1. Definicja emisji głosu.

Emisja głosu to proces wydobywania głosu i wysyłania go.

O prawidłowej emisji głosu decydują:

• prawidłowo rozwinięty narząd głosu,

• sprawna koordynacja oddechowo - fonacyjno -artykulacyjna,

• modulacja i intonacja głosu, nienaganna dykcja.

Emisja głosu jest czynnością intelektualną i ruchową.

Emisja głosu opiera się na pracy poszczególnych mięśni

1. Emisję głosu mówionego (emisja oracjalna)

2. Emisję głosu śpiewanego (emisja kantoralna)

W zależności od tego, kogo dotyczy emisja głosu wyodrębniamy:

1. Indywidualną emisję głosu - poszukiwanie indywidualnej barwy głosu, od której zależy wartość narządu głosowego;

2. Zbiorową emisję głosu - poświęcenie indywidualnej barwy głosu w celu stworzenia zespołowej harmonii wokalnej; powinna opierać się na prawidłowej technice wokalnej, doskonałej artykulacji i precyzyjnym wykonaniu dźwięków.

2. Mechanizm powstawania głosu.

Aby pojawiło się słowo mówione musi najpierw wytworzyć się głos. Aby to się stało muszą prawidłowo funkcjonować trzy aparaty tj.:

1. Aparat oddechowy (płuca, oskrzela, tchawica), który wytwarza prąd powietrza, niezbędny do powstawania dźwięków mowy;

2. Aparat fonacyjny, głosowy (krtań), w którym powstaje dźwięk:

3. Aparat artykulacyjny, do którego zaliczamy znajdujące się ponad krtanią jamy: ustną, gardłową i nosową, określane jako całość - nasadą.

3. Budowa i funkcje aparatu oddechowego

Aparat oddechowy składa się z płuc, oskrzeli i tchawicy. Wytwarza prąd powietrza przekształcony w krtani i nasadzie na dźwięki mowy.

Akt oddechowy składa się z dwóch faz; wdechu i wydechu

Aparat oddechowy składa się z:

• płuc,

• oskrzeli

• tchawicy.

Mięśnie oddechowe:

• mięśnie międzyżebrowe-unoszą żebra uczestnicząc w fazie wdechu(zewnętrzne), opuszczają żebra i biorą udział w okresie wydechu(wew.)

• przepona-

• mięśnie brzucha (tłocznia).

• Akt oddechowy składa się z dwóch faz; wdechu i wydechu.

Przy wdechu klatka piersiowa wydłuża się na skutek obniżenia się przepony oraz rozszerza się przez wzniesienie się żeber. Zwiększa się wtedy pojemność klatki piersiowej i jednocześnie zmniejsza się ciśnienie powietrza w niej zawartego, co powoduje wessanie powietrza z zewnątrz.

W czasie wydechu przepona unosi się, a żebra opadają. Zmniejsza się wtedy pojemność klatki piersiowej i powietrze w niej zawarte zostaje wypchnięte na zewnątrz.

W mowie zużytkowuje się powietrze wydechowe.

4. Budowa i funkcje aparatu fonacyjnego.

Fonacja to wytwarzanie głosu przez człowieka.

Proces ten zachodzi w krtani połączonej od dołu z tchawicą, a od góry z jamą gardłową.

Krtań zbudowana jest z chrząstek, mięśni i wiązadeł

1. Chrząstka pierścieniowata - o kształcie sygnetu, która stanowi podstawę całej krtani. Na jej tylnej ścianie, która jest szersza od przedniej umieszczone są dwie małe:

2. Chrząstki nalewkowate o dość skomplikowanym kształcie, podobnie do piramid trójściennych. Na podstawie każdej chrząstki nalewkowej wyróżnia się dwa wyrostki: wyrostek głosowy zwrócony do wnętrza krtani oraz wyrostek mięśniowy mniej ostry, bardziej zaokrąglony. Do wyrostków głosowych przymocowane są wiązadła głosowe, do wyrostków mięśniowych - mięśnie.

Chrząstki nalewkowate są ruchome. Pod wpływem działania różnych mięśni mogą one wykonywać częściowy obrót dokoła swojej osi, mogą także przechylać się na różne strony. Ich ruchy powodują zmianę kształtu i wielkości szpary istniejącej między wiązadłami, zwanej głośnią.

3. Chrząstka tarczowata jest największa z chrząstek krtani, ma kształt tarczy i osłania z przodu i z boków pozostałe części krtani. Można ją wyczuć palcami. Jej zgrubienie, znajdujące się na środku, zwane „jabłkiem Adama”, jest dobrze widoczne u mężczyzn. Rogi górne chrząstki tarczowej, które są znacznie dłuższe niż dolne, łączą się za pomocą wiązadeł z kością gnykową.

4. Chrząstka nagłośniowa przymocowana jest do wewnętrznej powierzchni chrząstki tarczowej i w chwili połykania zakrywa wejście do krtani. Położenie nagłośni zależne jest od ruchów języka. Przesunięcie języka do przodu powoduje podniesienie nagłości; pod wpływem cofania języka nagłośnia opuszcza się nad krtanią. Podczas oddychania i mówienia jest ona uniesiona ku górze.

5. Budowa i funkcje aparatu artykulacyjnego.

Strumień wydychanego powietrza przechodzi z krtani do nasady, która składa się z:

1. jamy gardłowej,

2. jamy nosowej

3. jamy ustnej.

Nasada jest zespołem rezonatorów wzmacniających dźwięki, ale także generującymi je.

Ad.1

Jama gardłowa jest rezonatorem do pewnego stopnia zmiennym.

Kształt jej i wielkość modyfikowane są przez ruchy języka, przesuwającego naprzód lub cofającego się oraz od ruchów krtani, która w czasie mowy obniża się, podnosi do góry, cofa lub wysuwa do przodu.

Ad.2

Niezmiennym rezonatorem jest jama nosowa. Chrząstka, zwana przegrodą dzieli ją na dwa przewody. Ruchy podniebienia miękkiego umożliwiają całkowite lub częściowe oddzielenie jamy nosowej od jamy gardłowej.

Ad.3

Najbardziej zmiennym rezonatorem jest jama ustna. Jej kształt oraz wielkość zależą od ruchów warg, żuchwy, policzków, języka jak również podniebienia miękkiego.

Ruchy artykulacyjne wykonywane przez żuchwę i język są bardzo podobne do ruchów wykonywanych przez te narządy mowne w czasie żucia, a zwłaszcza w czasie połykania.

6. Od czego zależy siła, a od czego wysokość głosu.

Wysokość głosu zależy od napięcia fałd głosowych, a głośność od szybkości przepływu powietrza.

7. Jakie gruczoły wydzielania dokrewnego wpływają na krtań bezpośrednio i jaki jest ich wpływ na głos ?

8. Typy oddychania.

Piersiowy - przy którym rozszerzają się przede wszystkim górne odcinki klatki piersiowej

Brzuszno - przeponowy zwany brzusznym - praca głównie dolnych partii klatki piersiowej

Pełny (całościowy)- brzuszno - piersiowy.

Oddychanie w czasie spoczynku	Oddychanie w czasie mówienia (śpiewu)
Oddychamy przez nos	Oddychamy przez usta ponieważ ustami szybciej można wciągać większą ilość powietrza
Wdech i wydech mają prawie jednakową długość, wdech jest nieco krótszy niż wydech	Wdech jest krótki, wydech znacznie dłuższy
Zużycie powietrza jest małe, ok. 0,5 litra przy jednorazowym wdechu	Zużycie powietrza jest duże ok. 1 do 2 litrów
Oddychamy automatycznie	Wdechy są podporządkowane tekstowi, wykonywane są w miejscach, na które pozwala sens zdania

9. Zaburzenia oddychania.

• Częstym zaburzeniem jest oddech płytki , niepełny, z krótką faza wydechową, co powoduje zwiększenie częstości oddechów.

• Nieprawidłowe jest także robienie pauz na wdech w połowie frazy. Zakłócenie rytmu oddychania, a także płynności mowy może być spowodowane przez zaburzenia napięcia mięśni.

• Zaburzenia w oddychaniu występują u jąkających się m.in. na skutek skurczów mięśni oddechowych, a przede wszystkim przepony oraz zaburzeń koordynacji oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnej.

• Nieprawidłowe oddychanie w czasie fonacji obserwuje się także u osób głuchych, zwłaszcza z głuchotą wrodzoną. Na skutek braku kontroli słuchowej mięśnie są zbyt napięte.

• Duże nieprawidłowości w oddychaniu występują u dysartryków, tzn. osób mających niedowłady, porażenia i w związku z tym zazwyczaj zwiększone napięcie mięśniowe. Bardzo krótki wydech umożliwia im wypowiedzenie zaledwie paru wyrazów.

10. Na czym polega i co daje podparcie oddechowe.

Podparcie oddechowe polega na świadomym zwalnianiu fazy wydechu, kiedy to mięśnie oddechowe (szczególnie rozszerzające dolne żebra) pozostają jeszcze przez ok. 6-8 sekund w pozycji wdechowej, natomiast przepona powoli się unosi. Podparcie oddechowe usprawnia działanie krtani w czasie mówienia, regulując ciśnienie powietrza znajdującego się poniżej wiązadeł głosowych. Wiązadła są wtedy dobrze napięte, głos silniejszy, równiejszy, pełniejszy.

Istota podparcia oddechowego polega na świadomie dokonującym się wydłużeniu wydechu połączonym z najwolniejszym przesuwaniem się przepony ku górze. Utrzymanie ciśnienia powietrza zgromadzonego w dolnej jamie krtani zależy też w dużej mierze od wielkości otworu wylotowego, funkcję, którego spełniają więzadła głosowe. Na kształt otworu wylotowego powietrza wpływają dźwięki powstałe na skutek zmiennego sposobu jego drgań.

11. Na czym polega szept, czy oszczędza on czy też forsuje narząd głosu?

Szept, czyli mówienie bez głosu, wymaga:

• większej ilości powietrza,

• wolniejszego tempa mówienia,

• wyrazistszego artykułowania spółgłosek,

• dłuższego wymawiania samogłosek,

• bardzo wyraźnej, mocnej końcówki

12. Podstawowe zasady realizacji głosek nosowych (w wygłosie i śródgłosie).

W wymowie nosówek występują różnice w zależności od sąsiadujących spółgłosek.

Oto reguły poprawnej wymowy:

1. Przed spółgłoskami szczelinowymi: z, s, ż, ś, sz, w, f, ch wymowa ą, ę nie ulega zmianie, np.

   Ślązak - lecz nie: Ślonzak,
   węch - lecz nie: wench.

Na końcu wyrazu wymowa ą nie ulega zmianie, np.

    jadą - lecz nie: jadom, jado, jadoł;
   moją - lecz nie: mojom, mojo, mojoł.

Natomiast samogłoska ę jest wymawiana jak e, lub lekko nosowo;

   ide - lecz nie: idem, ideł;
   robie - lecz nie: robiem, robieł.

. ą, ę przed spółgłoskami b i p wymawia się jak om, em np.:

    rąbać - rombać
   dębina - dembina
   kąpiel - kompiel
   kępa - kempa

. ą, ę przed spółgłoskami d, t, dz, c, cz wymawia się jak; on, en.

    żądam - żondam
   żądza - żondza
   będą - bendą
   nędza - nendza
   kąt - kont
   pieniądz - pienionc
   pętać - pentać
   pączek - ponczek

. ą, ę przed ć, dź brzmi jak oń, eń np.:

   pięć - pieńć,
   kądziel - końdziel
   ciąć - ciońć,
   będzie - beńdzie

ą, ę przed spółgłoskami l, ł wymawia się jak: o, e.

   ciął - cioł
   cięli - cieli
   dął - doł
   dęli - deli

W starannej, estetycznej wymowie nie pożądane jest stulanie i zaokrąglanie warg kończące wybrzmiewanie samogłosek nosowych.

W głoskach tak artykułowanych do brzmienia nosowego dodawany jest element głoski u, a w skrajnych przypadkach zamiast rezonansu nosowego występuje rezonans jamy ustnej charakterystyczny dla tej właśnie głoski: xcou, śeu, maiou, meuża, kousać.

• Samogłoski nosowe występują w śródgłosie ( tylko przed głoskami szczelinowymi) i w wygłosie.

13. Jaką średnicą głosu powinniśmy się posługiwać i dlaczego?

Każdy z nas posiada określone możliwości głosowe, ma własną skalę głosu. W zwykłej, potocznej mowie posługujemy się 6 - 8 tonami, które mieszczą się w zakresie od szeptu do krzyku. Jednak 3 - 4 z nich to dzięki najbardziej dla nas wskazane, optymalne. Stanowią one średnicę naszego głosu, czyli średni rejestr w skali głosu. Są to dźwięki dla nas najbardziej bezpieczne, najwygodniejsze, nie stanowiące obciążenia dla narządu głosowego; dzięki nim możemy mówić najłatwiej i najbardziej swobodnie.

Gdybyśmy wyobrazili sobie naszą skalę głosową na dowolnej miarce, to dźwięki będące naszą średnicą, znajdą się mniej więcej w jej połowie. Poniżej średnicy na miarce znajdą się dźwięki niskie, powyżej - wysokie. Średnica daje nam zatem możliwość właściwego operowania głosem w dół i w górę. Mówiąc w średnim rejestrze głosu możemy z lekkością posługiwać się dźwiękami wyższymi (np. w czasie zadawania pytania) oraz niższymi (np. przy wymawianiu zdania oznajmującego). W ten sposób zapobiegamy pojawieniu się w naszej mowie monotonii, jednocześnie nie dopuszczając do nadwerężenia narządu głosowego.

Dlaczego ważne jest znalezienie własnej średnicy głosu?

Głównym argumentem za mówieniem w średnicy głosu jest minimalizacja wysiłku aparatu głosowego. Jeżeli mówimy zbyt wysoko, mięsień napinający wiązadła zmuszony jest do nadmiernej pracy; jeżeli stale utrzymujemy głos na tonach zbyt niskich, przemęczamy mięsień odpowiedzialny za rozluźnienie wiązadeł. W ten sposób obciążany krtań i upośledzamy jej prawidłową czynność. Gdy mówimy w średnicy- zostaje zachowana równowaga pomiędzy pracą tych mięśni.Utrzymując głos w średnicy możemy mówić najdłużej i bez szkody dla narządu głosowego.

14. Typy nastawienia (ataku) głosowego - jaki typ nastawienia (ataku) głosowego jest zalecany i dlaczego?

 

Czym jest nastawienie głosowe?

W czasie spokojnego oddychania szpara głośni jest otwarta. Powietrze może  przemieszczać się poprzez krtań podczas wdechu i wydechu. Fonacja, czyli tworzenie dźwięku wymaga zamknięcia szpary głośni i zbliżenia do siebie fałdów głosowych.

Sposób, w jaki zwierają się wówczas fałdy głosowe oraz synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza wydychanego z płuc określane jest jako nastawienie głosowe, atakowanie dźwięku.

   

Rodzaje atakowania dźwięku

Rodzaje nastawienia głosowego wyodrębnione zostały na podstawie sposobu i siły zwarcia fałdów głosowych oraz ich zgrania z wydechem. Wyróżniamy zatem:

Twarde nastawienie głosowe

zwarcie fałdów: 

• silne zwarcie strun głosowych; fałdy napierają na siebie tak mocno, że utrudnione są ich swobodne drgania

synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza:

• najpierw następuje zwarcie fałdów, później wydech - prąd powietrza musi z siłą przedzierać się przez zwarte fałdy

rezultat:

• głos tworzony jest siłowo, niezgodnie z fizjologią narządu głosowego

• do fonacji zużywana jest duża ilość powietrza,

• dźwięk jest twardy, krzykliwy, wybuchowy,

• głos szybko się męczy,

• stałe mówienie/ śpiewanie z takim nastawieniem powoduje problemy głosowe i prowadzi do stanów patologicznych (np. guzki głosowe).

Aby zrozumieć, jakie szkody może poczynić twardy atak w naszej krtani wyobraźmy sobie, że uderzamy o siebie poziomo ułożonymi dłońmi. Jeśli będziemy uderzać tak przez dłuższy czas, to najpierw na skórze dłoni pojawią się zasinienie, ból  i przekrwienie, a dłonie spuchną. Gdybyśmy kontynuowali tę czynność pojawiłoby się zgrubienie skóry, które z czasem stałoby się twardą naroślą.

W przypadku zwiotczenia i osłabienia strun głosowych twarde nastawienie głosowe może być wyrazem dążenia do wyrównania ich brakującego napięcia; jednak bardzo szybko prowadzi do męczenia się narządu głosowego.

Chuchające (przydechowe) nastawienie głosowe

zwarcie fałdów:

• zwarcie jest niepełne, między fałdami  (ze względu na niewłaściwą pracę mięśni głosowych) pozostaje szeroka przestrzeń

synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza:

• wydech wyprzedza zwarcie się strun;

• ze względu na niepełne zwarcie tylko część powietrza przepływającego przez głośnię jest zamieniona na dźwięk

rezultat:

• powietrze szybko ucieka (brak odpowiedniego ciśnienia, oporu),cześć powietrza wydechowego nie zostaje przetworzona na falę głosową, co powoduje słyszalną domieszkę szpecącego szmeru w głosie;

• głos jest czasem całkowicie przykryty szmerem, męczy nie tylko mówiącego/ śpiewającego, ale także słuchaczy.

Takie nastawienie głosowe również uważane jest za nieprawidłowe, powoduje duży wysiłek głosowy i problemy głosowe. Nastawienie to czasem stosowane jest w celu uzyskania określonego efektu artystycznego, poza taką sytuacją należy go zdecydowanie unikać.

Miękkie nastawienie głosowe

zwarcie fałdów:

• fałdy zbliżają się do siebie, ale nie zwierają się mocno, tworzą wąską eliptyczną szczelinę, co umożliwia im swobodne drgania; umożliwia to również prawidłową regulację ciśnienia powietrza

synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza:

• zbliżenie fałdów i początek wydechu następują jednocześnie - wydech nie wyprzedza zwarcia, zwarcie nie odbywa się wcześniej niż początek wydechu

rezultat:

• delikatne zapoczątkowanie tonu (możliwe jest zapoczątkowanie tonu przy minimalnej nawet ilości powietrza);

• brzmienie głosu pozbawione napięć i wysiłku.

Jest to prawidłowy i zgodny z fizjologią narządu głosu sposób zapoczątkowania dźwięku. Posługiwanie się takim nastawieniem głosowym zapobiega przeciążeniu krtani i wystąpieniu jego skutków.

15. Na czym polega mówienie „na maskę” i jakie są jego zalety?

Ważnym elementem dla barwy i siły tworzonego głosu jest umiejętność kierowania go na “ maskę”, czyli na sklepienie podniebienia twardego.

Tę zdolność muszą wyćwiczyć śpiewacy, ponieważ tak prowadzony głos uzyskuje dodatkowe wzmocnienie dzięki rezonansie akustycznemu w jamie ustnej, gardłowej i zatokach obocznych nosa. Miejsca te spełniają podobną funkcję jak pudła gitar i innych instrumentów strunowych. Podczas kierowania głosu na “maskę” przy dotyku daje się wyczuć drżenie ust, skrzydełek nosa i części czołowej i ciemieniowej czaszki. Ćwiczenia wzmacniające głos w rezonatorach rozpoczyna się od cichego mruczenia przedłużonej spółgłoski m., ponieważ likwiduje napięcie mięśni krtani i gardła.

16. Na czym polega prawidłowa emisja głosu ( pozycja krtani, oraz elementów nasady) ?

Prawidłowa, fizjologicznie i psychicznie właściwa emisja głosu to: 

• swobodna i elastyczna postawa ciała,

• rozluźnienie fizyczne całego organizmu i odprężenie psychiczne,

• harmonijne i skoordynowane współdziałanie mięśni zaangażowanych w tworzenie głosu,

• właściwe dozowanie napięć mięśni zaangażowanych w tworzenie głosu i rozluźnienie mięśni nie biorących udziału w tym procesie,

• estetyczny wygląd twarzy i całej postawy,

• prawidłowy sposób oddychania- prawidłowy tor oddechowy, umiejętność ekonomicznego operowania oddechem, wydłużona faza wydechowa, podparcie oddechowe,

• miękki atak głosowy,

• oczywisty sposób wydobywania dźwięku,

• mówienie w średnicy głosu- czyli na najbardziej wygodnej i ekonomicznej dla głosu wysokości, 

• dźwięczność i nośność głosu,

• swobodna artykulacja i precyzyjna dykcja,

• modulowanie głosu zapobiegające monotonii w mówieniu,

• jednolitość głosu, wyrównane rejestry głosowe,

• indywidualna barwa głosu,

• możliwość wyrażania emocji w głosie,

• stwarzanie szerokich możliwości interpretacyjne i improwiazacyjnych,

• możliwość pracy głosem bez nadmiernego wysiłku organu głosowego.

Prawidła emisja powoduje, że nasz głos wywołuje pozytywne wrażenia u odbiorców. Jeśli nas samych boli wydobywanie dźwięków, to również bolesne jest ich odczuwanie przez naszych słuchaczy. Poza tym praca głosem i nad głosem, jeśli trzyma się wyżej wymienionych zasad, pozytywnie oddziałuje na aparat głosowy i funkcjonowanie całego organizmu.

17. Choroby zawodowe głosu.

1.Guzki śpiewacze twarde.

2.Wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych.

3.Niedowład mięśni przywodzących i napinających fałdy głosowe z niedomykalnością fonacyjną i trwałą dysfonią.

18. Niedomykalność ( niewydolność) głośni - przyczyny i objawy.

Niewydolność głośni jest stanem chorobowym, w którym fałdy głosowe nie stykają się na całej długości. Podczas fonacji występuje niepełne zwarcie fałdów głosowych, co prowadzi do powstania szczeliny. Przez nią przedostaje się powietrze, które nie zostało zmienione w falę akustyczną. Przy całkowitym zwiotczeniu mięśni napinających więzadłach głosowe dochodzi do afonii (bezgłosu). Może mieć charakter: przemijający - w początkowym stadium, gdy nie dochodzi do zmian wstecznych w mięśniach krtani; przewlekły - powstaje wskutek zmian zwyrodnieniowych mięśni (wynik przemęczenia), mikrourazów, częstych stanów zapalnych dróg oddechowych lub ich przewlekłego charakteru.

Przyczyny:

• uszkodzenia aparatu nerwowo- mięśniowego krtani w procesie przeciążenia narządu głosu

Niewydolność jako typowe schorzenie zawodowe jest objawem zmęczenia głosu, do którego dochodzi na tle czynnościowego przeciążenia. Związana jest ona z nieprawidłową emisją głosu i wysiłkiem głosowym podczas stanów zapalnych krtani lub infekcji dróg oddechowych.

• inne:

• urazy mechaniczne krtani, operacje tarczycy,

• przedłużona intubacja,

• operacje guzów szyi, dużych naczyń, serca, płuc, przełyku, nowotworów śródpiersia, prowadzących do porażenia nerwów krtaniowych

Objawy:

• szybkie wyczerpywanie się możliwości głosowych (powoduje niezdolności do wykonywania zawodu),

• chrypka o stałym charakterze, która nasila się po wysiłku głosowym,

• głos jest bezdźwięczny, często dochodzi do okresowego bezgłosu.

19. Guzki głosowe (śpiewacze) - przyczyny i objawy.

Guzki fałdu głosowego potocznie nazywamy guzkami krzykaczy, guzkami śpiewaczymi. Są to małe, okrągłe twory wielkości główki szpilki (osiągają do 2-3 mm średnicy), zlokalizowane na brzegu fałdu głosowego w 1/3 przedniej jej długości. Guzek może być pojedynczy, ale zwykle występuje drugi, położony symetrycznie.

W pierwszym stadium rozwoju są to guzki miękkie, które nieleczone ulegają stwardnieniu i przechodzą w guzki twarde.

Przyczyny powstawania guzków głosowych.

Guzki głosowe powstają jako skutek nadmiernego zwierania się fałdów głosowych w miejscu ich największego zwarcia. Są następstwem przeciążenia narządu głosowego- nadmiernego wysiłku głosowego oraz kompensacji zaburzeń w mechanizmie tworzenia głosu. Wynikają również ze zmęczenia krtani i zaburzeń głosu na skutek przewlekłego podenerwowania, które wywołuje nadmierne napięcie mięśni karku, szyi i krtani.

Czynniki przyczyniające się do powstania guzków głosowych:

• niewłaściwa emisja głosu, jej intensywność i długotrwałość;

• niewłaściwa, zbyt wysoką częstotliwość głosu;

• forsowanie głosu o dużym natężeniu,

• mowa i śpiew nieodpowiednich warunkach środowiskowych,

• ostre i przewlekłe zapalenie krtani,

• zmiany hormonalne,

• hipotonia (zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych ) i niewydolność narządu głosowego,

• niedomoga koordynacyjna (wrodzona niewydolność narządu głosowego, jego łatwe wyczerpywanie się przy stosunkowo niewielkim obciążaniu pracą głosem).

Powstają głównie u śpiewaków, mówców, nauczycieli. Przede wszystkim dotyczą kobiet, co związane są z emisją wysokich dźwięków. Mogą także powstać już u małych, krzykliwych i nerwowych dzieci (kobiety i dzieci mówią wyżej niż mężczyźni).

Objawy:

Guzki głosowe wpływają na wibracje fałdów głosowych; utrudniają ich zwarcie podczas fonacji.

• chuchające nastawienie głosu, szmer (głos jest pomieszany ze szmerem powietrza, które nie zostało zamienione na falę drgającą);

• głos jest ochrypły, chrypka nasila się pod dłuższym mówieniu i ma tendencję do nawrotów; trudności w utrzymaniu wysokości tonu i oddychaniu - głos drży, intonacja jest nieczysta;

• skrócenie czasu fonacji,

• dwugłos,

• uczucie zalegania wydzieliny, zawadzania w krtani,

• bezgłos.

20. Zmiany przerostowe fałdów głosowych - przyczyny i objawy.

Wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych powodują pogrubienie fałdów głosowych. Mogą przybierać postać pojedynczego polipa lub polipowatego zwyrodnienia fałdów głosowych.

Do zmian tych dochodzi najczęściej pod wpływem nadmiernego wysiłku głosowego, szczególnie podczas stanów zapalnych krtani. Sprzyjają im zaburzenia alergiczne i hormonalne oraz nadużywanie alkoholu i palenie papierosów.

Występujący wzrost masy fałdów głosowych zaburza ich prawidłową czynność fonacyjną, co skutkuje pojawieniem się chrypki i obniżeniem głosu. Może dojść również do bezgłosu. Czas fonacji ulega skróceniu.

Polip - jest najczęściej spotykanym łagodnym guzkiem krtani. Może występować na jednym lub na obu fałdach głosowych. Najczęściej występuje u mężczyzn w średnim wieku. Jeśli duży polip uwięźnie w głośni, może spowodować gwałtowną duszność.

Leczenie
Jeśli zmiany nie powodują trudności w oddychaniu zaleca się inhalacje, jonoforezy i oszczędzanie głosu. Polipy leczy się z reguły chirurgicznie.
Zmiany mogą powracać przy nieprzestrzeganiu zasad higieny głosu.

21. Podstawowe zasady higieny głosu.

Dbając o głos należy go nie używać ( nie mówić, nie śpiewać) na zimnym powietrzu, a zwłaszcza w trakcie uciążliwego marszu. Warto wprowadzać krótkie przerwy w czasie długiego śpiewu lub mowy. W wypadku zmęczenia fizycznego nie należy zmuszać się do śpiewania czy mówienia. Po przemęczeniu głosu należy zrobić dłuższy odpoczynek (nawet kilka dni co jest bardzo trudne w realiach współczesnej rzeczywistości). Należy unikać krzykliwego mówienia i śpiewania. Krzyk może doprowadzić do guzków śpiewaczych. Istotne jest , aby oszczędzać głos w czasie choroby szczególnie kiedy przeziębione są górne drogi oddechowe. Ważne jest ograniczanie picia zimnych napojów, konsumowanie lodów w czasie upałów, unikanie palenia papierosów, bo nikotyna wywołuje przekrwienie błon śluzowych i stany kataralne. Należy mówić na właściwej sobie skali głosu. Zwrócić uwagę na otyłość dzieci, bo one wykazują często po dojściu do okresu pokwitania zaburzenia głosowe i zahamowanie rozwoju krtani. W okresie pokwitania nie śpiewać i oszczędzać głos, a u dziewczynek w czasie miesiączki. Należy wskazać, iż gadatliwość w szczególnie głośnym otoczeniu i nieadekwatne wyrażanie emocji są przyczyną chorób gardła. W mówieniu zalecany jest spokój, pewność siebie. Każdy powinien dbać o prawidłowy oddech, artykulację i technikę mówienia. Nie należy jednak przesadnie oszczędzać głosu, ponieważ mogłoby to doprowadzić do zwiotczenia fałdów głosowych, a tym samym do stopniowego zanikania dźwięczności głosu.

22. Prawidłowe czynniki otoczenia dla pracy głosem (wilgotność, temperatura i poziom zanieczyszczenia powietrza).

Zapewnienie optymalnej temperatury w pomieszczeniach, w których się przebywa, także korzystnie wpływa na sprawności głosowe. Najkorzystniejszą temperaturą pomieszczeń jest 18 - 20˚C w dzień, a 15 - 17 w nocy.

Ważne jest, by nie narażać aparatu artykulacyjnego na gwałtowne zmiany temperatury w otoczeniu, zwłaszcza w trakcie znacznych wysiłków głosowych. Dobrze jest zadbać o właściwą wilgotność powietrza, która wynosi 50% (nasycenie czystego i świeżego powietrza parą wodną).

23. Czynniki szkodliwe dla głosu.

Duży wpływ na warunki głosowe ma odpowiednia dieta. By utrzymać głos w dobrej kondycji należy:

• unikać spożywania bardzo gorących i bardzo zimnych potraw i napojów, bardzo ostrych i słonych posiłków,

• nadużywania napojów alkoholowych,

• zrezygnować z palenia papierosów, cygar czy fajki.

Długa praca głosem wynosząca od 6 do 7 godzin, jeśli jednak jest konieczna, to zaleca się popijanie w przerwach niegazowanej wody mineralnej o temperaturze pokojowej. Nic nie działa jednak po dłuższym wysiłku głosowym tak kojąco, jak milczenie.

24. Zasady prawidłowej realizacji głosek nosowych.

• Przed spółgłoskami: z, s, ż, ś, sz, w, f, ch wymowa ą, ę nie ulega zmianie, np.
     Ślązak - lecz nie: Ślonzak,
     węch - lecz nie: wench.

• Na końcu wyrazu:

wymowa ą nie ulega zmianie, np.
   jadą - lecz nie: jadom, jado;
   moją - lecz nie: mojom, mojo.

samogłoska ę jest wymawiana jak e, np.
   ide - lecz nie: idem;
   robie - lecz nie: robiem.

• ą, ę przed spółgłoskami b i p wymawia się jak om, em. Np.
     rąbać wymawia się: rombać
     dębina wymawia się: dembina
     kąpiel wymawia się: kompiel
     kępa wymawia się: kempa

• ą, ę przed spółgłoskami d, t, dz, c, cz. wymawia się jak; on, en np.
     żądam wymawia się: żondam
     żądza wymawia się: żondza
     będą wymawia się: bendą
     nędzny wymawia się: nendzny
     kąt wymawia się: kont
     pieniądz wymawia się: pienionc
     pętać wymawia się: pentać
     pączek wymawia się: ponczek

• ą, ę przed ć, dź brzmi jak oń, eń np.
     pięć wymawia się: pieńć,
     kądziel wymawia się: końdziel
     piąć wymawia się: piońć,
     będzie wymawia się: beńdzie

• ą, ę przed spółgłoskami l, ł wymawia się jak: o, e. np.
     ciął wymawia się: cioł
     cięli wymawia się: cieli
     dął wymawia się: doł
     dęli wymawia się: deli

Przykładowe ćwiczenia praktyczne

1. Liczenie wron - minimum 15.

2. Realizacja głoski a z miękkim nastawieniem głosu min 15 s.

3. Wierszyk „ Szpak” na jednym wydechu.

4. Zademonstrowanie prawidłowego pełnego wdechu

5. Zademonstrowanie na przykładowym tekście prawidłowej realizacji głosek

nosowych w wygłosie oraz w pozycji przed spółgłoskami.

---