Choroby cywilizacyjne (zwane także chorobami XXI wieku) - globalnie szerzące się, powszechnie znane choroby, spowodowane rozwojem cywilizacji. Częstotliwość ich występowania zależy od stopnia rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa. Nie ma dokładnego podziału i nie można jednoznacznie powiedzieć czy dana choroba jest chorobą cywilizacyjną.
3 GRUPY CHORÓB CYWILIZACYJNYCH:
Nowotworowe
Nowotworem nazywamy nieprawidłową tkankę, która rozrasta się nadmiernie i w sposób nieskoordynowany z sąsiadującymi tkankami. Nadmierny rozrost spowodowany jest niepohamowanym narastaniem komórek, nieustającym nawet po wyeliminowaniu czynnika, który ją wywołał. Nowotwór nie jest więc tworem obcym organizmowi, a tkanką własną ustroju. Rozwija się wraz z nim, bez niego nie istnieje. Może powstać w każdym okresie życia człowieka, nawet w łonie matki.
Cechy tkanki nieprawidłowej określa się mianem autonomii nowotworowej. Autonomia oznacza, że nowotwór, mimo iż jest integralną częścią organizmu, nie żyje jego życiem, tylko swoim własnym.
NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE (tzw. karcynogeny)
Do najlepiej poznanych, szkodliwych dla zdrowia, czynników chemicznych należy bez wątpienia dym papierosowy. Powoduje on nie tylko nowotwory złośliwe płuc, ale także krtani, jamy ustnej, przełyku, pęcherza moczowego, nerki i trzustki. Prowadzone studia sugerują też związek palenia tytoniu z powstawaniem nowotworów złośliwych żołądka i szyjki macicy. Dym papierosowy poddano szczegółowym badaniom i wyodrębniono ponad 40 karcynogenów. Warto przypomnieć, że równie szkodliwe jak samo palenie jest przebywanie w zadymionym środowisku. Ryzyko zachorowania na nowotwór dla tych, którzy rzucili palenie, dopiero po kilkunastu latach obniża się na tyle, że może być porównywalne z ryzykiem dla niepalących. Szacuje się, że palenie tytoniu jest główną przyczyną około 20% wszystkich zgonów na świecie z powodu choroby nowotworowej.
Dużo substancji rakotwórczych znajduje się także w spalinach samochodowych oraz wyziewach z kominów fabrycznych. Do innych uznanych karcynogenów chemicznych należą: azbest (związany z powstawaniem międzybłoniaka płuc), etionina, uretan, czterochlorek węgla oraz niektóre metale ciężkie, takie jak kobalt, nikiel czy kadm.
Do najbardziej niebezpiecznych czynników fizycznych zalicza się promieniowanie jonizujące (Roentgena, izotopów promieniotwórczych, np. radu czy uranu) i nadfioletowe (słoneczne, lampy kwarcowej).
Spośród czynników biologicznych na szczególną uwagę zasługują mykotoksyny. Posiadają one silną aktywność biologiczną i są szkodliwe nawet w niewielkich stężeniach. Rosną one na wielu nieprawidłowo przechowywanych produktach żywnościowych oraz paszach i zbożach. Aflatoksyny, które zanieczyszczają paszę dla zwierząt, mogą przedostawać się do mięsa i mleka, a następnie wraz z tym pokarmem do organizmu człowieka. Są jednymi z najsilniejszych karcynogenów wywołujących raka wątroby. Mykotoksyny często występują w wilgotnych mieszkaniach, na płytkach PCV, okładzinach polistyrenowych, lenteksie oraz na niektórych rodzajach farb. Bardzo niebezpieczne są też pleśnie rosnące w doniczkach kwiatowych pod postacią białego nalotu na roślinach. Wszystkie te czynniki mogą być też częstą przyczyną, oprócz nowotworów, chorób alergicznych i chorób płuc.
Zawsze dużo niepokoju budzi możliwość wywołania nowotworu przez wirusy. Tymczasem znamy zaledwie kilka nowotworów, których powstawanie wiąże się z infekcją wirusową. Należą do nich: rak pierwotny wątroby - związany z zakażeniem wirusami zapalenia wątroby typu B i C, chłoniak Burkitta i rak jamy nosowo-gardłowej, rak szyjki macicy oraz jedna postać chłoniaka typu T. Wirusy te, aby wywołać chorobę nowotworową, muszą działać przez długi czas, prawdopodobnie w połączeniu z innymi czynnikami.
Niewłaściwe odżywianie - ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego, prostaty, pęcherzyka żółciowego, piersi, macicy i jajników wzrasta u ludzi otyłych. Częste i nadmierne spożywanie pokarmów o dużej zawartości tłuszczów jest powodem powstania nowotworów piersi, jelita grubego i prostaty. Spożywanie pokarmów z dużą zawartością błonnika zmniejsza ryzyko nowotworów jelita grubego. Zróżnicowane pożywienie, o dużej zawartości warzyw i owoców szczególnie bogatych w witaminy A i C, obniża ryzyko zachorowalności na wiele nowotworów. Przesalane, wędzone i saletrowane produkty spożywcze mają związek z powstawaniem nowotworów przełyku i żołądka.
Alkohol - picie alkoholu, szczególnie przez nałogowych palaczy, zwiększa ryzyko chorób nowotworowych gardła, krtani, przełyku i wątroby.
Praca zawodowa - w zależności od rodzaju pracy, ryzyko zachorowalności na raka jest różne. Największą szkodliwość niosą prace związane z substancjami rakotwórczymi, promieniotwórczymi lub w ich obecności, a także w środowisku pylistym (poprzez pylicę płuc), co może prowadzić do chorób nowotworowych.
Stres - coraz częściej zauważanym przez lekarzy czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju choroby nowotworowej jest stresogenny styl życia (silne, negatywne przeżycia emocjonalne i długotrwałe stany podwyższonego napięcia nerwowego).
PROFILAKTYKA
W przypadku choroby nowotworowej profilaktyka jest szczególnie istotna. Najważniejsze to zdawać sobie sprawę z tego, co nam szkodzi, i w miarę możliwości unikać kontaktu z czynnikami rakotwórczymi. Nie możemy wiele poradzić na zanieczyszczenie środowiska, w którym żyjemy, ale unikanie palenia tytoniu czy nadużywania alkoholu leży w naszej mocy. Od nas też tylko zależy, czy znajdziemy czas na kontrolne badania lekarskie i leczenie stanów przedrakowych. Są to rzeczy tak ważne, że nie wolno ich lekceważyć.
Mamy też wpływ na jeszcze jedną, kluczową dla zdrowia sprawę a mianowicie nasz sposób odżywiania. To, co jemy, decyduje w znacznym stopniu o stanie naszego zdrowia. Niewłaściwa dieta obniża odporność organizmu, przez co staje się on bardziej podatny na niekorzystne wpływy środowiska. W efekcie szybciej i częściej chorujemy. Osłabiony ustrój gorzej też broni się przed niekontrolowanym rozrostem swoich komórek. Choroba nowotworowa rozwija się w ciągu długiego okresu czasu i jest stwierdzone, że z pomocą właściwej diety można zahamować jej postęp i zwiększyć szansę na wyleczenie. Podstawowe błędy żywieniowe, jakie popełniamy, polegają na tym, że spożywamy za dużo czerwonego, tłustego mięsa, a za mało warzyw i owoców (zwłaszcza surowych). Odrębny problem stanowią szkodliwe konserwanty dodawane do jedzenia.
Chorobę nowotworową lepiej leczyć w stadium początkowym niż zaawansowanym. Wczesne wykrycie choroby nowotworowej stwarza szansę całkowitego powrotu do zdrowia.
NAJCZĘSTSZE CHOROBY NOWOTWOROWE W POLSCE
Rak płuc
Rak jelita grubego i odbytnicy
Rak piersi
Rak macicy
Rak nerki
Rak trzustki
Rak pęcherza
Rak prostaty
Rak jajnika
Białaczka
Czerniak złośliwy
Chłoniak nieziarniczy
Związane z przemianą materii
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna wywołana brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny. Schorzenie to charakteryzuje się podwyższonym stężeniem glukozy (hiperglikemią) we krwi. Insulina to wytwarzany w trzustce hormon, który bierze udział w regulacji wszystkich procesów przemiany materii zachodzących w organizmie człowieka. Aby glukoza mogła być źródłem energii, niezbędna jest odpowiednia ilość prawidłowo spełniającej swoje funkcje insuliny. Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje około 1.5 miliona osób.
Przyczyny
Obecnie wyróżnia się dwa najbardziej rozpowszechnione rodzaje cukrzycy, należą do nich cukrzyca typu 1 i 2. Przyczyny owego schorzenia są różne w zależności od typu choroby.
Cukrzyca typu 1, zwana również insulinozależną lub typu dziecięcego jest powodowana całkowitym brakiem insuliny na skutek uszkodzenia odpowiednich komórek trzustki. Występuje ona głównie u dzieci i młodzieży.
Cukrzyca typu 2, zwana także insulinoniezależną to najbardziej rozpowszechniona postać tej choroby. Przyczyną owej choroby jest zazwyczaj zaburzenie wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki lub wykorzystania insuliny przez tkanki. Cukrzyca tego typu występuje najczęściej u osób starszych, otyłych lub z innymi zaburzeniami metabolizmu. W początkowej fazie owej choroby insulina wydzielana jest w zwiększonej ilości, ale niewystarczającej do jednocześnie zwiększonych potrzeb organizmu (insulinoodporność).
Czynniki ryzyka
W związku z tym, iż zarówno cukrzyca typu pierwszego jak i drugiego ma podłoże genetyczne, ryzyko wystąpienia owej choroby jest znacznie większe u osób spokrewnionych z chorymi na cukrzycę.
Wiek- ryzyko zachorowania na tę chorobę wzrasta z wiekiem, dlatego też osoby powyżej 45 roku życia powinny raz w roku badać poziom cukru we krwi.
Rozwojowi choroby sprzyja także otyłość, nadciśnienie tętnicze oraz pozbawiony ruchu, siedzący tryb życia.
Cukrzyca występuje również znacznie częściej u osób, u których w przeszłości występowały zaburzenia tolerancji glukozy.
Inne czynniki ryzyka to: przewlekłe choroby trzustki i wątroby, wysoki poziom cholesterolu we krwi lub nagła utrata wagi, osłabienie oraz wiele innych.
Symptomy
Do najczęstszych symptomów należą: senność, ogólne osłabienie, utrata wagi mimo prób zaspokojenia silnego głodu, zwiększone pragnienie i związana z tym zwiększona ilość oddawanego moczu. Mogą występować także nudności oraz zmęczenie. Chorzy na cukrzycę mogą mieć również zaburzenia ostrości widzenia oraz częste, nawracające się infekcje w okolicach narządów płciowych. W skrajnych przypadkach oznaką choroby może być również zapach acetonu wyczuwalny w wydychanym przez chorego powietrzu.
Podstawowym jednak symptomem choroby jest zwiększone stężenie glukozy we krwi. Podwyższenie ilości cukru we krwi zależy od rodzaju cukrzycy i w zależności od niego może występować po spożyciu węglowodanów lub niezależnie. Cukrzyca występuje jeśli stężenie glukozy we krwi przekracza na czczo 126 mg/dl, zaś w 2 godziny po posiłku przekracza 200 mg/dl.
Diagnoza
Rozpoznanie cukrzycy typu pierwszego nie jest trudne i opiera się zazwyczaj na obserwacji łatwo zauważalnych objawów takich jak wymienione powyżej. Cukrzyca typu drugiego jest dużo trudniejsza do zdiagnozowania. Objawy owej choroby są trudniejsze do uchwycenia i mogą nie budzić podejrzeń przez długi czas. Szacuje się, że ponad połowa chorych na cukrzycę typu drugiego nie jest świadoma swojej choroby. Typowe oznaki schorzenia to: utrata wagi, infekcje skórne takie jak np. grzybica, uczucie suchości w jamie ustnej, świąd sromu lub kłopoty z widzeniem.
Potwierdzeniem prawidłowego rozpoznania cukrzycy jest pomiar glukozy we krwi. Należy też podkreślić, iż u niektórych chorych pomimo wysokich poziomów cukru nie zauważa się żadnych objawów owej choroby.
Leczenie
Po zdiagnozowaniu cukrzycy typu 1 należy jak najszybciej rozpocząć leczenie przy pomocy insuliny. Metoda oparta na insulinie czyli tzw. intensywna insulinoterapia jest najlepszą metodą leczenia. Istotą owej terapii jest takie dobranie dawki insuliny aby poziom cukru we krwi był odpowiedni, czyli zbliżony do poziomu u ludzi zdrowych. Efekt ten osiąga się poprzez wstrzykiwanie insuliny kilka razy w ciągu doby. Oprócz intensywnej insulinoterapii, drugim często stosowanym sposobem leczenia cukrzycy typu 1 jest ciągła infuzja insuliny za pomocą pompy insulinowej. Tego typu terapia jest rzadko stosowana ze względu na koszty jak również fakt, iż wymagana jest silna motywacja chorego do samokontroli. Infuzja za pomocą pompy insulinowej najczęściej stosowana jest u kobiet w ciąży chorujących na cukrzycę.
Jak już zostało wspomniane, cukrzyca typu 2 ujawnia się w bardziej dojrzałym wieku, zwykle u osób starszych i jest najbardziej powszechnym typem tego schorzenia, gdyż odpowiada za około 90 proc. wszystkich przypadków zachorowań. Podstawą leczenia jest tutaj dążenie do obniżenia podwyższonego stanu cukru we krwi. Istotną rolę jednak odgrywają także powikłania, które mogą być przykrym następstwem owej choroby, a mowa tutaj o zawałach serca lub udarze mózgu. Dlatego też kolejnymi elementami leczenia muszą być: ścisła kontrolna ciśnienia tętniczego oraz poziomu cholesterolu we krwi. W leczeniu cukrzycy typu 2 ważną rolę odgrywają zarówno środki medyczne takie jak leki doustne oraz insulina jak i ćwiczenia fizyczne i odpowiednia dieta. Te ostatnie elementy mają szczególnie duże znaczenie jeśli chodzi o osoby otyłe, które poprzez zmniejszenie swojej wagi przy pomocy dobrze dobranego zestawu ćwiczeń fizycznych i odpowiedniej diety mogą wcale nie musieć przyjmować leków.
Profilaktyka
Profilaktyka jak w większości chorób, również i w tym przypadku polega w znacznej mierze na prowadzeniu zdrowego trybu życia. Przestrzeganie zdrowej i odpowiedniej diety oraz regularna aktywność fizyczna to właśnie te elementy, które w istotny sposób mogą się przyczynić do zmniejszenia ryzyka wystąpienia choroby, a są one szczególnie ważne dla osób otyłych lub prowadzących bardziej siedzący tryb życia.
NADWAGA I OTYŁOŚĆ
Przyczyny otyłości
Rozróżnia się dwa typy otyłości: otyłość pierwotną i wtórną. Otyłość wtórna może być spowodowana: wadami chromosomalnymi, zaburzeniami układu nerwowego, czy też stosowaniem leków. Otyłość pierwotna może być uwarunkowana genetycznie (brak genów odpowiedzialnych za prawidłową przemianę materii), szacuje się, że jest tak u około 40% pacjentów. Inną przyczyną otyłości pierwotnej jest prowadzenie nieodpowiedniego stylu życia. Szybkie spożywanie pokarmów, niewłaściwa kultura jedzenia, brak aktywności fizycznej prowadzą do zaburzenia bilansu energetycznego organizmu, a przez to do odkładania się tkanki tłuszczowej. Spożywanie dużych ilości pokarmów wysokokalorycznych doprowadza do tego, że nawet aktywności fizyczna nie jest w stanie tych kalorii wykorzystać, są one odkładane w organizmie w postaci tłuszczu. W spożywaniu odpowiednich posiłków nie pomagają nam producenci żywności, ich produkty często są ponad miarę nasycone tłuszczami, solami mineralnymi, czy też dodatkami chemicznymi, które źle wpływają na metabolizm. Otyłości sprzyja też stosowanie używek. Do przyczyn otyłości pierwotnej zalicza się również czynniki psychologiczne. Sytuacje stresowe są bardzo często przyczyną spożywania nadmiernej ilości pokarmów. Jedzenie staje się sposobem na odreagowanie. Dla wielu osób jedzenie jest sposobem na zabicie czasu.
Skutki otyłości
Z otyłością powiązana jest cała gama innych chorób. Najczęściej występującą chorobą u osób otyłych jest cukrzyca typu II (szacuje się, że cierpi na nią około 80% ludzi otyłych). Inną chorobą powiązaną jest nadciśnienie, nadmierny poziom cholesterolu we krwi, miażdżyca. Osoby, z BMI powyżej 25 bardzo często cierpią na choroby związane z sercem. Niedokrwienie tego organu występuje u około 40% pacjentów, u których indeks masy ciała przekracza wartość 25. Niewydolność serca, również często występująca u otyłych, może spowodować problemy z oddychaniem, co w konsekwencji może doprowadzić do niedotlenienia i zgonu. Kości i stawy, które są obciążone nadmiernym ciężarem organizmu, bardzo często narażone są na uszkodzenia. W konsekwencji niejednokrotnie dochodzi do zwyrodnień stawów. Ponadto u osób otyłych nierzadko dochodzi do złamań i zwichnięć. Inną zmorą otyłych są żylaki kończyn dolnych. Badania potwierdziły również, że osoby z nadmierną wagą o wiele bardziej narażają się na: udarów mózgu, nowotworów, bezpłodności, kamienicy pęcherzyka żółciowego. Stwierdzono też, że otyłość skraca życie.
Leczenie
Nauka - jak dotąd - nie wynalazła cudownego leku na otyłość. O prawidłową masę ciała należy dbać całe życie, poprzez odpowiednie nawyki żywieniowe, stosowanie wysiłku fizycznego, stosowanie odpowiedniej diety. Należy nie dopuszczać do tego aby wskaźnik BMI przekroczył granicę 25 punktów. Jeżeli już choroba ta nas dotknęła, nie należy korzystać z cudownych środków, którymi zalewany jest rynek. Środki takie w najlepszym wypadku nie zaszkodzą, ale raczej nie pomagają. Podobnie cudowne diety, które są najczęściej źle zbilansowane i doprowadzają do niedoboru składników odżywczych, ważnych dla organizmu. Ich stosowanie doprowadza najczęściej do chwilowego zbicia kilku kilogramów, aby po jakimś czasie powrócić do starej wagi, a nawet utyć. Odpowiednia dieta charakteryzuje się tym, że efekty nie są duże i natychmiastowe. Powinna być także zaakceptowana przez środowisko medyczne. Jako uzupełnienie diety powinny być stosowane ćwiczenia fizyczne. Otyłość leczy się również chirurgicznie, czy też poprzez podawanie odpowiednich leków. Takie metody leczenia stosuje się najczęściej u pacjentów których BMI przekracza 40 punktów. W leczeniu otyłości stosuje się również psychoterapię.
Otyłość jest chorobą współczesnego świata. Wygodny, przyspieszony tryb życia sprawia, że zapominamy o prawidłowym odżywaniu. Według prognozy Światowej Organizacji Zdrowia w Stanach Zjednoczonych odsetek populacji otyłych w 2030 roku będzie wynosił 41%.
MIAŻDŻYCA
Miażdżycę stanowi przewlekły, postępujący proces chorobowy. Jest on najczęściej związany z wiekiem, u osób starszych nasila się, może doprowadzić do zawału, udaru mózgu, bądź otępienia starczego.
W zależności od miejsca występowania patologicznych zmian, wyróżnia się kilka typów tej choroby:
- miażdżyca tętnic, zmniejszone wówczas światło tętnic przyczynia się do gorszego ukrwienia narządów;
- miażdżyca mózgu powoduje początkowo drażliwość, łatwe męczenie się, wraz z rozwojem choroby zaś następują kłopoty z pamięcią, zmiana charakteru pacjenta, zaburzenia mowy, świadomości, może dojść do udaru;
- miażdżyca naczyń wieńcowych nierzadko prowadzi do zawału serca, przy czym osoby starsze przechodzą zawał znacznie ciężej niż ludzie młodzi;
- miażdżyca tętnic obwodowych odnosi się zazwyczaj do tętnicy brzusznej, która powodując ucisk tętnicy biodrowej skutkuje niedokrwieniem kończyn dolnych. Pacjent cierpi wówczas na ostry ból, który pojawia się w późniejszej fazie bez względu na wysiłek fizyczny, w różnych porach dnia i nocy.
Przyczyny miażdżycy
Na pojawienie się choroby wpływają różne czynniki, jej rozwój bardzo przyspiesza m. in. palenie papierosów, dym tytoniowy dostaje się do płuc i dalszych elementów układu krążenia skutkując uszkodzeniem śródbłonka tętnic, negatywnie wpływa na lipoproteiny osocza, przyczynia się do zwiększonej gotowości zakrzepowej krwi. Podobnie wpływa na rozwój choroby palenie bierne. Ponadto miażdżyca nierzadko powodowana jest nieodpowiednim sposobem odżywiania się, otyłością, brakiem aktywności fizycznej, stresem. Schorzenie nasilają także inne dolegliwości- cukrzyca i nadciśnienie. Pozostałe przyczyny to uwarunkowania genetyczne, wiek, zanieczyszczenie środowiska, również płeć - mężczyźni częściej zapadają na miażdżycę.
Leczenie
Nie istnieje medykament bezpośrednio leczący miażdżycę, pacjenci zażywają lekarstwa obniżające ciśnienie i krzepliwość krwi oraz niwelujące ilość cholesterolu. Chorych poddaje się również chirurgicznym zabiegom usunięcia blaszki miażdżycowej, stosuje się także angioplastykę, czyli poszerzenie tętnic dotkniętych chorobą i rozpłaszczenie blaszki miażdżycowej. Można także przeprowadzić operację pomostowania tętnic (tzw. bajpasy), czyli wszczepić protezy naczyniowe łącząc zdrowe odcinki tętnic z pominięciem miejsc uszkodzonych. Kolejne metody leczenia to: cewnikowanie, laserowanie, oraz stenty, czyli druciane siateczki ze środkiem powstrzymującym rozwój schorzenia. Najnowszym sposobem leczenia jest chelacja (gr. chele - szczypce kraba), czyli zaaplikowanie do krwioobiegu związku EDTA, który usuwa z tętnic złogi wapnia, obniża poziom cholesterolu, rozpuszcza zakrzepy.
Profilaktyka
Można znacząco zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na miażdżycę poprzez niepalenie papierosów i odpowiednie odżywianie się, należy unikać spożywania produktów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol, nasza dieta powinna być bogata w błonnik i witaminy (ich źródłem są: warzywa, owoce, soki). Warto dbać o utrzymywanie adekwatnej wagi, otyłość prowadzi do zwiększenia ryzyka zawału serca. Nie mniej ważna jest aktywność fizyczna, jazda na rowerze, spacery, bieganie stanowią świetną metodę zwalczania stresu, ale także powodują obniżenie zawartości w organizmie „złego cholesterolu”, przyczyniają się zaś zwiększenia ilości „dobrego cholesterolu”, ćwiczenia obniżają też ciśnienie tętnicze. To ostatnie ma wpływ na rozwój miażdżycy, należy więc skutecznie je zmniejszać również za pomocą medykamentów. Postępowanie choroby nierzadko ma miejsce u pacjentów z cukrzycą typu 2, dlatego bezwzględnie poddać się leczeniu i przestrzegać wskazówek lekarzy.
Miażdżyca stanowi jedną z najczęstszych przyczyn śmierci obywateli krajów Zachodniej Europy i USA. Powoduje chorobę wieńcową, zawał serca, zaburzenia krążenia, udar mózgu, zaburzenia funkcjonowania różnych narządów.
Układu sercowo- naczyniowego
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE :
Nadciśnienie tętnicze inaczej hipertensja to wzrost ciśnienia tętniczego krwi ponad wartości uznane za graniczne (wg WHO 150/90 mm Hg). Stały lub napadowy objaw chorobowy w pierwotnych schorzeniach nerek, tętnic, nadnerczy, przysadki i in. narządów lub schorzenie samoistne, tzw. choroba nadciśnieniowa, stanowiąca ponad 90% przypadków nadciśnienia tętniczego. W jej rozwoju duże znaczenie mają bodźce psychiczne, związane zwłaszcza z nerwowym, konfliktowym życiem we współczesnym świecie, powodujące wyzwalanie przez ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy substancji podwyższających ciśnienie krwi (gł. adrenalina i noradrenalina). Choroba nasila się stopniowo. Bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, szum w uszach. Napadowe nadciśnienie tętnicze jest wywoływane przez chromochłonny gruczolak nadnercza, wyzwalający falowo duże ilości noradrenaliny. Nadciśnienie tętnicze utrwalone (niezależnie od przyczyn) wywołuje zmiany miażdżycowe w tętnicach, prowadzi do przerostu serca i do niewydolności mięśnia sercowego. Groźnym powikłaniem jest udar mózgowy i zawał serca. Leczenie przyczynowe lub objawowe.
CHOROBA WIEŃCOWA :
Czynniki niezależne od człowieka:
- wiek - wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowania. U kobiet ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej gwałtownie się zwiększa po menopauzie. Najczęściej chorują mężczyźni w wieku od 40 do 55 lat. W grupie osób starszych liczba zachorowań na ową chorobę dla obu płci jest podobna.
- dziedziczność - jeśli ktoś z krewnych danej osoby (dziadkowie, rodzice, rodzeństwo) cierpiał na owe schorzenie w stosunkowo młodym wieku (mężczyźni przed 55 rokiem życia, kobiety przed 65 rokiem życia) istnieje u takiej osoby zwiększe ryzyko rozwoju choroby. Jak dotąd nie jest jeszcze znany gen odpowiedzialny za rozwój choroby.
- płeć - jak już wcześniej zostało wspomniane, częściej chorują mężczyźni.
- pochodzenie etniczne
Czynniki zależne od człowieka:
- palenie tytoniu - czynnik ten znacząco zwiększa ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Palący mężczyźni są co najmniej dwukrotnie bardziej obciążeni ryzykiem wystąpienia choroby niż nie palący.
- siedzący tryb życia - ludzie, którzy nie uprawiają jakiejkolwiek formy aktywności fizycznej (choćby nawet marszu) żyją krócej.
- podniesiony poziom cholesterolu - według badań, zwiększenie cholesterolu ponad poziom 180 - 200 mg/ml znacząco podnosi ryzyko zachorowania na chorobę układu sercowo-naczyniowego. Jeśli chodzi o osoby dorosłe to już 10-procentowe przekroczenie poziomu cholesterolu ponad zalecaną wartość zwiększa ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową o 30 proc.
- nadciśnienie tętnicze - skuteczne leczenie nadciśnienia może zmniejszyć śmiertelność w chorobie wieńcowej.
- cukrzyca - może przyspieszać procesy miażdżycowe.
Do innych istotnych czynników ryzyka należy zaliczyć także otyłość (otyłość brzuszną), menopauzę, podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi, brak ćwiczeń oraz nadmierne spożycie napojów alkoholowych
Choroba wieńcowa to schorzenie spowodowane niedostatecznym, w stosunku do potrzeb, zaopatrzeniem mięśnia sercowego w krew tętniczą przez naczynia wieńcowe. Najczęstszą przyczyną choroby wieńcowej jest miażdżyca tętnic wieńcowych, powodująca zwężenie ich światła i usztywnienie ścian utrudniające regulację światła naczyń. Objawami choroby wieńcowej (dławica piersiowa) są napadowe bóle zamostkowe, promieniujące często do lewej ręki, uczucie lęku, czasem nudności i zaburzenia oddechowe. Napady bólowe są wywołane wysiłkiem, emocjami, często związane także ze zmianami meteorologicznymi. Bóle trwają kilka minut i mogą ustępować w warunkach spokoju samoistnie lub po podaniu leków rozszerzających naczynia wieńcowe, np. nitrogliceryny. Przedłużające się niedokrwienie mięśnia sercowego może prowadzić do martwicy pewnego obszaru, zawału serca.
Profilaktyka
Jak już wyżej zostało wspomniane, istotnym elementem w profilaktyce chorób wieńcowych jest należyta edukacja chorych. Znaczący wpływ na rozwój choroby odgrywa szereg czynników ryzyka zależnych od człowieka. Niezdrowy tryb życia (palenie papierosów, alkohol, brak ruchu itp.) istotnie zwiększają ryzyko rozwoju choroby. Dlatego też wykluczając powyższe elementy z życia codziennego możemy w pewnym stopniu ograniczyć prawdopodobieństwo rozwoju choroby wieńcowej.
NADCIŚNIENIE
Problemy z ciśnieniem krwi to jedne z najczęstszych dolegliwości układu krwionośnego. W przeciwieństwie do zbyt niskiego ciśnienia, które zazwyczaj nie sprawia większych problemów, z długotrwałym nadciśnieniem wiążą się poważne konsekwencje zdrowotne. Optymalne wartości to 120 mm/Hg dla ciśnienia skurczowego i 80 mm/Hg dla rozkurczowego. O nadciśnieniu mówi się, gdy pierwsza z wartości przekracza 140mm /Hg, a druga 90mm /Hg.
Przyczyny:
Najbardziej rozpowszechnioną odmianą tej choroby jest nadciśnienie samoistne. W takim przypadku trudno mówić o konkretnej przyczynie, wynika ono z nadczynności mechanizmów kontrolnych organizmu. Z całą pewnością niehigieniczny tryb życia sprzyja pojawieniu się choroby.
U ok. 5% chorych występuje nadciśnienie wtórne, czyli takie, którego bezpośrednią przyczynę można stwierdzić. U podłoża nadciśnienia wtórnego mogą leżeć choroby takie jak: miażdżyca, zapalenie kłębków nerkowych, nadczynność tarczycy.
Czynniki ryzyka:
Otyłość
Palenie tytoniu
Wiek
Alkohol
Nadmierne spożycie sodu
Płeć męska
Obciążenie rodzinne
Stresujący tryb życia
Przyjmowanie leków zawierających sterydy i niektórych pigułek antykoncepcyjnych
Symptomy:
Bóle głowy w okolicy potylicy
Krwawienie z nosa
Zawroty
Mroczki przed oczyma
Bezsenność
Obrzęki łydek
Diagnoza:
Nadciśnienie jest choroba, która bardzo często rozwija się bezobjawowo i stwierdzana jest podczas rutynowych badań. Niestety zdiagnozowana zbyt późno może spowodować poważne uszkodzenia organizmu.
Nadciśnienie stwierdza się na podstawie kilkukrotnych pomiarów ciśnienia tętniczego. Pomiary powinny być dokonywane o różnych porach dnia, zawsze w stanie spoczynku.
Poza tradycyjnymi pomiarami ciśnienia stosuje się też tzw. Holter ciśnieniowy. Jest to automatyczny, całodobowy pomiar pozwalający uniknąć błędów. Konieczne jest wykonanie EKG serca, zarówno spoczynkowego jak i wysiłkowego. Innym pomocnym w diagnostyce nadciśnienia badaniem jest fundoskopia- okulistyczne badanie pozwalające ocenić stan dna oka.
Wykonywane są też badania pozwalające stwierdzić czy nadciśnienie ma charakter pierwotny, czy wtórny
Leczenie:
W przypadku nadciśnienia wtórnego leczenie polega zazwyczaj na przeciwdziałaniu chorobie, która je spowodowała.
Leczenie mające na celu obniżenie ciśnienia podzielić można na farmakologiczne i niefarmakologiczne. W pierwszym przypadku najczęściej stosuje się beta-blokery i diuretyki oraz leki działające na centralny układ nerwowy.
Poza leczeniem farmakologicznym bardzo ważna jest zmiana trybu życia. Konieczna jest modyfikacja dotychczasowej diety, należy wyeliminować z niej tłuszcze oraz cukry proste. Niezbędne jest tez ograniczenie spożycia soli, osoby palące powinny podjąć walkę z nałogiem. W przypadku pacjentów z nadwagą wskazana jest redukcja masy ciała.
Ludzie, którym pozwala na to wiek oraz stan zdrowia powinni zadbać o aktywność fizyczną.
Podjęcie leczenia pomoże w uniknięciu takich powikłań jak: udar mózgu, niewydolność serca, uszkodzenie nerek, miażdżycy.
Profilaktyka:
Nie do przecenienia jest zdrowy tryb życia, czyli aktywność fizyczna i zbilansowana dieta pozwalająca utrzymać masę ciała na odpowiednim poziomie. Warto też regularnie kontrolować ciśnienie, gdyż wczesne zdiagnozowanie choroby i podjęcie leczenia pozwoli uniknąć wielu powikłań.
.