popękane usta)

 stosunek seksualny (także oralny, czyli "obcąganie"!)

Tak jak w przypadku HIV przeniesienie się wirusa nie jest możliwe przez obejmowanie się, całowanie, dotykanie, korzystanie ze wspólnych naczyń, przebywanie w tych samych pomieszczeniach, korzystanie z urządzeń sanitarnych. Oczywiście trzeba zachować podstawowe zasady higieny i ostrożności - ale o tym w następnym punkcie.

Jak się chronić?

W tym miejscu pierwsza pozytywna wiadomość na tej stronie: w przeciwieństwie do HIV/AIDS przeciwko WZW B istnieje szczepionka! Po serii szczepień (3 - 4 dawek, w zależności od stosowanego preparatu) organizm staje się odporny na WZW B.
Jak wszyscy wiemy polska służba zdrowia cierpi na brak środków finansowych, więc za szczepionką trzeba niestety płacić. Koszty szczepienia wahają się między 40 zł a 60 zł za jedną dawkę, czyli 120 zł - 240 zł za uzyskanie pełnej odporności. Dla pacjentów przed planowanym zabiegiem chirurgicznym pierwsze dwie dawki są darmowe. Trzeba się jednak "upomnieć" o szczepienie... Od opłaty zwolnieni są całkiem pracownicy służby zdrowia oraz żony/mężowie chorych (tak więc jako geje nie mamy szans - nawet gdy nasz partner jest nosicielem wirusa hepatitis B).

Bliższych informacji na temat szczepienia udzielają ośrodki służby zdrowia.

Zarażenia się WZW B można także uniknąć przestrzegając podstawowych zasad higieny i ostrożności:

 Jeżeli nie znasz swojego partnera używaj zawsze prezerwatyw! Natomiast po stosunku weź prysznic, by zmyć ewentualne pozostałości jego spermy.

 Unikaj kontaktu z krwią chorego (nie korzystaj z jego przyrządów do golenia, ręcznika, grzebienia, szczoteczki do zębów)!

Pamiętaj jednak, że jedynym pewnym zabezpieczeniem jest szczepionka przeciw WZW B!!!

Na koniec warto wspomnieć także o kolejnej odmianie wirusowego zapalenia wątroby: WZW C. Choroba ta jest równie niebezpieczna i zaraźliwa. Niestety do dziś nie istnieje szczepionka przeciw WZW C.

Jak zapobiegać zakażeniu?

Uwagi dla chorych i osób z ich otoczenia. Co  to jest WZW typ C?
Wirus wirusowego zapalenia wątroby typu C (HCV) odkryty został w 1989r.
Jest to wirus RNA, należący do rodziny Flaviviridae, rodzaju Hepacivirus. Duża różnorodność genetyczna i wysoka zdolność mutacji stanowi główne utrudnienie dla przygotowania szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C.
Na istnienie tego wirusa (innego, niż HAV i HBV) wskazywały wcześniejsze obserwacje kliniczne i doświadczenia na zwierzętach. Z tego powodu do czasu wdrożenia testów diagnostycznych w kierunku HCV posługiwano się pojęciem hepatitis nie-A, nie-B
Wirusowe zapalenie wątroby typu C początkowo wyłącznie wiązano z przetoczeniami krwi. Po wprowadzeniu testów przesiewowych wśród krwiodawców ranga krwiolecznictwa w transmisji zakażeń HCV radykalnie zmalała.
Wskazuje się obecnie, że w transmisji HCV dominują zakażenia szpitalne, będące konsekwencją zaniedbań podczas wykonywania procedur medycznych.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C  jest skutkiem zakażenia wirusem HCV.
Wirus HCV jest obecny we krwi osoby zakażonej dlatego bezpośredni kontakt z krwią  osoby zakażonej jest podstawową droga szerzenia się choroby. Znajduje się również (w znacznie mniejszej ilości) w innych płynach ustrojowych: w ślinie, nasieniu i wydzielinie pochwowej.
Okres wylęgania WZW C wynosi od 15 do 150 dni.
Zdecydowana większość osób zakażonych choruje bezobjawowo. Tylko u około 10 - 15% osób zakażonych pojawia się żółtaczka.
Do rozpoznania choroby konieczne jest wykonanie szeregu badań laboratoryjnych. Oznacza się między innymi aktywność niektórych enzymów wątrobowych oraz obecność przeciwciał anty-HCV i obecność wirusa HCV w surowicy.
We wczesnym okresie zakażenia przeciwciała anty-HCV mogą być jeszcze w surowicy nieobecne.
Jak wynika z obserwacji około 20% - 40% chorych całkowicie zdrowieje. U pozostałych chorych dochodzi do przewlekłego zapalenia wątroby, które po wielu latach prowadzić może  do rozwoju marskości i raka wątroby.
Obecnie nie ma szczepionki chroniącej przed WZW C, podstawowe znaczenie w zapobieganiu zakażeniom maja proste środki ostrożności w kontaktach z chorymi i zakażonymi.      

                                                                                                                                     Czy zakażeni HCV powinni się szczepić przeciwko HBV (WZW typu B) ?

Tak, ponieważ powinni unikać możliwości zakażenia się (koinfekcji) wirusem typu B. Takie nadkażenie dodatkowo uszkadza wątrobę, a poza tym daje gorsze rokowania na wyleczenie. Nadkażenie wirusem HBV, przy istniejącym zakażeniu HCV może doprowadzić do nadostrego (piorunującego) zapalenia wątroby, którego wynikiem w 80% przypadków jest zgon.

Jakie są objawy zakażenia wirusem HCV i zachorowania na WZW C?

Objawy są trudno rozpoznawalne, często mylące stąd wirus HCV jest tym bardziej groźny. Zakażenie wirusem HCV bardzo rzadko powoduje ostrą fazę żółtaczkową. W większości przypadków niestety słabo lub wcale nie jest ten moment zauważalny.
W momencie przejścia zapalenia wątroby w stan przewlekły, objawy występują po upływie wielu lat (średnio 15-30 lat od zakażenia), czasem są to objawy grypopodobne, jak bóle stawów, kości, mięśni, stany podgorączkowe. Czasem objawów nie ma wcale, aż do momentu, gdy zniszczona już wątroba zaczyna nam dokuczać od strony gastrycznej (niestrawności, bóle w prawym podżebrzu, wzdęcia). Inne objawy to zażółcenia powłok skórnych i błon śluzowych, ciemniejszy mocz, swędzenia skóry.
U zakażonych HCV dość często występują: zmęczenie, senność, apatia, oznaki depresji, w obrazie morfologii małopłytkowość, neutropenia, leukopenia, zaburzenia krzepliwości krwi, w obrazie USG nieznacznie powiększona śledziona i/lub wątroba.

Czy WZW typ C można wyleczyć?

Zdarzają się przypadki, gdzie w wyniku leczenia wyeliminowano na stałe obecność wirusa z organizmu, nie jest on wykrywalny żadnymi, nawet najczulszymi metodami. Szanse na pełne wyleczenie szacuje się na około 60 - 80 %, wykorzystując najnowsze leki. W dużej mierze zależy to od genotypu, jakim jest zakażony chory. Obecnie w leczeniu Hepatitis C stosuje się terapię skojarzoną interferonem (IFN) i ribawiryną (RIB). Najnowsze osiągnięcie w chwili obecnej to PEG IFN (pegylowany interferon-forma interferonu alfa 2 a oraz alfa 2 b, o przedłużonym działaniu.

Jak można zarazić się wirusowym zapaleniem wątroby typu C?

Do zakażenia może dojść podczas:
* zabiegów medycznych, stomatologicznych, kosmetycznych, fryzjerskich i innych naruszających ciągłość skóry, a wykonywanych niejałowym sprzętem,
* bezpośredniego kontaktu uszkodzonej skóry lub uszkodzonych błon śluzowych z krwią osoby zakażonej HCV,
* kontaktów seksualnych z osobą zakażoną HCV,
* podawania narkotyków niejałową igłą i/lub strzykawką.
A także:
* w czasie porodu /wirus zostaje przeniesiony z matki zakażonej HCV na płód/ - ocenia się, że ryzyko zakażenia płodu nie jest duże,
* w wyniku przeszczepienia tkanek lub narządów pochodzących od osób zakażonych,
* poprzez sztuczne zapłodnienie nasieniem dawcy zakażonego HCV.

Czy można zarazić się od domownika, który jest zakażony HCV+?

Poprzez normalne codzienne kontakty nie jest to możliwe, jednak należy zwrócić szczególną uwagę na odizolowanie takich przedmiotów codziennego użytku, jak np.: maszynka do golenia, szczoteczka do zębów, nożyczki do paznokci, cążki do "skórek" zakażonej osoby przed użyciem ich przez innych domowników.                                                                        Wirusowe zapalenie wątroby typu C nie przenosi się podczas kaszlu lub kichania, nie przenosi się również drogą pokarmową tj. poprzez żywność.
Zakażenia HCV nie spowoduje:
* przebywanie w jednym pomieszczeniu z osobą zakażoną,
* dotykanie osoby zakażonej np. podanie ręki (jeżeli skóra nie jest w widoczny sposób zanieczyszczona krwią),
* korzystanie z tej samej łazienki i toalety,
* używanie wspólnych sztućców i naczyń stołowych (z nieuszkodzonymi brzegami).
Osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C powinny poinformować o swoim zakażeniu domowników i partnera seksualnego oraz osoby wykonujące u nich zabiegi medyczne, stomatologiczne, rehabilitacyjne i kosmetyczne.
Osoba zakażona nie może być dawcą krwi tkanek i narządów.
Osoba zakażona nie powinna używać wspólnie z innymi osobami sprzętów i narzędzi stwarzających możliwość skaleczenia (tj. sprzętów medycznych, kosmetycznych i fryzjerskich).
Osoby zakażone zmieniające partnerów seksualnych powinny stosować prezerwatywy.  Osoba zakażona powinna mieć własne:
* przybory toaletowe (mydło, ręcznik, szczotka do zębów)
* kosmetyczne (nożyczki, cążki, pilnik, obcinacz do paznokci)
* fryzjerskie (grzebień, nożyczki, maszynka do golenia, żyletki, brzytwa, pędzel do golenia).
Osoba zakażona w przypadku skaleczenia powinna w miarę swoich możliwości samodzielnie je opatrzyć, używając wodoodpornego opatrunku. Osoba opatrująca skaleczenie u osoby zakażonej HCV powinna używać lateksowych rękawiczek.
Plamy krwi osoby zakażonej HCV ze sprzętów lub powierzchni należy usuwać za pomocą dostępnych w handlu preparatów dezynfekcyjnych zawierających związki chloru (wybielacze). Czynności te należy wykonywać w rękawiczkach gumowych używając papierowego ręcznika.
Bieliznę zabrudzoną krwią należy dezynfekować przez pół godziny w rozcieńczonym roztworze wybielacza (roztwór 1:10), wypłukać w zimnej wodzie i wyprać w temp. 90⁰ C.
 Przedmiotów ostrych zanieczyszczonych krwią osoby zakażonej takich jak: strzykawki, igły  i inne ostre przedmioty ( użyte w warunkach domowych) nie należy wyrzucać wprost do worków na śmieci, przed wyrzuceniem do śmietnika powinny zostać umieszczone w odpornym na przekłucie pojemniku (np. w metalowej puszce po produktach spożywczych).

Kto powinien wykonać badania w kierunku wykrycia HCV?

Potencjalnie narażony na zakażenie wirusem HCV jest każdy, bo każdy z nas jest pacjentem.
Najbardziej narażone na zakażenie się wirusem HCV są:
- osoby, które przed rokiem 1993 miały przetaczaną krew (transfuzję) lub preparaty krwiopochodne przed 1995 rokiem
- osoby często hospitalizowane
- osoby dializowane
- osoby chore na hemofilię
- pracownicy służby zdrowia (przede wszystkim : ortopedzi, chirurdzy, stomatolodzy,
- pracownicy szpitalnych stacji dializ, pielęgniarki, salowe)
- osoby, które miały w życiu jakikolwiek zabieg chirurgiczny
- osoby, które miały wykonywane badania i zabiegi endoskopowe (gastroskopia,   bronchoskopia)
- narkomani, stosujący dożylne narkotyki
- osoby, u których doszło do dużych przerwań powłok skórnych (wypadki samochodowe, wypadki w pracy, poważne skaleczenia)
- homoseksualiści (mężczyźni)
- osoby, które wykonywały na swym ciele tatuaż.

---