FORUM:

jak to nie da się określić masy nasion???. Na 1ha wysiewa się przy rzędach 75 cm przy gęstości około 4 cm 800 tys. sztuk czyli 0,8kg.

przykładowo ustalone odmiany marchwi przemysłowej są sprzedawane na wagę, więc możesz w jakiś sposób to odnieść do odmian mieszańcowych, bo przecież nasiona mają zwykle podobny rozmiar, w zasadzie więcej jak 1 kg/ha się niepowinno siać wg mnie, bo to już wychodzi mniej niż co 3 cm, co przy braku wody może dać niestety niski plon handlowy

pod przemysł można trochę poszaleć z azotem , dobrze jest stosować obornik ale minimum rok wcześniej.. marchwi nie siej po burakach, najlepsze są zboża, gleba dokładnie uprawiona bez słomy chwastów grud, potas i fosfor na jesień kolega miał kazana to do wiadra 20l wchodziło 5-7 sztuk
ale warto posiać 2-3 różne odmiany bo każda inaczej wychodzi na różnych polach..

Jak to wagowo wychodzi to dokładnie nie wiem , dlatego że precyzyjne nasiona marchwi są w różnym kalibrarzu i kupuje się je na sztuki w opakowaniach po 25tys. i 100tys. sztuk.

Co do ceny nasion tej odmiany to nie pisze , bo nie uprawiamy przemysłowych i nie chcę wprowadzać w błąd.

Producent tego kombajnu podaje jego wydajność na 0,08-0,12ha/godz. wszystko zależy od wilgotności gleby , wydajności marchwi i tego jak będziesz miał odbiór korzeni od kombajnu zorganizowany. Około 1ha na dzień powinno się wykopać.

nowość!!!

TORA F1

Nowość!! Zdecydowanie wczesny mieszaniec typu nantejskiego. Okres wegetacji: około 95 dni. Lider wśród testów przeprowadzonych wśród producentów posiadających gospodarstwa o różnych warunkach klimatyczno-glebowych. Korzeń atrakcyjny, gładki, cylindryczny, tępo zakończony o długości około 18-20cm. Marchew wyrównana, o pięknej intensywnej barwie, bardzo słodka co pozwala na jej uniwersalne zastosowanie, zarówno do przemysłu jak i na rynek.

marchew to laguna f1 - marchew jest dł od 18 do 20 cm , 95 / marchewki prostej , z tępym czóbkiem , łatwe wyrywanie, dobra na soki .

MARCHEW JADALNA: Amsterdam 2, Flakkee 2, Berlikumer 2- Perfekcja REW, Pierwszy Zbiór,

Amsterdam 2	WE	WE
Flakkee 2	WE	WE
Berlikumer 2- Perfekcja REW	WE	Polska
Pierwszy Zbiór	WE	Polska
Nentes 3	WE	WE

Technologia Działania zapobiegawcze w integrowanej produkcji marchwi Integrowana Produkcja marchwi polega na łączeniu różnych metod ochrony roślin w celu poprawy warunków ochrony środowiska naturalnego oraz produkcji zdrowej żywności. Korzyść dla rolnika polega na większych możliwościach sprzedaży lepszego produktu, często po wyższej cenie.

Stanowisko

Integrowana Produkcja marchwi polega na łączeniu różnych metod ochrony roślin w celu poprawy warunków ochrony środowiska naturalnego oraz produkcji zdrowej żywności. Korzyść dla rolnika polega na większych możliwościach sprzedaży lepszego produktu, często po wyższej cenie. Aby wyprodukować zdrowe warzywo nie niszcząc środowiska naturalnego i uzyskać przy tym satysfakcjonujący plon niezbędne staje się podjęcie pewnych działań zapobiegawczych często wykonanych nawet kilka lat przed rozpoczęciem uprawy metodami integrowanej produkcji. Stwarzając dogodne warunki do wzrostu roślin a jednocześnie zapobiegając występowaniu liczebności patogenów czy stwarzając warunki nie korzystne do ich rozwoju możemy ograniczyć ilość stosowanych środków chemicznych w uprawie marchwi. Klimat, przebieg pogody, ukształtowanie terenu, żyzność gleby oraz roślinność w miejscu prowadzonej uprawy wpływa na występowanie organizmów szkodliwych i może zwiększyć ilość wykonywanych zabiegów pestycydami, co ma wpływ na zawartość substancji szkodliwych w korzeniach marchwi. Pola usytuowane na zboczach o wystawie południowej są narażone na wcześniejsze pojawienie się agrofagów ciepłolubnych. Stanowiska o wystawie nawietrznej będą bardziej narażone na nalot szkodników np. Połyśnicy Marchwianki. Pola osłonięte od wiatru stwarzają lepsze warunki do rozwoju grzybów. Utrzymanie właściwych stosunków wodno powietrznych w glebie wpływa na zdrowotność roślin. Stosunki wodne można regulować wykonując głęboszowanie na głębokość do 50 cm zapobiega to tworzeniu tzw. podeszwy płużnej, przez co woda z opadów atmosferycznych nie spływa po podeszwie do cieków wodnych tylko gromadzi się w głębszych warstwach gleby by później w okresach niedoboru wody mogły z niej korzystać rośliny uprawne. W przypadku, gdy pole jest położone na terenie niskim, zalewowym wskazane jest wykonanie drenażu, przez co zmniejsza się wilgotność roli, co ma wpływ na zmniejszenie występowania szkodliwych grzybów w uprawie marchwi oraz umożliwia wykonanie siewu we właściwym terminie. Ze względów fitosanitarnych nie należy uprawiać marchwi po sobie ani innych baldaszkowatych częściej, niż co 4 lata. Zapobiega to nadmiernemu nagromadzeniu w ziemi szkodliwych nicieni, zmniejsza występowanie Połyśnicy Marchwianki i Parcha Zwykłego. Zalecanymi przedplonami pod uprawę marchwi, są: zboża, cebula, por, czosnek, kapusty, kalafior, rzodkiewka, rzodkiew, rzepak, gorczyca, ogórek dynia, bób, bobik, koniczyna lucerna, facelia. Przedplony niewłaściwe to: marchew, pietruszka, seler, pomidor, papryka, ziemniak, groch, fasola, wyka, peluszka, łubin, buraki. Przed rozpoczęciem uprawy wskazane jest zbadanie gleby na możliwość występowania szkodników lub sprawców chorób. Informacje te pozwolą nam wybrać takie pole pod uprawę marchwi, na którym liczebność szkodnika będzie znikoma lub żadna. Wybór właściwego stanowiska wpływa korzystnie na zdrowotność roślin następstwem, czego jest mniejsza ilość stosowanych środków chemicznych i zdrowszy produkt.

Metody agrotechniczne

Na produkcję zdrowej, dobrej -jakość produkowanej marchwi w dużym stopniu ma wpływ właściwa agrotechnika. Zabiegi te należy zacząć już bezpośrednio po zbiorze przedplonu. Jeśli przedplonem jest zboże należy szybko wykonać podorywkę po zbiorze zboża, ponieważ chwasty rosnące w zbożu szybko dojrzewają i wysiewają nasiona. Bezpośrednio po wykonaniu podorywki trzeba wykonać bronowanie, aby stworzyć dobre warunki do kiełkowania i wzrostu chwastów, które w późniejszym okresie należy systematyczni niszczyć. Pozwoli to ograniczyć ilość zabiegów herbicydami w roku następnym. W przypadku występowania dużej ilości chwastów wieloletnich na polu przeznaczonym pod uprawę marchwi wskazane jest stosowanie jesienią herbicydów niszczących system korzeniowy roślin.

Zwalczając patogeny w uprawie marchwi w pierwszej kolejności należy stosować metody nie chemiczne. Chwasty niszczyć można przy pomocy brony chwastownik lub w niektórych przypadkach można stosować wypalanie specjalnym palnikiem gazowym. Do ograniczenia występowania drutowców wykorzystać można pułapki zagłębione w glebie na głębokość 5-10 cm, w których przynętą mogą być kawałki ziemniaków lub buraków. Motyle rolnic można odławiać za pomocą pułapek wypełnionych melasą. Marchew ma dużą skłonność do gromadzenia azotanów i metali ciężkich, dlatego ważne jest wykonanie właściwego nawożenia opartego na analizie gleby dotyczącej kwasowości i składników pokarmowych oraz w trakcie wegetacji analizie roślin na zawartość składników pokarmowych. Dla marchwi optymalny odczyn gleby mineralnej mieści się w zakresie pH 6-7, a gleb torfowych 5, 5-6 pH. Ważny jest nie tylko odczyn gleby, ale również zasobność w wapń, która powinna mieścić się między 1000 a 2000 mg Ca/dcm3 gleby. Pobieranie i gromadzenie metali ciężkich oraz azotanów przez marchew z gleby o pH powyżej 6, 5 oraz zawartości wapnia powyżej 1500 mg/dcm3 jest dużo mniejsza, dlatego tak ważna jest kwasowość i zawartość wapnia w glebie. Nawożenie ustalamy na podstawie zawartości w glebie przyswajalnych form składników pokarmowych w mg/dcm3 gleby. Zalecane dla marchwi zawartości wynoszą: 50-80 N, 120-150 K, 40-60 P, 60-80 Mg, 1000-2000 Ca. Natomiast optymalna zawartość azotu w liściach marchwi po 50 dniach od wschodów wynosi 4% suchej masy a po 95 dniach 2, 8% suchej masy natomiast potasu powinna się utrzymać na poziomie powyżej 1, 7% suchej masy. Jeśli zawartość składników w badanych roślinach lub glebie mieści się w wymienionych zakresach lub jest wyższa nie ma potrzeby nawożenia roślin, ponieważ może to spowodować wzrost zawartości azotanów w roślinie a nie wpłynie w ogóle na plon roślin. Zalecanym nawozem azotowym pod uprawę marchwi jest mocznik z uwagi na długi okres działania, na glebach zasadowych można stosować siarczan amonu. Nawozy te stosuje się przedsiewnie, jedynie na glebach słabych można stosować nawozy uzupełniające po głównie w formie saletrzanej. Stosowanie dolistnego nawożenia azotowego jest wskazane zwłaszcza w przypadku pojawienia się na liściach oznak chlorozy i nie wpływa na wzrost azotanów w korzeniach. Stosować można 1% roztwór mocznika w 2 lub 3 zabiegach w ilości 400 do 600 l /ha. Właściwe i dokładne nawożenie ma wpływ również na ograniczenie występowania chorób i szkodników z uwagi na większą odporność roślin i szybki wzrost często przed wystąpieniem nasilenia szkodników. W nawożeniu należy uwzględnić również nawożenie mikroelementami, zalecane do uprawy marchwi to: miedź, bor, cynk, można je stosować doglebowo lub w kilku zabiegach dolistnych.

Ponieważ wyprodukowana marchew podlega badaniu przez pracowników Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, dlatego tak ważna jest ilość metali ciężkich, pozostałości środków chemicznych czy azotanów korzeniach marchwi. Częściowo zapobiec temu można wybierając odpowiednią odmianę. Ogólnie odmiany o małym rdzeniu posiadają więcej składników odżywczych, w rdzeniu gromadzi się największa ilość azotanów pobieranych przez roślinę. Z odmian przeznaczonych dla przemysłu niską zawartością azotanów odznaczają się: Krakowia F1, Kamila F1, Kalina F1, Atol F1, Sirkana F1, Sunset F1, Karotan, Nela F1, i Regulska. Wybierając odmianę można również zwrócić uwagą na przystosowanie do lokalnych warunków klimatycznych czy glebowych. Odmiany, które od lat były uprawiane na miejscowych gruntach będą potrzebowały mniejszych ilości środków ochrony roślin stosowanych w celu ochrony przed patogenami niż sprowadzone niewypróbowane odmiany z innych państw. Odmiany lokalne są bardziej dostosowane do miejscowego klimat zwłaszcza w okresie wschodów szybciej rosną, przez co są zdrowsze i odporniejsze na choroby i szkodniki. Nie bez znaczenia jest ilość próchnicy w glebie. Marchew dobrze plonuje na polach zasobnych w próchnicę jednak z uwagi na możliwość zwiększonego pobierania azotanów nie powinno się jej uprawiać w pierwszym roku po oborniku z uwagi na możliwość tworzenia korzeni niekształtnych. Duża zasobność gleby w próchnicę wpływa również na ogólną zdrowotność roślin z uwagi na dostępne w niej składniki pokarmowe a zwłaszcza mikroelementy, których całej gamy potrzebnej do właściwego wzrostu nigdy nie jesteśmy w stanie dostarczyć w nawozach sztucznych. Zwiększyć zawartość próchnicy w glebie można uprawiając poplony, których niektóre odmiany (gorczyca biała odmiana Metex lub rzodkwi oleistej odmiany: Adagio, Pegletta, Rasal) dodatkowo ograniczają populację szkodliwych nicieni w glebie.

Znaczenie przy uprawie marchwi ma również, jakość materiału siewnego. Należy stosować wyłącznie nasiona znanego pochodzenia. Z nasionami mogą przedostawać się do pola choroby, szkodniki oraz chwasty, przez co później trzeba stosować więcej środków chemicznych, aby utrzymać plantację w dobrej formie.

Jeśli poczyniliśmy wszystkie niezbędne starania zapobiegawcze a patogen występuje wówczas można stosować metody chemiczne w celu ochrony plantacji. Pamiętać jednak trzeba o tym, że i tu można w pewnym stopniu ograniczyć ilość stosowanego środka chemicznego. Przede wszystkim środek chemiczny stosuje się dopiero wówczas, gdy liczebność patogenów przekracza próg ekonomicznej szkodliwości. Ilość środka nie może być większa niż zalecana na etykiecie, jeżeli patogen nie występuje w dużej ilości można stosować ilości zbliżone do dolnego zakresu dawki. Zabieg należy wykonać sprawnym opryskiwaczem, dobrze wyregulowanym, z zastosowaniem właściwych dysz do stosowanego środka chemicznego. Zabieg wykonywać, gdy temperatura otoczenia jest zgodna z podaną w instrukcji stosowanego środka. Do środka chemicznego powinno się dodawać adiuwant zwiększający przyczepność. Właściwie wykonany zabieg chemiczny pozwala skutecznie likwidować patogeny przy niskiej dawce stosowanego środka chemicznego. Stosując wszystkie wymienione wyżej zabiegi zapobiegawcze w znacznym stopniu ograniczymy liczebność patogenów, produkowana marchew będzie cechować się dobrą, jakością, co umożliwi otrzymanie certyfikatu Integrowanej Produkcji marchwi.

MARCHEW Uprawa - Wskazówki biologiczne - Zbiór - Odmiany

Marchew
Wymagania środowiskowe
Wymagania glebowe:	małe
Wymagania cieplne:	umiarkowane, optimum 15-18°C
Wrażliwość na temperaturę:	wytrzymała na mróz
Wymagania wodne:	średnie wymagania
Nazwa systematyczna
Daucus carota ssp. sativus
Inne nazwy
marchew siewna, marchew ogrodowa
Systematyka Wikispecies
Galeria Wikimedia Commons

[edytuj] Uprawa

Marchew uprawia się w drugim roku po stosowaniu obornika, nigdy natomiast bezpośrednio po nawożeniu nim, gdyż mogą w nim przebywać larwy owadów niebezpiecznych dla marchwi - z tego samego względu nie powinno się rozsypywać między roślinami świeżego kompostu. Uprawia się ją jako poplon lub plon główny. Marchew preferuje żyzne, próchniczne gleby i udaje się lepiej na ciepłych, pulchniejszych glebach piaszczystych niż na ciężkich gliniastych. W drugim przypadku dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie przed siewem nawozu zielonego, poprawiającego strukturę gleby. Można uprawiać także odmiany marchwi o długim korzeniu, stosuje się wtedy redliny formowane co 45 cm.

Jesienią przygotowuje się zagony zasilając je kompostem i przykrywając ściółką, wiosną przed siewem można dodać do rowków dojrzały, przesiany kompost i trochę popiołu drzewnego. Po siewie można rozsypać jeszcze trochę wapna z glonów czy mączki skalnej.

Ponieważ korzenie mają tendencję do pękania, należy dbać o stałą wilgotność gleby, aby temu zapobiec. Zachowaniu wilgotności sprzyja cienka warstwa ściółki, np. ze ściętej trawy.

Podczas wegetacji można na słabszych glebach zasilić dodatkowo marchew gnojówką np. z pokrzyw. Chwasty trzeba regularnie usuwać jeszcze przed wchodami, dobrze jest tutaj wzruszać międzyrzędzia nie czekając na pojawienie się niepożądanych roślin.

Uprawa biologiczna jest tutaj o tyle korzystna, że nać marchwi stanowi pokarm dla pazia królowej, rzadkiego przedstawiciela motyli.

[edytuj] Miejsce uprawy

Marchew lubi miejsca słoneczne i dużą ilość próchnicy w glebie, która musi być głęboko spulchniona, od lekkiej do średnio ciężkiej.

[edytuj] Siew/sadzenie

Nasiona marchwi odporne na mróz można siać już od marca do rowków o głębokości około 3 cm. Kiełkują one relatywnie długo, na wschody można oczekiwać około 3-4 tygodni, dlatego dobrze jest dodać do nasion kilka nasion rzodkiewki, która szybko wschodząc oznacza rzędy. Po przysypaniu nasion ziemię ugniata się np. tylną częścią grabi i podlewa obficie, ale na tyle ostrożnie, aby nie wypłukać nasion. Aby rośliny wytworzyły silne i zdrowe korzenie, należy przerwać siewki tak, ale można także użyć specjalnych taśm, tzw. siewników.

Niektóre okrągłe odmiany (czasem nazywane karotkami) wysiewa się wraz z początkiem marca lub nawet wcześniej, przy sprzyjających warunkach, w rzędach oddalonych o 20 cm, dobrze jest przykryć je folią perforowaną czy włókniną. Dają plon już po około 75 dniach.

Wczesne odmiany, przeznaczona na zbiór pęczkowy, wysiewa się od około 20 marca do początku kwietnia lub w końcu listopada (zbiór w następnym roku) w rzędy oddalone od siebie o 30 cm. Po obowiązkowej przerywce rośliny powinny być od siebie oddalone o około 1,5-2,5 cm. Okres wegetacji roślin wynosi 90-110 dni.

Odmiany średnio wczesne, o okresie wegetacji 110-130 dni, wysiewa się w kwietniu lub w maju, nadają się one do bezpośredniego spożycia i krótkiego przechowywania.

Średnio późne i późne odmiany wysiewa się od końca kwietnia do końca maja/początku czerwca na zbiór w październiku, rośliny należy przerwać tak, by były od siebie oddalone o około 4-5 cm. Okres wegetacji tych odmian wynosi 130-150 dla średnio późnych i ponad 150 dla późnych. Nadają się one doskonale do przechowywania.

Można jeszcze siać marchew jesienną i zimową zbieraną wiosną następnego roku - sieje się ją od sierpnia do października w rzędach co 30 cm.

[edytuj] Uprawa pod szkłem

Pod szkłem nie może być za gorąca, gdyż marchew źle znosi wysokie temperatury. Pod osłonami wysiewa się marchew na przełomie stycznia/lutego w rzędach co 15-20 cm i zbiera w maju.

[edytuj] Wskazówki biologiczne

Marchew pochodząca z ekologicznej uprawy ma wyjątkowy, słodki smak i aromat. Smak marchwi może być dobrym testem jakości ziemi uprawnej: jej aromat świadczy o zasobności gleby w próchnicę. Jest rośliną o średnich wymaganiach pokarmowych, a na zasobniejszych w próchnicę glebach, można ją traktować jako roślinę o wymaganiach małych.

Przewiewne miejsce oraz odpowiednia rozstawa może częściowo ochronić przed połyśnicą marchwianką, podobnie jak wczesny (marzec) lub późny (czerwiec) wysiew, gdyż omijamy wtedy okres składania jaj przez motyle. Bardzo skuteczną metodą jest także uprawa współrzędna z cebulą i/lub porem.

Dobry efekt daje dodanie do nasion kilku nasion kopru, który pomimo faktu, iż należy do tej samej rodziny baldaszkowatych co marchew, przyspiesza jednak nieco wschody roślin.

Jako przedplony dla marchwi dobre są: szpinak, sałata, kalarepa lub groch.

Możliwe do wypróbowania rośliny w uprawie współrzędnej to np.: czosnek, buraki, groch (wpływający korzystnie na strukturę gleby), boćwina, rzodkiewka, sałata listkowa, pomidory, cykoria endywia.

Nie powinno się siać marchwi po roślinach z rodziny baldaszkowatych (pietruszka, seler, koper włoski), nie można jej także uprawiać ciągle w tym samym miejscu - optymalny okres powrotu na stanowisko to około 3 lat.

[edytuj] Zbiór

Marchew zbiera się przed dłuższy czas na bieżąco w miarę potrzeb, można stosować odmiany od bardzo wczesnych do późnych aby przedłużyć okres zbioru. Łatwo poznać, że już dojrzała, po czerwono-żółtym zabarwieniu końcówek naci. Zdrowe korzenie pozostawia się w gruncie jak najdłużej, gdyż nabierają wtedy aromatu i smaku. Gruba warstwa słomy, czy liści może długo chronić zagon przed zamarznięciem. Przed nadejściem poważnych chłodów marchew umieszcza się w kopcu, a mniejsze ilości można też przykryć słomą w inspekcie lub zadołować w piwnicy w piasku. Można ją także zamrozić, zawekować ewentualnie przeznaczyć na sok.

Zbiera się ją ścinając nać i podważając korzenie np. widłami amerykańskimi.

Odmiany wczesne zbiera się gdy korzenie mają średnicę około 1,5 cm (koniec maja), odmiany średnio wczesne w zależności od siewu zbiera się latem lub w październiku, odmiany późne tylko w październiku.

Kwiaty marchwi tworzą charakterystyczny baldach złożony.

[edytuj] Odmiany

Marchew
Wymagania środowiskowe
Wymagania glebowe:	małe
Wymagania cieplne:	umiarkowane, optimum 15-18°C
Wrażliwość na temperaturę:	wytrzymała na mróz
Wymagania wodne:	średnie wymagania
Nazwa systematyczna
Daucus carota ssp. sativus

• wczesne:

• Amsterdamska

• Kalina F₁

• Kamila F₁

• Karo F₁

• Minicor

• Nandra F₁

• Nansen F₁

• Pierwszy zbiór

• Primo F₁

• średnio wczesne:

• Atol F₁

• Bolero F₁

• Fantazja

• Jawa

• Lenka

• Nantejska

• średnio późne:

• Flacoro

• Joba

• Kazan F₁

• Nerac F₁

• Perfekcja REW

• Regulska

• późne:

• Dolanka

• Flacoro POL

• Koral

WARZYWNICTWO

JAKOŚĆ MARCHWI PRZEMYSŁOWEJ

Mgr Piotr Borczyński

Przez ostatnich kilka lat przemysł przetwórczy, zwłaszcza zakłady produkujące soki, a w drugiej kolejności zamrażalnie, zaczął zwiększać produkcję, co spowodowało wzrost zapotrzebowania na marchew. Uprawę tego warzywa można w dużym stopniu zmechanizować, dlatego zaczęli się nią interesować producenci dysponujący wielkimi gospodarstwami. Uprawa na dużych obszarach (fot. 1) jest opłacalna, nawet przy stosunkowo niskich cenach skupu, jakie w niektórych sezonach proponują w czasie zbiorów zakłady przetwórcze.

Fot. 1. Na zaopatrzenie zakładów przetwórczych marchew jest uprawiana
na dużych plantacjach

Wolą dużych

Przetwórcy są z reguły zainteresowani kontraktacją marchwi z wielkich obszarów, gdyż mają wówczas zapewnione odpowiedniej wielkości, jednolite partie surowca o wysokiej jakości. Na wielkich obszarach na całej plantacji używane są zwykle te same środki ochrony roślin, a pola nawożone są na podstawie wyników analizy gleby — kilkudziesięciohektarowych plantacji nie nawozi się dawkami orientacyjnymi ani "na zapas".

Coraz częściej zakłady wymagają od producentów dostarczania surowca prawie przez cały sezon przetwórczy, czyli od sierpnia do czerwca. Pozwala to przetwórcom na uniknięcie kosztów, jakie musieliby ponieść składując surowiec u siebie. Jest to oczywiście dobre rozwiązanie dla zakładów, ale nie dla plantatorów, którym tym samym znacznie wzrastają koszty związane z przechowywaniem marchwi — z budową przechowalni, zakupem urządzeń chłodniczych oraz ich eksploatacją. Według producentów, koszty przechowywania marchwi w komorze chłodniczej od zbioru do połowy maja wynoszą około 15-17 groszy na kilogram. Do tego trzeba dodać koszty amortyzacji budynków, urządzeń chłodniczych, skrzyniopalet, itp.

Ważna jest jakość surowca

Rosnące wymagania ze strony odbiorców soków czy mrożonek zmuszają przetwórców do dbania o wartość biologiczną dostarczanego surowca. Coraz częściej wymagana jest dokumentacja dotycząca uprawy, nawożenia i ochrony roślin. Niektóre firmy idą dalej zalecając producentom szczegółowe technologie uprawy. Określone są w nich przede wszystkim zasady nawożenia organicznego i mineralnego (zwłaszcza azotowego) oraz ochrony roślin. Wybierane są takie nawozy i terminy ich stosowania, aby zawartość związków azotu w surowcu dostarczanym do przetwórni nie przekraczała wartości określonej w normach (Dz. U. Nr 37, poz. 326 z 13.01.2003 r.).

Warto przypomnieć, że, według obowiązujących przepisów, zawartość azotanów w 1 kg świeżej masy nie może być większa niż 400 mg w marchwi przeznaczonej do spożycia przez osoby dorosłe i dzieci powyżej 3. roku życia, natomiast w marchwi na przetwory dla dzieci poniżej 3 lat zawartość ta nie powinna przekroczyć 200 mg NO₃^-. Z rozmów z producentami z rejonu Kujaw wynika, że średnie zawartości azotanów w marchwi dostarczanej przez nich do zakładów przetwórczych wynoszą 50-100 mg/kg świeżej masy. Jest to bardzo dobry wynik. Zwraca się również uwagę na zawartość metali ciężkich. Metale ciężkie do gleby, a potem do rośliny, mogą się dostać w rejonach emisji z zakładów przemysłowych, a także z niektórymi nawozami (dlatego ważne jest, aby nawozy miały certyfikat jakości, potwierdzający, że są one wolne od tych składników). Zawartość pierwiastków z tej grupy nie powinna przekraczać w kilogramie marchwi przeznaczonej dla konsumentów dorosłych i dzieci powyżej 3 lat 0,08 mg kadmu i 0,1 mg ołowiu, w surowcu na przetwory dla dzieci poniżej 3. roku życia dopuszczalna zawartość ołowiu pozostaje na tym samym poziomie, ale kadmu nie może być większa niż 0,01 mg. Tak więc plantacje zlokalizowane w okolicach uciążliwych zakładów przemysłowych lub na szlakach emisji dymów z tych zakładów mogą być zdyskwalifikowane z powodu przekroczenia zawartości metali ciężkich w korzeniach marchwi. Trzeba również unikać stosowania nawozów niewiadomego pochodzenia, zwłaszcza wapniowych pozyskiwanych bezpośrednio z zakładów przemysłowych (np. wapno posodowe), gdyż może spowodować to nadmierne nagromadzenie w glebie i kumulację w roślinach metali ciężkich.

O wartości biologicznej decyduje również zawartość pozostałości środków ochrony roślin w korzeniach marchwi. Niektóre firmy wymagają dostarczenia wykazu stosowanych preparatów, inne ograniczają listę środków, które mogą być wykorzystywane w ochronie marchwi przede wszystkim przed szkodnikami. Bezwzględnie jednak trzeba przestrzegać wykazu środków zarejestrowanych do ochrony danego gatunku, a także karencji podanej na etykiecie.

Dobór odmiany

Zakłady wymagają również uprawy określonej odmiany dla danego kierunku przetwórstwa. Na soki powinna być przeznaczana marchew o odpowiedniej zawartości barwników i dużej zawartości soku oraz cukrów. Odmiany przeznaczone do cięcia na kostkę powinny charakteryzować się dużym wyrównaniem korzeni i małą średnicą walca osiowego. Kolor rdzenia nie powinien różnić się od barwy części zewnętrznej (fot. 2), a rdzeń nie może oddzielać się od warstwy zewnętrznej. Jeżeli odmiana nie spełnia powyższych warunków, udział kostki może być niewielki, a koszty związane z odsortowaniem frakcji niespełniających wyżej określonych wymagań jakościowych duże. W przypadku marchwi na susz wymagana jest największa ilość barwników, wysoka zawartość suchej masy i niezbyt duża ilość cukrów — susz będzie miał wówczas intensywny kolor, dzięki małej ilości cukrów nie będzie następowało karmelizowanie podczas procesu suszenia, a wysoka zawartość suchej masy obniży nakłady na energię zużywaną podczas procesów technologicznych.

Fot. 2. Korzenie marchwi powinny być jednolicie wybarwione na całym przekroju

Wszyscy przetwórcy zwracają uwagę również na wygląd korzeni marchwi i parametry z tym związane. Średnica korzenia w główce nie powinna być mniejsza niż 3,5 cm. Główka świeżo obcięta nie może być zazieleniona (fot. 3), a korzeń popękany, rozwidlony czy porażony przez szkodniki, zwłaszcza przez połyśnicę marchwiankę.

Fot. 3. Świeżo obcięta główka korzenia nie powinna być zazieleniona

Przechowywanie

Jak już wcześniej wspominałem, niektóre zakłady przetwórcze podpisują umowy kontraktacyjne z producentami mającymi bazę przechowalniczą. Producenci tacy przechowują zwykle marchew do końca maja. Przetrzymywana jest ona wówczas zwykle w chłodniach lub w przechowalniach. Optymalne warunki do składowania to temperatura 0-1°C i wilgotność względna powietrza 95-98% — przy takich parametrach można przechowywać marchew przez 8-10 miesięcy. Korzenie marchwi powinny być zbierane w fazie pełnej dojrzałości fizjologicznej. Najlepiej zbierać je w dniach chłodnych i pochmurnych, dzięki czemu uniknie się szybkiego wysychania korzeni. Niewskazane jest natomiast wykopywanie marchwi po ulewnych deszczach, gdyż zabłocone i mokre korzenie źle się przechowują. Korzenie należy także zabezpieczyć przed uszkodzeniami mechanicznymi. Nawet niewielkie uszkodzenia, czasem niewidoczne, ułatwiają infekcję przez patogeny grzybowe i przyczyniają się do szybszego gnicia korzeni. Korzenie zwiędnięte również przechowują się znacznie gorzej niż zdrowe.

Przechowywanie w chłodniach pozwala na zachowanie bardzo dobrej jakości surowca. Jeszcze lepsze warunki do przechowywania zapewniają obiekty z kontrolowaną atmosferą (KA), nie są one jednak w praktyce wykorzystywane do przechowywania marchwi, ze względu na niewielkie różnice w jakości korzeni z chłodni z KA i ze zwykłych. Jedynym niebezpieczeństwem przetrzymywania w chłodni jest nadmierne obniżenie się temperatury w komorze. Utrzymująca się przez dłuższy czas temperatura poniżej 0°C spowoduje zamarznięcie soku komórkowego i uszkodzenia mrozowe korzeni, które dyskwalifikują marchew jako surowiec dla przetwórstwa, a tym bardziej czynią ją nieprzydatną na zaopatrzenie rynku świeżych warzyw. Takie korzenie są wiotkie, mają poprzeczne spękania, a po rozmarznięciu ich skórka przebarwia się na brązowo. W komorach przechowalniczych musi być również prawidłowa wilgotność względna powietrza, która pozwala na otrzymanie po okresie przechowywania korzeni jędrnych, o dobrych walorach przetwórczych. Aby utrzymać odpowiednią wilgotność, instaluje się urządzenia nawilżające, a także precyzyjnie ustawia parametry urządzeń chłodniczych.

W komorach chłodniczych marchew przechowuje się najczęściej w skrzyniopaletach o różnej pojemności. Bardzo ważne jest, aby były one ustawione w sposób zapewniający swobodny przepływ powietrza między nimi, ponieważ pozwoli to na utrzymanie właściwej temperatury. Krążenie powietrza pomiędzy korzeniami w skrzyniopalecie następuje natomiast, gdy nie są one oblepione glebą. Gdy marchew jest silnie zabrudzona glebą, można ją przed przechowywaniem umyć.

Innym, chyba najpowszechniej praktykowanym, sposobem przechowywania korzeni marchwi jest jej kopcowanie. Przygotowanie kopców jest bardzo pracochłonne. Korzenie marchwi powinno się przechowywać w kopcach zagłębionych, o szerokości 40-50 cm i głębokości 50-60 cm. Tak zapełnione kopce zasypuje się cienką warstwą ziemi, następnie należy czekać na obniżenie się temperatury w celu dobrego schłodzenia przechowywanych korzeni. Gdy temperatura w kopcu osiągnie 1-2°C, przykrywa się go grubszą warstwą ziemi (ok. 10 cm), a następnie słomą (około 20 cm) i jeszcze raz ziemią. Takie okrycie zabezpiecza marchew przed przemarznięciem i przechowuje się ona zwykle przez zimę bardzo dobrze, bez większych strat. Okres przechowywania kończy się jednak z nadejściem pierwszych ciepłych dni. Wtedy to należałoby całą składowaną marchew sprzedać lub przenieść do chłodni. Kilkakrotne pracochłonne przemieszczanie masy towarowej znacznie podnosi koszty produkcji marchwi. Niedogodnością tej metody składowania jest również niemożność przygotowania towaru do sprzedaży podczas dużych mrozów. Gdy ceny surowca są najwyższe, nie ma możliwości przygotowania do sprzedaży marchwi z kopców.

Przechowywanie w pomieszczeniach, w których do schłodzenia wykorzystuje się wyłącznie powietrze z zewnątrz, może być zawodne, ze względu na trudne do przewidzenia warunki pogodowe. Przechowywana marchew powinna być bardzo szybko schłodzona, aby nie nastąpiło wyrastanie naci i korzeni przy zbyt wysokiej temperaturze, gdyż pogorszyłoby to jakość składowanego surowca i skróciło okres jego przechowywania. Dodatkowo, przy wahaniach temperatury w czasie przechowywania bardzo szybko rozwijają się choroby grzybowe, a zwłaszcza zgnilizna twardzikowa.

Warzywa korzeniowe, takie jak marchew, pietruszkę, selery i buraki, a także warzywa kapustne wymagają dużej wilgotności powietrza w czasie przechowywania i temp. od 1 do 4°C. Możemy je przechowywać w nieogrzewanych piwnicach. Układamy je luzem lub do skrzynek. Warzywa korzeniowe zabezpieczamy przed wyschnięciem, przysypując je wilgotnym piaskiem lub wykładając skrzynki folią polietynową. Kapusty natomiast nie przykrywamy ani folią ani piaskiem.

Marchew

Daucus

Marchew należy do najstarszych warzyw użytkowych, wartość biologiczna marchwi polega na znacznej zawartości witamin i soli mineralnych. Jest ona cennym źródłem prowitaminy A (karotenu), witamin B, C i E.Marchew jest bardzo lekko strawna, dlatego często podaje ją się niemowlęciom i jako tzw. kleik przy kłopotach żołądkowych.

Dzięki łatwej uprawie jest powszechnie znana ogrodnikom i jest często przez nich uprawiana. Korzenie marchwi można dość długo przechowywać co dodatkowo zwiększa jej popularność.

Jaka jest różnica między karotką i marchwią? Karotka jest troszkę bardziej kulista od marchwi, i to właściwie jedyna różnica.

CHARAKTERYSTYKA

Okres wegetacji wyosi około 4 miesiące dla odmian wczesnych i 6 dla późnych. Korzeń jest najbardziej regularny, gdy rośnie ona na glebach lekkich. Pamiętajmy o tym, aby nie siać marchwi co roku w tym samym miejscu.

Gleba przeznaczona pod uprawę marchwi powinna być głęboko przekopana jesienią i dodatkowo spulchniona wiosną.

JAK SIEJEMY

Głębokość siewu do 2cm, w rzędach co 20cm. W rzędzie odległość między marchwiami powinna wynosić 2cm. W 1g znajduje się około 900 nasion.

KIEDY SIEJEMY

Wczesną marchew siejemy już nawet w marcu (do maja - czerwca), gdyż wytrzymuje ona temperatury do nawet -15^oC. W cieplejszych regionach Polski można siać jesienią, zaraz przed przymrozkami, aby nasiona nie zdążyły wykiełkować. Odmiana wczesna nadaje się do bezpośredniego spożycia po zebraniu, nie przechowujemy jej zbyt długo.

Odmiany późne siejemy w maju, te świetnie nadają się na przechowanie w chłodnej piwnicy przez zimę.

PIELĘGNACJA

Jak już pisałem wcześniej wymagania marchwi są niewielkie. Najważniejsze zabiegi pielęgnacyjne to spulchnianie gleby oraz usuwanie chwastów, które mogą ją zagłuszyć. Pamiętajmy o odpowiedniej wilgotoności w czasie kiełkowania.

ZBIÓR

Marchew wczesną zbieramy od czerwca do sierpnia, późną w październiku, przed przymrozkami, bo zmarźnięta jest łamliwa i łatwo pleśnieje.

Oprócz tego na stronie znajduje się szereg porad dotyczących uprawy marchewki, dzięki nim nasze plony będę większe i zdrowsze - Uprawa marchwi

Zobacz oferty, które dla Ciebie wybrałem:

MARCHEW - Karo F1 - 5 g - śr. wczesna PNOS Ożarów , 2.60 PLN

Marchew jadalna AMSTERDAMSKA-5g PLANTICO, 1.55 PLN

Więcej ofert znajdziesz tutaj...

ODMIANY

Odmiana	Rodzaj	Korzeń              kształt                  długość [cm]
Amsterdamska	wczesna	walcowaty, cienki	12 - 16
Karo F1	wczesna	lekko stożkowaty	12 - 18
Kalina F1	wczesna	walcowaty, lekko zaostrzony	20
Pierwszy zbiór	wczesna	walcowaty i stożkowaty	10 - 16
Lenka	średnio wczesna	lekko stożkowaty	10 - 16
Selecta	średnio wczesna	walcowaty, lekko stożkowaty	10 - 15
Nantejska	średnio wczesna	lekko stożkowaty i walcowaty	10 - 15
Jawa	średnio późna	lekko stożkowaty i walcowaty	15
Perfekcja	późna	lekko stożkowaty i walcowaty	14 - 19
Dolanka	późna	zaostrzony i lekko stożkowaty	17 - 24
Koral	późna	lekko stożkowaty	15 - 20
Regulska	późna	walcowaty i lekko stożkowaty	15 - 20

[ Komentarze ] [ Dodaj komentarz ] Dnia 28.10.2009 o godzinie 13:37:36 naaadia6666333 napisał(a): badzo dobrze ze sa te odmiany bo tylko tu je znalaz.lam dobrze pokazane pod względem wczesnosci Dnia 09.02.2008 o godzinie 22:18:20 krysia napisał(a): dzięki bo nic niewię osianiu a dostałam dzialke

MARCHEW WYSOKIEJ JAKOŚCI TRADYCYJNA I PĘCZKOWANA

mgr Włodzimierz Krzesiński

Coraz częściej kupując warzywa konsumenci interesują się nie tylko ich wyglądem zewnętrznym, są skłonni zapłacić wyższą cenę za te dobrej jakości i o wysokiej wartości biologicznej. Dlatego warto zwrócić uwagę na

Czynniki wpływające na jakość marchwi

- Odmiana - zróżnicowanie dotyczy nie tylko terminu dojrzewania, plenności, cech morfologicznych, ale także wartości biologicznej. Przykładowo wysoką zawartością karotenu charakteryzują się odmiany: wczesne - Karo F1, Kalina, Clairon F1: średnio wczesne - Jawa; późne - Joba, Perfekcja, Koral, Regulska, Dolanka, Carovit. Do grupy gromadzącej niewielkie ilości azotanów należy m.in. Karo F1, Regulska, Kazań F1 i Feria F1. - Przebieg pogody w największym stopniu odpowiada za plon oraz jego jakość. Ogrodnik ma wpływ w zasadzie tylko na wilgotność gleby, nie może natomiast regulować temperatury czy nasłonecznienia. Optymalna temperatura dla wzrostu marchwi wynosi 15-21°C, a wilgotność gleby - 65% polowej pojemności wodnej - wówczas marchew wykształca korzenie charakterystyczne dla odmiany. Przy zbyt niskiej temperaturze są one długie, słabo wybarwione i mato słodkie (przyczyną tego jest powolne gromadzenie się karotenu i cukrów), natomiast przy za wysokiej temperaturze - krótkie, o jasnym miąższu i chropowatej skórce - podobne objawy wywołuje również nadmierna wilgotność gleby. Obfite deszcze, zwłaszcza występujące po okresie suszy, mogą także spowodować pękanie marchwi. W zbyt suchej glebie wyrastają korzenie długie, cienkie i mało soczyste. - Promieniowanie słoneczne - w okresie wegetacji duża jego ilość wpływa na zwiększenie zawartości cukrów i karotenu, korzenie są wówczas lepiej wybarwione. Jednak światło słoneczne padające na wystające ponad powierzchnię ziemi główki marchwi jest przyczyną ich zazielenienia, szczególnie u odmian podatnych - stąd konieczność obsypywania korzeni ziemią, zwłaszcza przy uprawie na redlinach. - Stan dojrzałości fizjologicznej. Marchew powinno się zbierać, gdy jej korzenie są dobrze wykształcone, a na przekroju podłużnym w rdzeniu widoczne są jaśniejsze plamki - skupienia cukrów. Innym kryterium świadczącym o gotowości do zbioru jest łatwe oddzielanie się kory od rdzenia. Czasami jednak uchwycenie tego terminu jest trudne, ze względu na zaburzenia wywołane przez choroby, zmienną temperaturę lub suszę. Marchew zebrana zbyt wcześnie ma niską zawartość karotenu, a wysoką azotanów, przy opóźnieniu terminu zbioru jest zdrewniała, niesmaczna i często popękana. - Gleba. Korzenie marchwi uprawianej na glebach lekkich oraz torfowych o uregulowanych stosunkach wodnych mają kształt typowy dla odmiany oraz delikatną skórkę i smaczny miąższ. Gleby gliniaste, ciężkie oraz kamieniste sprzyjają rozwidlaniu się korzeni. Marchew nie powinna być uprawiana na stanowiskach kwaśnych. Optymalne pH wynosi 6-7 - zbyt niski odczyn gleby sprzyja gromadzeniu się azotanów w korzeniach. Wapnowanie najlepiej jest przeprowadzać na rok przed uprawą marchwi, gdyż ta uprawiana na glebach świeżo wapnowanych ma gorszy smak. - Nawożenie organiczne, zwłaszcza słabo rozłożonym obornikiem, może powodować zniekształcenia korzeni oraz ich rozwidlanie się. W związku z tym marchew najlepszej jakości uzyskuje się w 2. i 3. roku po nawożeniu organicznym. - Nawożenie mineralne ma duży wpływ na jakość marchwi. Wysokie dawki azotu mogą powodować pogorszenie jakości - w korzeniach więcej będzie wówczas azotanów. Ze względu na dużą ruchliwość tego pierwiastka, wyniki analizy gleby nie mogą być jedyną podstawą do ustalenia dawki. Należy uwzględniać także jego ilość wypłukiwaną przez deszcze, ilość substancji organicznej ulegającej mineralizacji oraz odmianę i przewidywany plon marchwi (sposób obliczania przedstawiono w HO 5/98). Spulchnianie gleby o dużej zawartości substancji organicznej powoduje przyspieszenie procesów mineralizacji, co może zwiększać zawartość azotanów w podłożu. Maksymalnie zaleca się dawkę do 150 kg N/ha dla odmian wczesnych (mniej w uprawie przeznaczonej na zbiór pęczkowy) oraz 150-200 kg N/ha dla odmian późnych. Nawożenie fosforem oraz potasem wpływa na nieznaczne obniżenie zawartości cukrów - glukozy i fruktozy - nie ma wpływu na zawartość karotenu oraz suchej masy w korzeniach marchwi. Orientacyjne dawki nawozów fosforowych i potasowych na hektar wynoszą 100-180 kg P2O5 i 200-400 kg K2O. Przy nawożeniu magnezem zwiększa się zawartość cukrów i karotenu. Zbyt wysoka zawartość mikroelementów, takich jak mangan, bór, miedź, molibden, żelazo, powoduje pogorszenie jakości korzeni. Jednak niedobór tych pierwiastków jest przyczyną zmniejszenia się zawartości karotenu i cukrów. - Gęstość siewu - przy zbyt gęstym korzenie marchwi są cienkie i często zniekształcone. Jednak zbyt rzadki siew może powodować nadmierne grubienie i pękanie korzeni marchwi. Norma wysiewu wynosi od 1 do 8 kg nasion na hektar (zależnie od celu uprawy, rozstawy, warunków środowiska oraz zdolności kiełkowania i precyzji wysiewu nasion). - Nawadnianie - w okresie intensywnego wzrostu korzeni spichrzowych (około 2 miesiące przed zbiorem), gdy wilgotność gleby zmniejszy się do 60-65% polowej pojemności wodnej (lub gdy siła ssąca gleby wynosi 0,05-0,06 MPa) wpływa na zwiększenie plonu oraz poprawę jakości korzeni. Zabieg ten nie zmienia zawartości karotenu, ale może nieznacznie obniżać zawartość cukrów. Na czarnoziemach lessowych, madach i glebach brunatnych nawadnianie zwiększa skłonność do przerastania rdzenia oraz odstania główki korzeni, co prowadzi często do ich zazielenienia.

Uprawa marchwi na zbiór w pęczkach

pozwala przedłużyć okres sprzedaży tego warzywa - w wielu krajach dostępnego w tej formie przez cały rok. W polskich warunkach dostarczenie młodej marchwi zimą jest niemożliwe, jednak powinna być ona u nas oferowana od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Najwyższą cenę można uzyskać za najwcześniejszą marchew pęczkowaną, dlatego należy zwrócić uwagę na czynniki przyspieszające zbiór oraz niektóre zasady uprawy tego warzywa: - Uprawę należy prowadzić na glebach lekkich i próchnicznych, które szybko obsychają i nagrzewają się na wiosnę, co stwarza dobre warunki do wczesnego wzrostu roślin. Na glebach ciężkich z powodu gorszych warunków cieplnych wyraźne jest opóźnienie zbiorów. Przygotowanie gleby należy rozpocząć od wykonania jesienią głębokiej orki. W przypadku uprawy na zbiór letni czy jesienny marchew korzystnie reaguje na orkę przedsiewną. Przed wysiewem nasion pole należy wyrównać i spulchnić. - Na zbiór wczesny uprawia się odmiany, których okres wegetacji w optymalnych warunkach, przy temperaturze 15-21°C, wynosi około 65-85 dni. Przy siewie wczesnowiosennym lub na zbiór jesienny wydłuża się on do około 100 dni z powodu gorszych warunków wegetacji. Większość odmian wczesnych w typie Amsterdamskiej - np. Karo F1 ma cienkie korzenie długości 13-16 cm i małą nać. Odmiany typu nantejskiego, np. Napoli F1, Nandor F1 mają korzenie większe niż te poprzednie, bardzo dobrze wybarwione, dają bardzo wczesny plon i mogą być uprawiane na zbiór pęczkowy od wczesnej wiosny do późnej jesieni. - Należy unikać zbyt głębokiego siewu (zwłaszcza wiosną), gdyż może to opóźnić termin zbioru. W zależności od rodzaju gleby i jej wilgotności, marchew wysiewamy na głębokość 1-3 cm. W celu uzyskania wczesnego plonu powinniśmy wysiewać marchew rzadko. Dobry plon (około 20 pęczków z 1 m2) można uzyskać przy gęstości roślin 100-150 sztuk na metr kwadratowy. - Wczesność plonu zależy od terminu siewu. Największe przyspieszenie, o 23-29 dni, uzyskuje się siejąc marchew we wrześniu. Należy jednak wziąć pod uwagę, że termin ten jest ryzykowny i można go polecać w rejonach o łagodnych zimach (okolice nadmorskie). Spadek plonu przy siewie wrześniowym może być spowodowany wymarznięciem roślin lub ich wybijaniem w pędy kwiatostanowe. Dlatego do uprawy z siewu wrześniowego należy wybierać odmiany o małej skłonności do jarowizacji, np. Nantes. Przy siewie późną jesienią nasiona kiełkują dopiero wiosną. Daje to przyspieszenie wschodów o około 20, natomiast zbiorów o około 14 dni. Konieczne jest jednak wówczas zwiększenie normy wysiewu o około 10%. Przyspieszenie zbiorów uzyskuje się również w uprawie pod osłonami. Wyższy jest wówczas udział plonu handlowego oraz lepsza jego jakość. W tunelach foliowych marchew można zbierać o 7-12 dni wcześniej niż tę uprawianą bez osłon. Podobne efekty daje płaskie przykrycie folią perforowaną - zakładamy ją wczesną wiosną (w końcu marca) i zdejmujemy, gdy rośliny mają 2-4 liście właściwe. Znacznie dłużej niż folię można utrzymywać osłony z włókniny, gdyż nie następuje pod nimi przegrzanie roślin. Włókninę zdejmujemy, gdy rośliny osiągną 5-10 cm. Marchew spod takich osłon można zbierać o około 7 dni wcześniej niż tę uprawianą tradycyjnie. - Możliwość chemicznego zwalczania chwastów w uprawie marchwi na zbiór pęczkowy jest ograniczona, ze względu na krótki okres uprawy. Herbicydów zawierających linuron (np. Afalon Dyspersyjny 450 SC, Afalon 50 WP) oraz prometrynę (np. Azogard 50 WP, Gesagard 50 WP) można używać tylko bezpośrednio po siewie. Przed wschodami można dodatkowo użyć Reglone Turbo 200 SL i Bastę 150 SL, zgodnie z aktualnym programem ochrony warzyw. Później trzeba prowadzić tylko mechaniczną walkę z chwastami. - Dawka azotu nie powinna przekraczać 100 kilogramów na hektar - ze względu na ryzyko nagromadzenia w korzeniach szkodliwych dla zdrowia człowieka azotanów. Najlepiej podawać ją w 2, 3 zabiegach lub w całości przed siewem nasion, dokładnie mieszając nawóz z glebą. Przy nawożeniu pogłównym nawozami azotowymi ostatnią dawkę azotu należy podawać najpóźniej na 7, 8 tygodni przed zbiorem. Wcześniejsze dostarczenie nawozów azotowych ogranicza gromadzenie się azotanów w korzeniach. Nawozy fosforowe i potasowe podaje się w całości przed siewem mieszając je z glebą. Orientacyjne ich dawki P2O5 powinny wynosić 70-100 kg na 1 ha i 120-160 kg K2O/ha. - W okresach suszy bardzo ważne jest nawadnianie, gdyż niedobór wilgoci w glebie powoduje opóźnienie zbiorów. Jednorazowa dawka wody powinna wynosić około 10-25 mm. - Do końca lipca marchew wykopuje się po wybarwieniu korzeni, gdy ich średnica wynosi ponad1,5 cm, a po 1 sierpnia - ponad 2 cm. Wiąże się ją wiosną w pęczki po 250 g, a po 1 lipca w 500-gramowe, przy czym w tych ostatnich nać nie powinna stanowić więcej niż 30% masy. Korzenie powinny być czyste, zdrowe, jędrne, nieuszkodzone i wyrównane pod względem wielkości, kształtu oraz zabarwienia. Pęczki można przechowywać przez 1, 2 tygodnie - w temperaturze 0-1°C i przy wilgotności względnej powietrza wynoszącej 90%. Autor pracuje w Katedrze Warzywnictwa Akademii Rolniczej w Poznaniu

Choroby marchwi
W uprawie marchwi, do chorób powodujących największe straty należą alternarioza naci, mączniak prawdziwy, zgnilizna twardzikowa, choroby bakteryjne. Na polskim rynku dostępna jest duża liczba odmian marchwi pochodzenia krajowego i zagranicznego o wysokiej tolerancji na najgroźniejsze choroby grzybowe i bakteryjne. Stwarza to duże możliwości dla ekologicznej uprawy marchwi w Polsce. Tabela 16.
Skrócony program kompleksowej ochrony marchwi i innych warzyw korzeniowych przed chorobami

Nazwa choroby	Objawy choroby	Rodzaj i termin zabiegu
Chorobotwórcze mikroorganizmy glebowe i przenoszone przez nasiona .	Słabe wschody i zgorzele siewek	Przedsiewne zaprawianie nasion: Na mokro - moczenie przez 2 minuty w 0,5% roztworze środka Grevit 200 SL* lub Biosept 33 SL*
Alternarioza naci marchwi. Czarna zgnilizna korzeni marchwi występuje w drugiej połowie lata w okresach suchej i ciepłej pogody z przelotnymi opadami deszczu.	Na brzegach liści i ogonkach liściowych okrągłe, brunatne do czarnych plamy z białawym lub rudawobr ązowym środkiem. Przy dużym nasileniu choroby liście zasychają. Na korzeniach brunatnoczarne wklęsłe plamy.	Opryskiwanie roślin po wystąpieniu pierwszych objawów choroby, zwykle do okresu zbiorów. Wykonać 2-3 opryskiwania co 7-10 dni. Przy dużym nasileniu choroby zabiegi powtórzyć. Grevit 200 SL* lub Biosept 33 SL* (1,5 l na ha). Opóźnienie terminu siewu o 2-3 tygodnie ogranicza występowanie choroby.
Mączniak prawdziwy - występuje w drugiej po- łowie lata w okresach suchej i ciepłej pogody z przelotnymi opadami deszczu.	Na liściach i ogonkach liściowych biały obfity nalot, następnie zamieranie liści.	Opryskiwanie roślin po wystąpieniu pierwszych objawów choroby. Wykonać 2,3 zabiegi co 10-14 dni w zależności od zagrożenia roślin chorobą: Bio Blatt 25 EC (1,5-2 l na ha) Biosept 33 SL* (1,5 l/ha)Grevit 200 SL* (1,5 l na ha) Tiotar 800 SC (2 l na ha)
Bakteryjna plamistość marchwi - objawy bakteriozy mogą być mylnie diagnozowane z czarną plamistością marchwi (alternarioza).	Na brzegach liści brunatnoczarne nieregularne plamistości, stopniowo obejmujące całe liście i ogonki liściowe. Przy dużym nasileniu choroby liście zasychają (czernieją).	Wysiewać zdrowe i prawidłowo zaprawione nasiona. Nie deszczować plantacji w upalne dni. Opryskiwanie roślin po wystąpieniu pierwszych objawów choroby 2-3 razy co 7-10 dni: Biosept 33 SL* (1,5 l/ha) Grevit 200 SL* (1,5 l na ha)
Mokra zgnilizna korzeniowych - powodowana najczęściej przez bakterie z rodzaju Erwinia.	Mokre, bakteryjne gnicie korzeni marchwi i pietruszki widoczne na końcach korzeni lub przy główce oraz po przekrojeniu, zwłaszcza w pietruszce.	Marchew lub pietruszkę wysiewać na glebach lżejszych, przepuszczalnych, bez podeszwy płużnej. Nasiona zdrowe i prawidłowo zaprawione wysiewać na podwyższonych zagonach. Wskazana jest uprawa tych roślin po przedplonach (kukurydza, zboża jare, trawy, koniczyna, lucerna, fasola). Odkażać pomieszczenia w przechowalniach, skrzynki i kontenery do składowania: - spalanie siarki. - opryskiwanie Grevitem 200 SL* lub Bioseptem 33 SL* (0,2%)

Parch zwykły marchwi
Choroby bakteryjne
Parch zwykły marchwi (Streptomyces scabies )

Parch zwykły marchwi

Sprawcą choroby jest bakteria, która oprócz marchwi atakuje: buraki, ziemniaki, rzodkiewkę, rzepę, szpinak oraz warzywa kapustne i korzeniowe. W Polsce występuje dość rzadko, głównie na glebach podmokłych zwięzłych i silnie zeskorupiaj ących się. U roślin porażonych we wczesnej fazie wzrostu, powoduje przewężenia korzenia i skorkowacenie jego górnej części. Na chorych korzeniach powstaj ą strupowate, brunatne, skorkowaciałe wyrośla.
Głównym źródłem zakażenia jest gleba, a także obornik spod zwierząt karmionych zakażonymi burakami, marchwią lub ziemniakami. Zdolności infekcyjne patogena zależą od odczynu gleby, optimum występuje przy pH 6,3 - 6,6. W pod- łożu o odczynie zasadowym (pH powyżej 7,5) i kwaśnym (pH poniżej 5,2) korzenie porażone są sporadycznie. Z tego powodu choroba zwykle występuje w większym nasileniu na glebach świeżo wapnowanych. Choroba może pojawić się w dużym nasileniu na glebach wapnowanych lub o wyższej zawartości wapnia, po okresie upalnej i suchej pogody.
Profilaktyka i zwalczanie

 Nie uprawiać marchwi bezpośrednio po ziemniakach, jeżeli wykryto na nich objawy parcha zwykłego.

 Nie uprawiać marchwi bezpośrednio po wapnowaniu gleby.

 Unikać uprawy na glebach zlewnych, o małej zawartości próchnicy i małej pojemności wodnej.

 Uprawiać marchew na podwyższonych zagonach lub redlinach i na glebie głęboko spulchnionej. W okresie wegetacji korzystne jest również spulchnianie międzyrzędzi.

 Stosować kilkuletnią przerwę w uprawie marchwi wprowadzając do zmianowania rośliny zbożowe, motylkowe, kukurydzę, ogórki i por.

Następny rozdział

Alternarioza naci marchwi
Choroby grzybowe

Alternarioza naci marchwi (łać. Alternaria nauci)

Alternarioza naci marchwi Czarna zgnilizna korzeni (Alternaria nauci)
Jest to choroba powszechnie występująca w różnym nasileniu w poszczególnych latach i na różnych odmianach marchwi. Poza marchwią poraża pietruszkę, seler, szpinak i wiele innych roślin uprawnych. Grzyb ten wywołuje również zgorzele siewek w okresie wschodów, atakuje liście oraz korzenie starszych roślin marchwi. Na liściach i ogonkach liściowych pojawiają się drobne brązowoczarne plamy, które później zlewają się ze sobą. Choroba postępuje stopniowo od dolnych najstarszych liści ku górze.

W przypadku silnego porażenia liści następuje przedwczesne zasychanie naci i znacznie obniża się plon, utrudniony jest też mechaniczny zbiór korzeni. Grzyb atakuje korzenie spichrzowe powodując brunatnoczarne, suche i wklęsłe plamy w górnej ich części. Objawy te są widoczne dopiero w okresie długotrwałego przechowywania. Wśród licznych odmian marchwi istnieją odmiany zarówno tolerancyjne, jak i bardzo wrażliwe na tę chorobę. Głównym źródłem choroby są zakażone nasiona oraz porażone wysadki marchwi. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka temperatura (optimum 20-30oC) i umiarkowana wilgotność powietrza. Zarodniki rozprzestrzeniają się przez wiatr, z wodą oraz na sprzęcie mechanicznym podczas prac pielęgnacyjnych.
Profilaktyka i zwalczanie

 Przestrzegać 3-4 letniej przerwy w uprawie marchwi na tym samym polu.

 Nie uprawiać marchwi na terenach podmokłych lub okresowo zalewanych wodą.

 Uprawiać marchew na redlinach lub podwyższonych zagonach, gleba powinna mieć dobrą strukturę i być głęboko (do 45 cm) spulchniona.

 Nie stosować zbyt częstego deszczowania roślin, lepiej podlewać dużymi dawkami wody lecz rzadziej.

 Głęboko zaorywać pozostałe po zbiorze resztki liści.

Mączniak prawdziwy baldaszkowatych
Mączniak prawdziwy baldaszkowatych (Erysiphe heraclei DC)

Mączniak prawdziwy baldaszkowatych

Choroba powszechnie występuje na marchwi, pietruszce i cykorii. Po obu stronach liści, na ogonkach liściowych, baldachach i łodygach nasienników występuje biały, mączysty nalot grzybni z zarodnikami grzyba. W przypadku marchwi w większym stopniu porażona jest górna strona blaszki. Choroba marchwi występuje zwykle w końcowej fazie wzrostu roślin i nie powoduje większych strat w plonie korzeni. Zimuje stadium doskonałe grzyba (workowe) w postaci otoczni, w resztkach roślin z rodziny baldaszkowych oraz w postaci grzybni na wielu chwastach zimotrwa łych. Grzybnia mączniaka może być również przenoszona z nasionami. Wczesną wiosną choroba rozwija się na chwastach, powstają zarodniki konidialne, które wiatr przenosi na marchew i pietruszkę. Grzyb atakuje głównie rośliny znajdujące się w stresie spowodowanym przez suszę. Jednak do zakażenia roślin dochodzi przy wysokiej wilgotności powietrza np. podczas nocnej lub porannej mgły.

Profilaktyka i zwalczanie

 W okresach największego zagrożenia chorobą lub w razie wystąpienia pierwszych objawów opryskiwać rośliny (2-3- krotnie, co 7-10 dni), jednym z podanych w tabeli środków.

 Nie uprawiać roślin w zbyt dużym zagęszczeniu, a w razie długotrwałej suszy stosować nawadnianie.

 Unikać wysokich dawek nawozów organicznych.

Zgnilizna twardzikowa
Zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia sclerotiorum)

Zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia sclerotiorum)

Sprawca choroby jest polifagiem (występuje na wielu gatunkach roślin). Ujawnia się zwykle pod koniec okresu wegetacji lub w trakcie przechowywania korzeni. Bardzo często choroba występuje na plantacjach nasiennych w okresie tworzenia się kwiatostanów. W miejscach zmienionych chorobowo pojawia się puszysty biały nalot grzybni. W jego obrębie tworzą się ciemnoszare lub czarne grudki (sklerocja), będące formą przetrwalnikową grzyba.
Zgniliźnie twardzikowej towarzyszą inne choroby marchwi, najczęściej mokra zgnilizna bakteryjna. W przechowalni wokół zainfekowanych korzeni, powstaje ognisko gnilne i choroba rozprzestrzenia się na zdrowe rośliny. Pierwotnym źródłem infekcji są sklerocja grzyba, zimujące w glebie w resztkach roślin lub w przechowalniach i opakowaniach jednostkowych. Choroba dostaje się do przechowalni lub kopca wraz z zakażonymi korzeniami lub resztkami liści i tam powoduje największe straty.
Zdolność do kiełkowania mają tylko sklerocja znajdujące się płytko pod powierzchnią gleby. Infekcja następuje najszybciej poprzez wszelkiego rodzaju zranienia roślin.
Profilaktyka i zwalczanie

 Staranne i głębokie zaoranie resztek pożniwnych skutecznie ogranicza powstawanie pierwotnego źródła infekcji. Ryzyko wystąpienia choroby ogranicza uprawa warzyw w rotacji z roślinami zbożowymi lub trawami.

 Unikać uprawiania marchwi po sałacie, fasoli, ogórkach i późnych odmianach kapusty.

 Potencjalnym źródłem zakażenia są korzenie marchwi lub innych roślin uszkodzone przez owady.

 Przestrzegać 3-letniej przerwy w uprawie na tym samym stanowisku roślin korzeniowych i tych, na których choroba występowała.

Szara Pleśń marchwi
Szara pleśń (Botrytis cinerea)

Szara pleśń (Botrytis cinerea)

Szara pleśń stanowi potencjalne zagrożenie chorobowe dla marchwi, w okresie długotrwałego przechowywania. Początkowo na korzeniach widoczne są wodniste, lekko zagłębione plamy bez nalotu grzybni. W trakcie przechowania wrażliwość korzeni marchwi na szarą pleśń wzrasta i tkanki porażone pokrywają się obfitą szarą grzybnią z widocznymi czarnymi sklerocjami (forma przetrwalnikowa grzyba). Przy niższej temperaturze i wysokiej wilgotności powietrza nalot grzybni może być biały z tworzącymi się zarodnikami przetrwalnikowymi (sklerocjami). Porażone korzenie gniją tworząc rozprzestrzeniające się ogniska gnicia dla sąsiednich korzeni. Szarej pleśni może towarzyszyć także mokre gnicie bakteryjne korzeni.
Grzyb zasiedla glebę, resztki roślinne pozostawione na opakowaniach lub miejscach do składowania lub przechowania. Rośliny młode o dobrym wigorze i nieuszkodzone mechanicznie nie są atakowane. Inwazja grzyba odbywa się najczęściej w końcowym okresie wegetacji poprzez zamierające tkanki liści, uszkodzenia przez owady i mechaniczne podczas zbioru. Optymalną temperaturą dla rozwoju grzyba jest 5-20^oC, jednak do masowego gnicia może dochodzić nawet w temperaturze 0^oC.
Profilaktyka i zwalczanie

 Podstawową metodą zapobiegania występowaniu tej choroby jest przeprowadzenie zbioru w czasie bezdeszczowej pogody i dobre osuszenie po oczyszczeniu z liści i gleby. Do przechowania można przeznaczać tylko zdrowe i nieuszkodzone mechanicznie korzenie.

 Z chwilą wystąpienia w polu warunków sprzyjających rozwojowi choroby, zaleca się przeprowadzenie 1-2 zabiegów środkiem Grevit 200 SL (1,5 l/ha).

Szkodniki marchwi-zwalczanie
W ostatnich 30 latach, do poważnych strat w plonie przyczyniało się 8 gatunków szkodników . Jednak największe szkody corocznie wyrządza połyśnica marchwianka, bawełnica topolowo-marchwiana i coraz częściej rolnice.


Poza niżej opisanymi szkodnikami mogą wystąpić jeszcze inne gatunki:

 mszyca

 wierzbowo-marchwiana (łać. Cavariella aegopodii)

 mszyca marchwiana ondulująca (łać. Semiaphis dauci)

 pluskwiak z rodziny miodówkowatych - golanica zielonka (łać. Trioza apicalis).
Tworzą kolonie i żerują na nadziemnych częściach marchwi. Opanowane rośliny mają słaby przyrost masy korzeni. Najwcześniej na polu pojawia się mszyca wierzbowo ń marchwiana, żerująca już na wschodach.
Profilaktyka i zwalczanie Okresowe niszczenie chwastów, szczególnie z rodziny baldaszkowatych.
W przypadku masowego wystąpienia golanicy zielonki należy unikać zakładania plantacji w pobliżu drzew szpilkowych w następnym roku. Ważną rolę w ograniczaniu liczebności mszyc spełniają pasożytnicze błonkówki (Hymenoptera), biedronki (Coccinelidae), larwy muchówek bzygowatych (Syrphidae) i larwy złotooków (Chrysopa vulgaris).

Połyśnica marchwianka

Połyśnica marchwianka (łać. Psila rosae). Opis szkodnika Biologia i opis szkód Profilaktyka i regulacja występowania Osobnik dorosły to błyszczącoczarna muchówka długości do 5mm. Głowa, czułki i odnóża są barwy rdzawo-żółtej. Larwa jest walcowata koloru jasnożó łtawego długości do 8mm. Połyśnica występuje w dwóch pokoleniach w ciągu roku. Zimuje w żółtobrązowej bobówce (do 5mm), w pobliżu miejsca żerowania larw. Przeważnie od końca maja marchew jest masowo zasiedlana przez pierwsze pokolenie, a przez drugie - od połowy lipca. W przypadku siewek, jedna larwa może całkowicie zniszczyć do 15 roślin. W jednym wyrośniętym korzeniu może natomiast żerować kilka larw. Tkanka w miejscu uszkodzenia gnije. Bez zabiegów ochronnych straty w plonie mogą sięgać do 70%. Większe szkody płyśnica wyrządza na plantacjach zlokalizowanych w pobliżu skupisk drzew i krzewów. Okres zagrożenia sygnalizuja żółte tablice lepowe. Progiem zagrożenia jest średnio do 2 odłowionych muchówek z 3-4 tablic w ciągu trzech kolejnych dni. Szkodliwość połyśnicy można znacznie ograniczyć przestrzegając podstawowych zasad agrotechnicznych. Plantację należy zakładać z dala od ubiegłorocznych upraw warzyw baldaszkowatych. Owad dorosły jest cieniolubny i unika nasłonecznionych i przewiewnych miejsc. Samice największą liczbę jaj (do 90%) składają na roślinach rosną- cych w pasie do 30 m w głąb wielohektarowej plantacji. Rośliny rosnące w dalszej odleg łości od brzegu są znacznie mniej uszkadzane, ponieważ tylko około 10% muchówek składa jaja w głębi pola. Nie pozostają one na polu cały dzień, ale z powrotem chronią się w pobliskich drzewach lub krzewach. Plantacja powinna być zlokalizowana z dala od kwitnących wieloletnich upraw (m. in. rzepaku, lucerny, koniczyna). Przyciągają one bowiem okoliczne muchówki, a samice po pobraniu pokarmu (nektar lub wydzielina soków) i kopulacji, składają jaja na roślinach żywicielskich swoich larw. Niszczenie kwitnących chwastów na plantacji. Ich nektar jest także źródłem pokarmu dla muchówek. Wykonanie głębokiej orki po ostatnim zbiorze. Część bobówek jest wówczas wyrzucana na powierzchnię gleby, gdzie ginie od niskich temperatur w okresie zimowym lub jest zjadana m.in. przez ptactwo. Wysiewanie nasion wczesną wiosną. Szczytowe żerowanie larw przypada w okresie, kiedy rośliny przekraczają fazę 2-3 liści i larwa może żerować tylko w jednej roślinie. Zakładanie siatek lub włóknin w okresie wschodów. Na terenach szczególnie zagrożonych, marchew powinna być uprawiana w maksymalnej rozstawie. Przeciwdziała to rozprzestrzenianiu się szkodników, z uwagi na późniejsze stykanie się ze sobą rozrastającej się naci tworzącej rodzaj tunelu. Takie zacienione "tunele" sprzyjają rozlotowi much w głąb plantacji. Dopuszczalne jest stosowanie preparatu Bioczos* w dawce: 2 kostki na 1 l wody. Zaleca się podlewanie lub obfite opryskiwanie w okresie nalotu muchówek I i II pokolenia. Zabieg wykonać trzykrotnie w odstępie 7 dni.

Bawełnica topolowo -marchwiana

Bawełnica topolowo -marchwiana (łać. Pemphigus phenax) Opis szkodnika Biologia i opis szkód Profilaktyka i regulacja występowania Jest gatunkiem dwudomowym. Osobniki rozwijające się na topoli są jasnozielone długości do 2,5 mm, a osobniki żerujące na korzeniach marchwi są jasnożółte długości do 3 mm. Wiosenne pokolenia (jasnozielone osobniki) w liczbie od 3 do 6, rozwijają się na liściach topoli. Ukazujące się od czerwca uskrzydlone osobniki przelatują na poblisk ą marchew, dając początek następnym 6- 9 pokoleniom. Zasiedlanie marchwi rozpoczyna się od początku sierpnia i trwa do pierwszych przymrozków. Na korzeniach tworzą kolonie przykryte białą, watowatą woskowiną. Efektem wysysania soków jest zahamowanie wzrostu korzeni, przy braku widocznych symptomów uszkodzenia roślin. W okresie jesiennym uskrzydlone bawe łnice przelatują z powrotem na topole, gdzie pod korą składają zimujące jaja. Progiem zagrożenia jest obecność średnio 25 bawełnic na jednym korzeniu. Jest to gatunek mszycy, który często powoduje większe straty w plonie (do 60% masy) niż połyśnica marchwianka, szczególnie na cięższych glebach. Nie zakładać plantacji w pobliżu większych skupisk topól. W przypadku przekroczenia progu zagrożenia na lustrowanych roślinach, należy przyspieszyć termin zbioru marchwi.

Mszyca głogowo-marchwiana
Mszyca głogowo-marchwiana (łać. Dysaphis crataegi)

Opis szkodnika	Biologia i opis szkód	Profilaktyka i regulacja występowania
Jest gatunkiem dwudomowym. Założycielki rodu są szarozielone długości do 0,5 mm. Osobniki na marchwi są zielone pokryte woskiem długości do 1,5 mm.	Pierwsze pokolenia rozwijają się przez 2-3 tygodnie na liściach głogu, a od czerwca ukazuj ące się uskrzydlone mszyce przelatują na plantacje. Na marchwi występują w 3 - 9 pokoleniach. W suchych i gorących latach wydaje do 3 pokoleń. Już od II pokolenia pojawiają się uskrzydlone mszyce, które opanowują dalsze plantacje. W okresie jesiennym (od września), mszyce przelatują z powrotem na głóg składaj ąc tam zimujące jaja na gałęziach. Na plantacjach mszyce te zasiedlają podstawę naci, szyjkę korzeniową oraz górną część korzenia. Przy większej liczebności tworzą rodzaj "kożucha", szczelnie pokrywającego powierzchnię ziemi dookoła roślin. Wysysanie soków powoduje zahamowanie wzrostu korzenia. Masa korzeni może spaść o 30-40%.	Nie należy zakładać plantacji w bezpośrednim są- siedztwie krzewów głogu. Obredlanie ziemi w międzyrzędziach przy masowym wystąpieniu szkodników. Przyspieszanie zbiorów. Progiem zagrożenia jest 25-30 mszyc pod rośliną.

Rolnice
Rolnice (łać.Agrotinae)

Opis szkodnika	Biologia i opis szkód	Profilaktyka i regulacja występowania
Są to gąsienice różnych gatunków motyli z rodziny sówkowatych. Dochodzą one do 5cm długości, o zmiennym zabarwieniu; przeważnie ciemnooliwkowe lub szare. Dotknięte zwijają się w kłębek. Z gatunków dominują: Rolnica zbożówka, Rolnica panewka, Rolnica czopówka, Rolnica tasiemka.	Niszczyć chwasty w międzyrzędziach, ponieważ ich korzenie stanowią również pożywienie dla rolnic. Samice motyli wabią takie chwasty jak: gorczyca jasna i komosa biała. Bezpośrednio po zbiorze roślin wykonać podorywkę lub orkę. Część gąsienic jest wówczas niszczona, a część wyjadana przez ptaki. Masowo występujące rolnice można zwalczać przez użyciu biopreparatów zawierających bakterię Bacillus thiringiensis. Preparat (np. Biobit 3,2 WP lub Dipel 3,2 WP) jest składnikiem przynęty, którą rozkłada się w płytkie rowki wzdłuż rzędów marchwi. Skład przynęty: 25 dag preparatu + 0,5 kg cukru + 8 kg otrąb. Składniki te miesza się z 10 l wody. Podana ilość wystarcza na 25 arów powierzchni pola. Rolnice występują "placowo", stąd też rozkładanie przynęty można ograniczyć do miejsca występowania szkodników.	Występują w jednym lub dwóch pokoleniach w ciągu roku. Zimują gąsienice. Rolnice żerują na podziemnych częściach marchwi wygryzaj ąc dziury w korzeniach. Siewki mogą być zjadane w całości. Największą szkodliwość rolnic obserwuje się w czerwcu i wrz

Guzak północny
Guzak północny (łać. Meloidogyne hapla).

Opis szkodnika	Biologia i opis szkód	Profilaktyka i regulacja występowania
Gatunek ten należy do gromady nicieni (Nematoda). Samice mają kształt workowaty, samce są kształtu robakowatego. Wymiary: od 0.4 do 1 mm.	Zimują jaja w naroślach na korzeniach lub w woreczkach. Wiosną larwy wychodzą do gleby, przedostając się następnie do korzenia. Poraża wiele roślin dwuliściennych. Efektem ich żerowania jest powstawanie na korzeniu guzowatych wyrośli, z których wyrastają boczne korzenie tworz ąc rodzaj brody. Guzaki mogą spowodować w krótkim czasie niemal całkowite zniszczenie marchwi. Największe szkody nicienie te powodują na plantacjach uprawianych na glebach piaszczystych i torfach niskich.	Przestrzeganie zmianowania roślin. Zboża nie są roślinami żywicielskimi guzaków. Stąd też, rok uprawy zbóż (bez owsa) na glebach mineralnych i dwa lata na glebach torfowych, chociaż nie likwiduje całkowicie szkodnika, to jest to czas wystarczający do osiągnięcia ekonomicznie opłacalnych plonów. Warunkiem uzyskania dobrych plonów jest utrzymywanie plantacji przez cały sezon wegetacyjnym w stanie wolnym od chwastów dwuliściennych, ponieważ są one roślinami żywicielskimi guzaków.
Chwasty marchwi
Ochrona przed chwastami Marchew jest gatunkiem silnie reagującym na konkurencję chwastów. Wschodzi zwykle po około 10-15 dniach, a w warunkach niesprzyjających kiełkowaniu nawet dłużej i w początkowym okresie wegetacji nie stanowi żadnej konkurencji dla wcześnie pojawiających się chwastów. Z uwagi na słabe zacienianie powierzchni gleby, potrzeba zwalczania chwastów w marchwi obejmuje dłuższy okres, niż u wielu innych gatunków warzyw. Szkodliwość zachwaszczenia zależy od gatunków występujących chwastów, ich liczebności, okresu trwania konkurencji oraz udziału gatunków dominujących, które stanowią największe zagrożenie. Nieliczne, niskie gatunki chwastów, wytwarzaj ące niewielką biomasę, są stosunkowo mało konkurencyjne dla marchwi, natomiast większość z nich, a zwłaszcza komosa biała, żółtlica drobnokwiatowa czy rumianowate są wyjątkowo groźne dla tej rośliny. Zaniechanie odchwaszczania od siewu do zbioru, przy bardzo dużej liczebności chwastów, może obniżyć plon, w niektórych przypadkach nawet do 100%. W systemie produkcji ekologicznej nie dąży się do całkowitej eliminacji chwastów z plantacji, ale do ograniczenia ich wpływu na wzrost i plon rośliny uprawnej. W walce z chwastami, zwłaszcza w okresie przestawiania się na gospodarkę ekologiczną, należy położyć szczególny nacisk na poprawienie właściwości gleby, jej struktury oraz wszelkie zabiegi zapobiegające zachwaszczeniu, aby ograniczyć zapas nasion w glebie. Potrzebę odchwaszczania określa tzw. krytyczny okres konkurencji chwastów, który dla marchwi zaczyna się w momencie pojawienia się wschodów i trwa od 1/3 do 1/2 okresu wegetacji. W tym czasie pole powinno być pozbawione chwastów. Po przejściu tego okresu na plantacji dopuszcza się niewielką ilość chwastów, jednak w takim nasileniu, aby nie wpływały one negatywnie na rozwój i plonowanie marchwi, przy czym nie można dopuścić do wytworzenia i wydania nasion. Ochrona przed chwastami w ekologicznej uprawie marchwi obejmuje metody zapobiegawcze, powodujące ograniczenie zachwaszczenia takie jak: zmianowanie, uprawa miedzyplonów i nawozów zielonych, prawidłowa agrotechnika, odpowiedni termin i norma wysiewu, ściółkowanie i mulczowanie, a także metody bezpośrednie, eliminujące chwasty w trakcie uprawy, do których można zaliczyć zabiegi ręczne, mechaniczne, fizyczne (np. wypalanie, traktowanie parą wodną). Ważnym czynnikiem wpływającym na wielkość zachwaszczenia jest zmianowanie. Marchew należy uprawiać po roślinach, w których można łatwo niszczyć chwasty. Dobrym przedplonem w aspekcie ograniczania zachwaszczenia są kapusta, kalafior i brokuł. Wskazane jest również wprowadzenie jako przedplonu zbóż ozimych czy mieszanek zbożowo-motylkowych przyorywanych jesieni ą, bowiem rośliny te zasiedlają nieco inne chwasty, jak również łatwiej prowadzić w nich zabiegi mechaniczne. Istotnym elementem produkcji, wpływającym na zachwaszczenie, jest termin siewu i zagęszczenie roślin. Wysiew wczesną wiosną w nie ogrzaną glebę wydłuża okres wschodów marchwi i zwiększa ryzyko zachwaszczenia uprawy. Późniejszy wysiew umożliwia znaczne ograniczenie zachwaszczenia zabiegami mechanicznymi w okresie poprzedzającym uprawę. Norma wysiewu nasion marchwi w produkcji ekologicznej powinna być zwiększona, żeby zapobiec zmniejszeniu obsady roślin na skutek zabiegów odchwaszczających, przeprowadzanych w trakcie uprawy, podczas których część roślin może zostać zniszczona. Mniejsze zagęszczenie rośliny uprawnej to więcej przestrzeni dla chwastów i często większe straty w plonie. Jednak przy szerszej rozstawie łatwiej jest przeprowadzać uprawki międzyrzędowe. Dobrym sposobem na skrócenie okresu wschodów i zmniejszenie konkurencji chwastów jest wysiew nasion pobudzonych do kiełkowania, określanych jako podkiełkowane. W ekologicznej uprawie marchwi podstawowe znaczenie ma uprawa roli i zabiegi przeprowadzane od zbioru przedplonu do wysiewu nasion. Orka przed upraw ą marchwi powinna być wykonywana bezwzględnie w okresie jesiennym. Wiosną dużo wschodzących chwastów można zniszczyć uprawkami mechanicznymi wykonywanymi przed siewem, np. bronowaniem, o ile pozwala na to termin siewu. Należy jednak pamiętać, że zbyt częste zabiegi powodują nadmierne przesuszenie gleby. Gleba powinna być tak przygotowana do siewu, żeby nie było brył, bowiem uprawki międzyrzędowe po wschodach rośliny powodują rozkruszanie brył, z których wydostają się kiełkujące nasiona chwastów. Ograniczenie zachwaszczenia w pierwszych kilku tygodniach po wschodach marchwi można uzyskać w wyniku przeprowadzenia przedsiewnej uprawy roli w nocy, bez udziału światła dziennego. Uprawa w nocy ogranicza dostęp światła, a wiadomo, że nasiona niektórych gatunków chwastów mogą kiełkować tylko po pobudzeniu ich przez działanie światła, inne natomiast pod wpływem światła kiełkują znacznie lepiej. Efekt tego sposobu uprawy jest krótkotrwały, ale obejmuje on okres, w którym marchew najsilniej reaguje na zachwaszczenie. Bezpośrednie zwalczanie chwastów w marchwi uprawianej metodą ekologiczną opiera się w Polsce na zabiegach ręcznych i mechanicznych różnego typu pielnikami. Liczba zabiegów i możliwość ich wykonania zależy od sposobu uprawy. W płaskiej uprawie marchwi, głównie odmian wczesnych i średnio-wczesnych, można przeprowadzić bronowanie, przy użyciu brony łańcuchowej typu chwastownik lub nawet brony lekkiej, na skos lub w poprzek rzędów. Zabieg ten wymusza jednak zwiększenie normy wysiewu nasion marchwi, gdyż część roślin w trakcie bronowania zostanie zniszczona. Przed wschodami marchwi można również wykonać jedno opielanie mechaniczne pielnikiem tradycyjnym, szczotkowym czy pielnikiem torsyjnym, wyposażonym w wibrujące haczykowato wygięte i sprężynuj ące zęby. Aby to było możliwe do wysiewanych nasion marchwi należy domieszać nasiona rośliny wskaźnikowej, np. rzodkiewki, w takiej ilości, aby jej rośliny wyrastały co 0,75-1 m i wskazywały rząd. Do zabiegów powschodowych w międzyrzędziach mogą być wykorzystywane brony typu chwastownik, lub inne pielniki czy brony sprężynujące o długich i cienkich zębach. Niektóre z typów bron, np. pielniki torsyjne, nadają się też do usuwania chwastów tuż u podstawy roślin, niszczą więc częściowo chwasty w rzędach. W marchwi uprawianej w szerszej rozstawie rzędów, do niszczenia chwastów w międzyrzędziach, w niektórych krajach używane są pielniki szczotkowe z osłonami chroniącymi rzędy roślin, które wymiatają chwasty tuż przy samych roślinach lub szczotkowe z wydmuchiwaniem chwastów. Szczotki są ustawione na osi poziomej. Do częściowego usuwania chwastów w rzędach szczotki są ustawione na osi pionowej pod pewnym kątem, w taki sposób, aby obejmowały rząd. Można je stosować, gdy marchew jest dobrze ukorzeniona. W trakcie zabiegu część roślin marchwi zostaje zniszczona. Mechaniczne zwalczanie chwastów w marchwi można przeprowadzać tylko do czasu zwarcia rzędów. Zabiegi powinny być wykonywane możliwie płytko, aby nie przemieszczać nasion na powierzchnię gleby i nie uszkadzać systemu korzeniowego, bowiem w pierwszych tygodniach po wschodach marchew jest bardzo wrażliwa na uszkodzenia mechaniczne. Mechaniczne uszkodzenia systemu korzeniowego we wczesnych fazach rozwojowych mogą powodować skręcenia i zniekształcenia korzenia spichrzowego. W marchwi uprawianej na redlinach większe odległości rzędów, wynoszące zwykle 67,5-75 cm, umożliwiają wykonywanie obredlania, gdy wystąpią chwasty lub gleba ulegnie zaskorupieniu. Warunki kiełkowania i wzrostu chwastów na redlinach są odmienne niż w uprawie płaskiej, zmienia się również zachwaszczenie na poszczególnych płaszczyznach redlin. W bruzdach występuje z reguły więcej chwastów, niż na płaszczyźnie górnej. Chwasty na płaszczyznach bocznych i w bruzdach mogą być łatwo usuwane przy użyciu pielników mechanicznych. Ostatnio, w Instytucie Warzywnictwa opracowano prototyp maszyny do zwalczania chwastów na redlinach, której ruchome zespoły niszczą chwasty na bocznych powierzchniach i w bruzdach oraz obsypują redliny. W niektórych krajach podejmowane są próby niszczenia chwastów, przed wschodami marchwi, metodą termiczną poprzez wypalanie (gdzie źródłem płomieni jest gaz), traktowanie parą wodną lub gorącą wodą. Aby zwiększyć skuteczność tych zabiegów glebę można doprawić wcześniej, nawet do 10 dni przed siewem, wówczas duża ilość chwastów zostanie zniszczona w momencie traktowania. Koszt zabiegu wypalania jest bardzo wysoki, oszczędniejsze jest więc wypalanie wąskich pasów (zwykle 7-10 cm), w które wysiewa się nasiona, a w międzyrzędziach chwasty zwalcza się mechanicznie. Taki sposób jest obecnie badany w Danii. Chwasty w marchwi można niszczyć zwykle do momentu zwarcia międzyrzędzi. Należy jednak zwrócić uwagę na zachwaszczenie wtórne pojawiające się pod koniec okresu wegetacyjnego oraz przed zbiorem. Występujące wtedy chwasty sprzyjają porażeniu liści marchwi przez choroby (alternarioza, mączniak prawdziwy), jak i utrudniają przeprowadzenie mechanicznego zbioru. Likwidacja zachwaszczenia w tym okresie, zwykle pieleniem ręcznym, jest szczególnie istotna w gospodarstwach ekologicznych, gdyż chroni przed dojrzewaniem nasion chwastów. W Polsce do odchwaszczania międzyrzędzi stosuje się głównie pielniki zaopatrzone w noże kątowe i gęsiostopki. Inne narzędzia takie jak pielniki szczotkowe, torsyjne czy urządzenia do termicznego zwalczania chwastów nie są u nas dostępne. Producent decydujący się na uprawę marchwi powinien pamiętać, że nakłady pracy na ręczne pielenie mogą wynosić 300-500 robotnikogodzin/ha, nie licząc zabiegów mechanicznych.
Pielęgnacja marchwi
W uprawie marchwi na zbiór wczesny, a szczególnie w uprawach ekologicznych można stosować osłony z folii i włókniny. Osłony z folii perforowanej (100 otworów na m2) stosuje się głównie w uprawach przyspieszonych. Należy je zdejmować, gdy istnieje ryzyko przypalenia roślin. Zwykle wykonuje się to w pierwszej dekadzie maja, gdyż później temperatura powietrza jest zbyt wysoka. Włóknina polipropylenowa jest przepuszczalna dla wody i powietrza. Może więc być dłużej utrzymywana nad roślinami. W uprawach ekologicznych włóknina jest też używana jako osłona przed szkodnikami w okresie największego zagrożenia marchwi. W ogrodnictwie wykorzystuje się włókninę o masie 17 g/m2. Produkowana jest w różnych rozmiarach, stosownie do wymagań odbiorcy. Można nią przykrywać całe zagony lub nawet większe powierzchnie. W uprawie na redlinach ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest podsypywanie roślin, jeśli zostały odsłonięte przez ulewne deszcze lub niewłaściwe deszczowanie. Pozostawienie ich w takim stanie powodować będzie zielenienie lub czerwienienie główek korzeni. Słaba trwałość redlin wynika najczęściej z użycia niewłaściwych maszyn do ich formowania. Mniej trwałe będą redliny na glebach lekkich, piaszczystych. Redliny formowane przez produkowane w naszym kraju agregaty są trwałe do końca okresu wegetacji. Opracowany został także prototyp maszyny do odchwaszczania, która niszcząc chwasty utrzymuje prawidłowy kształt redlin. Ze względu na palowy system korzeniowy marchew należy do grupy roślin niezbyt wrażliwych na suszę. Jak już wspomniano najbardziej wrażliwa jest w okresie wschodów oraz w okresie intensywnego przyrostu korzeni. Jeśli niedobór wody wystąpi w okresie wschodów, to należy stosować delikatne nawadnianie bardzo małymi dawkami wody, aby nie powodować wymywania gleby i zatapiania nasion. W okresie późniejszym, gdy rośliny są większe i zakrywają międzyrzędzia stosowanie małych dawek wody jest niewskazane, gdyż nawadnia się wtedy tylko, powierzchniową warstwę gleby. Powoduje to wyrastanie grubych bocznych korzeni, kosztem rozwoju głównego korzenia palowego. Przeciętna jednorazowa dawka wody powinna wynosić 25-30 mm, przy intensywności opadu wynoszącej od 8 - 15 mm/godz. Tylko na redlinach dawka wody może być nieco mniejsza (20 mm), aby woda spływająca do podstawy redlin została szybko wchłonięta przez glebę. Zbyt intensywne nawadnianie może powodować okresowe zatapianie plantacji, co może się objawiać nawet więdnięciem roślin. Wielkość opadu powinna być dostosowana do szybkości wchłaniania wody. Na glebach lekkich intensywność opadu może być większa niż na glebach ciężkich. Do deszczowania można wykorzystywać różne deszczownie, stałe i ruchome. Nawadnianie kroplowe w uprawach polowych nie jest jeszcze zbyt rozpowszechnione.

Metody uprawy marchwi- terminy
Marchew uprawiana jest z siewu na płaskim gruncie lub na redlinach. Uprawiana też może być na zagonach w bardzo dużym zagęszczeniu, dla uzyskania bardzo małych korzeni dla przetwórstwa, zwanych "baby". Na płasko sieje się marchew w rzędach co 30-45 cm.
Przy tradycyjnej rozstawie kół ciągnika, między kołami mieszczą się trzy rzędy. W pasie między kołami, w konwencjonalnej uprawie, można stosować siew zagęszczony do 6 - 8 rzędów.
W uprawach ekologicznych taki system wysiewu należy odradzać, gdyż trudniej jest wtedy prowadzić mechaniczne odchwaszczanie.
Obecnie coraz bardziej popularna staje się uprawa na redlinach, gdyż jakość marchwi jest znacznie lepsza. Korzenie są dłuższe i mniej jest korzeni niekształtnych. Wielkość i rozstawa redlin mogą być różne. Odległość między wierzcho łkami redlin wynosi 67,5 cm. Na redlinie można siać dwa rzędy co 10 cm.
Ze względu na koszt nasion do siewu należy wykorzystywać siewniki precyzyjnie umieszczające nasiona w glebie. Najlepsze są siewniki pneumatyczne, gdyż zapewniają równomierny wysiew nawet na niezbyt wyrównanej powierzchni. Marchew jest gatunkiem, którego wschody ciągną się dość długo. W optymalnej temperaturze 23-24^oC, trwa to 12 - 15 dni. Dlatego trzeba starać się umieścić nasiona w ziemi na jednakowej głębokości 1-2 cm.
Zbyt głęboko umieszczone nasiona mogą w ogóle nie wzejść. Płytko umieszczone nasiona wschodzą tylko w optymalnych warunkach wilgotnościowych, przy gwałtownych opadach mogą zostać wymyte z rzędów.
Po siewie temperatura nie powinna spadać poniżej 10^oC. Krytyczną temperaturą hamującą wschody marchwi jest 5^oC.

Okres od siewu do zbioru dla odmian wczesnych wynosi 80-100 dni, średniowczesnych 110-120, średnio-późnych 130-150, a późnych 160-180 dni. W naszych warunkach siew marchwi można wykonywać od marca do połowy maja, w zależności od przeznaczenia i odmiany.
W zależności od terminu siewu i odmiany zmienia się też norma wysiewu nasion. Jeśli chce się uzyskać korzenie grubsze, to należy zmniejszać normę wysiewu. Obecnie normy wysiewu nie podaje się w kg, ale w ilości nasion jakie trzeba wysiać na powierzchni 1 ha. Siew marchwi powinien odbywać się w glebę dostatecznie wilgotną, najlepiej w dni pochmurne.
Na zbiór wczesny, pęczkowy stosuje się najwyższą normę wysiewu (tab. 15). Zazwyczaj stosuje się bardzo wczesne terminy siewu, jak tylko to jest możliwe. Sieje się na płaskim gruncie lub na zagonach. Aby przyspieszyć kiełkowanie nasion i wzrost roślin należy stosować okrywanie plantacji.
Obecnie najpopularniejszymi okryciami są włókniny, stwarzające korzystniejszy mikroklimat dla roślin, jednocześnie ograniczające straty wody i zabezpieczające marchew przed szkodnikami.

Rodzaj uprawy	Termin siewu	Norma wysiewu (w mln szt. na ha)	Termin zbioru
Zbiór pęczkowy	III - IV	Do 2,0	VI - VII
Zbiór wczesny	IV	1 - 1,5	15 VI - 15 VIII
Zbiór letni	20 - 30 IV	j. w.	15 VIII - 15 IX
Zbiór jesienny	1 - 20 V	1,2 - 1,4	10 - 20 X
Na przechowywanie	15 - 20 V	1,2 - 1,4	10 - 20 X
Dla przemysłu - soki, mrożenie, kostka	1 - 15 V	0,7 - 0,8	1 - 20 X

Nawożenie marchwi

Potrzeby nawozowe marchwi określa się na 75 -150 kg N, 60 - 125 kg P2O5 i 125 - 250 kg K2O, zależnie od zasobności gleb. Marchew ze względu na mniejsze zapotrzebowanie na azot i nieco większe na potas może zajmować dalsze stanowisko w płodozmianie po roślinach motylkowych. Potas bez problemu może być uzupełniony w jakimkolwiek nawozie organicznym. Wstępne określenie potrzeb nawozowych powinno być dokonane w oparciu o analizę chemiczną gleby. Na jej podstawie dopiero można bilansować poszczególne składniki mineralne, uwzględniając zachodzącą mineralizację substancji organicznej. W uprawach ekologicznych najbardziej deficytowym składnikiem jest azot. Azot i inne składniki mineralne są stopniowo uruchamiane z próchnicy i z substancji organicznych wnoszonych z nawozami zielonymi, mieszankami roślin motylkowatych oraz z kompostem. Ilość uruchamianego azotu z próchnicy będzie tym większa im bardziej zasobna w próchnicę jest gleba. Szacunkowe wartości zamieszczono w tabela 9. Tabela 9. Szacunkowa ilość azotu przyswajalnego dla roślin uwalniana z próchnicy glebowej: Zawartość próchnicy w glebie (w %) Ilość N uwalniana w ciągu roku (w kg/ha) Gleby ubogie w próchnicę (1 %) 10 Gleby słabo próchniczne (1 - 2% ) 10 - 20 Gleby próchniczne (2 - 4%) 20 - 40 Gleby silnie próchniczne (4 - 10%) 40 - 100 Zasadnicze zaopatrzenie w składniki pokarmowe powinno być realizowane przede wszystkim przez odpowiednie stosowanie nawozów zielonych, głównie mieszanek motylkowych, pod rośliny występujące w płodozmianie przed marchwią. Rośliny motylkowate mogą wnieść z zieloną masą i resztkami pożniwnymi dość znaczne ilości azotu. Wartość nawozowa resztek pożniwnych i nawozów zielonych jest różna, zależnie od uprawianego gatunku i sposobu uprawy . Największą wartość nawozową mają rośliny motylkowate, szczególnie jeśli są uprawiane w plonie głównym. Przeciętnie w świeżej masie znajduje się 3-4% azotu, w większości wiązanego z powietrza. W masie zielonej innych roślin, w tym i warzywnych, zawartość azotu jest podobna 2.5-4%, ale jest to azot pobierany z gleby i niejako 'przechowywany' w materii organicznej resztek pożniwnych dla roślin uprawianych w następnej kolejności. Trzeba jednak zaznaczyć, że tylko część składników mineralnych zawartych w nawozach zielonych i resztkach pożniwnych jest przyswajalna dla roślin w pierwszym roku po zastosowaniu. W przypadku azotu przyjmuje się, że jest to około 50%. Składniki mineralne z obornika i kompostu również nie są w całości dostępne dla roślin w pierwszym roku po zastosowaniu( tab. 12) . Dawka obornika lub kompostu nie może przekraczać 30-34 t/ha, gdyż ustawowo dopuszcza się stosowanie maksymalnie tylko do 170 kg N/ha w formie naturalnych nawozów organicznych (Dyrektywa 91/676/EWG). Tabela 12. Wartość współczynnika dostępności składników mineralnych w pierwszym roku stosowania nawożenia organicznego: Rodzaj nawozu Sposób stosowania nawozu Doglebowo Powierzchniowo Współczynnik dostępności azotu (N) Kompost (C/N<10) 0.50 0.38 Kompost (C/N 10 - 15) 0.25 0.19 Kompost (C/N 16 - 20) 0.10 0.08 Kompost (C/N 21 - 25) 0.05 0.03 Kompost (C/N>25) 0.00 0.00 Obornik 0,50 Nie zaleca się Nawóz ptasi 0.6 Nie zaleca się Współczynnik dostępności fosforu i potasu (K^2O i P^2O^5) Dla dobrego plonowania marchwi niezbędne jest dobre zaopatrzenie roślin w fosfor. Składnik ten nie jest łatwo wymywany z gleby. W rolnictwie ekologicznym, jeśli zachodzi taka potrzeba, zawartość fosforu może być uzupełniana w formie mączek fosforytowych lub kostnych (tab. 13). Jednak nie powinny być one stosowane na gleby obojętne, zasadowe jak i świeżo wapnowane, ze względu na słabą przyswajalność oraz zasadowy odczyn. Mimo dość dużych wymagań nawozowych w stosunku do potasu, potrzeby nawozowe powinno zaspokoić stosowane nawożenie organiczne. Potas jest dość łatwo wymywanym pierwiastkiem. W glebach zasobnych w próchnicę jest on wią- zany w kompleksie sorpcyjnym. Źródłem potasu jest wszelka substancja organiczna, popiół drzewny, a najwięcej jest go w różnych solach kopalnianych (tab. 13). W razie potrzeby można je stosować, po uzgodnieniu z jednostką certyfikującą. Tabela 13. Zawartości podstawowych składników mineralnych w nawozach wykorzystywanych w produkcji ekologicznej. Rodzaj nawozu N P2O5 K2O MgO CaO Mączka fosforytowa - 26-29 - - - Kopalne sole potasu (KCl)* - - 10-15 5-13 10 Siarczan potasu zawierający sole magnezu* - - 27-30 10-24 Węglan wapnia (naturalny) - - - - 35-50 Węglany wapniowo-magnezowe (naturalne)* - - - 19-38 28-55 Siarczan magnezu - - - 15-21 Siarczan wapnia (gips) - - - - 25 Wapno defekacyjne* - - - - 15-30 Mączka z krwi* 9-14.8 - - - - Mączka z kopyt* 14-14.5 - - - - Mączka rogowa* 14-14.5 - - - - Mączka kostna* 1.5-3.5 22-30 - - - Mączka rybna 9 - - - - Mączka mięsna 5-13.8 - - - - Mączka z piór, włosów i skóry 12 - - - - Wełna 8 - - - - Sierść 9-12 9-12 - - - - Guano* 10-13 4-8 - - - Obornik (średnia zawartość) 0.50 0.25 0.60 0.15 0.40 Kompost (średnia zawartość) 0.62 0.28 0.34 - - Gnojówka (1-3% s.m.) 0.3-0.6 <0.04 0.8-1.0 - - Rośliny motylkowate 3-4 - - - - Mikroelementy (mineralne)* Różna zawartość w zależności od pochodzenia * - Celowość stosowania po uzgodnieniu z upoważnioną jednostką certyfikującą ** - Przeliczając K2O na K mnożyć przez 0.83; P2O5 na P przez 0.44; MgO na Mg przez 0.6 - PrzeliczającK na K2O mnożyć przez 1.2; P na P2O5 przez 2.3; Mg na MgO przez 1.66 Podstawowym nawozem organicznym, dla rolnictwa ekologicznego jest kompost, wykonany zgodnie z obowiązującymi zasadami. Powinien być bardzo dobrze rozłożony. O stopniu dojrzałości kompostu świadczy stosunek węgla do azotu (C/N), który powinien wynosić około 10 (tab.12). Jeśli będzie większy, to dostępność azotu dla roślin będzie mniejsza. Określa to tak zwany współczynnik dostępności składnika mineralnego dla roślin w roku zastosowania nawozu. Ilość azotu wykorzystanego z kompostu w pierwszym roku będzie też zależała od sposobu jego zastosowania (wymieszany z glebą, czy stosowany powierzchniowo).

Uprawa roli i przygotowanie gleby
Ze względu na drobne nasiona i głęboki system korzeniowy, marchew należy do roślin wymagających starannego przygotowania i głębokiego spulchnienia gleby.
W przypadku wystąpienia podeszwy płużnej trzeba zastosować głębosz. Sposób przygotowania gleby i rodzaj wykorzystywanych maszyn zależeć będzie od rodzaju uprawy, warunków glebowych, wilgotnościowych i terminu uprawy. W przeciwieństwie do upraw konwencjonalnych nie zaleca się bardzo głębokiej orki. Uprawki wiosenne rozpoczyna się bardzo wcześnie na wiosnę jak tylko warunki wilgotnościowe na to pozwolą.

Uprawiając marchew na płaskim gruncie, do spulchnienia gleby przed zimą wykonuje się orkę na średnią głębokość. Wiosną do głębszego spulchnienia można wykorzystać kultywator, a do wymieszania kompostu glebogryzarkę lub kultywator lub agregat uprawowy. Przedsiewne zabiegi polegają na starannym wyrównaniu pola przy pomocy agregatu do przedsiewnego przygotowania pola lub lekkich bron.

Zespół uprawek wiosennych
Bronowanie	Głębokie spulchnianie	Bronowanie

Marchew nie powinna być siana w nieodleżałą glebę. Osiadanie gleby można przyspieszyć stosując wał gładki, a potem lekką bronę. Jeśli powierzchnia pola nie będzie dostatecznie wyrównana, to redlice siewnika będą umieszczać nasiona zbyt głęboko, lub zbyt płytko albo też pozostawią je nie przykryte na wierzchu. Efektem tego mogą być nierównomierne lub placowe wschody.

Zabiegów uprawowych nie można wykonywać w warunkach nadmiernej wilgotności, aby nie doprowadzić do zbrylenia pola, którego na zwięzłej glebie nie można usunąć żadnym narzędziem. Uprawa w warunkach suszy również nie powinna być prowadzona, gdyż niszczona jest struktura i pogłębia się przesuszenie gleby.
Ilość zabiegów uprawowych powinna być ograniczona do niezbędnego minimum, aby nadmiernie nie napowietrzać gleby, co prowadzi do szybkiej degradacji i erozji.
Ciągły przejazd ciągników ugniata glebę i niszczy jej strukturę.

Obecnie coraz częściej uprawę marchwi prowadzi się na podwyższonych zagonach lub redlinach. Formowanie zagonów i redlin wykonuje się przy pomocy specjalnych agregatów.
Prace wiosenne ograniczyć można do rozluźnienia gleby przy pomocy kultywatora, poprzedzone włókowaniem.
Produkowane są już krajowe urządzenia, które pozwalają na formowanie redlin i wysiew nasion za jednym przejazdem.
W przypadku uprawy marchwi na redlinach typowy schemat uprawy roli wiosną jest następujący:

Zespół uprawek wiosennych
Bronowanie	Głębokie spulchnianie	Formowanie redlin połączone z siewem

Odmiany marchwi

Materiał siewny do upraw ekologicznych, zgodnie z Rozporządzeniem Rady 2092/91/EWG dotyczącym rolnictwa ekologicznego może być otrzymywany z roślin, które co najmniej przez jedno pokolenie (dla gatunków wieloletnich przez dwa sezony wegetacyjne) były uprawiane w warunkach i według zasad określonych dla gospodarstw ekologicznych. Róznorodność odmian marchwi. Nasiona niektórych polskich odmian marchwi wyprodukowanych zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego mogą już być dostępne w 2004 (Perfekcja REW, Pierwszy Zbiór OZJ - PNOS Ożarów). Odmiany dla produkcji ekologicznej powinny posiadać pewne cechy, które w produkcji konwencjonalnej nie zawsze brane są pod uwagę. Na razie nie wszystkie kryteria doskonałej odmiany mogą być spełnione. Należą do nich: wysoka odporność na choroby, odporność na szkodniki, silnie rozbudowany system korzeniowy, wysoki plon i stabilne plonowanie w latach, pokrój zapewniający dobre przewietrzanie, mała zdolność kumulowania azotanów, dobra trwałość przechowalniana, jakość spełniająca oczekiwania konsumenta. Na rynku polskim jest wiele odmian marchwi różnych firm, które można by zaoferować dla upraw ekologicznych. Dotyczy to szczególnie ustalonych odmian krajowych, znanych i uprawianych w Polsce od wielu lat. Odmiany te są lepiej przystosowane do naszych warunków i mniej wymagające w porównaniu do odmian mieszańcowych. Najczęściej zalecane obecnie odmiany do uprawy podano w tabeli 4. Niektóre z odmian, które są dostępne na naszym rynku, a wykorzystywane w uprawach ekologicznych w krajach Unii Europejskiej, zamieszczono w tabeli 3. Tabela 3. Odmiany marchwi stosowane w uprawach ekologicznych w UE. Bolero F1 (Vilmorin) Major F1 (Clause Semences) Merida F1(Nunhems) Nevis F1(Bejo) Odmiana tolerancyjna na alternariozę i mączniaka prawdziwego z niewielką tendencją do gromadzenia azotanów. Charakteryzuje się silnymi liśćmi, przydatna do mechanicznego zbioru. Typ nantejski o cylindrycznym, lekko stożkowym i tępo zakończonym korzeniu. Plenna średnio-wczesna odmiana, na zbiór wczesny i opóźniony. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, dla przetwórstwa i przechowywania. Odmiana w typie nantejskim, średnio-późna, o duoym wigorze. Korzenie bez tendencji do zielenienia, kształtu trapezowatego, długości 16-18 cm i średnicy 4-5 cm. Charakteryzuje się krępą i mocną nacią, o duoej tolerancji w stosunku do alternariozy. Korzenie dobrze wybarwione wewnątrz i zewnątrz. Bardzo dobra dla przetwórstwa i przechowywania, o małej tendencji do gromadzenia azotanów. Średnio-wczesna, plenna odmiana w typie nantejskim, atrakcyjnej barwie wewnętrznej i zewnętrznej. Korzenie długie, cylindryczne, wyrównane, o gładkiej skórce. Nadaje się do mechanicznego zbioru. Może być przeznaczona do bezpośredniego spożycia jak i dla przetwórstwa i przechowywania. Średnio-wczesna odmiana o gładkim, cylindrycznym korzeniu, gładko zakończonym i intensywnej barwie. Charakteryzuje się mocną, ciemną nacią, o dużej tolerancji na choroby. Z wczesnych siewów może być wykorzystana na zbiór pęczkowy. Tabela 4. Odmiany marchwi najbardziej polecane do uprawy ekologicznej Wczesność odmian Odmiany późne dla przetwórstwa Wczesne, Śr.wczesne Średnio-późne Późne Fantazja (Bejo) Jaguar F1 (Syngenta) Champion F1 (Syng.) Nanbro (Bejo) Monanta (RZ) Bolero F1 (Vilmorin) Nevis F1 (Bejo) Newburg F1 (Bejo) Jawa (Polan)* Berlanda F1 (Bejo)* Bergen F1 (Bejo) Narbonne F1 (Bejo) Nerac F1 (Bejo) Kometa F1 (Polan) Perfekcja (PlantiCo)* Koral (Polan) Bangor F1 (Bejo)* Feria F1 (RZ)* Nela F1 (PlantiCo)* Magno F1 (RZ)* Regulska (PlantiCo)* Dolanka (Polnas)* Flacoro (Royal Sluis)* Joba (Bejo) Vita longa (Bejo) Kazan F1 (Bejo)* Karotan F1 (RZ)* Trophy (PlantiCo) * - Nadaje się do przechowywania; RZ - Rijk Zwaan

Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe marchwi

Marchew ma głęboki korzeń palowy, którym w późniejszym okresie wegetacji może czerpać składniki pokarmowe z głębszych warstw gleby. Jedynie w początkowym okresie wzrostu rośnie wolniej i musi korzystać ze składników dostępnych w płytszej warstwie. Ilość składników mineralnych pobieranych z plonem zależy od typu gleby na jakiej marchew jest uprawiana, rodzaju stosowanego nawożenia i odmiany. Obecnie uprawiane odmiany marchwi plonują lepiej i mają dużo większe wymagania pokarmowe niż uprawiane 40 - 50 lat temu. Ilość składników mineralnych (kg/ha) pobrana z plonem korzeni marchwi w wysokości 50 ton/ha Rodzaj gleby N P K Ca Mg Piaszczysta* 220 27 312 - - Organiczna** 215 51 275 152 52 Źródło: * - Starck, 1997; ** - Rubatzky 1999 Zapotrzebowanie na potas, tak jak u wielu warzyw korzeniowych jest dość duże (tab. 2). Zawartość potasu w marchwi wzrasta wraz ze wzrostem nawożenia. Optymalna zawartość dostępnego dla roślin potasu w glebie powinna wynosić 150 - 250 mg/l. Drugim z kolei składnikiem pobieranym w większej ilości jest azot. Brak tego składnika może zahamować wzrost roślin, szczególnie w okresie młodocianym. Później marchew, podobnie jak kapusta, może korzystać z azotu zgromadzonego w głębszych warstwach gleby, nawet poniżej 1,3 m. Odmiany o dłuższym okresie wegetacji, rozwijają silniejszy system korzeniowy i mogą pobierać azot z głębszych warstw gleby niż odmiany wczesne, o krótkim okresie wegetacji. Optymalna dla marchwi zawartość dostępnego azotu w glebie określana jest na 70 -120 mg/l. Duże znaczenie plonotwórcze przypisywane jest też fosforowi i miedzi. Na ogół rośliny pobierają fosfor z górnej warstwy gleby, ale wykorzystują również znaczne ilości z warstw głębszych 60 do 90 cm. Łatwiej jest pobierany fosfor dostarczany z bieżącym nawożeniem, niż pochodzący z resztek pożniwnych. Dla prawidłowego wzrostu roślin zawartość przyswajalnego fosforu w glebie powinna wynosić od 60 do 80 mg/dm3. Obiektywną ocenę zasobności gleby w składniki pokarmowe można przeprowadzić tylko po wykonaniu analizy chemicznej gleby. Na ogół wystarcza to dla ustalenia potrzeb wzbogacenia gleby w składniki pokarmowe. W przypadku stosowania wyłącznie nawożenia organicznego trzeba jeszcze uwzględniać składniki uwalniane stopniowo w okresie wegetacji. O stanie odżywienia roślin można wnioskować na podstawie wyglądu roślin. Stosując systematycznie nawozy organiczne jak: kompost, obornik, mieszanki z motylkowymi i inne, na ogół rzadko można się spotkać z niedoborem mikroelementów. Może się to zdarzyć przy zmianie odczynu gleby spowodowanym np. błędami w wapnowaniu gleby, nadmiernymi opadami, okresowym zalaniem roślin, suszą lub przenawożeniem jednym składnikiem, który blokuje pobieranie przez roślinę innego. Bardziej prawdopodobne jest wystąpienie niedoboru któregoś z makrosk ładników. Duży wpływ na pobieranie składników mineralnych ma odczyn i temperatura gleby. Na glebach, których pH jest niższe od 6 następuje ograniczenie dostępności N, P i K. Kwaśny odczyn gleby pogarsza jej strukturę, stwarza niekorzystne warunki dla rozwoju wielu organizmów glebowych. Gleby takie zawierają z reguły mniej Ca i Mg, może wzrastać w nich nadmiernie zawartość manganu, żelaza i aluminium. W glebach o odczynie zasadowym obniża się dostępność wszystkich mikroelementów, z wyjątkiem molibdenu.

Wymagania klimatycze i glebowe marchwi

Warunki klimatyczne, w szczególności temperatura, odgrywają dużą rolę w rozwoju marchwi. Rośliny mogą rosnąć w temperaturze od 5 - 35^oC, jednak warunki termiczne, gwarantujące uzyskanie właściwego kształtu korzeni i odpowiedniego składu chemicznego mieszczą się w przedziale 15 do 21^oC. Za optymalną temperaturę uważa się 18^oC. Marchew pochodzi ze strefy klimatycznej, w której występują duże wahania temperatury między dniem, a nocą, podobnie jest w naszym kraju, szczególnie w drugiej połowie lata. W przypadku marchwi działa to korzystnie, gdyż następuje wtedy większa akumulacja cukrów w korzeniach. Zbyt wysokie temperatury, znacznie przekraczające 25^oC są niekorzystne dla wzrostu marchwi, gdyż przyczyniają się do spadku plonu. Temperatura ma istotny wpływ na długość korzeni. Niska temperatura (średnio 12 do 13^oC) powoduje, że wyrastają korzenie dłuższe i smuklejsze, podczas gdy w temperaturze 24^oC korzenie są krótsze i grubsze. Marchew znosi dobrze ochłodzenia, a nawet wytrzymuje niewielkie przymrozki. Odporność roślin na wymarznięcie zależy od cech odmianowych, zahartowania, długości trwania ochłodzenia, temperatury, zagęszczenia roślin. Bardziej narażone na wymarzanie są rośliny o małej zawartości suchej masy oraz wybujałe, na skutek zbyt późnego lub zbyt intensywnego nawożenia. W czasie ochłodzenia zewnętrzne liście tracą turgor i więdnąc ochraniają szyjkę korzeniową, która jest najbardziej wrażliwa na przemrożenie. Dlatego rośliny o dużej masie liści i rosnące w większym zagęszczeniu mają mniejsze uszkodzenia mrozowe jak te o słabym ulistnieniu i rosnące rzadko. Odporność na uszkodzenia mrozowe zależy również od rodzaju gleby i wielkości korzeni. Gleby o dużej zawartości substancji organicznej, gleby o ciemnej barwie szybciej się nagrzewają i wolniej ochładzają. Ryzyko przemarznięcia marchwi na takich glebach jest mniejsze niż na glebach o niewielkiej zawartości materii organicznej. Silniej uszkadzane są korzenie duże, których szyjka korzeniowa bardziej wystaje ponad powierzchnię. Marchew lubi stanowiska słoneczne, które wpływają korzystnie na zawartość karotenu i cukru w korzeniach. Najodpowiedniejsze są gleby przepuszczalne, a jednocześnie zdolne utrzymywać dobrze wodę. Na glebach ciężkich zbiór jest utrudniony, szczególnie jeśli jest wilgotno, korzenie oblepiają się ziemią, a zbiór mechaniczny jest czasami niemożliwy do przeprowadzenia. Na glebach zbyt lekkich, w warunkach deficytu wody, wschody są gorsze, a pole trzeba częściej deszczować. Gleby nie powinny mieć tendencji do zaskorupiania się. Najbardziej polecanymi do uprawy marchwi są gleby piaszczysto-gliniaste i gliniasto-piaszczyste, o dużej ilości substancji organicznej. Gleby piaszczysto-gliniaste są szczególnie wskazane dla produkcji na zagonach i redlinach, gdyż łatwiej jest je rozluźnić nawet prostymi maszynami, dłużej zachowują dobrą strukturę oraz uzyskuje się lepsze wschody roślin. Lżejsze ziemie mogą być wykorzystywane do wczesnej i przyspieszonej produkcji, gdyż łatwiej i szybciej się nagrzewają. Poziom wód gruntowych powinien kształtować się na głębokości od 1 do 3 m. Marchew należy do roślin tolerujących zmiany odczynu w dość dużym przedziale od pH 5 do 8, ale za optymalny dla gleb mineralnych uważa się zakres 6.0 do 6.8, a dla gleb torfowych nieco niższy pH 5.5 do 6.5.

Wymagania klimatycze i glebowe marchwi

Warunki klimatyczne, w szczególności temperatura, odgrywają dużą rolę w rozwoju marchwi. Rośliny mogą rosnąć w temperaturze od 5 - 35^oC, jednak warunki termiczne, gwarantujące uzyskanie właściwego kształtu korzeni i odpowiedniego składu chemicznego mieszczą się w przedziale 15 do 21^oC. Za optymalną temperaturę uważa się 18^oC. Marchew pochodzi ze strefy klimatycznej, w której występują duże wahania temperatury między dniem, a nocą, podobnie jest w naszym kraju, szczególnie w drugiej połowie lata. W przypadku marchwi działa to korzystnie, gdyż następuje wtedy większa akumulacja cukrów w korzeniach. Zbyt wysokie temperatury, znacznie przekraczające 25^oC są niekorzystne dla wzrostu marchwi, gdyż przyczyniają się do spadku plonu. Temperatura ma istotny wpływ na długość korzeni. Niska temperatura (średnio 12 do 13^oC) powoduje, że wyrastają korzenie dłuższe i smuklejsze, podczas gdy w temperaturze 24^oC korzenie są krótsze i grubsze. Marchew znosi dobrze ochłodzenia, a nawet wytrzymuje niewielkie przymrozki. Odporność roślin na wymarznięcie zależy od cech odmianowych, zahartowania, długości trwania ochłodzenia, temperatury, zagęszczenia roślin. Bardziej narażone na wymarzanie są rośliny o małej zawartości suchej masy oraz wybujałe, na skutek zbyt późnego lub zbyt intensywnego nawożenia. W czasie ochłodzenia zewnętrzne liście tracą turgor i więdnąc ochraniają szyjkę korzeniową, która jest najbardziej wrażliwa na przemrożenie. Dlatego rośliny o dużej masie liści i rosnące w większym zagęszczeniu mają mniejsze uszkodzenia mrozowe jak te o słabym ulistnieniu i rosnące rzadko. Odporność na uszkodzenia mrozowe zależy również od rodzaju gleby i wielkości korzeni. Gleby o dużej zawartości substancji organicznej, gleby o ciemnej barwie szybciej się nagrzewają i wolniej ochładzają. Ryzyko przemarznięcia marchwi na takich glebach jest mniejsze niż na glebach o niewielkiej zawartości materii organicznej. Silniej uszkadzane są korzenie duże, których szyjka korzeniowa bardziej wystaje ponad powierzchnię. Marchew lubi stanowiska słoneczne, które wpływają korzystnie na zawartość karotenu i cukru w korzeniach. Najodpowiedniejsze są gleby przepuszczalne, a jednocześnie zdolne utrzymywać dobrze wodę. Na glebach ciężkich zbiór jest utrudniony, szczególnie jeśli jest wilgotno, korzenie oblepiają się ziemią, a zbiór mechaniczny jest czasami niemożliwy do przeprowadzenia. Na glebach zbyt lekkich, w warunkach deficytu wody, wschody są gorsze, a pole trzeba częściej deszczować. Gleby nie powinny mieć tendencji do zaskorupiania się. Najbardziej polecanymi do uprawy marchwi są gleby piaszczysto-gliniaste i gliniasto-piaszczyste, o dużej ilości substancji organicznej. Gleby piaszczysto-gliniaste są szczególnie wskazane dla produkcji na zagonach i redlinach, gdyż łatwiej jest je rozluźnić nawet prostymi maszynami, dłużej zachowują dobrą strukturę oraz uzyskuje się lepsze wschody roślin. Lżejsze ziemie mogą być wykorzystywane do wczesnej i przyspieszonej produkcji, gdyż łatwiej i szybciej się nagrzewają. Poziom wód gruntowych powinien kształtować się na głębokości od 1 do 3 m. Marchew należy do roślin tolerujących zmiany odczynu w dość dużym przedziale od pH 5 do 8, ale za optymalny dla gleb mineralnych uważa się zakres 6.0 do 6.8, a dla gleb torfowych nieco niższy pH 5.5 do 6.5.

36

---