VII Zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach

zagrożeń ( np. pożaru, awarii ), w tym zasady udzielania pierwszej

pomocy w razie wypadku

7.1. Co to jest pożar?

Aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw zdefiniować, czym jest proces palenia. Ogólnie można powiedzieć, że palenie jest łączeniem się materiału z tlenem przy wydzielaniu ciepła i przeważnie świecenia ( może występować palenie bezpłomieniowe, tzw. tlenie się, Np. hałdy węgla, stogi siana itp.). Obrazowo proces palenia można przedstawić jak niżej:

Jak wynika z przedstawionego schematu, aby nastąpił proces palenia, potrzebne są trzy wymienione wyżej czynniki. W tej sytuacji, jeżeli istnieje odpowiednia ilość materiału palnego, zapewniony jest dopływ powietrza i występuje źródło ciepła o odpowiedniej energii, proces palenia może trwać, a w miarę rozkładania się materiału palnego na palne produkty spalania rozszerza się aż do postaci pożaru. Oczywiście odnosi się to wyłącznie do procesu niekontrolowanego.

Przedstawiona definicja procesu palenia ukierunkowuje także sposoby działania ograniczające lub uniemożliwiające palenie, a zatem również powstanie pożaru. W związku z tym należy zwrócić uwagę na:

1. materiał - powinien być niepalny lub trudno zapalny,

2. tlen - odcięcie lub ograniczenie dopływu tlenu,

3. źródło ciepła - ograniczenie występowania przez odpowiednie działanie prewencyjne ( np. kontrole przestrzegania przepisów, odpowiednie instrukcje, szkolenia itp.).

7.2. Jak zapobiegać pożarom?

Jak wynika z przedstawionej definicji procesu palenia niezbędne jest równoczesne występowanie trzech czynników, tzn.: materiału palnego, tlenu ( powietrza ) oraz źródła ciepła o odpowiedniej energii.

Wyeliminowanie jednego z tych czynników uniemożliwia powstanie procesu palenia, a zatem i pożaru. Aby przybliżyć tę problematykę, pokrótce omówimy te trzy czynniki.

Materiał

Stosowane materiały można podzielić ( nie wnikając w szczegółowe definicje ) na dwie podstawowe grupy:

1. materiały niepalne,

2. materiały palne, wśród których można wyróżnić:

- materiały trudno zapalne,

- materiały łatwo zapalne,

oraz:

- gazy, pyły, pary, aerozole tworzące wraz z powietrzem mieszaniny wybuchowe.

Jest oczywiste, że jeśli przedmiot, urządzenie czy obiekt zostanie wykonany z materiałów niepalnych, to wówczas będzie on całkowicie bezpieczny pod względem pożarowym. W praktyce jednak całkowite wyeliminowanie materiałów łatwo palnych jest niemożliwe, dlatego są podejmowane wszelkiego rodzaju działania techniczne, aby materiały palne zastępować niepalnymi lub przez odpowiednią technologię czynić je trudno zapalnymi. Jako przykłady można wymienić tutaj nasycanie lub malowanie drewna odpowiednimi preparatami ogniochronnymi, impregnację tkanin, stosowanie tworzyw sztucznych, tzw. samogasnących. i

Oczywiście działania te mogą być prowadzone na poziomie projektowania, budowy lub przebudowy czy remontów obiektów.

Tlen ( powietrze )

W normalnych warunkach w powietrzu atmosferycznym znajduje się około 21 % tlenu, co jest ilością wystarczającą do podtrzymywania procesu palenia. Jeżeli odetniemy lub w znacznym stopniu ograniczymy dopływ tlenu do źródła ognia, to wówczas nastąpi jego wygaśnięcie. Na tym właśnie polegają wszelkie sposoby i metody gaszenia ognia. Przy niektórych sposobach, jak np. stosowanie znacznej ilości wody lub tzw. „śniegu” z gaśnic śniegowych występuje zjawisko schładzania palącego się materiału, jednak decydujące jest odcięcie dopływu tlenu. Wynika stąd, że wszelkie formy gaszenia ognia czy pożaru zawsze polegają na odcinaniu lub ograniczaniu dopływu tlenu do ognia niezależnie od środków i stosowanych metod.

Źródła ciepła

Najczęściej mamy do czynienia z zapłonem spowodowanym działaniami zewnętrznymi, np. łukiem elektrycznym, iskrami i innymi rodzajami dostarczenia znacznych ilości ciepła, mogącymi spowodować zapalenie się materiału. Czasami jednak występuje zjawisko tak zwanego samozapłonu, gdzie w wyniku procesów fizykochemicznych lub biologicznych wytwarza się wysoka temperatura, która może spowodować zapalenie się materiału lub „tlenie” ( palenie się bez płomienia ). Typowymi przykładami mogą być:

- palenie się stogów wilgotnego siana, hałd węgla lub miału węglowego itp.,

- palenie się niektórych materiałów w zetknięciu z wodą, np. fosforu, litu, potasu.

Przeciwdziałanie tym zjawiskom polega przede wszystkim na realizowaniu odpowiednich przedsięwzięć organizacyjno - technicznych, działalności kontrolno - prewencyjnej oraz instruktażowo - szkoleniowej.

7.3. Jakie są najczęściej stosowane środki gaśnicze?

Co to jest środek gaśniczy?

Środek gaśniczy - jest to gaz, substancja stała lub ciekła, mieszanina albo związek chemiczny, która po wprowadzeniu do strefy ognia powoduje przerwanie procesu palenia.

Wszystkie stosowane środki gaśnicze przede wszystkim odcinają dopływ tlenu do źródła ognia, a niektóre z nich dodatkowo schładzają palący się materiał. Do powszechnie stosowanych środków gaśniczych zaliczamy wodę, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze i inne.

Woda ( H₂O )

Jest ona całkowicie niepalna, a z uwagi na bardzo wysokie ciepło właściwe oraz ciepło parowania - wylana na palący się materiał wytwarza dużą ilość pary wodnej, która odcina dopływ tlenu ( powietrza ) do ogniska pożaru. Ponadto proces odparowywania pobiera od palącego się materiału znaczne ilości ciepła, co wpływa na obniżenie się temperatury palenia, a tym samym ogranicza rozprzestrzenianie się pożaru. Z uwagi jednak na swoje właściwości fizykochemiczne woda nie nadaje się, a wręcz nie może być stosowana, do gaszenia niektórych palących się materiałów i urządzeń. Nie wolno gasić wodą przede wszystkim:

- materiałów wchodzących z nią w reakcje chemiczne, jak np. karbid, sód, potas, fosfor itp.,

- palnych produktów ropopochodnych lżejszych od wody, jak różnego rodzaju benzyny,

oleje napędowe, oleje opałowe itp.,

- instalacji elektrycznych pod napięciem, urządzeń lub maszyn, które nie zostały wyłączone

spod napięcia, z uwagi na to, że woda będąc dobrym przewodnikiem prądu może

spowodować porażenia elektryczne lub dalsze zwarcia.

Piana gaśnicza

Podstawowym składnikiem piany gaśniczej jest woda, która przez dodanie środków spieniających lub przez działanie chemiczne tworzy pianę o stosunkowo dużej trwałości. Rozróżniamy pianę mechaniczną i chemiczną:

- piana mechaniczna - powstaje w wyniku intensywnego wymieszania wody

z odpowiednim środkiem spieniającym. Pianę taką uzyskuje się z reguły w dużych

agregatach pianotwórczych stosowanych przede wszystkim przez profesjonalne służby

przeciwpożarowe. Wewnątrz pęcherzyków w pianie mechanicznej znajduje się powietrze.

- piana chemiczna - powstaje w wyniku burzliwej reakcji chemicznej przebiegającej

między alkalicznym roztworem wodnym i kwasem. Ten sposób uzyskiwania piany jest

wykorzystywany przede wszystkim w gaśnicach. Wewnątrz pęcherzyków w pianie

chemicznej znajduje się dwutlenek węgla.

Ponieważ piana jest wielokrotnie lżejsza od wody ( 20-1000 razy), nadaje się do gaszenia wszelkiego rodzaju płynów łatwo palnych oraz wszystkich ciał stałych. Z uwagi jednak na zawartość wody chemicznej znajduje się nie może być stosowana do gaszenia instalacji elektrycznych, urządzeń i pomieszczeń, w których nie jest odłączone napięcie.

Dwutlenek węgla ( CO₂ )

Jest to gaz obojętny, niepalny, cięższy od powietrza, nie wchodzący w reakcje chemiczne z innymi materiałami, a ponadto nie przewodzący prądu elektrycznego. Te właściwości dwutlenku węgla stanowią, że jest on jednym z najlepszych środków gaśniczych. Do celów gaśniczych stosuje się go w postaci skroplonej, sprężonej do ciśnienia około 7 Mpa ( 70 atmosfer).

Przy gwałtownym rozprężaniu dwutlenku do ciśnienia atmosferycznego w znacznej części zestala się do postaci płatków śniegu i schładza się do temperatury około -80^oC.

Do zalet dwutlenku węgla należy również fakt, że jest odporny na działanie niskich temperatur. Strumień płatków śniegu skierowany na palący się materiał „okrywa go” warstwą dwutlenku węgla, odcina dopływ tlenu, ponadto schładza palący się materiał. Należy podkreślić, że jest on lżejszy od palnych produktów ropopochodnych i nadaje się do ich gaszenia. Ponadto może być stosowany do gaszenia farb, lakierów, rozpuszczalników, związków chemicznych wchodzących w reakcje z wodą, a także instalacji elektrycznych pod napięciem.

Dwutlenek węgla jest stosowany również w stałych samoczynnych instalacjach gaśniczych, obiektach zamkniętych nieprzeznaczonych na stały pobyt ludzi jak: magazyny chemiczne, magazyny farb itp.

Proszki gaśnicze

Proszki gaśnicze są to produkty sypkie ( najczęściej niektóre rodzaje węglanów lub fosforanów). Mają zastosowanie do gaszenia materiałów, do gaszenia, których stosuje się dwutlenek węgla. Są obojętne chemicznie i nie przewodzą prądu elektrycznego. Działanie ich na palący się materiał polega na odcięciu dopływu tlenu, ponadto przez złożone zjawiska fizykochemiczne - natychmiastowym przerwaniu reakcji spalania. Są one także dielektryczne i w związku z tym mogą być stosowane do gaszenia instalacji i urządzeń elektrycznych pod napięciem. Szczególną cechą proszków jest fakt, że swoim działaniem nie niszczą dokumentów, dlatego są powszechnie stosowane w urzędach, bankach, archiwach itp.

Inne środki gaśnicze

Do innych środków gaśniczych można zaliczyć halony, tj. ciecze niepalne z grupy freonów. Są to bardzo skuteczne i niemal uniwersalne środki gaśnicze, ze względu na ich niszczące działanie na warstwę ozonową obecnie wycofuje się je z produkcji i użytkowania, choć mogą być jeszcze spotykane w gaśnicach. Czasami w stałych instalacjach gaśniczych stosowana jest para wodna. Ponadto w stałych instalacjach gaśniczych może użyty być azot, argon i nowoczesne mieszanki gazowe jak: argonaid i inergent.

Przykłady płonących materiałów i odpowiadające im środki gaśnicze

Rodzaj płonącego materiału	Grupa pożaru	Środki gaśnicze
Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu, których występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier, tworzywa sztuczne itp.)	A	woda, piana, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze
Ciecze palne i substancje stałe topiące się wskutek wytworzonego przy pożarze ciepła (benzyna, nafta, parafina, pak, naftalen itp.)	B	piana, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze
Gazy (metan, aceton, propan, butan itp.)	C	proszki gaśnicze
Metale (magnez, sód, uran itp.)	D	specjalne proszki gaśnicze
Tłuszcze i oleje w urządzeniach kuchennych	F	dwutlenek węgla, proszki gaśnicze

7.4. Podręczny sprzęt gaśniczy

Najczęściej stosowanym środkiem gaśniczym, w szczególności do gaszenia pożarów w zarodku są różnego rodzaju i różnej wielkości gaśnice.

Hydronetka wodna

Jest to przenośny pojemnik, najczęściej z tworzywa sztucznego, zawierający około 15 litrów wody, wyposażony w ręczną pompkę ssąco-tłoczącą oraz krótki wąż z prądowniczką. Służy do gaszenia pożarów w zarodku, z tym, że nie wolno gasić materiałów wchodzących z wodą w reakcje chemiczne ( sód, potas, lit itp.), płynów łatwo palnych i rozpuszczalników oraz instalacji elektrycznych pod napięciem. Obecnie stosowana sporadycznie.

Gaśnica pianowa

Jest to zbiornik stalowy pokryty z zewnątrz powłoką epoksydowo-poliestrową, a wewnątrz szczelną wykładziną rdzo-ochronną. Środek gaśniczy stanowi roztwór wodny ze środkiem pianotwórczym. Gaśnica zasilana jest nabojem, CO₂ umieszczonym wewnątrz zbiornika powodującym wytrysk powstającej piany przez dyszę.

Gaśnica śniegowa

Gaśnica śniegowa składa się ze stalowego wysokociśnieniowego zbiornika (butli), zaworu, przewodu i dyszy z uchwytem. Obecnie stosowane gaśnice śniegowe, w zależności od typu, zawierają od 2 do 6 kg dwutlenku węgla ( CO₂ )

Po otwarciu zaworu na gaśnicy (butli) poprzez wąż i dyszę wydostaje się - rozpręża dwutlenek węgla w znacznej części w postaci stałej w formie płatków śniegu, tworząc obłok otulający płonący materiał. W ten sposób zostaje odcięty dopływ tlenu i następuje schłodzenie płonącego się materiału.

Uwaga Ze względu na to, że w butli znajduje się silnie sprężony dwutlenek węgla, gaśnica

taka nie powinna być nagrzana do temperatury powyżej 30^OC (może nastąpić

wybuch). W związku z tym nie może być ustawiana blisko urządzeń grzejnych lub

w bezpośrednim nasłonecznieniu. Nie wolno gasić płonącej odzieży na człowieku.

Gaśnica proszkowa

Gaśnica proszkowa to cylindryczny zbiornik stalowy ze znajdującym się wewnątrz zbiornika proszkiem gaśniczym oraz znajdującym się pod zaworem nabojem (ładunkiem wyrzucającym proszek), zawierającym najczęściej sprężony dwutlenek węgla. Uruchomienie gaśnicy polega na otwarciu zaworu przez odkręcenie lub zbicie zbijaka (w zależności od typu ). Czynność ta powoduje przedostanie się do zbiornika dwutlenku węgla o ciśnieniu roboczy, 0,6-1,8 Mpa, a po otwarciu zaworu dźwigniowego umieszczonego na dyszy - „wyrzucenie” poprzez dyszę obłoku proszku gaśniczego. Proszek ten opada na palący się materiał, odcina dopływ tlenu, a ponadto natychmiast tłumi płomień.

Gaśnice proszkowe są produkowane najczęściej w zależności od typu, o zawartości środka gaśniczego od 1 do 12 kg. Z uwagi na ich charakterystykę nie wymagają szczególnych warunków ustawiania - zakres dopuszczalnych temperatur od -20 do +60^OC.

Agregaty gaśnicze

Do zabezpieczenia przeciwpożarowego dużych powierzchni, na których znajdują się znaczne ilości materiałów palnych (duże obciążenie ogniowe) stosuje się agregaty gaśnicze. Podobnie jak gaśnice, występują w trzech rodzajach:

- agregaty pianowe,

- agregaty śniegowe,

- agregaty proszkowe.

Są to butle (jedna lub kilka) o dużej pojemności zawierające od 20 do ponad 100 kg środka gaśniczego. Z uwagi na masę zestawu jest on umieszczony na specjalnym wózku ręcznym 2-kołowym, a w przypadku większych rozmiarów - na 4-kołowym. Zasady działania są takie same jak przy gaśnicach, z wyjątkiem agregatów pianowych, w których wytwarzana piana jest pianą mechaniczną, a czynnikiem napędowym jest sprężone powietrze, przy czym zbiornik wypełniony jest wodnym roztworem środka pianotwórczego.

Hydrant wewnętrzny

Jest to urządzenie przeciwpożarowe zamontowane w sieci wodociągowej wewnętrznej w specjalnej skrzynce, wyposażone w zawór, wąż i prądownicę. Skrzynka powinna być oznakowana zgodnie z Polską Normą. Służy do gaszenia pożarów, gdzie może być zastosowana woda.

7.5. Eksploatacja sprzętu gaśniczego

Rodzaj, ilość i rozmieszczenie sprzętu gaśniczego w obiekcie

Dobór wyżej wymienionych parametrów zależy od:

• powierzchni chronionej,

• rodzaju chronionego materiału lub przeznaczenia obiektu,

• obciążenia ogniowego chronionego obiektu ( pomieszczenia )

Ustalenia te winny być przeprowadzone przez właściwych specjalistów z zakresu ochrony przeciwpożarowej.

Na pracodawcy ciąży obowiązek uzyskania tych informacji i ścisłego dostosowania się do tych ustaleń.

Uwaga Pomimo aktualnego braku wyraźnych wymagań ujętych w przepisach, zasadne jest

zalecenie, aby mieszkania lub domki jednorodzinne były wyposażone przez

właścicieli w przynajmniej jedną gaśnicę proszkową o pojemności 2-6 kg.

Kontrole stanu technicznego gaśnic

Wszystkie gaśnice, po ich wyprodukowaniu, mają określony termin ważności podany na etykiecie fabrycznej, umieszczonej na gaśnicy. Po upływie terminu ważności gaśnica powinna być poddana przeglądowi przez instytucje lub osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Terminy przeprowadzenia następnych przeglądów lub napraw są określane przez kontrolujących i umieszczane są w formie specjalnych nalepek etykiecie gaśnicy lub bezpośrednio na niej.

Uwaga Każda gaśnica po jej użyciu, jeżeli nawet czynnik gaśniczy został wykorzystany

w niewielkim procencie, musi być poddana kontroli i napełniana niezależnie od

terminu przypadającej normalnej kontroli.

7.6. Jak gasić pożary w zarodku?

Przy gaszeniu pożaru ważnym czynnikiem jest czas, w którym przystąpi się do jego gaszenia. Jeżeli czynności gaśnicze zostaną podjęte niezwłocznie po zauważeniu zapalenia się materiału i będą wykonane prawidłowo z zastosowaniem właściwego środka gaśniczego, to ogień zostanie albo stłumiony natychmiast, albo ograniczy się jego rozprzestrzenianie. W tej sytuacji zyska się więcej czasu na zawiadomienie jednostki straży pożarnej i jej przybycie na miejsce. Dlatego też niezbędna jest umiejętność posługiwania się właściwymi dla danego obiektu gaśnicami, co ułatwi zachowanie spokoju i dobrą ocenę sytuacji.

Stosowanie gaśnicy pianowej

W celu uruchomienia gaśnicy należy:

• zdjąć ją z wieszaka,

• dostarczyć gaśnicę w pobliże pożaru,

• zerwać plombę zabezpieczającą,

• wcisnąć zbijak (gaz napędzający wypełnia zbiornik gaśnicy),

• skierować strumień piany w ognisko pożaru.

Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

Uwaga Nie wolno stosować gaśnicy pianowej do gaszenia instalacji elektrycznej pod

napięciem!

Stosowanie gaśnicy śniegowej

W celu użycia gaśnicy należy:

• ująć gaśnicę za uchwyt,

• podbiec z nią do ognia,

• uchwycić dyszę za rękojeść i odkręcić w lewo zawór butli,

• dyszę skierować na ogień ( możliwie skośnie w dół )

Uwaga Gaśnicy śniegowej w czasie działania nie należy odwracać dnem do góry!

Stosowanie gaśnicy proszkowej

W celu użycia gaśnicy należy:

• podbiec z nią do ognia,

• ująć wąż i nacisnąć znajdującą się w nim dźwignię zaworu,

• odkręcić w lewo kółko zaworu gaśnicy lub wbić zbijak,

• strumień skierować na ogień.

Uwaga Gaśnicy proszkowej w czasie działania nie należy odwracać dnem do góry!

Koce gaśnicze

W pewnych sytuacjach jest wskazane zastosowanie koca gaśniczego zwłaszcza do gaszenia palących się małych przedmiotów lub urządzeń, palących się niewielkich ilości cieczy w naczyniach lub do gaszenia palącej się odzieży na człowieku. Obecnie stosowanymi kocami są płachty o powierzchni około 2 m² wykonane z niepalnej tkaniny z włókien szklanych. Działanie ich polega na odcięciu (ograniczeniu) dopływu tlenu do palącego się materiału.

Koce gaśnicze przechowuje się w specjalnych zawieszonych na ścianach futerałach. W razie

pożaru należy :

• wyjąć koc z futerału,

• podbiec z nim do ognia,

• rozwinąć koc przez strzepnięcie,

• narzucić na palący się przedmiot i dokładnie odizolować miejsce pożaru od dostępu powietrza.

Uwaga W czasie gaszenia uważać, aby wydobywające się spod koca płomienie

Nie spowodowały poparzeń!

Inne sposoby gaszenia

Nie zawsze i nie w każdej sytuacji możliwe jest zastosowanie profesjonalnego sprzętu gaśniczego jak gaśnice, natomiast przy niewielkich zapaleniach, np. kosza do śmieci, wyłącznika elektrycznego, firanki, możliwe jest ich ugaszenie przy zastosowaniu środków nietypowych i będących „pod ręką”. Warunkiem jest opanowanie i niepodanie się ewentualnej panice, a przede wszystkim szybka reakcja na powstałe zapalenie. Przykładowo, wylanie w porę szklanki wody do palącego się kosza na śmieci, zerwanie i zdeptanie palącej się firany lub zasłony, wyłączenie napięcia i przytłumienie palącego się wyłącznika lub przewodu itp. zlikwiduje powstające zagrożenie pożarem i w sposób zdecydowany ograniczy ewentualne straty.

7.7. Stałe systemy sygnalizacji i gaszenia pożarów

Systemy sygnalizacji pożaru mogą być półautomatyczne i automatyczne.

Półautomatyczne - polegają na rozmieszczeniu w wielu punktach na terenie zakładu pracy przycisków alarmowych, wciśnięcie których (przy stłuczeniu szybki ochronnej) wywołuje alarm akustyczny oraz sygnał świetlny. Jeżeli system ten jest połączony ze strażą pożarną, to równocześnie alarmuje właściwą jednostkę straży pożarnej.

Automatyczne - zbudowane są na podstawie rozmieszczenia na sufitach lub stropach obiektów lub pomieszczeń najbardziej narażonych na pożar lub takich, które powinny być szczególnie chronione (np. archiwa), specjalnych czujek dymowych, optycznych lub izotopowych. Znacznie rzadziej stosuje się czujki temperaturowe.

Działanie czujek dymowych polega na tym, że wykrywają nawet niewielkie ilości dymu w powietrzu i przez odpowiednie systemy elektryczne uruchamiają alarmowanie.

Uwaga Wszelkie samodzielne manipulowanie przy czujkach, zaklejanie lub zasłanianie

prowadzi do ich uszkodzenia, nawet zniszczenia całego systemu. W przypadku

czujek izotopowych - z uwagi na to, że wewnątrz czujki znajduje się czynnik

radioaktywny - rozmontowywanie ich może spowodować poważne schorzenia.

Samoczynne systemy gaszenia pożaru stosowane są w obiektach o szczególnie dużym zagrożeniu pożarowym lub o znacznej wartości materialnej, historycznej bądź kulturowej. Bywają najczęściej sprzężone z systemami alarmowania. W tym celu instalowane są, w zależności od potrzeby, tryskacze lub zraszacze wodne - urządzenia, które uruchamiają samoczynnie wpływ wody przy podgrzaniu ich do temperatury wyższej (najczęściej 60-70^OC).

W obiektach, w których nie przebywają stale ludzie, mogą być ponadto stosowane systemy, w których czynnikiem gaszącym jest woda, para lub dwutlenek węgla.

7.8. Jak alarmować straż pożarną?

Jeżeli dojdziemy do przekonania, że we własnym zakresie nie uda się ugasić palącego materiału, należy niezwłocznie powiadomić straż pożarną pod numerem alarmowym telefonu, takim samym na całym terenie Polski: 998

Oczywiście nie należy zbyt długo zwlekać z zawiadomieniem straży, gdyż szybka decyzja pozwoli na sprawne i skuteczne przeprowadzenie akcji gaśniczej. Na podjęcie prawidłowej i szybkiej decyzji ma istotny wpływ dobra znajomość zasad ochrony przeciwpożarowej, umiejętność posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym, jak też realna ocena własnych możliwości.

Aby zawiadomienie straży pożarnej było skuteczne, musi zawierać informacje niezbędne dla prawidłowego rozpoczęcia akcji przez straż pożarną. W związku z tym zawiadomienie straży pożarnej powinno przedstawiać się jak niżej:

• należy zadzwonić na numer telefonu 998

• należy podać:

- co się pali,

- gdzie się pali (adres, piętro, pomieszczenie),

- czy są zagrożeni ludzie (orientacyjna ilość),

- kto zawiadamia (numer telefonu zawiadamiającego).

Uwaga Słuchawkę można odłożyć dopiero po potwierdzeniu przyjęcia zgłoszenia

przez odbierającego powiadomienie. Należy również pamiętać o zawiadomieniu

w razie potrzeby o zaistniałym pożarze przełożonego lub kierownika zakładu.

7.9. Jak się zachować w czasie pożaru?

Po zawiadomieniu straży pożarnej, do czasu jej przybycia, należy:

• udzielić pomocy zagrożonym ludziom, a zwłaszcza rozpocząć ewakuację z obiektów i pomieszczeń szczególnie zagrożonych,

• prowadzić ewakuację wyznaczonymi trasami ewakuacyjnymi,

• w pierwszej kolejności wyprowadzać osoby niepełnosprawne, starsze, dzieci osoby obce niezatrudnione w danym zakładzie. W czasie przechodzenia przez miejsca (pomieszczenia) zadymione należy przyjąć pozycję mocno pochyloną, gdyż dymy i gazy ze spalania zawsze gromadzą się pod sufitem,

• równocześnie, do czasu przybycia straży pożarnej , starać się przy pomocy dostępnych środków ograniczać rozprzestrzenianie się ognia,

• w trakcie gaszenia w pomieszczeniach nie należy bez koniecznej potrzeby (ratowanie ludzi) otwierać okien, drzwi, aby uniemożliwić dopływ powietrza,

• po wyprowadzeniu zagrożonych ludzi usuwać z obrębu pożaru cenne urządzenia, dokumenty itp.

Do czasu przybycia straży pożarnej akcją kieruje kierownik zakładu ( instytucji) lub osoba wykazująca najwięcej inicjatywy i opanowania.

Od momentu przybycia straży pożarnej akcją kieruje funkcjonariusz straży, a wszyscy muszą podporządkować się jego poleceniom i udzielić mu niezbędnej pomocy.

Aby działania osób w czasie pożaru były skuteczne, powinny być spełnione następujące warunki:

1. zakład (przedsiębiorstwo, instytucja) powinien posiadać instrukcję przeciwpożarową, instrukcję alarmowania oraz plan ewakuacji (obowiązek ten ciąży na pracodawcy, właścicielu lub użytkowniku obiektu);

2. pracodawca jest zobowiązany do szczególnego zapoznania pracowników z ww. dokumentami (wskazane jest aby oświadczenia pracowników o znajomości przepisów były umieszczone w ich aktach osobowych);

3. obiekty użytkowane powinny być zaopatrzone w odpowiedni sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe jak:

- gaśnice,

- hydranty wewnętrzne,

- systemy alarmowe i gaśnicze,

- właściwy system oznakowania przeciwpożarowego itp.,

zgodnie z ustaleniami właściwych specjalistów z zakresu ochrony przeciwpożarowej.

7.10. Jakie są najczęstsze przyczyny pożarów?

Jak wykazują badania przyczyn powstałych pożarów, zdecydowanie najczęstsze są błędy w postępowaniu ludzi. Wpływają one z nieznajomości zasad ochrony przeciwpożarowej, lekkomyślności, braku wyobraźni lub też czasami w wyniku świadomego działania.

Do typowych przyczyn powstania pożarów w każdych warunkach, należy zaliczyć:

• używanie wszelkiego rodzaju grzejników elektrycznych, grzałek, czajników itp., bez odpowiednich urządzeń chroniących przed przegrzaniem lub ustawionych na przedmiotach z materiałów łatwo palnych lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie,

• palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych,

• zły stan instalacji elektrycznej, przeciążanie instalacji elektrycznej, uszkodzony lub zniszczony osprzęt elektryczny, np. wtyczki, gniazda, wyłączniki (powyższe usterki mogą powodować zwarcia, a w konsekwencji iskrzenie i zapalenie),

• nieszczelności instalacji gazowej, zły stan urządzeń odbiorczych, nieprawidłowe podłączenia, brak skutecznej wentylacji (ulatniający się gaz może doprowadzić do wybuchu i w konsekwencji do pożaru),

• lekkomyślne i nieostrożne posługiwanie się otwartym ogniem w miejscach, w których występuje zagrożenie pożarowe, np.: używanie świec w piwnicach, strychach, komórkach itp., zwłaszcza przy nagromadzeniu w tych miejscach materiałów łatwo palnych,

• lekkomyślne wyrzucanie niedopałków papierosów w miejscach przypadkowych (np. do koszy na śmieci, na zaśmiecone miejsca itp.)

• gromadzenie nadmiernych ilości zaolejonych szmat, pakuł i czyściwa - w pewnych sytuacjach może nastąpić samozapłon,

• opuszczanie miejsca pracy bez sprawdzenia czy nie został zaprószony ogień i czy zostały wyłączone odbiorniki elektryczne.

Niektóre rodzaje prac są szczególnie niebezpieczne pod względem zagrożenia pożarowego. Można je rozpocząć tylko na polecenie przełożonego, który powinien uzyskać zezwolenie na prowadzenie tych prac w formie obowiązującej w zakładzie (instytucji). Zezwolenie to powinno określać sposób wykonywania pracy, zabezpieczenia przeciwpożarowego oraz osoby odpowiedzialne za utrzymanie warunków zezwolenia. Należą do nich w szczególności:

1. wykonywanie prac spawalniczych, przy remontach i naprawach obiektów. Każde wykonywanie spawania musi być poprzedzone dokładnym przeglądem rejonu spawania, usunięciem z tego rejonu materiałów i elementów łatwo palnych lub ich starannym zabezpieczeniem przed zapaleniem. Należy sprawdzić co znajduje się po drugich stronie miejsca spawania, np. po drugiej stronie ściany lub stropu. W pobliżu miejsca spawania powinien znajdować się podręczny sprzęt gaśniczy. Prowadzenie prac spawalniczych powinno się odbywać na warunkach, które muszą być określone w odniesieniu do obiektów niebędących jednorodzinnymi budynkami mieszkalnymi - tylko na podstawie odpowiedniej instrukcji wydanej przez użytkownika lub właściciela. Szczególnie starannie należy sprawdzić rejon spawania po zakończeniu prac czy nie został gdzieś zaprószony ogień;

2. prace konserwacyjno-malarskie prowadzone z zastosowaniem farb i środków zawierających palne rozpuszczalniki. W trakcie malowania i schnięcia następuje odparowanie rozpuszczalników i ich pary tworzą mieszaniny wybuchowe. Dla zachowania bezpieczeństwa pożarowego w szczególności nie wolno:

- palić tytoniu w czasie pracy i w pomieszczeniu,

- przetrzymywać rozcieńczalników i farb w otwartych naczyniach,

- gromadzić nadmiernych ilości materiałów malarskich na stanowiskach pracy (ilość

dopuszczalna - tylko na jedną zmianę roboczą),

- wykonywać prac malarskich w pomieszczeniach, w których brak jest wentylacji

(naturalnej lub sztucznej),

3. prace wykończeniowe przy użyciu znacznych ilości klejów palnych lub innych palnych materiałów, np. żywicowanie, nakładanie powłok poliuretanowych itp. Zagrożenie pożarowe i zasady bezpiecznego prowadzenia tych prac są takie same, jak przy pracach konserwacyjno-malarskich.

W pewnych sytuacjach zagrożenie pożarowe mogą stanowić również nadmiernie nagrzewające się ruchome elementy maszyn, jak np. łożyska, wały, prowadnice itp. Sposobem zapobiegania tym zjawiskom jest staranna konserwacja i nadzorowanie przebiegu pracy.

7.11. Aby nie było pożarów

1. Zapoznaj się dokładnie z obowiązującą instrukcją ochrony przeciwpożarowej.

2. Ustal miejsca, w których jest rozmieszczony podręczny sprzęt gaśniczy.

3. Przejdź wyznaczoną trasą ewakuacyjną.

4. Nie pal tytoniu i nie używaj otwartego ognia w miejscach, w których jest to zabronione.

5. Nie używaj uszkodzonych narzędzi i urządzeń elektrycznych.

6. Nie naprawiaj samodzielnie narzędzi, urządzeń i instalacji elektrycznej lub gazowej.

7. Nie przemieszczaj dowolnie podręcznego sprzętu gaśniczego.

8. Zgłaszaj przełożonemu wszystkie usterki w instalacjach elektrycznych i gazowych.

9. W razie pożaru nie wpadaj w panikę, postępuj rozważnie i z godnie z instrukcją ochrony przeciwpożarowej.

10. Zachowaj zawsze ład i porządek na stanowisku pracy, gdyż w nieładzie łatwiej o zaprószenie ognia.

---