Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

w Olsztynie

WYDZIAŁ NAUK TECHNICZNYCH

Kierunek

EDUKACJA TECHNICZNO-INFORMATYCZNA

Zasady i metody nowoczesnej organizacji

Wykonał:

Wąsiewicz Maciej

1. Podstawowe definicje

Aby móc opisać ewolucje teorii organizacji i zarządzania należy najpierw wyjaśnić, co oznaczają podstawowe pojęcia związane z tym problemem:

Zarządzanie to szczególny sposób kierowania działalnością ludzi zatrudnionych w podmiotach gospodarczych, obejmujący tworzenie, kontrolę, oraz ciągłe dostosowanie reguł postępowania( norm, planów, instrukcji itp.) w danym przedsiębiorstwie( zakładzie, dziale, filii) do aktualnych potrzeb. Zarządzanie jest potrzebne wszędzie tam gdzie ludzie podejmują zespołową i zorganizowaną pracę, aby osiągnąć wspólny cel. Dziś zarządzanie stanowi odrębną dziedzinę wiedzy, która ewaluowała w ciągu ostatniego stulecia i cały czas ulega udoskonalaniu.

Kierowanie jest to sztuka wpływania na pracę innych ludzi, aby osiągali oczekiwane przez nas rezultaty. Kierowanie ma, więc przede wszystkim pobudzać do działania. B. Gliński, stwierdza, że: zarządzanie to rodzaj kierowania, przy którym kierujący (zarządzający) ma uprawnienia zwierzchnie w stosunku do podległych mu pracowników lub instytucji, wynikające bezpośrednio z własności środków produkcji. Zgodnie z celem osoby kierującej wyróżnia się następujące kierunki działalności kierowniczej:

1) dyrektywna (inicjowanie działania) - polegająca na określeniu celu działania osób kierowanych, wydaniu poleceń wykonania określonych zadań,

2) informacyjna - polegająca na przekazaniu danych i przesłanek, które potrzebne są do wykonania zadania,

3) motywacyjna - polegająca głównie na nagradzaniu lub karaniu,

4) oceniająca - polegająca na sprawdzaniu i ocenianiu wykonawców zadań, porównywaniu wyników, określaniu pozycji poszczególnych osób.

Organizacja natomiast jest terminem wieloznacznym stosuje się go tam gdzie wyodrębniona grupa ludzi podejmuje określone działanie w celu realizacji jakiegoś celu lub celów. Podstawowymi właściwościami każdej organizacji będą, więc:

• Celowość- istnienie celu i dążenie do jego realizacji

• Złożoność- wiele różnych części składających się na całość

• Odrębność- wyodrębnienie celów i struktury z otoczenia.

Termin "organizacja" można rozumieć w trzech zasadniczych znaczeniach:

- rzeczowym (instytucjonalnym) - jako całość złożoną z ludzi wyposażonych w środki rzeczowe (aparatura), a więc w narzędzia, maszyny, materiały, które łączą określone więzi;

- atrybutowym (strukturalnym) - oznaczającym cechę przedmiotów złożonych,

- czynnościowym - stanowiącym rodzaj działania zorganizowanego, skierowanego na osiągnięcie określonych celów; chodzi w tym przypadku o samą czynność organizowania.

Organizacja jest potrzebna by lepiej osiągać cele, efekt pracy zespołowej jest wyższy niż pojedynczej jednostki. Zjawisko to stanowi sens rozwoju i tworzenia wszelkich organizacji.

2. Metody organizacji

Liczne wynalazki techniczne i nowe źródła energii umożliwiły mechanizację procesów produkcyjnych. Dało to podstawy do tworzenia dużych zakładów pracy, w działalności których ze względu na zatrudnienie znacznej liczby pracowników organizacja i zarządzanie uzyskały wielkie znaczenie. od organizacji pracy i działania zależały zyski właściciela i rozwój przedsiębiorstwa.

Nauka organizacji zaczęła się kształtować na przełomie XIX i XX wieku. Do kierowania produkcją w dużych zakładach przemysłowych nie starczał już zdrowy rozsądek, intuicja i doświadczenie. Powstały trzy liczące się ośrodki myśli organizatorskiej: w Ameryce, we Francji i w Polsce.

W teorii organizacji i zarządzania w odniesieniu do ewolucji wyróżniamy 3 szkoły organizacji i zarządzania:

1. szkoła klasyczna:

a) naukowa organizacja pracy;

b) klasyczna teoria organizacji,

2. szkoła behawioralna - organizacje to ludzie,

3. szkoła ilościowa,

4. szkoła neoklasyczna.

2.1. Szkoła klasyczna

Prekursorami szkoły klasycznej byli:

Robert Owen (1771 - 1858) - uważał, że rolą kierowania jest wdrażanie reform, lepsze warunki dla robotników, skrócenie dnia pracy z 13 do 10,5 godzin, niezatrudnianie młodocianych. Uważał, że należy inwestować w pracowników jako w żywe maszyny, że należy wprowadzić oceny pracowników (współzawodnictwo między pracownikami).

Charles Babbage (1792 - 1871) - brytyjski profesor matematyki, uważał, że każda operacja przemysłowa powinna być zorganizowana pod względem powierzenia jednemu pracownikowi tylko jednego zadania, którym się zajmie, a tym samym ograniczenie kosztownego procesu kształcenia pracowników (powtarzanie ciągle tej samej czynności przez jednego pracownika zwiększy wydajność).

2.1.1 Naukowa organizacja pracy

Najbardziej znanym przedstawicielem szkoły był F. W. Taylor (1856-1915), który jako pierwszy wykazał przydatność ścisłych, naukowych metod badania do rozwiązywania problemów organizacji pracy. Chciał ustalić jak najlepsze metody wykonywania prac, szkolenia i motywowania pracowników. Prowadził liczne badania i eksperymenty, w których dokonywał obserwacji i pomiarów wydajności pracy oraz jej poszczególnych faz Badania dotyczyły także doboru pracowników na podstawie ich umiejętności. Taylor stworzył zespół zasad stanowiących istotę naukowej organizacji pracy. Oparł system zarządzania na pomiarach i analizie czasu pracy przy linii produkcyjnej. Mierzył czas ruchu robotników przy pracach, rozkładał każde zadanie na elementy, opracowywał najszybsze metody wykonywania poszczególnych zadań. Wprowadził przerwy na odpoczynek. Chciał, aby pracodawcy płacili więcej bardziej wydajnym pracownikom. Jego teorie opierały się na czterech zasadach:

1) Opracowania prawdziwej nauki zarządzania, aby można było ustalić najlepszą metodę wykonania każdego zadania,

2) Naukowego doboru robotników, aby można było każdemu z nich przydzielić pracę, do której najbardziej się nadaje,

3) Naukowego wyszkolenia i doskonalenia robotnika,

4) Bezpośredniej, przyjaznej współpracy między kierownictwem a robotnikami.

Taylor był także twórcą funkcjonalnego systemu zarządzania.

Rys.1. Przykład funkcjonalnej struktury organizacyjnej wg Taylora.

Taylora uważa się za ojca naukowego zarządzania i organizacji, a jego dorobek myślowy daje się sprowadzić do następujących zasad:

1) należy badać i precyzyjnie ustalać wykonanie każdej operacji produkcyjnej,

2) wzorcowe sposoby wykonania powinny być rozpowszechniane wśród robotników,

3) konieczne jest rozdzielenie funkcji przygotowania pracy od funkcji wykonania pracy.

Najbardziej znanym polskim klasykiem w zakresie organizacji i zarządzania jest K. Adamiecki, który jako pierwszy w Polsce badał w sposób ścisły pracę grup robotników. Wyniki badań z przebiegu pracy poszczególnych pracowników zapisywał w postaci strumieni tworząc tzw. schemat kinematograficzny. Obserwacje, zapisy i analiza wykresów doprowadziły do spostrzeżenia, że stopień obciążenia pracą był nie równomierny - występowało przeciążenie pracą jednych i niedociążenie innych robotników.

K. Adamiecki był twórcą zasady produkcji optymalnej, mówiącej, że każdy zakład ma swoją szczytową ilość produkcji będącą produkcją najtańszą. Podjęcie innej ilości produkcji powoduje wzrost kosztów jednostkowych. Dzięki harmonogramom organizował on produkcję w sposób właściwy i rozpoczął walkę z marnotrawstwem czasu. Doprowadziło to do eliminacji strat czasy pracy, np. przestojów i oczekiwań w przebiegu produkcji.

Był twórcą następujących zasad, praw i metod z zakresu organizacji pracy:

1) zasada harmonizacji dotyczącej zgrania tempa pracy w ramach wszystkich działań produkcyjnych; po zapewnieniu współdziałania wszystkich organów otrzymuje się tym lepszy skutek, im czasy działania poszczególnych organów są ze sobą zgrane,

2) prawo przekory mówiące, że wszystkie działania zmierzające do zmiany istniejącego stanu powodują powstanie w zespołach ludzkich dążeń do zachowania stanu dotychczasowego,

3) prawo optymalnej produkcji głoszące, że każdy zakład ma swój szczyt produkcyjny, w którym produkuje najtaniej,

4) wykreślna metoda przedstawiania i analizowania przebiegu produkcji polegającej na opracowaniu odpowiednich wykresów, które w sposób graficzny ukazują przebieg produkcji oraz umożliwiają jej bieżącą kontrolę.

Zalety naukowej organizacji pracy:

1) grupa wyspecjalizowanych pracowników wyprodukuje więcej niż cała grupa wykonująca wszystkie czynności po trochu;

2) racjonalizacja i usprawnienie narzędzi czynności;

3) podkreślenie roli uzdolnień i szkoleń;

4) poszukiwanie najlepszych sposobów wykonywania zadań;

5) profesjonalizacja pracowników.

Wady naukowej organizacji pracy:

1) zwiększenie norm pracy, opartych na wydajności najsilniejszych i najsprawniejszych pracowników, kosztem zwolnień pracowników,

2) niedostrzeganie społecznych potrzeb pracowników, a także pominięcie innych czynników motywacyjnych niż pieniężne,

3) niedostrzeganie dążenia do zadowolenia pracowników z pracy - publiczne przedstawianie wyników pracy jest metodą wprowadzającą stres w miejscu pracy,

4) traktowanie pracownika jak przedłużenia maszyny - pominięcie myślenia robotników i ich zmęczenia psychicznego, a zainteresowanie wyłącznie zmęczeniem fizjologicznym.

2.1.2 Klasyczna teoria organizacji

Najbardziej znany teoretyk tej szkoły to francuski przemysłowiec H. Fayol, który w przeciwieństwie do Taylora zajmował się nie tyle problemami organizacji pracy na stanowisku pracy, lecz głównie problemami struktur organizacyjnych i organizacją pracy kierowniczej całego zakładu lub fabryki. Stwierdził, że kierowanie jest umiejętnością i można się go nauczyć.

Wyróżnił 5 funkcji zarządzania:

1) organizowanie - zmobilizowanie wszystkich potrzebnych zasobów,

2) planowanie - obmyślanie kierunku działania,

3) rozkazywanie - wyznaczanie kierunków działania i czuwanie nad ich realizacją,

4) kontrolowanie - sprawdzanie przebiegu realizacji planów,

5) koordynowanie - zapewnienie harmonijnego funkcjonowania zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów.

Jako pierwszy wyróżnił 14 zasad zarządzania:

1) podział pracy,

2) autorytet,

3) dyscyplina,

4) jedność rozkazodawstwa - każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia tylko od jednego zwierzchnika,

5) jednolitość kierownictwa - podobne czynności w organizacji powinny być zgrupowane i podległe tylko jednemu kierownikowi,

6) podporządkowanie interesu własnego interesowi ogółu,

7) sprawiedliwe wynagrodzenie,

8) władza autorytet na szczycie - centralizacja,

9) hierarchia,

10) zasoby ludzkie i rzeczowe powinny być we właściwym miejscu i czasie,

11) ludzkie traktowanie pracowników,

12) stabilizacja personelu,

13) podwładni powinni mieć swobodę inicjatywy,

14) zgranie personelu.

Podkreślał, że dla wyników przedsiębiorstw najważniejsze są jedność rozkazodawstwa i jedność kierownictwa. Krytykował system zarządzania funkcjonalnego, który wprowadzał dwoistość rozkazodawstwa. Wprowadził własną strukturę organizacyjną.

Rys.2 Przykład sztabowo-liniowej struktury organizacyjnej wg Fayola.

Zalety klasycznej teorii organizacji:

1) wykształcono podstawowe obszary kierowania i zauważono potrzebę szkolenia kierowników,

2) zasadami skutecznego kierowania były te stworzone przez Fayola i wystarczyło się ich nauczyć,

3) świadomość, że umiejętności kierownicze są niezbędne we wszystkich rodzajach działalności.

Wady klasycznej teorii organizacji:

1) teoria nie jest przystosowana do współczesnych warunków, czyli niestabilności otoczenia (przepisy, konkurencja),

2) zbyt duża ogólnikowość jak na potrzeby współczesnych złożonych organizacji.

2.2. Szkoła behawioralna

Jest to koncepcja, która przede wszystkim zwraca się w kierunku człowieka. Jest to nurt psychosocjologiczny. Najważniejsze jest stworzyć takie warunki pracy, aby każdy pracownik chciał pracować. Przestają być najistotniejsze aspekty techniczne przeciwstawia im się człowieka. Dzieli się na szkołę systemów społecznych, zwaną inaczej szkołą ludzkich zachowań, oraz szkołę stosunków międzyludzkich.

2.2.1. Szkoła systemów społecznych

Za ojca tej szkoły uważa się Ch. J. Bernarda, który traktuj organizację jako „system świadomie koordynowanych działań dwóch lub więcej osób”, przy czym „każda jego część wiąże się z inną w jakiś charakterystyczny sposób”

Szkoła ta rozróżnia trzy rodzaje więzi: komunikację, równowagę i podejmowanie decyzji. Bernard sformułował siedem zasad komunikacji, z których najważniejsze to :

1) droga komunikacji powinna być możliwie najkrótsza,

2) droga komunikacji powinna być wykorzystana w całej swej długości,

3) wszystkie informacje powinny być autentyczne.

Szkoła ta zakłada, że człowiek jest istotą społeczną i po zaspokojeniu swoich podstawowych potrzeb bytowych pragnie włączyć się do rozwiązywania problemów przedsiębiorstwa, w którym pracuje. Dlatego zadaniem kierownika jest integrowanie załogi do realizacji celów kierownictwa.

Przedstawiciele szkoły ludzkich zachowań zakładali, że podstawą decydującą o sprawności przedsiębiorstwa są:

1) akceptacja celów postawionych przez kierownictwo i wola załogi do współpracy w ich realizacji,

2) brak sprzeczności celów załogi i kierownictwa,

3) zapewnienie sprawnie działającej łączności, czyli komunikacji z otoczeniem.

Elementy procesu podejmowania decyzji zostały podzielone na:

1) rozpoznanie polegające na określeniu gdzie i kiedy należy podjąć decyzje,

2) projektowanie polega na poszukiwaniu różnych możliwości decyzyjnych,

3) wybór polega na dokonaniu wyboru spośród różnych możliwości decyzyjnych,

4) ocenianie polega na analizie wcześniej podjętych decyzji.

2.2.2. Szkoła stosunków międzyludzkich

Szkoła ta zakłada, iż praca jest działalnością zespołową i dla pracownika więcej znaczą stosunki zachodzące między ludźmi w zespołach niż technologiczne warunki pracy. Zajmuje się głównie osobowością ludzi, zasadami ich współżycia i współdziałania.

Szkoła ta zakłada, ze czynnikiem od którego zależą efekty pracy jest emocjonalny stosunek do zadań przedsiębiorstwa. Uważano, że gdy pracownik ma świadomość celów i ma stworzone odpowiednie warunki pracy wykorzystuje w pełni swą wiedzę i zdolności.

Jednym z twórców szkoły jest D. Mc. Gregor, który wyróżnił dwie postawy kierowników względem robotników:

1) teoria X - zakłada, że człowiek ma wrodzoną niechęć do pracy i główną rzeczą kierownika jest przełamanie naturalnej skłonności podwładnych do unikania pracy

2) teoria Y - zakłada, ze praca jest naturalną potrzebą człowieka i jeżeli człowiek jest właściwie traktowany i zostaną stworzone odpowiednie warunki będzie pracował chętnie, wykazując inicjatywę i pomysłowość.

Szkoła ta uwzględnia w pracy przede wszystkim czynniki psychologiczne oraz społeczne i zwraca szczególną uwagą na:

1) dobór ludzi do pracy zgodnie z ich zainteresowaniami

2) dostarczenie pracownikom tylko ramowych wytycznych, ufając im w sprawach szczegółowych,

3) stosowanie łagodnego nadzoru nad pracownikami, rozliczanie ich głównie na podstawie efektów wykonanej pracy,

4) stosowanie płaskich struktur organizacyjnych,

5) stosownie, oprócz materialnych, nagród i wyróżnień oddziaływujących psychologicznie.

Przedstawiciele omawianej szkoły przyjmują, że głównym zadanie kierownictwa jest stwarzanie przyjemnej i sprzyjającej pracy atmosfery, co będzie powodować integrację zespołów pracowniczych.

Osiągnięcia szkoły nauk behawioralnych:

Dzięki behawiorystom zauważono jak ważne są stosunki międzyludzkie i że człowiek jest istotą złożoną, a więc nie do każdego można wykorzystać te same metody kierownicze. Rozbudowano wiedzę o motywacji jednostki, zachowaniach grupowych, stosunkach międzyludzkich, znaczeniu pracy dla człowieka.

Ograniczeniem jest to, że zbyt duże znaczenie przypisali zadowoleniu. Przy rozpowszechnianiu swojej teorii behawioryści używali żargonu naukowego, co ograniczyło rozpowszechnienie tej teorii. Wysnuli zbyt wiele rozwiązań na rozpatrzenie danego problemu, co utrudniało decyzję, do której rady się stosować

2.3. Szkoła ilościowa

Opiera się na badaniach operacyjnych i teorii decyzji (zastosowanie metodologii nauk ścisłych jak podejmować właściwe decyzje).

Istotą badań operacyjnych jest wykorzystanie modeli matematyczno-graficznych i odwzorowanie matematyczne badanego systemu, który przedstawia się za pomocą konkretnych zapisów liczbowych.

W badaniach operacyjnych mają zastosowanie: analiza matematyczna, algebra liniowa, rachunek prawdopodobieństwa, statystyka matematyczna, programowanie sieciowe, metody symulacyjne, teoria gier.

W metodyce badań operacyjnych wyróżnia się następujące etapy:

1) analizę problemu,

2) budowę modelu teoretycznego,

3) ustalenie wartości parametrów modelu,

4) rozwiązanie modelu,

5) weryfikację i analizę otrzymanych wyników,

6) sformułowanie wytycznych praktycznych do wykorzystania otrzymanego rozwiązania.

Do rozwiązania ustalonych modeli stosowane są metody deterministyczne, probabilistyczne, statyczne i dynamiczne. Ich wybór zależy od charakteru rozwiązywanego problemu.

W teorii decyzji powołuje się zespół różnych naukowców z odpowiednich dziedzin do przeanalizowania danego problemu. Buduje się model symulujący problem i komputerowo opracowuje różne modele zachowania i wybiera najlepszy

Osiągnięcia szkoły ilościowej:

Największe to planowanie i kontrola. Programowanie produkcji, opracowywanie strategii wprowadzania na rynek nowych produktów, programowanie rozkładu lotów.

Ograniczenia szkoły ilościowej:

Nie rozwiązuje skutecznie problemów dotyczących człowieka w przedsiębiorstwie. Koncepcje są zbyt trudne, aby można je było łatwo wdrożyć.

2.4. Szkoła neoklasyczna

Szkoła neoklasyczna, powstała na przełomie lat 50 i 60-tych, postawiła sobie za zadanie zmniejszenie dystansu między teorią a praktyką w dziedzinie organizacji i zarządzania. Przedstawiciele tej szkoły starają się w sposób pragmatyczny dojść do uogólnień przydatnych bezpośrednio w praktyce przez wykorzystanie dorobku wielu nauk w sposób łączny.

Podkreśla się znaczenie zysku w działalności przedsiębiorstwa jako środka niezbędnego dla jego rozwoju oraz samodzielności oddziałów i zakładów działających w ramach przedsiębiorstwa. Wskazuje się na potrzebę lokowania decyzji na niskich szczeblach w ramach realizacji wspólnych celów całości.

Duże znaczenie przypisywane jest właściwemu rozumieniu motywacji jako ważnego elementu w działalności całej organizacji. Główne tezy zostały sformułowane przez P. Druckera:

1) udział pracowników w określeni zadań,

2) cel jasno określony i interesująca praca,

3) obiektywny pomiar wyników pracy,

4) wdrożenie środków pobudzających inicjatywę,

5) promocja proporcjonalna do otrzymanego rezultatu,

6) sankcje w przypadku niepowodzeń, z zastosowanie pewnej tolerancji (prawo do błędu).

Szkoła neoklasyczna propaguje zarządzanie przez cele, z podkreśleniem znaczenia więzi integrującej całą załogę przedsiębiorstwa. Postuluje również, aby każde przedsiębiorstwo dokonywało co jakiś czas analizy swoich wyrodź lub stanu wypełnienia usług i na podstawie przeprowadzonej analizy dochodziło do syntezy mającej na celu usprawnienie działań, a tym samym podniesienie jakości w wykonaniu wyrobów lub usług.

W szkole neoklasycznej wyróżnia się podejście systemowe, sytuacyjne i prakseologiczne.

2.4.1 Podejście systemowe

Przedsiębiorstwo rozpatrywane jest jako całość z tym, że ze szkoły badań operacyjnych przyjęto język i ścisłość. Podejście takie stara się formułować problemy całości przedsiębiorstwa z uwzględnieniem jego struktury i polityki działania w szerokim rozumieniu.

Podejście systemowe zakłada, że:

1) przedsiębiorstwo jest systemem otwartym, na który oddziaływuje otoczenie i który otrzymuje z otoczenia np. surowce, maszyny, pracowników, a oddaje swoje wyroby lub świadczy usługi,

2) w przedsiębiorstwie występuje wiele funkcji,

3) przedsiębiorstwo należy rozpatrywać jako zbiór działań wielu podsystemów, w których zachodzi wzajemne oddziaływanie,

4) podsystemy znajdują się w stanie wzajemnej zależności,

5) funkcjonowanie przedsiębiorstwa nie może być zrozumiane w sposób pełny bez uwzględnienia wymagań otoczenia oraz dynamiki rzeczy, zjawisk i organizacji znajdujących się poza przedsiębiorstwem.

W. Kieżun sprowadza działania organizacyjne do trzech podstawowych systemów:

1) formułowania celów i sprecyzowań ich kierunków przed rozpoczęciem jakiejkolwiek działalności związanej z kierowaniem,

2) uzyskania maksymalnego efektu w sensie osiągnięcia wytyczonych celów przy minimalnych nakładach w drodze analizy różnych wariantów,

3) oceny ilościowej celów oraz metod i środków ich osiągania.

2.4.2 Podejście sytuacyjne

Jest wynikiem prac kierowników, doradców, badaczy, którzy próbowali zastosować koncepcję głównych szkół do sytuacji występujących w rzeczywistości. Zgodnie z podejściem sytuacyjnym zadaniem kierowników jest zatem ustalenie, jaka metoda w danej sytuacji , w danych warunkach i w danym momencie najlepiej przyczyni się do osiągnięcia celów kierownictwa.

Koncentruje się na istocie związków między częściami organizacji. Stara się wyjaśnić, które czynniki mają podstawowe znaczenie dla określonego zadania lub zagadnienia i wyjaśnić funkcjonowanie współzależności między powiązanymi czynnikami. Skuteczność danej metody zarządzania zależy od sytuacji - tą powinien ocenić manager i na tej podstawie wybrać najlepsze rozwiązanie.

2.4.3 Podejście prakseologiczne

W myśli poświęconej naukowemu zarządzaniu upowszechniła się prakseologiczna definicja organizacji zaproponowana przez T. Kotarbińskiego, która określa ją jako pewną całość, której wszystkie czynniki (elementy) współprzyczyniają się do jej powodzenia.

Teoria zarządzania przyjęła z prakseologii szereg zasad dobrej roboty:

1) postulat sprawnego działania (czyli skutecznego prowadzenia do celu),

2) działania ekonomicznego ( oszczędnego i efektywnego),

3) maksymalizacji efektu,

4) minimalizacje inwestycji (nie interweniować tam gdzie procesy przebiegają sprawnie),

5) potencjalizację (osiągnięcie efektów przez samo ujawnienie możliwości działania),

6) reparację (czyli jak najlepszym przygotowaniu zamierzonych czynności),

7) symplifikację (polegająca na możliwym uproszczeniu podejmowanych decyzji),

8 ) kooperacji pozytywnej (współdziałanie),

9) kooperacji negatywnej(walki).

Przewiduje się, że dalszy rozwój teorii zarządzania i organizacji może rozwinąć na jeden z poniższych sposobów:

1) nastąpi dominacja jednej szkoły nad innymi, jak dotąd nie nastąpiła,

2) każda ze szkół pójdzie „swoją drogą” i nie będzie wyraźnej dominacji jednej nad drugą,

3) szkoły będą się upodabniać i zacierać różnice między sobą,

4) następnie nastąpi synteza istniejących szkół,

5 ) będą powstawały coraz to nowsze teorie.

3. Zasady organizacji

Każda struktura organizacyjna powinna zawierać uporządkowane hierarchiczne i celowo dobrane elementy, a także uwzględniać powiązania i relacje różnego rodzaju pomiędzy jej poszczególnymi ogniwami. Stąd przyjmuje się, że konstrukcja organizacji (struktura) powinna opierać się na określonych zasadach, które należy uwzględniać w trakcie opracowywania optymalnej struktury. W teorii organizacji wskazuje się następujące zasady:

1) zasada podziału pracy - to podstawa efektywności ekonomicznej organizacji (racjonalność w organizacji), polega na zatrudnianiu specjalistów, umożliwieniu i zachęcaniu ich do podnoszenia kwalifikacji i zdobywania coraz wyższych stopni awansu zawodowego, oznacza rozłożenie pracy na elementy proste i powierzenie ich wykonania specjalistom, co zwiększa wynik działania,

2) zasada koncentracji tzw. zasada scalania - polega na grupowaniu wyspecjalizowanych pracowników do realizacji tego samego zadania, oznacza powierzenie jednorodnych funkcji tym samym, dobrze przygotowanym wykonawcom, co przynosi oszczędność energii i środków,

3) zasada harmonizacji pracy - polega na odpowiednim doborze materiałów, maszyn i narzędzi w zakresie ilości i jakości oraz skoordynowaniu działań w czasie tak, aby uzyskać najlepsze wyniki,

4) zasada ekonomizacji działania - polega na takim zorganizowaniu pracy, aby osiągnąć jak największą korzyść z określonych środków lub by można było osiągnąć planowaną korzyść przy najmniejszym nakładzie sił i środków, wymaga to stosowania nowoczesnych technologii i maszyn o wysokiej wydajności, zatrudnienia pracowników o wysokich kwalifikacjach i stosowania dyscypliny pracy,

5) zasada optymalnego wyniku działania (umiaru) - polega na osiąganiu coraz korzystniejszych wyników (tylko do określonej granicy) w miarę zwiększania środków, po przekroczeniu granicy dalsze zwiększanie środków ni powoduje odpowiedniego zwiększenia efektów rzeczowych, a głównie nie wpływa na poprawę wyników ekonomicznych,

6) zasada ciągłości działania - polega na przestrzeganiu równomierności w przebiegu pracy, nagła zmiana tempa pracy i przerywanie pracy obniża jej wyniki, praca powinna być tak zorganizowana by przebiegała w sposób rytmiczny i z jednakowym natężeniem,

7) zasada indywidualizacji - polega na przydzieleniu konkretnej pracy konkretnemu pracownikowi przy uwzględnieniu jego kwalifikacji i zdolności, który pracuje w tedy z ochotą i bardziej wydajnie oraz daje mu ona pełne zadowolenie, praca dobrze dobrana do umiejętności i charakteru pracowników daje bardzo pozytywne wyniki całego zakładu,

8) zasada intensyfikacji pracy - polega na stałym dążeniu do poprawy wyników ilościowych i jakościowych pracownika z określonych nakładów, duże znaczenie w realizacji tej zasady ma zastosowanie udoskonalonych narzędzi, nabycie większej wprawy w wykonaniu określonej pracy przez pracowników oraz większa mechanizacja robót i stosowanie maszyn bardziej wydajnych,

9) zasada kompleksowości - polega na określeniu zakresu i wielkości organizacji tak, aby wszystkie jej elementy stanowiły zwartą całość, co umożliwia jednoczesne rozwiązywanie problemów dotyczących całości organizacji,

10) zasada systematyczności - mówi o tym , że działalność organizacyjna polega na planowym i długotrwałym rozwiązywaniu problemów organizacyjnych przy jednoczesnym ograniczaniu podejmowania działań improwizowanych, nie stosowanie tej zasady w organizacjach jest przyczyną bałaganu organizacyjnego,

11) zasada jedności działania - polega na tworzeniu warunków, które sprzyjają powiązaniu celu działania pracowników z formalnymi celami organizacji jako całości,

12) zasada dyscypliny - obejmuje jednocześnie punktualność, posłuszeństwo wobec przełożonych, pilność, pracowitość oraz postępowanie zgodnie z przepisami, umowami, regulaminami i zwyczajami,

13) zasada porządku (ładu materialnego) - polega na przestrzennym i logicznym uporządkowaniu rzeczy - ”odpowiednie miejsce dla każdej rzeczy i każda rzecz na swoim miejscu”,

14) zasada intensywności pracy - zwraca uwagę, że natężenie wykonywanych w danym czasie i miejscu czynności powinno być średnie lub nieco wyższe od średniego, jeżeli intensywność pracy będzie nieodpowiednia to wydajność pracy będzie mniejsza od oczekiwanej, a więc: przy pracy nadmiernie intensywnej nastąpi szybkie zmęczenie organizmu lub przeciążenie maszyny a to może spowodować przerwanie produkcji lub obniżenie jakości, przy zbyt niskiej intensywności pracy potencjał wytwórczy nie będzie w pełni wykorzystany i może dojść do niewykonania terminowych zamówień,

15) zasada równoległości (jednoczesności) - nakazuje możliwie jednoczesne realizowanie kilku działań w celu zaoszczędzenia czasu i środków (robiąc jedno - robić wiele),

16) zasada odpowiedniego miejsca - wskazuje, że warunkiem sprawności działania jest wykonywanie go w specjalnie przygotowanych miejscu, czyli najlepiej przystosowanym do realizacji tegoż działania i odpowiednio wyposażonym,

17) zasada odpowiedniego sposobu - zaleca wybór najprostszego sposobu działania, który pozwala najszybciej osiągnąć cel,

18) zasada odpowiedniego momentu - zwraca uwagę, że efekt końcowy działania często zależy od wyboru chwili, w której podejmujemy działanie.

Z powyżej podanych zasad pracy zorganizowanej najważniejsza jest zasada podziału pracy koncentracji, harmonizacji i ekonomizacji działania, chociaż pozostałe zasady są również bardzo istotne w uzyskaniu jak najlepszych efektów.

Zasady te powinny być respektowane przy projektowaniu oraz doskonaleniu struktury organizacyjnej podmiotu, aby mógł on funkcjonować zgodne z zasadą sprawności rozumianą prakseologicznie (sprawność jako maksymalna liczba cech dobrej roboty).

W prakseologii, określającej cechy sprawnego działania, rozróżnia się:

1) skuteczność działania - określa czy założony cel został osiągnięty w całości , częściowo lub nie został osiągnięty,

2) korzystność działania - ma miejsce, gdy uzyskany wynik jest większy od poniesionych nakładów,

3) ekonomiczność działania - określa się stosunkiem wyniku użytecznego do poniesionych nakładów, jeżeli wyniki użyteczne są większe od poniesionych nakładów to działanie jest ekonomiczne, jeżeli natomiast nakłady są większe od uzyskanych wyników użytkowych to działanie jest nie ekonomiczne.

Literatura:

1) www.wikipedia.pl,

2) www.sciaga.pl,

3) www.edukacja.edux.pl,

4) www.ekonomicznie.pl,

5) http://zarzadzanie.abc.w.interia.pl,

6) Linczowski Cz.: Organizacja, zarządzanie i elementy marketingu, Politechnika Świętokrzyska, Kielce 1999,

- 8 -.

Olsztyn 2009

---