EKONOMIA-nauka o gosp. zajmująca się badaniem zachowań podm.gosp. w zakresie wyboru zastosowania określonych zasobów do prod. różnych dóbr i usług oraz do ich podziału pomiedzy poszczególnych ludzi i gr.społeczne.
RZADKOŚĆ ZASOBÓW DÓBR I USŁUG- różnica między ilością zasobów dóbr i usług niezbędnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb a możliwościami ich wytworzenia lub nabycia.
PODZIAŁ ZASOBÓW W GOSPODARCE:
1.z.materialne:
-ziemia(wynagrodzeniem jest renta gruntowa)
-kapitał(wynagrodzeniem jest zysk)
-praca(wynagrodzeniem jest płaca)
2.z.niematerialne:
-technologia (wiedza inżyniera, wynagrodzeniem jest płaca)
-zdolnosci menedzerskie, organizacyjne(wynagrodzeniem jest płaca)
PODZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH:
ekonomia globalna- nauka zajmująca się badaniem relacjimiędzy czynnikami politycznymi i ekonomicznymi w skali globalnej czyli ogólnodostępnej.
makroekonomia- nauka badajaca gosp.narodową jako całość lub badająca znaczne części składowe gosp.narodowej.
mikroekonomia- nauka badająca poszczególne rynki, czyli gałęzie gosp. wchodzące w skład gosp.narodowej.
DWA PODEJŚCIA DO NAUK EKONOMICZNYCH:
E.pozytywna- nauka badajaca procesy gosp. i mech. ekonomiczne w celu ich bezstronnego poznania. Unika wartościowania.
E.normatywna- nauka tworząca system poglądów wartościowych, czyli ideologii umożliwiających wartościowanie zachodzących zjawisk gosp. Wartościuje
POLITYKA GOSPODARCZA- działalnosć władz publicznych w sferze gospodarki, majaca na celu osiagnięcie określonych korzyści społ-ekonom, np. określonego poziomu rozwoju gosp.kraju lub określonego podziału wytworzonych dóbr i usług.
GŁÓWNE TEORIE EKONOMII GLOBALNEJ:
czynniki polityczne -cz. oddziałujące na gosp.krajową lub światową o char. woluntarystycznym, czyli określone poprzez wole.
czynniki ekonomiczne- cz. oddziałujące na gosp.krajową lub światową o char. obiektywnym, czyli określone poprzez możliwości gosp.krajowej lub światowej.
Neorealizm(J.S.Nye, R.O.Keohane)- twierdzi, że w dłuższym okresie polityka dominuje nad ekonomią oraz podkreśla wyższość systemu międzypństwowego nad potrzebami gosp.światowej. N.odszedł od swojej wcześniejszej i ostrzejszej wersji -realizmu wg. którego polityka całkowicie dominowała nad ekonomią. N.uznaje głównie państwa jako najważnieszych uczestników systemu światowego, ale uznaje także znaczenie pewnych rządowych, pozarząd. org.międzynarodowych i korporacji transnarodowych.
neomarksizm(I.Wallerstein, R.Cox)- twierdzi, ze w dłuższym okresie ekonomia dominuje nad polityką oraz iż struktura globalnego kapitalizmu dostarcza kontekstu dla polityki. N.odszedł od swojej wcześniejszej i ostrzejszej wersji marksizmu, wg.którego ekonomia całkowicie dominowała nad polityką.N. przyznaje pewną autonomię polityce.
neoliberalizm(J.Goldgeier,M.McFaul)- twierdzi, ze w dłuzszym okresie ekonomia i polityka są zasadniczo rozdzielone. N. odszedł od swojej wcześniejszej i ostrzejszej wersji-liberalizmu wg.którego ekonomia i polityka były całkowicie rozdzielone w skali globalnej. Wg.N. ekonomia ujmowana jest w specyficznym politycznym kontekscie ze szczególną i ograniczoną rolą państwa, zaś polityka traktowana jest jako koniecznosć umożliwiajaca działalnosć gosp. Ponadto N.twierdzi że ekonomia powinna w dłuższym okresie determinować politykę z owodu nieodłącznej racjonalnosci działalnosci gosp.
globalna spirala polityczno-ekonomiczna(D.E.Staszczak)- twierdzi, ze w dłuższym okresie polityka i ekonomia maja taki sam wpływ na system światowy, jednak w pewnych okresach polityka dominuje nad ekonomią co prowadzi do destabilizacji systemu światowego. Następnie czynniki ekonimoczne osiagają pozycję dominujacą i wymuszają korektę polityki oraz przywrócenie względnej równowagi sytuacji globalnej.Jednak czynniki e.i p. zmieniają się w czasie dlatego nie ma powrotu do sytuacji wyjściowej lecz za każdym razem powstaje nowa, inna destabilizacja a po niej nowa inna względna rownowaga.
PORÓWNIANIE GŁÓWNYCH TEORI EKONOMII GLOBALNEJ:
polityka na pierwszym miejscu- neorealizm
ekonomia na pierwszym miejscu -neomarksizm
ekonomia i polityka na pierwszym miejscu- neoliberalizm
polityka i ekonomia na pierwszym miejscu - g.s.p.-e.
siła zwiazków polityki ekonomii:
silne:neorealizm, neomarksizm, g.s.p.-e.
słabe: neoliberalizm
NAKŁADANIE SIĘ PARADYGMATOW EKONOMII GLOBALNEJ. Polega ono na pewnym zblizeniu się zasadniczo nadal róznych teorii ekonomii globalnej.
WSPÓŁCZESNE TEORIE MIĘDZYNARODOWEJ EKONOMII POLITYCZNEJ:
teoria podwójnej ekonomii(dualizm,liberalizm)interpretacje ewolują systemu rynkowego traktują ją jako odpowiedz na uniwersalną potrzebe wzrostu wydajnosci i maksymalizacji bogactw. Każda gosp.krajowa i miedzynarodowa analizowana jest w warunkach istnienia dwóch względnie niezależnych sektorów: nowoczesnego progresywnego sektora, który charakteryzuje się wysokim poziomem wydajnosci prod. integracji ekonom. oraz sektora tradycyjnego, który charakteryzuje się zacofanym sposobem prod. i lokalna samowystarczalnoscią. Dualizm postrzega ewolucję nowoczesnej świat.gosp. jako globalną ekspansję rynkowego sposobu prod. i wlączenie obszarów sektorsa tradycyjnego do międzynar. gosp. a więc poprzed rozwój procesów globalnej integracji i wspólzależności.
teoria nowoczesnego systemu swiatowego- charakteryzują są silne wpływy paradygmatu marksistowskiego.wg.niej światowy rynek jest mechanizmem służącym głównie wyzyskowi ekonom. KSR przez KWR. Światowy rynek funkcjonuje jako zintegrowana całosć wymuszajaca transfer bogactw z zależnych peryferii do imperialnych centrów. Jest to teoria sprzeczna z dualizmem wg. którego centrum jest odizolowane od peryferii. T. ta podkreśla znaczenie sil społ. i ekon. We współczesnym świecie. Wpłyneła ona na rządania KSR dotyczące wprowadz. nowego miedzynar. ładu ekonom.
teoria hegemonicznej stabliności- jest silnie ale nie całkowicie zwiazana z paradygmatem realistycznym.T. ta interpert. wzrost i funkcjonowanie nowoczesnej gosp.miedzynar. w kategorii domonacji kolejnych liberalnych potęg. Liberalne hegemonie to państwa w których dominuje zw. z ideologią liberalną klasą średnią.
ZNACZENIE SEKTORA PUBLICZNEGO
Sektor publiczny- obejmuje działalnosć władz publicznych finansowana z dochodow budżetu państwa.
Sektor prywatny- wszelka działalność prowadzona dobrowolnie indywydualnie lub zbiorowo.
Budżet państwa- zestawienie dochodów państwa i jego wydatków.
NADWYŻKA BUDZETOWA- kwota, o którą dochody państwa przewyższaja jego wydatki.
DEFICYT BUDŻETOWY- kwota, o którą wydatki państwa przekraczają jego dochody.
ŹRÓDŁA DOCHODOW BUDZETU PAŃSTWA:
podatki:
-bezposrednie(dochodowy)
-pośrednie(VAT,akcyza)
WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA- przeznaczone są na finansowanie administracji państwowej oraz na realizację fukcji rządu w gosp.:
FUNKCJE RZĄDU
(tradycyjne):
zapewnienie i ochrona praw własnosci
zapewnienie bezp. Publicznego
zapewnienie obrony narodowej
zapewnienie podst. poszechnej oświaty
zapewnienie stablinego systemu pienieżnego
Funkcje rządu(współczesne):
stabilizowanie gosp.
zapewnienie minim. Dochodow
zapewnienie pow.opieki zdrow.
ochr.środ.
przeciwdziałanie monopol.gosp.
Efekty eksterioryzowania:
koszty zewnętrzne są to koszty ponoszone w związku z produkcją, konsump. lub wymianą dóbr lub usług przez osoby trzecie czyli osoby niezwiązane z ich prod.,kons. lub wymianą.
korzyści zewn.- osiagane z produkcji,kons. lub wymiany określonych dóbr lub usług przez osoby trzecie czyli osoby niezwiązane z ich prod.,kons. lub wymianą.
RYNEK- proces w ramach którego kupujacy i sprzedajacy określają co i na jakich warunkach chcieliby kupić/sprzedać czyli określają ilosć i ceny dóbr lub usług które mają być kupione/sprzedane.
PODAŻ- relacja pomiędzy ilością dóbr lub usług którą sprzedający są skłonni i są w stanie zaoferować w danym okresie a ich cena przy założeniu ze pozostałe warunki rynku nie ulegają zmianie.
POPYT- odwrotna relacja pomiedzy ceną dóbr lub uslug a ich iloscią ktorą kupujacy są skłonni i są w stanie nabyc w pewnym okresie przy założeniu że pozostałe warunki runku nie ulegmą zmianie.
PRZESUNIĘCIA KRZYWEJ PODAŻY I KRZYWEJ POPYTU- oznaczają zmiany podaży i popytu niezwiązane z ceną.
-wzrost podaży/opytu niezwiązany z ceną graficznie przedstawia się jako przesuniecie krzywej podaży/popytu w prawo
-spadek podaży/opytu niezwiązany z ceną graficznie przedstawia się jako przesuniecie krzywej podaży/popytu w lewo.
ZMIANY PODAŻY NIEZWIĄZENE Z CENĄ MOGĄ WYNIKAĆ Z NAST.PRZYCZYN:
-budowy lub bankructwa kolejnej fabryki
-z rozbudowy lub ograniczenia mocy prod.przez kolejną fabrykę
-ze zmiany kosztów prod.
-w przyp. Art. Spoż.- z klęski urodzaju lub nieurodzaju.
ZMIANY POPYTU NIEZWIĄZENE Z CENĄ MOGĄ WYNIKAĆ Z NAST.PRZYCZYN:
-moda
-gusty
-oczeikwania
-dochodu ludnosci
-zmiana cen lub dostępnosci innych towarów.
RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA- taka kombinacja cen i ilosci towaru która wystąpi wówczas i będzie istnieć tak długo jak długo jak długo producenci nie będą mieli wystarczająco dużo czasu na zmianę swoich mas prod. lub zasobów których ilośc w krótkim okresie jest stała.
RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA- taka kombinacja cen i ilosci towaru która wystąpi wówczas i będzie istnieć tak długo jak długo jak długo producenci nie będą mieli wystarczająco dużo czasu na zmianę swoich mas prod. lub zasobów których ilośc w dłuższym okresie może ulec zmianie.
PODMIOTY GOSPODARCZE- organizacje a także poszczególni ludzie którzy podejmują decyzje ekonomiczne kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.
RODZAJE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH:
gosp.domowe- dobrowolne związki ludzi mieszkajacych razem i wspólnie podejmujących decyzje odnośnie sposobu zarabiania i wydawania zarobionych pieniędzy.
formy pośrednie pomiedzy gosp.domowymi a przedsiębiorstwami np. małe rodzinne firmy, zakł.rzemieślnicze, gosp.rolne drobne.
przedsiębiorstwa- organizacje dzialajacena rzecz osiagniecia zysku.
PODZIAŁ PRZEDSIĘBIORSTW:
1.produkcyjne:
-przemysłowe
-rolne
2. usługowe:
-handel
-transport
-turystyka, itp.
PODZIAŁ BANKÓW:
bank centralny- bank który emituje pieniądze do obiegu i wpływa na politykę kredytową banków komercyjnych
banki komercyjne- przedsiębiorstwa zajmujące się róznego rodzaju operacjami finansowymi Funkcje to:
-gromadzenie depozytow podm.gosp.
-udzialanie kredytów i pozyczek podm.gosp.
-transfery pieniężne
-udzielanie gwarancji bankowych w transakcjach handlu zagr.
-inwestycje bezpośrednie
ORGANIZACYJNO-PRAWNE FORMY PRZEDSIĘBIORSTW:
spółki kapitałowe:
-S.A.
-SP. Z O.O.
2. spółki osobowe
3. spółdzielnie
4. przedsiębiorstwa państwowe
Zasadniczą różnicą pomiedzy spółkami kaitałowymi a sp. Osobowymi jest rozdzielenie majątku firmy od majątku właścicieli w sp. kapit. I brak takiego rodzielenia w sp.osobowych. oznacza to że właściciele sp.kapit. odpowiadają za zobowiązania firmy tylko do wys.kapitału wniesionego do tej firmy zaś właściciele sp.osobowych odp. za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem osobistym. Zyski w sp.kapit opodatkowane są dwa razy: od zysków i od dywidenty wypłaconej z tych zysków udziałowcom natomiast w sp.osobowych podatek pobierany jest tylko raz niezależnie od tego czy pieniadze pozostają w firmie czy zostają z niej wycofane.różnica miedzy spółkami a spółdzielniami polega na tym że w sp.decyzje podejmuje się większościa akcji lub udziałów zaś w spółdzielniach każdy człowiek posiada jeden głos.
AKCJE- papiery wartosciowe będące świadectwami własnosci określonej części formy.
PODZIAŁ AKCJI:
ze względu na uprzywilejowanie:
-zwykłe
-uprzywilejowane
2. ze względu na właściciela:
-imienne
-na okaziciela
3. ze względu na formę:
-materialne
-niematerialne(elektroniczne)
OBLIGACJE- papiery wartościowe będące świadectwami kredytu udzielonego przez nabywcę obligacji ich emitentowi.
Podział obligacji:
ze względu na wlaściciela
ze względu na formę
ze względu na emitenta:
-skarbowe
-komunalne
-przedsiębiorstw(firm)
4. ze względu na stopę oproc.
-o stalej stopie proc.
-o zmiennej stopie proc.
5. ze względu na termin wykupu
KONKURENCJA DOSKONAŁA:
Cenobiorca- sprzedający/kupujący którego zakupy/sprzedaż są na tyle małe w stosunku do wielkości rynku że nie może on wpłynąc na zmianę ceny rynkowej poprzez zmiane wielkości własnych zakupów/sprzedaży.
Cenodawca- sprzedający/kupujący którego zakupy/sprzedaż są na tyle duże w stosunku do wielkosci rynku że może on wpłynąć na zmianę ceny rynkowej poprzez zmiane wielkości własnych zakupów/sprzedaży.
Konkurencję doskonałą charakteryzują nast.czynniki:
wszyscy kupujący są cenobiorcami
wszyscy sprzedajacy są cenobiorcami
wszystkie towary są homogeniczne czyli nie można rozrożnic towarów pochodzących od poszczególnych producentów
wejscie i opuszczenie rynku doskolane konkurencyjnego jest niczym nieograniczone.
CZYSTY MONOPOL- rynek złożony z pojedynczej firmy która produkuje i sprzedaje towary na które nie ma żadnych nawet zblizonych subsytyutów.monopolista jest cenodawcą.
SIŁA MONOPOLOWA-
zdolnosć monopolisty do zmiany ceny produkowanych przez niego towarow poprzez zmianę wielkosci produckji i sprzedaży tych towarów.czysty monopol jest przeciwieństweim konkurencji doskonałej.
KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
-rynek złożonyz bardzo duzej ilości kupujących i sprzedających określone towary jednak towary pochodzące od poszczególnych producentów różnią się od siebie i w efekcie poszczególni kupuący lub sprzedajacy mają pewien ograniczony wpływ na cene swoich towarów.
OLIGOPOL-
(konkurencja oligopolistyczna)rynek podzielony na kilka lub kilkanaście kunkurujących ze sobą firm produkujących podobne towary których decyzje cenowe są wzajemnie zależne. Głównymi barierami chroniącymi oligopol przed większą konkurencją są ogromne koszty produkcji których nie może pokryć większośc firm.oligopole wyst.w nast.branżach: prodkucje samochodów,samolotów,helikoperow,przemysł stoczniowy,hutnictwo,itp. W ramach oligopolu występuje ograniczona konkurencja pomiedzy poszczególnymi firmami. Firmy oligopolistyczne mają znaczny wpływ na cenę swoich towarów wpływ ten wzrasta wraz ze wzrostem zróznicowania towarów. Każda firma oligopolistyczna musi obserowować rynek i decyzje cenowe konkurencji oraz reagować na nie. Zmiana ceny poprzez jedna firmę może bowiem włynąć na zmianę wielkosci sprzedaży pozostałych firm. Firmy oligopolistyczne rozszerzają swoją dzialalnosć wraz z rozwojem procesow regionizacji i globalizacji. F.O. chcąc uniknać konkurencji miedzy sobą kartel.
KARTEL-
organizacja niezależnychch producentow którzy starają się wzajemnie wyeliminować nawet ograniczoną konkurencję miedzy sobą poprzez wspólne określenie udziałów w rynku i wielkości produkcji dla każdego człowieka kartelku oraz ustalenie cen dla każdego z nich. Prawo zwykłe przecidziała postanowieniu karteli. Przykładem kartelu działającego legalnie w skali miedzynarod.jest OPEC. W przypadku karteli często występują bodźce do oszustwa które wzrastają wówczas gdy poszczególni członkowie kartelu mogą na własną rękę osoagnąć większe zyski lub większy udział w rynku niż przyznany im w ranach kartelu. Częste stosowanie oszustw w kartelu prowadzi zwykle do jego rozpadu co jest korzystne dla kupujących.
RACJONALNE POSTĘPOWANIE
- zgodnie z interesem własnym danej osoby którego celem jest osiagniecie maksymalnych korzysci.
UŻYTECZNOŚĆ- satysfakcja osiagowa przez daną osobe w zwiazku z posiadaniem lub konsumpcją jakiś dóbr, usług lub z uczestniczeniem w jakiegoś rodzaju działalnosci. Jednostkową miarą użyteczności jest utyl.
UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA- (marginalna)dodatkowa satysfakcja osiągnieta przez daną osobe w związku z konspmpcją każdej kolejnej jednostki określonego dobra lub usługi.
PRAWO MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI KRAŃCOWEJ- które twierdzi że wraz ze wzrostem komsumpcji jakiegoś dobra lub usługi zmniejsza się jego wartośc względna i użyt.krańcowa w stosunku do uzyteczności krańcowej innych dóbr/usług.
RÓWNOWAGA KONSUMENTA- stan pewnej stabilności nabywczych konsumenta przy którym maksymalizuje on swoją satysfakcję i przy którym użyt.krańcowe nabywanych dobr/usług są sobie równe. W związku z dużą ilością dobr/uslug na rynku ludzie rzadko osiągają stan rownowagi konsumenta w pełni, natomiast w praktyce zwykle zbliżają się do tego stanu.
ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI- staranne rozważenie wszystkich kosztów i korzyści związanych z danym wyborem. Nie zawsze wszystkie koszty i korzyści są ponoszone i osiagane natychmiast lecz mogą być rozłożone w czasie.
WARTOŚĆ UAKTUALNIONA- wartość przyszlych kosztów i korzyści wyrażona w jednostkach pienięznych o aktualnej sile nabywczej.
POSTĘPOWANIE IRRACJONALNE- postępowanie wewnetrznie niespójne, sprzeczne z najlepiej pojętym interesem własnym danej osoby i za takie uznane przez daną osobę w chwili jego realizacji.
CENOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU- intensywność (siła) reakcji kupujących na zmianę ceny towaru przjawiająca się zmianą wielkości zakupów.
Popyt elastyczny- charakteryzuje się silną reakcją kupujących na zmianę ceny.
Popyt nieelastyczny- charakteryzuje się słabą reakcją kupujących na zmianę ceny.
Popyt jest elastyczny gdy:
wraz ze wzostem ceny spadają całkowite wydatki na zakup danego dobra/usługi.
wraz ze spadkiem ceny wzrastają całkowite wydatki na zakup danego dobra/usługi.
Popyt jest nieelastyczny gdy:
wraz ze wzrostem ceny wzrastają całkowite wydatki na zakup danego dobra/usługi.
wraz ze spadkiem ceny spadają całkowite wydatki na zakup danego dobra/usługi.
PODZIAŁ DÓBR ZE WZGLĘDU NA POPYT I DOCHÓD:
zwykłe dobro- dobro, na które popyt rośnie gdy dochód też rośnie i na które popyt spada gdy dochod też spada.
dobro niższego rzędu- dobro na które popyt rosnie gdy dochód spada i na które popyt spada gdy dochód rosnie.
dobro wyższego rzędu (luksosowe)- dobro na które popyt rośnie szybciej niż rośnie dochód.
Wzrost ceny o 1% powoduje spadek popytu o 2%. Spadek ceny o 4% powoduje wzrost
popytu o 2%.
MONOPSON, CZYSTY MONOPSON-jest to wyłączny nabywca jakiegoś dobra, usługi lub zasobu. Najczęściej termin monopson używa się do określenia dominującego pracodawcy na określonym terytorium. Zwykle jest to jeden duży zakład pracy znajdujący się w małej miejscowości.
SIŁA MONOPSONOWA-jest to zdolność monopsonu do obniżenia ceny nabywanego dobra usługi lub zasobu poprzez ograniczenie zakupów tego dobra usługi lub zasobów. W praktyce monopson działający na określonym rynku pracy ogranicza zatrudnienie i w ten sposób wymusza pracę ze niższą stawkę płac. Pracodawcy działający w ramach konkurencyjnego rynku pracy nie mogą stosować tak niskich stawek płac jak monopson.
Kartel pracodawców-organizacja niezależnych pracodawców działających w pewnym regionie której celem jest wspólne ustalenie stawek płac i ograniczenie zatrudnienia i w efekcie wymuszenie pracy za niższą płacę.
Krańcowy koszt pracy-jest to dodatkowy koszt ponoszony przez firmę zwiększającą zatrudnienie o każdego kolejnego pracownika.
Zyski i straty firmy-głównym celem działania każdej firmy jest osiągnięcie zysków. Od strategii firmy zależy czy dąży do osiągnięcia jak najwyższych zysków w jak najkrótszym czasie (strategia krótkookresowa) czy dąży najpierw do osiągnięcia pozycji na rynku a dopiero po osiągnięciu tego celu realizuje zyski(strategia długookresowa). Firmy duże powinny mieć strategię długookresową natomiast firmy małe mogą mieć strategię długo lub krótkookresową w zależności od oceny ich szans utrzymania się na rynku.
Zysk księgowy(własny)-kwota będąca nadwyżką sumy wszystkich przychodów firmy ze sprzedaży dóbr i usług nad sumę jej kosztów księgowych. Może być brutto(przed opodatkowaniem) lub netto(po opodatkowaniu).
Prawo rynków B.Saya-wg tego prawa gospodarka zawsze znajduje się w stanie równowagi polegającej na tym że całkowita podaż jest równa całkowitemu popytowi. Wzrost produkcji tworzy identyczny co do wartości wzrost dochodów które w całości wydawane są na zakup wytworzonych dóbr i usług. Zatem ani nadprodukcja ani niedostateczna produkcja nie SA możliwe. Zdaniem Saya moce produkcyjne w gospodarce są zawsze w pełni wykorzystane i nie istnieje przymusowe bezrobocie.
Neoklasyczne teorie równowagi XIX/XX w
I. Teoria zależności miedzy realna stopa procentową a oszczędnościami i inwestycjami.
Stopa procentowa-cena jaka bank płaci za lokaty oraz jaka pobiera za kredyty.
Realna stopa procentowa-stopa procentowa obowiązująca przeciętnie w bankach komercyjnych skorygowana o stopę inflacji.
Wg tej teorii elastycznie zmieniająca się stopa procentowa jest mechanizmem równoważącym oszczędności i inwestycje. Teoria ta jest zgodna z prawem rynków Saya i rozbudowuje to prawo o oszczędności które automatycznie zamieniają się w inwestycje czyli w popyt inwestycyjny który łącznie z popytem konsumpcyjnym odpowiada całkowitej produkcji a więc także podaży wytwarzanych dóbr i usług.
II. Teoria rynku pracy(teoria zależności pomiędzy płaca realną a liczbą zatrudnionych pracowników).
Wzrost popytu krajowego z D1 do D2 D3 powoduje wzrost cen z P1 do P2 P3 również spadek popytu krajowego powoduje spadek cen. PKB pozostaje na poziomie Ymax. Oznacza to że pieniądz jest neutralny w gospodarce ponieważ zmiany jego ilości wpływają na zmiany wielkości nominalnych czyli płac cen i nominalnego popytu. Natomiast zmiany ilości pieniądza w obiegu nie wpływają na zmiany wielkości realnych czyli produkcji, podaży, realnego popytu ani wielkości zatrudnienia. Teoria ta jest zgodna z prawem rynków Saya ale rozbudowuje ją o wykres ilustrujący krajową równowagę rynkową.
III. Teoria J.M.Keynesa
Keynes krytykował prawo rynków Saya i neoklasyczne teorie równowagi. Jego zdaniem popyt krajowy nie zawsze musi odpowiadać podaży krajowej. Twierdzi on także że nadmierna skłonność do oszczędzania w powiązaniu z niską skłonnością do inwestowania prowadzi do niepełnego wykorzystania istniejących w kraju mocy produkcyjnych i do wzrostu bezrobocia.
Początkowy spadek popytu z D3 do D2 powoduje spadek cen z P2 do P1 zaś PKB pozostaje na poziomie Ymax. Płace są sztywne w dół z powodu istnienia związków zawodowych. Ceny wykazy ja wysoki stopień sztywności z powodu istnienia monopoli i oligopoli. Płace są bardziej sztywne w dół niż ceny.
Dalszy spadek popytu z D2 do D1 nie powoduje już spadku cen które pozostają na poziomie P1 natomiast powoduje spadek PKB z Ymax do Yn. Oznacza to że firmy monopolistyczne i oligopolistyczne nie godzą się na dalszy spadek cen swoich towarów i aby utrzymać ceny na poziomie P1 ograniczają produkcję i podaż towarów oraz zmniejszają zatrudnienie. W efekcie w skali kraju spada PKB i rośnie bezrobocie.
Bezrobotni pozbawieni dochodów ograniczają swoje wydatki co prowadzi do dalszego spadku popytu krajowego z D1 do D0. w efekcie ceny nadal pozostają na poziomie P1 zaś PKB spada z Yn do Yn0 i wzrasta bezrobocie.
Zdaniem Keynesa gospodarka rynkowa jeśli wejdzie w fazę recesji to nie będzie w stanie wyjść z niej bez pomocy rządu. Keynes wykazał także że równowaga rynkowa może istnieć przy bardzo różnym poziomie wykorzystania istniejących w kraju mocy produkcyjnych oraz przy bardzo dużej stopie bezrobocia. Dlatego Keynes domaga się wzrostu wydatków rządowych przeznaczonych np. na budowę autostrad w formie robót publicznych w fazie recesji.
Wzrost wydatków rządowych powoduje wzrost popytu krajowego z D0 do D1 w efekcie PKB wzrasta z Yn0 do Yn zaś ceny pozostają na poziomie P1. w odpowiedzi na większy popyt firmy zwiększają swoją produkcję i zatrudnienie. Nowozatrudnieni również zwiększają swoje wydatki co prowadzi do większego wzrostu popytu krajowego. Wzrost popytu z D1 do D2 powoduje dalszy wzrost PKB z Yn do Ymax ceny pozostają na poziomie P1. dalszy wzrost popytu z D2 do D3 nie powoduje już wzrostu PKB który osiągnął już Ymax natomiast powoduje wzrost cen z P1 do P2 czyli inflację.
IV. Teoria monetarystyczna M. Friedman
Teoria ta dowodzi że główna przyczyną wszelkich zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki jest nadmierna i nierównomierna podaż pieniądza w obiegu. Dlatego postuluje nieaktywną politykę gospodarczą rządu oraz ograniczenie praw rządu i banku centralnego do nadmiernego i nierównomiernego zwiększania ilości pieniądza do obiegu. Monetaryści postulują także wprowadzanie zasady powolnego i równomiernego wzrostu ilości pieniądza do gospodarki stosownie do stosownie do przewidywalnego wzrostu PKB. Postulują także ograniczenie działalności rządu w sferze gospodarki ponieważ uważają że sektor prywatny jest w stanie samodzielnie zapewnić równomierny wzrost gospodarczy przy pełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych i przy pełnym zatrudnieniu. Monetaryzm wykorzystuje wzory ilościowej teorii pieniądza. Ilościowa teoria pieniądza miała charakter czysto funkcjonalny a nie przyczynowo-skutkowy nie wynikało z niej czy wzrost ilości pieniądza do obiegu powoduje wzrost cen czy wzrastające ceny spowodowane wzrostem kosztów produkcji wymagają zwiększenia ilości pieniądza w obiegu.
Friedman dodał do wzorów ilościowej teorii pieniądza nast. Zał. V=const, Y=const. zdaniem Friedmana wzrost PKB wymaga zwiększenia realnych czynników produkcji a nie czynników pieniężnych I dlatego możliwy jest dopiero w długim okresie. M/M=P/P podstawowy wzór monetaryzmu. Ze wzoru wynika że wzrost ilości pieniądza w obiegu powoduje wzrost cen czyli inflację. Teoria ta jest sprzeczna z teorią Keynesa.
Bezrobocie, stopa bezrobocia-odsetek osób niezatrudnionych w stosunku do ogólnej ilości osób zdolnych do pracy.
Bezrobocie naturalne: frykcyjne(polega na niedostosowaniu posiadanych kwalifikacji i miejsca zamieszkania do istniejących miejsc pracy), strukturalne(polega na tym że część osób młodych osiągających wiek zdolności do pracy nie może jej znaleźć z powodu przejściowego zastoju gospodarki w danym regionie). Z przyczyn bezrobocia naturalnego łącznie bez pracy pozostaje niewielki odsetek osób z czas poszukiwania pracy jest stosunkowo krótki dlatego ten typ bezrobocia nie stwarza większych napięć społecznych zaś gospodarce rynkowej pozwala łatwiej przystosować się do ewentualnego wzrostu produkcji.
Bezrobocie dobrowolne- polega na tym że część osób zdolnych do pracy nie zgadza się jej podjąć. Zwykle większość z tych osób byłaby skłonna podjąć pracę za wyższe wynagrodzenie.
Bezrobocie przymusowe- część osób zdolnych i chętnych do pracy nie może znaleźć zatrudnienia. Ten typ bezrobocia stwarza największe problemy ekonomiczne i społeczne.
Przyczyny bezrobocia przymusowego wg monetarystów-działalność związków zawodowych domagających się wyższych płac skrócenia czasu pracy i poprawy warunków BHP, działalność władz państwowych gwarantujących minimalną płacę, max czas pracy i war BHP. Wg monetarystów pracodawcy nie mogąc obniżyć płac i wydłużyć czasu pracy oraz zaoszczędzić na war BHP zwalniają część pracowników traktując bezrobocie jako problem państwa zaś sami koncentrują się na wymuszeniu większej wydajności pracy na innych pracownikach.
Przyczyny bezrobocia przymusowego wg keynesistów- główną przyczyna bezrobocia jest niedostateczny popyt inwestycyjny i konsumpcyjny. Rząd powinien zwiększyć swoje wydatki w fazach recesji w celu zwiększenia popytu krajowego i w efekcie wzrostu produkcji i spadku bezrobocia. Zdaniem keynesistów w szczytowych fazach ekspansji gospodarczej bezrobocie przymusowe zostaje zlikwidowane a nawet zostaje w większości zlikwidowane bezrobocie dobrowolne w efekcie wzrostu płac.
Inflacja-to długotrwały wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB. Deflacja to ujemna inflacja. W gospodarce rynkowej inflacja jest zjawiskiem chronicznym natomiast deflacja zdarza się rzadko i trwa zwykle krótko.
Rodzaje inflacji wg keynesistów:
Inflacja popytowa-polega na tym że wzrost popytu występuje w sytuacji znacznego wykorzystania istniejących mocy produkcyjnych i powolnego wzrostu cen.
Początkowy wzrost popytu z D0 do D1 powoduje wzrost PKB z Y0 do Y1 natomiast ceny pozostają jeszcze na poziomie P0. Dalszy wzrost popytu z D1 do D2 powoduje zarówno wzrost PKB z Y1 do Y2 jak i wzrost cen z P0 do P1 czyli inflację. Zdaniem keynesistów moce produkcyjne w niektórych krawędziach gospodarki szybciej zostają wykorzystane w stopniu zbliżonym do pełnego niż w pozostałych. Dlatego w tych gałęziach gospodarki które osiągnęły już wykorzystanie mocy produkcyjnych w stopniu zbliżonym do pełnego wzrastania ceny maleje produkcja. Natomiast w tych gałęziach gospodarki w których stopień wykorzystania mocy jest stosunkowo niski, produkcja wzrasta. Z punktu widzenia całej gospodarki krajowej obserwujemy zarówno wzrost produkcji jak i wzrost cen czyli inflację. Także wzrost popytu z D2 do D3 nie powoduje wzrostu PKB który uprzednio osiągnął już poziom Y2. Następnie powoduje dalszy wzrost cen z P1 do P2 czyli inflację popytową. Wg tego ujęcia Ymax jest nieosiągalne co również zbliża wykres do rzeczywistości.
Inflacja kosztowa-polega na tym że wzrost kosztów powoduje wzrost cen. Wzrost kosztów produkcji może wynikać z: wzrostu cen krajowych lub importowanych surowców np. ropy naftowej, wzrostu akcyzy na paliwa, zmiany kursów walutowych.
Rodzaje inflacji wg monetarystów
Monetaryście nie uznają ani inflacji popytowej ani kosztowej. Ich zdaniem inflacja jest zjawiskiem pieniężnym. W praktyce inflacja pieniężna uznawana przez monetarystów jest zbliżona do inflacji popytowej bo wzrost ilości pieniądza w obiegu powoduje wzrost popytu który z kolei powoduje inflację.
Krzywa Phillipsa jest to wykres ilustrujący odwrotną zależność pomiędzy stopą inflacji a stopą bezrobocia. Krzywa Phillipsa związana jest z nurtem keynesistowskim. Przeniesienie krzywej z punktu A do B oznacza zmniejszenie bezrobocia i wzrost inflacji. Przesunięcie krzywej z punktu A do C oznacza spadek inflacji do zera ale kosztem ogromnego wzrostu bezrobocia. Zdaniem Phillipsa w polityce gospodarczej rządu należy dokonać wyboru pomiędzy walką z inflacją a walką z bezrobociem.
Krzywa Phillipsa podważyły dwa szoki naftowe w latach 1970. szoki naftowe polegały na gwałtownym wzroście cen ropy naftowej spowodowanym przez kraje OPEC. W efekcie szoków wystąpiły 2 recesje gospodarcze charakteryzujące się znacznym spadkiem produkcji oraz wzrostem bezrobocia i inflacji. Zgodnie z krzywą Phillipsa wystąpienie takiego zjawiska nie było możliwe dlatego niektórzy teoretycy twierdzili wówczas że w efekcie szoków nastąpiło przesuniecie do góry krzywej i że gospodarka znalazła się w punkcie D. Teoretycy ci twierdzili że należy jeszcze bardziej zwiększyć stopę inflacji aby doprowadzić do obniżenia stopę bezrobocia. Wyjaśnienie to nie było jednak poprawne ponieważ w sytuacji bardzo wysokiej inflacji dalszy jej wzrost mógłby doprowadzić do bardzo niebezpiecznej dla gospodarki hiperinflacji nie obniżenia stopy bezrobocia. To niepoprawne wytłumaczenie przyczyniło się ostatecznie po porzucenia krzywej Phillipsa jako wykresu nieadekwatnego do rzeczywistości na początku lat 1980.
Teoria ekonomii podaży A Laffer.
W celu zapewnienia maksymalnego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia ważniejsze jest zarządzanie podażą oraz tworzenie bodźców do pracy oszczędzania i inwestowania niż zarządzanie popytu. Zdaniem Laffera główną przyczyną niedostatecznych bodźców do pracy oszczędzania i inwestowania są zbyt wysokie podatki a zwłaszcza wysokie stopy podatku dochodowego. Dlatego teoria Laffera zakłada konieczność obniżenia podatków w celu stworzenia większych bodźców do pracy oszczędzania i inwestowania a w efekcie do wzrostu produkcji a następnie podaży.
Niskiej stopie opodatkowania t1 odpowiadają niskie dochody budżetu państwa wynoszące TR1. Wzrost stopy opodatkowania z t1 do t2 powoduje znaczny wzrost dochodów budżetu z TR1 do TR2. Kolejny znaczny wzrost stopy opodatkowania z t2 do t3 powoduje już tylko nieznaczny wzrost dochodów budżetu z TR2 do TR3. Oznacza to że osiągnięto graniczną stopę opodatkowania t3 po przekroczeniu której dochody budżetu spadają. Dalszy wzrost stopy opodatkowania z t3 do t4 powoduje spadek dochodów budżetu państwa z TR3 do TR2. Oznacza to że dochody budżetu osiągane przy bardzo wysokiej stopie opodatkowania t4 są takie same jak dochody osiągnięte przy stosunkowo niskiej stopie opodatkowania t2 i wynoszą TR2. w przypadku stopy opodatkowania t2 gospodarka rozwija się dobrze czyli napływają inwestycje powstają nowe miejsca pracy zaś procentowo niskie podatki pobierane są od wysokich dochodów ludności od i wysokich zysków firm. Przy stopie opodatkowania t4 gospodarka rozwija się źle czyli procentowo wysokie podatki pobieraną są od niskich dochodów ludności i od niskich zysków firm. Oznacza to bankructwo wielu firm lub przejście do szarej strefy oraz przejście kapitału za granicą a także wzrost bezrobocia. Graniczna stopa opodatkowania t3 po przekroczeniu której dochody budżetu państwa spadają zwykle nie oznacza 50%. T3 jest stosunkowo wysoka dla krajów wysoko rozwiniętych które posiadają dużą siłę nabywczą ludności oraz rozwiniętą infrastrukturę. T3 jest stosunkowo niskie dla krajów słabo rozwiniętych posiadających niską siłę nabywczą ludności i słabo rozwiniętą infrastrukturę. Teoria ta postuluje obniżenie podatków oraz wprowadzenie podatku liniowego przynajmniej ograniczenie ilości progów podatkowych. Obniżenie podatków może spowodować wzrost lub spadek dochodów budżetu państwa a zależy to od: położenia kraju na krzywej Laffera, wielkości obniżki stóp opodatkowania, siły reakcji na obniżkę stóp opodatkowania.
Reagonomika- polityka gospodarcza prowadzona przez prezydenta R. Reagana w USA w latach 1981-1989. łączyła ona w sobie elementy teorii monetarystycznej i teorii ekonomii podaży. Reagonomice towarzyszy wyścig zbrojeń na linii USA-ZSRR ze wzrostem wydatków rządowych na zbrojenia. Wyścig zbrojeń stanowił dodatek oficjalnie odrzucanym wówczas teoriom Keynesa do Reagonomiki.
Bilans obrotów bieżących-saldo tego bilansu składa się z sumy bilansu handlu zagranicznego bilansu jednostronnych transferów pieniężnych oraz bilansów dochodów inwestycyjnych z zagranicy.
Bilans handlu zagranicznego-saldo tego bilansu składa się z różnicy pomiędzy eksportem a importem towarów i usług.
Bilans jednostronnych transferów pieniężnych-saldo tego bilansu obejmuje różnicę pomiędzy dochodami otrzymywanymi z jednostronnych transferów zagranicznych a jednostronnymi płatnościami na rzecz zagranicy. Transfery
jednostronne obejmują nieodpłatną pomoc zagraniczną oraz wypłatę zagranicznych emerytur.
Bilans dochodów inwestycyjnych za granicą-saldo tego bilansu to różnica pomiędzy dochodami uzyskiwanymi przez podmioty krajowe z oprocentowania i dywidend od ich aktywów za granicą a płatnościami na rzecz podmiotów zagranicznych od ich aktywów w danym kraju.
Instrumenty ograniczające handel międzynarodowy: cła, bariery parataryfowe, bariery pozataryfowe(kontyngenty taryfowe)
Historia pieniądza: Początkowo wymiana odbywała się na zasadzie T=T, U=U lub T=U(barter). Następnie niektóre powszechnie pożądane towary o dużej wartosci i długim okresie trwałości zaczęły pełnic funkcje pieniądza np.:zloto,srebro,sól. Potem z kruszćców metali szlachetnych zaczęto wybijać monety na których znajdowała się jednostka nominalna oraz portret władcy i godło państwa.następnie pojawił się pieniadz papierowy który początkwo był wymienialny na monety z metali szlachetnych. Dodrk pieniądza papierowego doprowadził do likwidacji jego wymienialnosci na monety z met.szlachetnych. pieniądz był towarem wiec posiadał określoną wartość. Obecnie w obiegu wystęuje pieniadz papierowy, drobny bilon czyli monety o niewielkiej wartości oraz pieniądz elektroniczny. Pieniądz papierowy i elektroniczny nie jest towarem wiec nie posiada wartości a jedynie symbolizuje określona wartość.
Fukcje pieniądza( pieniądz jest definiowany przez swoje fukcje):
miernik wartosci- poprzez cene mierzy się wartosć dobr/usług ale jest to miara niedokładna, ponieważ cena nie odchyla się w góre i w dół od kosztów prodkcji w zależnosci od wachań podaży i popytu.
środek wymienialny- pieniadz jest wymienialny na towar i usługe.
środek płatniczy- pieniadz słuzący do regulowania zobowiązań, np. spłaty kredytu, opłacenia podatku,itp.
tezauryzacja - pieniadz slużacy do gromadzenia osczędności.
pieniądz światowy- pieniądz wymienialny bez organiczeń na inne waluty.
Polityczny cykl gospodarki- czynniki społeczne:
Wpływ czynników społ. na wew. polityke gospodarczą państw oraz na ich polityke jest uznawany powszechnie. Czynniki społ, w postaci wypadkowej woli czy dązeń społeczeństw wywierają wpływ na proces polityczny oraz na polityków sprawujących władzę w poszczególnych krajach a nawet na rządowe org.miedzynarodowe (ONZ). W rozważaniach wzajemnych oddziaływań systemu politycznego i srodowiska społecznego, socjologia rozróżnia pięć rodzajów zmiennych typowych dla stosunków miedzynarodowych są to:
a). zmienne społeczne bezposrednie-wpływ jaki środowisko społ. wywiera na stosunki własnego systemu politycznego z innymi systemami politycznymi.
b). zmienne społeczne pośrednie- wpływ środowisk społecznych z innych systemów politycznych na dany system polityczny.
c). zmienne miedzynarodowe bezpośrednie- wpływ działań pdejmowanych przez dany system polityczny w odniesieniu do innych systemów politycznych an jego własne środowisko społeczne.
d). zmienne miedzynarodowe pośrednie- wpływ działań podejmowanych przez inne systemy polityczne na środowisko społeczne danego systemu politycznego.
e). miedzynarodowe zmienne społeczne- wpływ miedzynarodowego środowiska społ. na miedzynarodowy system polityczny.
Wpływ czynników społecznych na politykę zagraniczną czy wewnętrzną polityke gosp. przejawia się często w demoustrojach poparcia lub sprzeciwu w strajkach an nawet rewolucjach. Inną formą wpływow czynników społ. na sfere polityki są wybory do władz różnych szczebli. Wolne wybory wystepują w panstwach demokratycznych i wydają się być najbardziej skuteczną formą wpływu społ. na polityke. Polityce, którzy nie spełnili społ. oczekiwań przegrywają wybory i zostają odsunieci od władzy zaś władze przejmują lub zachowują ci politycy którzy zdołają przekonać wyborców do swojego programu. W przypadku dyktatur zmiana rządzacych polityków następuje w wyniku rewolucji lub zamachu stanu. Wówczas czynnik społeczny wykorzystywany jest przez opozycje, która tą drogą osiaga władzę.