Kamila Wolska kl. IIBs nr 26
Konsument - <łac. consumens, consumentis> spożywca; nabywca towarów, usług na własny użytek. Konsument ma prawo wyboru. To jego decyzje wpływają na kształtowanie się rynku, który będzie odpowiednio reagował na zmiany upodobań klientów, dążąc do pozyskania jak największej liczby osób korzystających z dobra lub usługi.
DG SANCO czyli Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów to jedna 36 Dyrekcji Komisji Europejskiej, która zajmuje się zdrowiem obywateli Unii Europejskiej i prawami konsumenta. Dyrekcje te są odpowiednikami ministerstw w rządach poszczególnych państw. Celem DG SANCO jest polepszenie jakości życia mieszkańców Unii w obszarach: prawa konsumenta, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa żywności. DG SANCO realizuje te cele tworząc unijne przepisy dotyczące kwestii konsumenckich. Proponując nowe przepisy, DG SANCO zapewnia wszystkim obywatelom Unii ochronę poprzez ustalenie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa, przestrzeganych przez wszystkie kraje członkowskie. To oznacza, że w każdym miejscu na terenie UE, możesz być pewien, że kupiona żywność jest bezpieczna; twoje prawa konsumenta są respektowane podczas zakupów internetowym w innym kraju UE.
Jako konsument masz prawo do (Dziesięć podstawowych zasad ochrony konsumenta stworzonych przez DG SANCO) :
Zakup towaru według własnego uznania i w wybranym przez siebie miejscu
Zwrot wadliwego towaru
Wysokich norm bezpieczeństwa
Informacji dotyczącej składu produktów żywnościowym
Uczciwych warunków umów
Zmiany zdania
Cen łatwych do porównania
Uczciwego traktowania
Ochrony podczas wakacyjnych wyjazdów
10.Pomocy w rozstrzyganiu sporów ponadgranicznych
Na początek proponuję zapoznanie się z generalnymi prawami konsumenckimi, których zapewnienie należy do zadań państwa oraz z których wywodzą się bardziej szczegółowe uprawnienia konsumentów, uregulowane w ustawach. Jako konsumenci mamy prawo do:
- ochrony przed produktami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia - co oznacza, że towary i usługi oferowane konsumentowi nie mogą stanowić zagrożenia dla jego życia i zdrowia;
- ochrony interesów ekonomicznych - nabywcy towarów i usług powinni być chronieni przed szkodami wywołanymi przez wadliwe produkty lub źle wykonane usługi, żadna forma reklamy nie powinna wprowadzać w błąd nabywcy towarów lub usług powodując niekorzystne ekonomicznie decyzje konsumenta zakupie dóbr;
- wyrażania opinii o polityce konsumenckiej państwa oraz działaniach producentów i handlowców - prawo do reprezentacji;
- efektywnego załatwiania uzasadnionych reklamacji, skarg i roszczeń - konsumenci powinni otrzymywać poradę i pomoc w składaniu skarg w związku z krzywdami lub szkodami poniesionymi w wyniku nabycia wadliwych towarów lub źle wykonanych usług;
- edukacji konsumenckiej i informacji - konsument powinien mieć dostęp do niezbędnych informacji na temat towarów i usług aby mógł dokonać racjonalnego wyboru, w sposób bezpieczny z nich korzystać oraz dochodzić rekompensaty za szkody wynikłe z ich użytkowania;
- życia w zdrowym środowisku naturalnym - chronionym przed dewastacją i zanieczyszczeniem.
Moim zdaniem najważniejszymi prawami jakie nam przysługują to:
I. Prawo do informacji
Ochrona konsumenta przed informacją naruszającą jego prywatność
Informacja handlowa (w postaci druków ulotnych, folderów i innych materiałów reklamowych) może naruszać prawo do prywatności. Osoba fizyczna, występująca w tym wypadku jako konsument, ma prawo do ochrony przed narzucaniem jej roli biernego uczestnika rynku. Aby działanie przedsiębiorcy, który kieruje do konsumenta informacje reklamowe było bezprawne, wystarczy wyraźny sprzeciw, skierowany do przedsiębiorcy w taki sposób, aby mógł się z nim zapoznać. Na przykład, jeżeli konsument jest zarzucany niechcianymi materiałami reklamowymi (bez podania indywidualnego adresu) - wystarczy informacja wywieszona na drzwiach, na skrzynce pocztowej lub zastrzeżenie zgłoszone na poczcie, w przypadku gdy druki te są rozpowszechniane za pośrednictwem poczty. Zgodnie z Pismem Zastępcy Dyrektora Generalnego Poczty z dnia 22 stycznia 1999r., poczta nie będzie dostarczała druków bezadresowych, gdy zainteresowany zgłosi pisemny wniosek.
W przypadku, gdy chodzi o korespondencję zaadresowaną imiennie, konieczne jest zawiadomienie nadawcy tej korespondencji. Pomimo braku adresu zwrotnego wystarczy zawiadomienie podmiotu, którego działalność gospodarczą obejmuje informacja, której sobie nie życzymy, i to nawet w wypadku, gdy zlecił on dystrybucję specjalnej firmie lub osobie. Na przykład, gdy mamy do czynienia z reklamówkami hipermarketu TESCO, przygotowanymi i rozprowadzanymi przez inną firmę, to wystarczy zawiadomienie hipermarketu.
W tego typu przypadkach można także zwrócić się do Stowarzyszenia Sprzedawców Bezpośrednich o umieszczenie naszych danych na tzw. liście Robinsona. Stowarzyszenie prowadzi listę Robinsona od 1996r. Zgłoszenie do Stowarzyszenie spowoduje skreślenie naszego adresu z baz danych, którymi ono dysponuje. Działalność tego Stowarzyszenie nie jest oparte na prawnym obowiązku i zmierza do upowszechnienia dobrych obyczajów w zakresie handlu i reklamy
Kontynuowanie praktyk informacyjnych w wbrew woli adresata, po dokonaniu zastrzeżenia o ich niepożądanym charakterze, powoduje, że będzie to działanie bezprawne, powoduje więc bezprawne naruszenie prywatności konsumenta, a więc jest zakazane.
W takiej sytuacji konsument może wystąpić z pozwem do sądu powszechnego o naruszenie jego dóbr osobistych (prawo do prywatności jest jednym z dóbr osobistych) w oparciu o art. 24 Kodeksu cywilnego. W pozwie można zgłosić następujące żądania:
usunięcia skutków naruszenia;
złożenia przez sprawcę szkody stosownego oświadczenia, np. o intencji nienaruszania tych dóbr w przyszłości;
zaprzestania dalszych naruszeń.
Art. 24 KC przewiduje przy naruszeniu każdego dobra osobistego (a więc także i naruszenia prywatności w wyniku niedozwolonych praktyk handlowych) przyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także zapłatę nawiązki na wskazany cel społeczny. W wypadku naruszenia prywatności, gdzie z reguły nie dochodzi do wyrządzenia szkody majątkowej, ten rodzaj sankcji może być bardzo przydatny. Niezależnie od powództwa wytoczonego przez samego konsumenta możliwe jest także, jak to już wyżej wskazano, wytoczenie powództwa przez organizację konsumencką na podstawie art. 61 § 3 Kpc.
Ochrona konsumenta przed uciążliwą reklamą
Ochronie konsumenta służą nie tylko przepisy Kodeksu cywilnego, ale także przepisy o nieuczciwej konkurencji, a dokładniej przepisy o niedozwolonej reklamie, zwłaszcza w postaci reklamy uciążliwej. Ogólnie rzecz biorąc, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazana jest (jako stanowiąca czyn nieuczciwej konkurencji) "reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka". W szczególności czynem nieuczciwej konkurencji jest "reklama stanowiąca istotną ingerencję w sferę prywatności, zwłaszcza przez nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie towarów nie zamówionych, nadużywanie technicznych środków przekazu."
Uciążliwa reklama stanowiąca czyn nieuczciwej konkurencji pociąga za sobą sankcje określone w art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Problem polega na tym, że prawo wystąpienia z pozwem przysługuje nie konsumentowi, który narażony jest na nieuczciwą reklamę, ale przedsiębiorcy, którego interes jest zagrożony lub naruszony. Przedsiębiorca ten może żądać: 1) zaniechania niedozwolonych działań, 2) usunięcia ich skutków, 3) złożenia odpowiedniego oświadczenia, 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, 5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych, 6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub dziedzictwa narodowego - w przypadku gdy czyn nieuczciwej reklamy był zawiniony.
Zakaz informacji wprowadzającej w błąd
Emitowanie i rozpowszechnianie informacji mogących wprowadzić w błąd jest naganne, ponieważ zaciemnia orientację na rynku, powodując, że konsumenci podejmują fałszywe, nie chciane decyzje o uczestnictwie w transakcjach. Wprowadzanie w błąd, jako uniemożliwiające lub ograniczające swobodę oceny, powzięcia i wyrażenia decyzji przez konsumenta, jest naruszeniem jego prawa do informacji.
Prawo polskie zawiera bardzo wiele bezwzględnych i względnych zakazów reklamy. Poniżej omówione są tylko te, które zostały zakazane jako godzące w swobodę oceny i wyboru konsumenta.
W prawie polskim obowiązuje ogólny zakaz reklamy wprowadzającej w błąd. Oznacza to zakaz reklamy, która przez wprowadzenie w błąd może wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi.
Jedną z odmian reklamy wprowadzającej w błąd jest reklama nierzeczowa. Jej cechą charakterystyczną jest eksponowanie cech istotnych towaru, które nie powinny ważyć na jego ocenie i decyzji o zakupie, oraz odwoływanie się do argumentów emocjonalnych. Art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji mówi tu o wywoływaniu lęku, wykorzystywaniu przesądów, lekkomyślności dzieci. W literaturze prawnej ujmuję się jako reklamę nierzeczową ujęcie szersze - wywoływanie silnych emocji, lęku, wykorzystywanie przesądów, uczuć patriotycznych, łatwowierności, zwłaszcza dzieci, motywów seksualnych, skłonności altruistycznych, informacje o przeznaczeniu dochodu na stosowne cele.
Innym rodzajem reklamy wprowadzającej w błąd jest reklama ukryta (art. 16 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy). Reklama taka zachowując pozór neutralnego przekazu o czysto informacyjnym charakterze służy kamuflażowi własnej warstwy perswazyjnej. Szczególnym rodzajem reklamy ukrytej jest reklama subliminalna - tj. reklama oddziałująca na podświadomość. Ten rodzaj reklamy jest powszechnie zakazany, w tym także w Polsce. W tym przypadku adresat reklamy nie jest świadomy jej działania. Tego rodzaju reklama jest drastycznym naruszeniem sfery prywatności i dlatego właśnie można mówić o jej niedopuszczalności z punktu widzenia interesów konsumenta.
W przepisach "prawa żywnościowego" sformułowany jest z kolei zakaz wprowadzającego w błąd znakowania środków spożywczych. Ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001r. (Dz.U. z 2001r., Nr 63, poz. 634) wprowadza generalne wymaganie, aby informacja o środku (używce) nie wprowadzała w błąd poprzez zamieszczenie danych co do właściwości lub wartości odżywczej sprzedawanych artykułów. Wprowadzenie w błąd może dotyczyć istoty produktu żywnościowego, mylącego określenia produktu, nierzetelnego podania składu produktu, nierzetelnego podania składu produktu, nieprawdziwej ilości na opakowaniu, przydatności i możliwości zastosowania, posiadania cech, które mają wszystkie produkty podobne, metod produkcji, pochodzenia, wartości odżywczej etc.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 15 lipca 1994r. w sprawie znakowania środków spożywczych, używek i substancji dodatkowych dozwolonych, przeznaczonych do obrotu (Dz.U. z 1996r., Nr 108, poz. 520) w dokładniejszy sposób precyzuje sposoby zakazanego wprowadzania w błąd konsumentów żywności. W tym rozporządzeniu wymienia się:
wprowadzenie w błąd tekstem lub rysunkiem, w zakresie istoty środka spożywczego, rodzaju, właściwości, składu, ilości, pochodzenia lub metod produkcji, przypisywanych środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie posiada; przypisywanie środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania lub leczenia chorób albo powoływania się na takie właściwości (co nie dotyczy jednak środków dietetycznych oraz leczniczych wód mineralnych); określenia produktu jako "zdrowy", "bezpieczny" itp.; sugerowania, że produkt posiada specjalne właściwości, podczas gdy mają je podobne środki spożywcze; jeśli oznakowanie zawiera inne określenia (w tym np. "wyprodukowane metodami ekologicznymi"), posiadanie tych cech musi być potwierdzone atestem.
Konsekwencje prawne naruszenia zakazów reklamy
Przedsiębiorca naruszający wyżej wymienione zakazy reklamy, która może naruszać interesy konsumenta naraża się na konsekwencje w postaci odpowiedzialności cywilnoprawnej oraz odpowiedzialności karnej. Odpowiednie sankcje zawarte są w rozdziałach trzecim i czwartym ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Uruchomienie tych sankcji nie zależy jednak od indywidualnego konsumenta. Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1-5 ww. ustawy istnieje w tym przypadku możliwość żądania: 1) zaniechania naruszeń, 2) usunięcia skutków niedozwolonych działań, 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści, 4) odszkodowania, 5) zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Pozew z w/w żądaniami może być złożony jednak nie przez samego konsumenta, ale w przypadku punktów 1-3 przez organizację konsumencką, powiatowego rzecznika konsumentów oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Informacje, do których konsument ma prawo
W zakresie stosunków między przedsiębiorcami a konsumentami rzadko która powinność ciążąca na stronach przyszłej umowy jest tak powszechnie łamana jak właśnie obowiązek rzetelnego informowania konsumenta przez jego partnera. Deficyt informacji występujących po stronie konsumenta jest przejawem nierównorzędnej pozycji obu stron. Cechą charakterystyczną typowego stosunku konsumenckiego jest relacja: profesjonalista - laik i wynikający z niej brak równowagi. W tej relacji profesjonalista ma z założenia pozycję dominującą. Usunięciu tej nierównowagi służy obowiązek dostarczania konsumentowi odpowiednich informacji.
Informacje na temat żywności
W zakresie prawa polskiego oznaczenie żywności jest regulowane w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 15 lipca 1994r. (Dz.U. z 1994r. Nr 86, poz. 402). Zgodnie z tym rozporządzeniem obowiązek właściwego oznaczania (etykietowania) ciąży na producencie a także na sprzedawcy. Opakowanie musi zawierać następujące informacje:
naturze, przeznaczeniu i innych właściwościach produktu;
trwałości produktu;
składzie wewnętrznym zawartości;
pochodzeniu;
metodzie wytworzenia;
o warunkach, sposobach przechowywania lub wykorzystania - w niezbędnym zakresie.
Rozporządzenie to zawiera cały szereg szczegółowych wymagań dotyczących oznaczeń. Z rozporządzenia tego wynika także, że informacja o specjalnym sposobie produkcji ("wyprodukowano metodami ekologicznymi") jest dozwolona pod warunkiem posiadania atestu. Atesty takie dla żywności ekologicznej nadają:
- Polskie Centrum Badań i Certyfikacji Biuro ds. Badań i Certyfikacji Oddział w Pile, ul. Śniadeckich 5, 64-920 Piła;
- Jednostka Certyfikacji Produkcji Ekologicznej PNG w Zajączkowi, 26-065 Piekoszów;
- BIOEKSPERT ul. Grójecka 109, 02-120 Warszawa;
- AGRO BIO TEST Sp. ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa;
- COBICO ul. Lekarska 1, 31-203 Kraków;
Ponadto na etykiecie certyfikowanego produktu ekologicznego powinno znaleźć się miejsce pochodzenia surowców (adres gospodarstwa/przetwórni), nr atestu i nazwa jednostki certyfikujacej.
Produkty GMO
Szczególne obowiązki w zakresie oznaczania produktów dotyczą tzw. "produktów GMO". Jako "produkt GMO" ustawa z dnia 22 czerwca 2001r. o organizmach genetycznie modyfikowanych (Dz.U. z 2001r. Nr 76, poz. 811 z późn. zm.) rozumie "GMO lub każdy wyrób składający się z GMO lub zawierający GMO lub ich fragmenty lub kombinację GMO, który jest wprowadzany do obrotu lub wywożony za granicę lub przewożony tranzytem przez terytorium Rzeczpospolitej Polskiej." GMO, czyli organizmy genetycznie zmodyfikowane zostały szczegółowo określone w art. 3 pkt 2) ww. ustawy.
Ustawa ta wprowadziła obowiązek znakowania produktów GMO, z wyjątkiem, gdy ich zawartość w produkcie nie przekracza 1% masy. Oznakowanie produktu GMO, które powinno znajdować się na etykiecie, zawierać musi następujące informacje:
nazwę produktu GMO i nazwy zawartych w nim GMO,
imię i nazwisko lub nazwę producenta lub importera oraz adres,
przewidywany obszar stosowania produktu GMO: przemysł, rolnictwo, leśnictwo, powszechne użytkowanie przez konsumentów lub inne specjalistyczne zastosowanie,
zastosowanie produktu GMO i dokładne warunki użytkowania wraz z informacją, w uzasadnionych przypadkach, o rodzaju środowiska, dla którego produkt jest odpowiedni,
szczególne wymagania dotyczące magazynowania i transportu, jeżeli zostały określone w zezwoleniu,
informacje o różnicy wartości użytkowej między produktem GMO a jego tradycyjnym odpowiednikiem
środki, jakie powinny być podjęte w przypadku niezamierzonego uwolnienia GMO, niezgodnego z wymaganiami dotyczącymi wprowadzenia produktu GMO do obrotu, jeżeli zostały określone w zezwoleniu,
numer zezwolenia.
W przypadku gdy cały produkt jest genetycznie zmodyfikowany, oznakowanie powinno być uzupełnione informacją: "produkt genetycznie zmodyfikowany". Jeśli tylko niektóre składniki są genetycznie zmodyfikowane, obok nazwy składnika należy umieścić napis "genetycznie zmodyfikowany". Napis i informacja powinny być czytelne i zapisane czcionką tej samej wielkości co nazwa składnika lub produktu. Brak odpowiedniego oznaczenia produktu GMO stanowi wykroczenie i jest zagrożone karą grzywny (art. 65 ww. ustawy).
Leki i wyroby farmaceutyczne
W polskim prawie sprawy informacji o lekach reguluje zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 21 lutego 1994r. w sprawie zasad i form prowadzenia reklamy i przekazywania informacji o środkach farmaceutycznych i materiałach medycznych (M.P. z 1994r. Nr 17, poz. 131). Zarządzenie to reguluje obowiązkową zawartość informacji w treści reklamy środka farmaceutycznego, szczegółowe zakazy i ograniczenia mające zapobiegać wprowadzaniu w błąd nabywcy co do właściwości leku, komercjalizacji pod postacią środka spożywczego lub kosmetycznego, konieczność zapewnienia zrozumiałości treści przekazu. Informacja o środkach farmaceutycznych musi być rzetelna, obiektywna, aktualna i na tyle obszerna, aby umożliwić jej adresatowi wyrobienie sobie własnej opinii. Musi ona zawierać dane zgodne z dokumentacją decydującą o wpisie do Rejestru Środków Farmaceutycznych, nie może pomijać aktualnych danych dotyczących przeciwskazań.
Kosmetyki
Obowiązki informacyjne związane z wyrobami kosmetycznymi przewiduje ustawa z 30 marca 2001r. (Dz.U. Nr 42, poz. 473). Ustawa ta przewiduje bardzo szczegółowe wymagania dotyczące danych objętych informacją o kosmetyku i sposobu prezentacji tej informacji. Uchybienie powinnościom w tym zakresie jest wykroczeniem. Ponadto ustawa wprowadza krajowy system informowania o kosmetykach wprowadzanych do obrotu, służący monitorowaniu m.in. bezpieczeństwa kosmetyku.
Substancje i preparaty chemiczne
Obowiązek informowania o substancjach i preparatach chemicznych nakłada ustawa z dnia 11 stycznia 2001r.(Dz.U. z 2001r., Nr 11, poz. 84). Szczegółowe obowiązki dotyczące informacji o substancjach i preparatach niebezpiecznych zawarte są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r. w sprawie oznakowania opakowań substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. z 2002r. Nr 140, poz. 1173). Rozporządzenie to w bardzo szczegółowy sposób określa jakie informacje muszą się znaleźć na tych opakowaniach i w jaki sposób mają być zaprezentowane, aby konsument mógł łatwo się z nimi zapoznać.
Informacje o towarze i ostrzeżenia
W odniesieniu do wielu rodzajów produktów, np. lekarstw, wyrobów tytoniowych, kosmetyków, substancji trujących ogólny obowiązek ostrzeżeń przewiduje ustawa z dnia 3 kwietnia 1993r. o badaniach i certyfikacji. Ustawa ta zawiera ogólny obowiązek certyfikacji wyrobów krajowych i importowanych oraz usług, które mogą stwarzać zagrożenie. Dowodem poddania się certyfikacji jest posiadanie stosownego oznaczenia - znaku bezpieczeństwa. Sankcje nie poddania produktu temu obowiązkowi mają charakter ekonomiczny, karny lub administracyjny, z możliwością wycofania produktu z obrotu włącznie. Naruszenie obowiązku oznaczania wyrobów stosownymi znakami czy zaniechanie powinności ich uzyskania może się też wiązać z sankcjami cywilnymi. Z punktu widzenia indywidualnego konsumenta zaniedbanie przez sprzedawcę (producenta, importera) obowiązku odpowiedniego oznaczenia oznacza możliwość pozwania go o odszkodowanie w przypadku, gdyby odniósł on szkodę spowodowaną przez dany produkt. i odpowiedzialności kontraktowej.
II. Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
Prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów jest jednym z podstawowych praw konsumentów w Polsce. Art. 76 Konstytucji RP stanowi, iż "władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa." W przypadku ochronny konsumentów mamy do czynienia nie tyle z jedną ustawą co z rozproszonym systemem aktów rangi ustawowej, które łącznie określają zakres ochrony konstytucyjnej.
Naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.
III. Prawo do reklamacji. (Wszystko o reklamacji)
1. Reklamację wad artykułu żywnościowego lub używki sprzedawca jest obowiązany przyjąć i rozpatrzyć, jeżeli zostanie mu zgłoszona nie później niż w terminie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 563 § 1 Kodeksu cywilnego, a jeśli termin trwałości (przydatności do spożycia) podany na towarze jest dłuższy - nie później niż niezwłocznie po upływie tego terminu, chyba że chodzi o wadę powstałą nie w związku z upływem czasu. Treść art. 563 Kodeksu cywilnego zamieszczam poniżej:
Art. 563. § 1. Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Minister Handlu Wewnętrznego może w drodze rozporządzenia ustalić krótsze terminy do zawiadomienia o wadach artykułów żywnościowych.
§ 2. Jednakże przy sprzedaży między osobami prowadzącymi działalność gospodarczą utrata uprawnień z tytułu rękojmi następuje, jeżeli kupujący nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o dostrzeżonej wadzie, a w wypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej wykryciu.
§ 3. Do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego.
2. Sprzedawca jest obowiązany przyjąć i rozpatrzyć reklamację dotyczącą wady artykułu nieżywnościowego, jeżeli została mu zgłoszona:
- nie później niż w terminie jednego miesiąca od dnia wykrycia wady przez konsumenta
- i nie później niż w terminie jednego roku od daty wydania tego towaru.
3. W razie gdy dla danego towaru był ustalony krótszy okres trwałości (odpowiedzialności):
- nie później niż przed upływem tego okresu, chyba że chodzi o wadę powstałą nie w związku z upływem czasu.
4. Termin zobowiązania sprzedawcy do przyjęcia i rozpatrzenia reklamacji dotyczącej wady artykułu nieżywnościowego ulega odpowiedniemu przedłużeniu w przypadku, gdy towar ten objęty był gwarancją.
5. Towar zgłoszony do reklamacji powinien odpowiadać podstawowym wymaganiom higienicznym przyjętym w obrocie.
6. Konsument nie ma obowiązku dostarczenia reklamowanego towaru: o wadze powyżej 10 kg, o dużych rozmiarach (np. dywanu o powierzchni ponad 3 m2, mebli), urządzeń oraz innych towarów wbudowanych lub zainstalowanych na stałe. W takim przypadku konsument powinien wskazać miejsce, w którym towar się znajduje, a przyjmujący reklamację powinien ustalić z konsumentem termin oględzin lub odbioru towaru przez sprzedawcę, nie dłuższy niż 7 dni.
7. Reklamacja wad towaru może być zgłoszona na piśmie albo ustnie.
8. W przypadku gdy sprzedawca nie załatwia reklamacji natychmiast, jest obowiązany potwierdzić jej przyjęcie na piśmie i poinformować konsumenta o sposobie jej załatwienia.
9. Sprzedawca jest obowiązany załatwić reklamację w miejscu sprzedaży towaru lub w innym wybranym przez konsumenta punkcie handlowym sprzedawcy. Sprzedawca nie może odmówić przyjęcia reklamacji i żądać, by konsument zgłosił ją wytwórcy lub dostawcy.
JAKIE PRAWA MA KONSUMENT ?
1. Konsument, który stwierdził wadę, może, zgodnie z przysługującymi mu uprawnieniami przewidzianymi w Kodeksie cywilnym, według swego wyboru żądać:
1) zwrotu ceny za zwrotem wadliwego towaru, oświadczając że odstępuje od umowy, z zastrzeżeniem art. 560 § 1 Kodeksu cywilnego,
2) obniżenia ceny towaru,
3) wymiany towaru wadliwego na wolny od wad, jeżeli towar jest oznaczony gatunkowo,
4) usunięcia wady, jeżeli towar jest oznaczony co do tożsamości, a sprzedawca jest wytwórcą tego towaru lub na podstawie pisemnego upoważnienia wytwórcy prowadzi naprawy i serwis tego towaru.
2. Do wymiany za towar wadliwy może być użyty przez sprzedawcę wyłącznie towar wolny od wad, fabrycznie nowy. Przepis ten nie dotyczy wypadku, gdy przedmiotem sprzedaży była rzecz używana.
3. Przy wymianie towaru wadliwego na wolny od wad lub w razie odstąpienia przez konsumenta od umowy z powodu wad w towarze nie stosuje się potrącenia z ceny za skutki normalnego zużycia towaru, stanowiącego przedmiot uznanej reklamacji (amortyzacja).
4. Obniżenie ceny towaru powinno nastąpić w takim stosunku, w jakim wartość (użyteczność) tego towaru uległa, z powodu uznanych wad, obniżeniu w porównaniu do wartości tego towaru bez wad.
5. Reklamacje dotyczące wad artykułów żywnościowych oraz nie budzące wątpliwości reklamacje wad artykułów nieżywnościowych, realizowane przez obniżenie ceny lub zwrot ceny za zwrotem albo przez wymianę towaru na znajdujący się w punkcie sprzedaży towar wolny od wad - powinny być załatwiane niezwłocznie.
6. Jeżeli jest wymagane dodatkowe sprawdzenie zasadności reklamacji (np. opinia rzeczoznawcy, badanie w miejscu używania wyrobu) lub sprowadzenie nowego towaru na wymianę albo reklamacja jest załatwiana przez usunięcie wady, sprzedawca załatwi reklamację najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia jej zgłoszenia, chyba że konsument wyraził na piśmie zgodę na przedłużenie tego terminu.
7. Jeżeli konsument nie dostarczył towaru wraz z reklamacją, ustalone wyżej terminy załatwienia reklamacji liczy się od dnia dostarczenia towaru lub od dnia dokonania oględzin towaru wadliwego u konsumenta przez sprzedawcę. W tym ostatnim wypadku termin załatwienia reklamacji nie może przekroczyć 21 dni od dnia jej zgłoszenia.
8. W razie nieuwzględnienia reklamacji sprzedawca jest obowiązany zawiadomić o tym pisemnie konsumenta z podaniem uzasadnienia oraz zwrócić mu dostarczony wraz z reklamacją towar.
9. Niedokonanie zawiadomienia, o którym mowa w pkt. 8, w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia reklamacji uważa się za uznanie tej reklamacji z obowiązkiem załatwienia jej zgodnie z żądaniem konsumenta.
10. Jeżeli w celu wymiany lub zwrotu towaru za zwrotem ceny, jak też w celu naprawy, towar został dostarczony staraniem konsumenta, załatwiający reklamację, na żądanie konsumenta, zwróci mu poniesione przez niego koszty z tym związane (koszty transportu, demontażu, ponownego zainstalowania towaru, ubezpieczenia itp.).
Ochrona praw konsumentów
W warunkach wolnego rynku, opartego o zasady wolności działalności gospodarczej oraz swobody zawierania umów i kształtowania ich treści, konsument często ma wrażenie, że nic go nie chroni przed producentami, handlowcami i usługodawcami wykorzystującymi wynikającą z profesjonalizmu przewagę, narzucającymi jednostronnie korzystne warunki lub po prostu działającymi nieuczciwie. Obrót konsumencki w Polsce reguluje szereg aktów rangi ustawowej, wbrew obiegowej opinii istnieją więc mechanizmy i instytucje ułatwiające konsumentom dochodzenie swych praw.
Jedną z instytucji działających w zakresie ochrony praw konsumentów jest Powiatowy Rzecznik Konsumentów. Do jego zadań należy:
Zapewnienie konsumentom bezpłatnego poradnictwa i informacji prawnej w zakresie ochrony ich interesów,
Współdziałanie z inspekcjami oraz organizacjami, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów
- w tym zakresie - pomoc w kierowaniu spraw konsumenckich do rozpatrzenia przez polubowny sąd konsumencki
Pomoc w przygotowywaniu stosownych dokumentów w przypadku dochodzenia przez konsumentów roszczeń przed sądami powszechnymi,
Wytaczanie powództw na rzecz konsumentów przed sądami powszechnymi w przypadku popełnienia przestępstwa, spowodowania szkody przez produkty niebezpieczne, nie dopuszczone do obrotu lub nie posiadające atestu oraz w innych sytuacjach szczególnie rażącego naruszania praw konsumentów.
Jeżeli:
kupiona rzecz ma wady fizyczne (np. usterki techniczne) lub wady prawne (np. używany samochód sprzedany przez osobę nie będącą prawowitym właścicielem)
nie jesteśmy zadowoleni z usługi ( np. umówiliśmy się co do innego rezultatu, terminu lub jakości) dochodząc swych praw mamy w dyspozycji min. roszczenia z tytułu
RĘKOJMI ZA WADY ( art. 556 - 576 Kodeksu cywilnego) i GWARANCJI JAKOŚCI (art. 577 - 581 Kodeksu cywilnego).
Z tytułu rękojmi odpowiedzialność:
obciąża tylko sprzedawcę
ma charakter absolutny - sprzedawca nie może się z niej zwolnić, nie może jej rozszerzyć ani w umowie wyłączyć,
trwa 1 rok od daty zakupu i 1 miesiąc od chwili wykrycia wady,
jest wyłączona, jeśli kupujący wiedział lub mógł się dowiedzieć o wadzie w chwili zakupu - dlatego zwłaszcza kupując rzeczy przecenione lub używane należy wymagać wskazania w umowie lub na rachunku, które wady są przyczyną przeceny - wady ukryte zawsze obciążają sprzedawcę.
Konsument ma prawo z tytułu rękojmi:
żądać wymiany na rzecz wolną od wad
żądać naprawy, ale tylko przy rzeczach oznaczonych co do tożsamości (wykonanych na indywidualne zamówienie); ogromna większość rzeczy z tzw. "sklepowej półki" jest w świetle rękojmi oznaczona co do gatunku i nie można żądać ich naprawy,
odstąpić od umowy czyli zwrócić rzecz wadliwą sprzedawcy zobowiązanemu do zwrotu ceny - uwaga: konsument nie może odstąpić od umowy, jeśli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wady usunie - sprzedawca tylko 1 raz może skorzystać z tego uprawnienia co do wady istotnej (uniemożliwiającej kupującemu normalne korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem).
Z tytułu gwarancji odpowiedzialność:
obciąża najczęściej producenta, rzadziej sprzedawcę, importera lub hurtownika,
ma charakter dobrowolny - od gwaranta zależy czy udziela na swój produkt gwarancji i w jakim zakresie (np. ilość napraw, warunki wymiany sprzętu na nowy, zwrot ceny, adresy serwisów),
trwa przez czas określony przez gwaranta - uwaga: od każdej naprawy lub wymiany termin znów biegnie od początku.
Należy podkreślić, że wybór między wymienionymi systemami ochrony należy do konsumenta (art. 579 k.c.). Dokonany wybór jest wiążący tylko w odniesieniu do konkretnej wady, z chwilą wykrycia następnej znów nam przysługuje prawo wyboru. Sprzedawca nie może pozbawić konsumenta prawa wyboru systemu roszczeń.
Dokonując wyboru należy pamiętać o tym, że:
rękojmia trwa tylko rok od zakupu rzeczy,
jej termin nie przedłuża się tak jak przy gwarancji o czas naprawy
przy rękojmi o sposobie załatwienia reklamacji decyduje konsument, przy gwarancji - gwarant
rękojmia obciąża sprzedawcę, gwarancja zwykle producenta.
Jeśli konsument nie jest zadowolony ze sposobu załatwienia reklamacji może się zwrócić do Powiatowego Rzecznika Konsumentów przedkładając:
przy rękojmi
dowód zakupu (faktura, paragon itp.) - oryginał lub xero,
protokół reklamacyjny; należy zwrócić uwagę, które z żądań w tym dokumencie zaznaczymy - wymianę towaru, obniżenie ceny czy zwrot pieniędzy; jeśli w ciągu 14 dni sprzedawca nie powiadomi nas o nie uznaniu reklamacji, przyjmuje się ją za uznaną i podlegającą załatwieniu zgodnie z naszym żądaniem,
odpowiedź sprzedawcy z ewentualną opinią rzeczoznawcy - jeśli wady są oczywiste, sprzedawca winien reklamację załatwić natychmiast, jeżeli istnieją wątpliwości - sprzedawca może zasięgnąć opinii rzeczoznawcy w terminie 14 dni, termin na uzyskanie opinii może zostać przedłużony wyłącznie za pisemną zgodą konsumenta, opinia rzeczoznawcy winna zostać konsumentowi udostępniona na piśmie,
przy gwarancji:
dowód zakupu (faktura, paragon itp.) - oryginał lub xero,
kartę gwarancyjną - gwarancja musi być udzielona na piśmie, notatka np. na rachunku nie ma mocy prawnej; prawidłowo wypełniona musi zawierać: nazwę i adres gwaranta oraz sklepu gdzie towar kupiono, określenie rzeczy sprzedanej, datę transakcji, czas na jaki udzielono gwarancji, adresy punktów serwisowych; karta gwarancyjna musi być wydana wraz z dowodem zakupu ! (gwarancja jest zobowiązaniem zależnym od umowy sprzedaży, nie funkcjonuje samodzielnie); należy zadbać, aby w karcie gwarancyjnej znalazły się adnotacje dotyczące wszystkich czynności reklamacyjnych - dostarczenia do naprawy, daty naprawy, jej sposobu i zakresu, wymiany, odbioru itp.; uwaga: zapis "regulacja" może sugerować, że rzecz nie była wadliwa, należy zadbać, aby zapisy brzmiały jednoznacznie, były dokładne i czytelne.
BIBLIOGRAFIA:
www.konsumenckie.abc.pl
http://ww20.mediarun.pl/
http://www.konsument.net4.pl/
http://prace.sciaga.pl/20215.html