Dynamika przestępczości - (jakim zmianom podlegają rozmiary i nasilenie przestępczości w czasie, czy przestępczość rośnie czy maleje).
Przez pojęcie Dynamiki Przestępczości rozumie się tempo i kierunek zmian podstawowych cech zbioru czynów przestępczych. Do analizy dynamiki wykorzystywany jest liniowy model tendencji rozwojowej, który pozwala na ocenę wpływu czynników kryminogennych, rozmiarów wahań sezonowych oraz amplitudy wahań przypadkowych.
Struktury przestępczości (jakie miejsce w ogólnej liczbie popełnianych przestępstw zajmują czyny określonego rodzaju).
Struktura popełnianych przestępstw jest podstawowym elementem, który charakteryzuje przestępczość ujawnioną. Pod tym pojęciem należy rozumieć rozkład przestępczości ze względu na rodzaje popełnianych przestępstw. Analiza tej struktury może zostać przeprowadzona na podstawie statystyki policyjnej, jak i sądowej.
Przestępstwa ujawnione i nieujawnione, ciemna liczba przestępstw.
Przestępczość ujawniona to ogół czynów o których informację uzyskały organy ścigania, na podstawie tych informacji, wszczęły postępowanie przygotowawcze. W tej grupie czynów znajdują się także te, które zostały zakwalifikowane jako przestępstwa w chwili wszczęcia postępowania, chociaż w rzeczywistości nie są przestępstwami. Z tego względu przestępczość ujawnioną nazywa się czasami przestępczością pozorną.
Przestępczość stwierdzona to ogół czynów których charakter został potwierdzony w wyniku postępowania przygotowawczego.
Przestępczość rzeczywista to ogół czynów jakie zostały popełnione w danej jednostce czasu na określonym terenie. Zarówno wielkość jak i struktura tego zbioru nie jest znana i określona jest mianem ciemnej liczby.
Ciemna liczba przestępstw to rozmiar przestępczości nieujawnionej, o której informacje nie dotarły do organów ścigania i nie zostały przez nie zarejestrowane.
Teoria zróżnicowanych powiązań.
Edwin H. Sutherland sformułował teorię zróżnicowanych powiązań, która opiera się na następujących założeniach: zachowanie przestępcze jest wyuczone w interakcjach z innymi osobami w procesie komunikacji, główny proces nauki następuje w grupach o osobistych powiązaniach, motywy działania zostały wyuczone w skutek określenia norm prawnych jako niewiążące, a jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających łamaniu prawa nad definicjami sprzyjającymi jego poszanowaniu.
Teoria kontroli.
Autorem tej teorii jest amerykański kryminolog Travis Hirschi. Główne twierdzenie tej teorii brzmi: jednostka może dokonywać przestępstwa ponieważ jej więzi z porządkiem konformistycznym zostały w pewnej mierze załamane. Hirschi tą teorią próbuje odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego ludzie naruszają normy, o których zasadności są przekonani i których nie kwestionują? Hirschi wyróżnia cztery komponenty więzi jednostki ze społeczeństwem: 1. Przywiązanie. 2. Zobowiązanie. 3. Zaangażowanie. 4. Przekonania. Komponenty te, jakkolwiek pozostają ze sobą w związku, mogą wywierać niezależny wpływ na dewiacyjne zachowanie jednostki.
Teoria naznaczania.
Autorem teorii naznaczania jest Edwin Lemert. Teoria ta służy przede wszystkim do próby wyjaśnienia przestępczości wtórnej, dlaczego jednostka tkwi w przestępstwie. W świetle poglądów Lemerta kontrola społeczna rodzi dewiację, sposób reagowania na przestępcę powoduje, że ponownie popełnia on przestępstwo. Lemert dokonał podziału zachowań dewiacyjnych na: 1. Dewiację pierwotną. 2. Dewiację wtórną.
Teorie antropologiczne.
Najbardziej rozpowszechnił je Lombroso; nawiązał on do dorobku fizjonomistów, którzy wiązali ukształtowanie twarzy z właściwościami psychiki oraz frenologów, którzy szukali takich związków pomiędzy kształtem czaszki a ludzką psychiką; stwierdził, że niektórzy ludzie mają trwałą tendencję do popełniania przestępstw, którą można poznać po cechach budowy ciała (np. cofnięte czoło, deformacja czaszki); „przestępca z urodzenia” musi posiadać co najmniej sześć takich cech.
ludzie dysponuje wrodzoną skłonnością do popełniania przestępstw wskutek obciążenia dziedzicznego, wynikającego z chorób psychicznych, alkoholizmu, a także poprzez wpływ czynników zewnętrznych;
wyróżnił także przestępców nałogowych, z namiętności, przypadkowych i kryminoidów - są to osoby nieodporne na czynniki zewnętrzne i skłaniające się do przestępnego zachowania;
Teoria Hansa J. Eysencka.
Wyróżnił dwa typy układów nerwowych, które różnią się przebiegiem procesów pobudzania i hamowania, mianowicie ekstrawertyków (ławo pobudzić i wygasić; są impulsywni, towarzyscy, optymistyczni, brak krytycyzmu, nieopanowani, co prowadzi do agresji) i introwertyków (trudno pobudzić i wygasić; nie są towarzyscy; są powściągliwi, nieśmiali, systematyczni, sumienni, są pesymistami); osoby cechujące się wysokim poziomem ekstrawertyzmu i neurotyzmu - wrażliwości emocjonalnej - mają najwięcej problemów, aby unikać zachowań antyspołecznych; u ekstrawertyków proces nabywania i utrwalania norm społecznych wymaga większego nakładu pracy niż u introwertyków;
Teorie względne (relatywne). Teorie prewencji indywidualnej (szczególnej). Teorie prewencji generalnej (ogólnej). Teorie mieszane.
Teorie Kary zmierzały i zmierzają do wyjaśniania podstawy kary i do wyjaśniania co jest jej celem. Na bazie tych dociekań utrwaliły się trzy teorie kary:
1) Teoria bezwzględna (absolutne)
2) Teoria względna (relatywne)
3) Teoria mieszana.
Teoria bezwzględna - teorie te zakładają iż celem kary jest odpłata, odwet społeczeństwa za popełniony czyn i nie ma żadnych innych celów poza zadaniem dolegliwości sprawcy czynu przestępczego. Dolegliwość jak spada na skazanego jest urzeczywistnienie sprawiedliwości społecznej (Kant, Hegel). Teorie te zakładają iż istnienie państwa nie jest konieczne dla istnienia kary ponieważ odwołuje się do poczucia sprawiedliwości społecznej, główny problem tkwi w rozmiarze stosowanej kary i dostosowania jej dolegliwości do stopnia zawinienia. Istnienie kary jako odwetu eliminuje istnienie wszelkich okoliczności łagodzących. Zasada talionu - odpłata równym złem (oko za oko).
Teorie względne - kara w myśl tych teorii ma znaczenie społeczne, realizuje ona cele społecznie użyteczne gdyż nie koncentruje się na czynie jako zdarzeniu przeszłym bo nie można naprawić tego co się już stało. Ta teoria głosił pewną myśl którą wypowiedział Seneka: „nikt rozsądny nie karze za to, że popełniono przestępstwo, ale po to aby nie popełniono go więcej” co wskazuje na konieczność stosowania celów prewencyjnych.
Teorie mieszane - pojawia się zasada winy jako wyznacznika górnej granicy winy, wysokości kary. Teoria ta stawia równorzędne cele znaczenie dla kary jako odpłaty za czyn i prewencji indywidualnej i generalnej. Aby zobiektywizować wymiar kary zasadnicza rolę odgrywa zasada winy. Wymiar kary ulega zmianom w zależności od jej celu. W przypadku przewagi prewencji indywidualnej szansa na resocjalizację sprawcy rzutuje na wymiar i warunki odbywania kary.
Szkoły i kierunki w prawie karnym.
Szkoła klasyczna; Szkoła antropologiczna i socjologiczna; Resocjalizacyjny model prawa karnego. Znaczenie, jakie przypisywano poszczególnym teoriom kary, zmieniało się wraz ze zmianą kierunków i szkół w prawie karnym. Wyodrębnienie poszczególnych kierunków i szkół w zależności od sposobu ujmowania przez nie podstawowych problemów prawa karnego ma charakter umowny i dlatego podziały proponowane przez różnych autorów nie zawsze pokrywają się z sobą. L. Gardocki wyróżnia następujące szkoły i kierunki w prawie karnym:
Kierunek racjonalistyczno-humanitarny wieku oświecenia,
Szkołę klasyczną,
Szkołę antropologiczną (szkołę pozytywną),
Szkołę socjologiczną,
Obronę społeczną
Nową obronę społeczną,
Neoklasycyzm,
Abolicjonizm.