mgr Małgorzata Plecka, [e-mail], [e-mail]

mgr Marek Osiński

27 lutego 2005 r. - 4 godz. wykładów

zysk = obrót - koszty

obrót - inaczej: utarg, przychód

POPYT (D) - suma zapotrzebowania na określony towar na danym rynku (miejsce) w określonym czasie przy każdym poziomie cen.

Wielkość popytu - suma zapotrzebowania na określony towar na danym rynku (miejsce) w określonym czasie po danej cenie.

Krzywa popytu - zależność między ceną a ilością.

PODAŻ (S) - określona ilość dóbr w określonym czasie i cenie.

czynniki pozacenowe - marka, dochody, preferencje, moda, klimat, „snobizm”, ceny innych dóbr (komplementarne, substytucyjne)

P_R - cena równowagi

elastyczność popytu

6 marca 2005 r. - 4 godz. ćwiczeń

Zadanie 1.

Tablica 1.1 zawiera dane o rozmiarach podaży fasolki konserwowej i popytu na nią przy różnych poziomach ceny.

Tablica 1.1. Popyt i podaż fasolki konserwowej

cena (w pensach)	popyt (mln puszek / rok)	podaż (mln puszek / rok)
8 16 24 32 40	70 60 50 40 30	10 30 50 70 90

1. Sporządź wykresy popytu i podaży pamiętając o właściwym oznakowaniu osi współrzędnych.

2. Jaka byłaby nadwyżka popytu lub podaży przy cenie równej 8 pensów?

3. Jaka byłaby nadwyżka popytu lub podaży gdyby cena wyniosła 32 pensy?

4. Wskaż cenę i liczbę puszek w przypadku stanu równowagi popytu i podaży.

5. Załóżmy, że w wyniku wzrostu dochodów konsumentów popyt na fasolkę konserwową wzrósł o 15 mln puszek rocznie przy każdej cenie. Podaj nową cenę i liczbę puszek odpowiadającą równowadze.

Rozwiązanie

1. Wykres:

2. Przy cenie 8 pensów Q_D>D_S o 60 mln sztuk puszek rocznie - nadwyżka popytu.

3. Przy cenie 32 pensy Q_S>D_D o 30 mln sztuk puszek rocznie - nadwyżka podaży.

4. Stan równowagi E: 50 mln sztuk puszek rocznie przy cenie 24 pensy.

5. Na wykresie linia przerywana.

cena (w pensach)	popyt (mln puszek / rok)
8 16 24 32 40	85 75 65 55 45

Zadanie 2.

Musimy odróżnić przesunięcia (przemieszczenia) krzywych popytu i podaży od przesunięć dokonujących się wzdłuż tych krzywych. W odpowiednich kolumnach tablicy 2.1 umieść krzyżyki pokazujące efekty zmian każdego z wymienionych czynników, przyjmowanych jako stałe przy wykreśleniu krzywych popytu i podaży względem ceny (w każdym wierszu powinny być dwa krzyżyki).

Tablica 2.1. Przesunięcia krzywych popytu i podaży oraz ruchy po krzywej

zmiana czynnika „stałego”	przesunięcie krzywej popytu	ruch po krzywej popytu	przesunięcie krzywej podaży	ruch po krzywej podaży
zmiana cen dóbr substytucyjnych zastosowanie nowej techniki produkcyjnej moda na dany towar zmiana dochodów zmiana kosztów produkcji

Rozwiązanie

zmiana czynnika „stałego”	przesunięcie krzywej popytu	ruch po krzywej popytu	przesunięcie krzywej podaży	ruch po krzywej podaży
zmiana cen dóbr substytucyjnych zastosowanie nowej techniki produkcyjnej moda na dany towar zmiana dochodów zmiana kosztów produkcji	X X X	X X	X X	X X X
	dotyczy konsumenta	dotyczy producenta	dotyczy producenta	dotyczy konsumenta

DOBRA NIEZALEŻNE, KOMPLEMENTARNE I SUBSTYTUTY

	Dobra X i Y są niezależne		Dobra X i Y są substytutami		Dobra X i Y są komplementarne
cena dobra X	↑	↓	↑	↓	↑	↓
popyt na dobro Y	=	=	↑	↓	↓	↑
przykłady	mydło - piwo meble - komponenty chleb - samochód		masło - margaryna jabłka - pomarańcze wino - wódka		mieszkanie - meble auto - benzyna podróże - walizki

Jeżeli cena jest stała to popyt (D) rośnie gdy:

1. rosną dochody nabywców (wyjątek: dobra niższego rzędu),

2. rośnie liczba i korzystnie zmienia się struktura nabywców,

3. rośnie cena dóbr substytucyjnych,

4. spada cen dóbr komplementarnych,

5. oczekuje się wzrostu ceny dobra w przyszłości,

6. oczekuje się wzrostu dochodów w bliższej przyszłości,

7. gusty i preferencje kierują się w stronę wzrostu zainteresowania danym towarem / usługą.

Jeżeli cena jest stała to podaż (S) rośnie gdy:

1. spadają ceny czynników produkcji,

2. rośnie efektywność produkcji jako wynik postępu technicznego,

3. spadają podatki lub rosną subwencje,

4. spadają ceny innych towarów a tym samym relatywnie rośnie opłacalność produkcji danego dobra,

5. liczba producentów wchodzących na rynek jest wyższa od liczby opuszczających go (przy założeniu, że dysponują jednakowymi zdolnościami produkcyjnymi).

Zadanie 3.

Na rysunku 3.1 krzywa popytu na pióra uległa przesunięciu z pozycji D₀ do D₁. Które z czynników mogły spowodować owo przesunięcie?

1. Spadek cen substytutów piór.

2. Spadek cen produktów komplementarnych.

3. Spadek cen surowców stosowanych do wyrobu piór.

4. Spadek dochodów konsumentów (traktujemy pióra jako dobro niższego rzędu).

5. Obniżka podatku od wartości dodanej (VAT).

6. Spadek dochodów konsumentów (tym razem uznajemy pióra za dobro normalne).

7. Reklama piór.

Rysunek 3.1. Popyt na pióra




Rozwiązanie

Z wykresu odczytujemy, że nastąpił wzrost popytu.

a. nie, b. tak, c. nie, d. tak, e. nie, f. nie, g. tak.

Zadanie 4.

Andrzej, nie mieszkający z rodzicami, korzysta ze stypendium w wysokości 20 £ tygodniowo, które wydaje na posiłki i na rozrywki. Odkładając liczbę posiłków na osi pionowej, a ilość rozrywek na osi poziomej, wykreśl linię budżetową Andrzeja dla następujących sytuacji:

1. Jednostkowe ceny posiłków (P_f) i rozrywek (P_e) wynoszą 40 p.

2. P_f = 50 p, P_e = 1 £.

3. P_f = 1 £, P_e = 50 p.

4. P_f = 40 p, P_e = 40 p.

5. P_f = 50 p, P_e = 50 p, ale wysokość stypendium wzrasta do 25 £ na tydzień.

Objaśnij położenie linii budżetowych d i e w porównaniu z a.

Rozwiązanie

a., b., c., d., e. - na rysunku.




Wnioski:

1. Proporcjonalna jednakowa zmiana ceny obydwu dóbr daje taki sam efekt jak zmiana poziomu dochodu.

2. Zmiana ceny jednego dobra powoduje zmianę nachylenia linii budżetowej.

Zadanie 5.

Tablica 5.1 przedstawia układ preferencji Andrzeja dotyczący posiłków (F) i rozrywek (E) ukazujący jednakowo dobre kombinacje ilościowe tych dóbr. W kolumnach zostały podane trzy zestawy (zbiory) takich kombinacji, z których każdy charakteryzuje się innym poziomem łącznej użyteczności.

1. Narysuj trzy krzywe obojętności według danych zawartych w tablicy, odkładając liczbę posiłków na osi pionowej, a liczbę rozrywek na osi poziomej.

2. Która krzywa wyznacza najwyższy poziom użyteczności?

3. Która krzywa wyznacza najniższy poziom użyteczności?

4. Rozważ następujące kombinacje dóbr:

I - 50E, 8F, II - 45E, 4F, III - 12E, 45F, IV - 25E, 16F, V - 21E, 11F.

Uporządkuj te kombinacje według malejącego poziomu użyteczności.

5. Czy informacje podane w tym zadaniu wystarczają do wyznaczenia optymalnej kombinacji?

6. Nanieś na rysunek linię budżetową z zadania 4a. Czy możesz teraz wskazać kombinację, która zmaksymalizuje sumę użyteczności osiągalnej dla Andrzeja?

Tablica 5.1. Preferencje Andrzeja dotyczące posiłków i rozrywek

Zbiór 1 (IC1)		Zbiór 2 (IC2)		Zbiór 3 (IC3)
E	F	E	F	E	F
2 4 8 12 17 22 29 34 40 45	40 34 26 21 16 12 9 7 5 4	10 12 14 17 20 25 30 37 43 50	40 35 30 25 20 16 14 12 10 8	12 14 16 18 21 27 33 38 44 50	45 40 35 30 25 20 17 15 13 12

Rozwiązanie

1. Na rysunku.




2. IC₃ (?)

3. IC₁ (?)

4. III, I i IV, II, V (?)

5. (?)

6. Na rysunku. (?)

19 marca 2005 r. - 2 godz. ćwiczeń, 3 godz. wykładów

NARZĘDZIA KONTROLI I OCENY

Pytania (problemy) sprawdzające:

1. rynek (warunki wymiany) to zespół warunków umożliwiających wymianę między sprzedawcami i na­byw­ca­mi (pojęcie rynku ma kilka znaczeń: a) miejsce wymiany, b) suma transakcji, c) warunki i mechanizm wy­mia­ny. Niekiedy terminem „rynek” bywa określany mechanizm rynkowy.).

2. cena równowagi to cena, przy której oferowana ilość dobra jest równa ilości zapotrzebowanej.

3. dobro normalne to dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu.

4. nadwyżka podaży - kiedy cena jest wysoka, sprzedawcy mogą oferować więcej niż nabywcy gotowi są ku­pić w warunkach wymiany dobrowolnej.

5. metoda statystyki porównawczej - polega na zmianie jednej z wielkości przyjmowanych za stałe i badaniu wpły­wu tej zmiany na cenę równowagi i odpowiadające jej wielkości popytu i podaży. Statyka porównawcza to jedna z metod badawczych ekonomii, wykorzystująca zwłaszcza w analizie zmian zachodzących w ukła­dzie zależności między kolejnymi stanami równowagi, bez uwzględniania procesów przejścia.

6. cena rynkowa to cena obowiązująca na rynku.

7. popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są skłonni zakupić przy różnych poziomach ceny.

8. nadwyżka popytu to sytuacja, kiedy przy danej cenie popyt przewyższa podaż.

9. podaż to ilość dobra, jaką oferują sprzedawcy przy różnych poziomach ceny.

10. nadwyżka podaży to sytuacja, w której przy danej cenie ilość dobra oferowana na sprzedaż przekracza ilość, jaką nabywcy są skłonni kupić.

11. dobro niższego rzędu to dobro, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu.

12. kontrola cen to przepisy administracyjne określające poziom lub pułap cen, uniemożliwiające osiągnięcie przez ceny poziomu równowagi rynkowej.

13. dobro substytucyjne to dobro charakteryzujące się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich towarzyszy zwy­kle zwiększenie popytu na drugie dobro.

14. dobro komplementarne to dobro charakteryzujące się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich towarzyszy zwy­kle zmniejszenie popytu na drugie dobro.

15. dobro Giffena to takie dobro niższego rzędu (podrzędne), dla którego efekt dochodowy jest większy od efektu substytucyjnego, czyli krzywa popytu jest rosnąca względem ceny (każde dobro Giffena musi być dobrem podrzędnym ale nie każde dobro podrzędne musi być dobrem Giffena).

16. dobro podrzędne (niższego rzędu) to takie dobro, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu.

LITERATURA PRZEDMIOTU

1. Literatura obowiązkowa:

1. David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch, Mikroekonomia. PWE, Warszawa 2000.

2. David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch, Makroekonomia. PWE, Warszawa 2000.

3. Peter Smith, David Begg, Zbiór zadań. PWE, Warszawa 1999.

4. Marek Rekowski, Wprowadzenie do mikroekonomii. WROKOPA Sp. z o.o., Poznań 1999.

5. Mieczysław Gulcz, Ekonomia, cz. 1, Mikroekonomia. Drukarnia Poznańska Sp. z o.o., Poznań 1997.

2. Literatura uzupełniająca:

1. David R. Kamerschen, Richard B. McKenzie, Clark Nardineli, Ekonomia. Fundacja Gospodarcza NSZZ „So­lidarność”, Gdańsk 1991.

2. Podręcznik pod red. Romana Milewskiego, Podstawy ekonomii - ćwiczenia, zadania, problemy. Wy­daw­nictwo Naukowe PWN S.A., Warszawa 1999.

ZADANIA DO SAMODZIELNEJ PRACY

1. Powtórzyć i utrwalić treści realizowane w czasie zajęć wykorzystując notatki, materiał dostarczony przez wy­kła­dowcę.

2. Nauczyć się odpowiedzi na pytania (zależnie od wyboru wykładowcy).

Utrwalić pojęcia:

rynek (warunki wymiany), cena równowagi, dobro normalne, nadwyżka podaży, statyka porównawcza, cena rynkowa, popyt, nadwyżka popytu, podaż, dobro niższego rzędu, kontrola cen, dobro substytucyjne, dobro komplementarne

3. Zadania testowe:

1. Dobra finalne to dobra:

1. informujące o produkcji całkowitej,

2. przeznaczone do ostatecznego spożycia,

3. informujące o poziomie konsumpcji.

2. Krzywą popytu na fundusze pożyczkowe wyznacza:

1. krańcowa stopa zysku brutto,

2. stopa inwestycji,

3. stopa inflacji.

3. Który przykład najlepiej ilustruje zagadnienia substytucyjności:

1. paliwo i samochód,

2. jajka i bekon,

3. masło i margaryna.

4. Elastyczność cenowa popytu jest największa:

1. w dolnych partiach krzywej popytu,

2. w środkowej części krzywej popytu,

3. w górnych partiach krzywych popytu.

5. Spadek popytu z przyczyn innych niż cenowe oznacza:

1. spadek ceny i ilości równowagi,

2. wzrost ceny i spadek ilości równowagi,

3. spadek ceny i wzrost ilości równowagi.

6. Wzrost podaży z przyczyn innych niż cenowe zmieni poziom równowagi rynkowej i oznacza:

1. spadek ceny i wzrost ilości równowagi,

2. spadek ceny i ilości równowagi,

3. wzrost ceny i ilości równowagi.

7. Wysoka elastyczność popytu występuje:

1. w dolnych „partiach” krzywych D,

2. w warunkach popytu neutralnego,

3. w górnych „partiach” krzywych D.

8. Elastyczność dochodowa popytu odzwierciedla:

1. reakcje „podażowe” producentów na zmianę kosztów,

2. zmiany zwyczajów - zachowań konsumentów pod wpływem zmian ich dochodów,

3. zmiany zachowań producentów pod wpływem zmian poziomu przychodów.

ZACHOWANIE I ORGANIZACJA PRZEDIĘBIORSTWA

Zadanie 6.

Poniżej podajemy krótkie opisy działalności czterech hipotetycznych firm. Wskaż, która z nich jest firmą jednoosobową, spółką jawną i spółką akcyjną.

(a) Firma „Porachunki” świadczy usługi konsultingowe w zakresie sporządzania i oceny bilansów oraz sprawozdań finansowych. Firma zatrudnia na etacie pięciu biegłych księgowych, którzy partycypują w zyskach i wspólnie odpowiadają za ewentualne straty, gdyż odpowiedzialność firmy za jej zobowiązania nie jest ograniczona.

(b) Wincenty Popsuj prowadzi rzemieślniczy zakład usługowy. Właściciel naprawia sprzęt elektroniczny, a jego syn pomaga mu w prowadzeniu rachunków i korespondencji oraz asystuje przy niektórych naprawach. Obaj dzielą się dochodami. Gdyby zakład splajtował, wówczas ojciec musiałby sprzedać swój samochód, a syn - motocykl.

(c) Firma D. Kwatermistrz wytwarza sprzęt łączności dla wojska. Zyski dzielone są między akcjonariuszy, którzy ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania firmy. Założyciel firmy przeszedł na emeryturę i przekazał kierownictwo dyrektorowi wyznaczonemu przez radę nadzorczą.

(d) Konstancja Słodka prowadzi cukiernię w tym samym budynku, w którym mieszka razem z córką. Córka cztery razy w tygodniu pracuje w cukierni jako sprzedawczyni, za co otrzymuje od matki wynagrodzenie. Matka ponosi ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania swego zakładu i w razie trudności finansowych musiałaby sprzedać nawet osobiste mienie.

Rozwiązanie

(a) spółka jawna

(b) spółka jawna

(c) spółka akcyjna

(d) firma jednoosobowa

Zadanie 7.

Poniższe zestawienie przedstawia stan należności i zobowiązań firmy GSC Ltd. (Great Spoin Company) na 31 marca 1994 r. Wprowadź je do bilansu firmy i oblicz wartość kapitału tego przedsiębiorstwa. Firma działa dopiero jeden rok, a roczna stopa amortyzacji budynków i innych elementów kapitału trwałego wynosi 30%.

Płace należne załodze 25 000 £

Zapasy w magazynie 80 000 £

Pożyczka bankowa do spłaty 50 000 £

Budynki (wartość początkowa) 300 000 £

Gotówka w kasie 30 000 £

Należności u klientów 55 000 £

Zobowiązania do spłaty 40 000 £

Kredyt hipoteczny 180 000 £

Płace należne dyrekcji 30 000 £

Majątek trwały oprócz budynków (wartość początkowa) 250 000 £

Rozwiązanie

	Aktywa	Pasywa
Zapasy w magazynie	80 000 £	25 000 £	Płace należne załodze
Budynki (wart. pocz.) - 30%	210 000 £	50 000 £	Pożyczka bankowa do spłaty
Gotówka w kasie	30 000 £	40 000 £	Zobowiązania do spłaty
Należności u klientów	55 000 £	180 000 £	Kredyt hipoteczny
Majątek trwały oprócz budynków (wart. pocz.) - 30%	175 000 £	30 000 £	Płace należne dyrekcji
	550 000 £	325 000 £
		225 000 £	Kapitał własny
	550 000 £	550 000 £

Zadanie 8.

Tablica 8.1 przedstawia koszty i utargi pewnego przedsiębiorstwa.

Tablica 8.1. Produkcja, ceny i koszty

Produkcja (liczba jednostek na tydzień)	Cena sprzedaży (£)	Koszt całkowity (£)
1	25	10
2	23	23
3	20	38
4	18	55
5	15	75
6	12,5	98

(a) Oblicz koszt krańcowy przy wzroście produkcji.

(b) Oblicz utarg krańcowy przy wzroście produkcji (Uwaga: najpierw trzeba obliczyć utarg całkowity).

(c) Przy jakiej wielkości produkcji zostanie osiągnięta maksymalna suma zysku?

(d) Oblicz wielkość zysku przy każdym poziomie produkcji.

Rozwiązanie

Produkcja (liczba jednostek na tydzień)	Cena sprzedaży (£)	Koszt całkowity (£)	Utarg całkowity (przychód)	Zysk	Koszt krańcowy MC	Utarg krańcowy MR
(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)	(7)
1	25	10	25	15	13	21
2	23	23	46	23 (c)
												15	14
							3	20	38	60	22
												17	12
							4	18	55	72	17
												20	3
							5	15	75	75	0
												23	0
6	12,5	98	75	-23
				(d)	(a)	(b)
			(1) · (2)	(4) - (3)	(3)n+1 - (3)n	(4)n+1 - (4)n

Przedsiębiorstwa:

1. samodzielna działalność gospodarcza,

2. działające na podstawie kodeksu cywilnego,

3. działające na podstawie kodeksu handlowego:

1. spółki osobowe:

1. jawne (może założyć każdy),

2. partnerskie (zakładają osoby mające wolny zawód),

3. komandytowe (odpowiedzialność całym majątkiem),

4. komandytowo-akcyjne (odpowiedzialność tylko do wkładu),

2. spółki kapitałowe:

1. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - sp. z o.o. (wkład 50 tys. zł, 1 akcja = 50 zł),

2. spółki akcyjne - S.A. (wkład 500 tys. zł, 1 akcja = 1 gr).

Koszty:

1. koszty stałe (FC - fixed costs) - nie mają wpływu na wielkość produkcji: czynsz, dzierżawy, pensje administracji, ubezpieczenia, raty kredytów,

2. koszty zmienne (VC - variable costs) - zależą od wielkości produkcji: surowce i materiały, energia, wynagrodzenia pracowników,

TR - przychód całkowity

TC - koszty całkowite

zysk = TR - TC

TC = FC + VC

3. koszty jednostkowe (ATC) - koszty wytworzenia jednej jednostki,

ATC = TC / Q

AFC - stały koszt jednostkowy

AVC - zmienny koszt jednostkowy

ATC = AFC + AVC




4. koszt krańcowy (MC) - różnica kosztu wyprodukowania dwóch jednostek a kosztu wyprodukowania jednej jednostki,

MC = ATC / AQ

MC = ATC, wtedy mówimy o minimum ATC

MR - przychód z kolejnej sprzedanej jednostki

MC = MR, wtedy zysk jest maksymalny




P > ATC - cena pokrywa całkowite koszty




P < ATC - producent musi obniżyć koszty

5. koszty księgowe - wszelkie wydatki wynikające z kalkulacji księgowej.

Zysk księgowy - koszt księgowy obliczony jako różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami uwzględnionymi w rachunku wyników przedsiębiorstwa.

Koszt alternatywny - koszt wyrażony w jednostkach pieniężnych, stanowiący utraconą możliwość uzyskania przez właściciela firmy najlepszych korzyści związanych z podjęciem innej działalności i z innym zastosowaniem czynników produkcji będących jego własnością.

koszt księgowy + koszt alternatywny = koszt ekonomiczny

zysk księgowy = przychody - koszty księgowe

zysk ekonomiczny = przychody - koszty ekonomiczne

Zadanie 9.

Właściciel małej firmy ulokował w niej swój kapitał w wysokości 1 mln zł. Prowadząc swoją firmę stracił on możliwość zarobkowania. Załóżmy, że miesięczny księgowy koszt uzyskania przychodu wynosi 100 tys. zł, miesięczne oprocentowanie lokaty bankowej wynosi 2%, miesięczny utracony zarobek właściciela - 1 tys. zł, miesięczny przychód - 150 tys. zł. Oblicz zysk księgowy i zysk ekonomiczny.

Rozwiązanie

przychody	150 000 zł		koszty ekonomiczne	1 000 zł
koszty księgowe	- 100 000 zł		lokata bankowa (2% · 1 mln zł)	+ 20 000 zł
zysk księgowy	50 000 zł			21 000 zł
zysk księgowy	50 000 zł
	- 21 000 zł
zysk ekonomiczny	29 000 zł
			albo inaczej:
			przychody	+ 150 000 zł
			koszty księgowe	- 100 000 zł
			koszty ekonomiczne	- 1 000 zł
			lokata bankowa (2% · 1 mln zł)	- 20 000 zł
			zysk ekonomiczny	29 000 zł

NARZĘDZIA KONTROLI I OCENY

Pytania (problemy) sprawdzające:

1. firma jednoosobowa - stanowi przedsiębiorstwo należące do jednego właściciela, który ma prawo do całości dochodów, a także ponosi pełną odpowiedzialność za ewentualne straty.

2. spółka jawna (spółka z nieograniczoną odpowiedzialnością) - to organizacja mająca cele gospodarcze, którą tworzą dwie lub więcej osób, będących współwłaścicielami spółki. Dzielą one pomiędzy siebie zyski i ponoszą wspólnie odpowiedzialność za straty.

3. spółka kapitałowa (spółka publiczna) - jest to organizacja prowadząca w sposób prawnie dozwolony działalność produkcyjną i handlową (własność rozdzielona między akcjonariuszy).

4. utarg (przychód) przedsiębiorstwa - jest to ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie, na ogół w ciągu jednego roku.

5. koszty przedsiębiorstwa - to wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w jakimś czasie.

6. zyski - stanowią nadwyżkę przychodów nad kosztami.

7. przepływy pieniężne w danym przedsiębiorstwie - jest to ilość pieniędzy netto faktycznie uzyskana w danym okresie (definicja ta jest nieprecyzyjna, dotyczy przepływu pieniędzy netto - ang. net cash flow albo - inaczej - salda pieniężnego).

8. kapitał rzeczowy - są to maszyny, wyposażenie i budynki wykorzystywane w produkcji.

9. amortyzacja - jest to utrata wartości dobra kapitałowego w ciągu roku, będąca rezultatem wykorzystania tego dobra w procesie produkcji.

10. zapasy - są to dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży.

11. bilans - zestawienie wszystkich posiadanych przez firmę aktywów oraz wszystkich jej pasywów w odniesieniu do jakiegoś momentu, np. na koniec roku (także na koniec kwartału czy półrocza).

12. aktywa - posiadany przez przedsiębiorstwo majątek.

13. pasywa (zobowiązania) - to co firma jest winna innym.

14. zyski nie podzielone - stanowią tę część zysków po opodatkowaniu, która zostaje zainwestowana w przedsiębiorstwie, a nie przeznaczona na wypłatę dywidend dla akcjonariuszy.

15. koszt alternatywny (inaczej: koszt utraconych możliwości) - jest to suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych zasobów (pracy i kapitału) w najlepszym z istniejących, alternatywnych zastosowań.

16. zysk nadzwyczajny - jest to zysk przekraczający dochód, który właściciel przedsiębiorstwa mógłby otrzymać w postaci odsetek, wypożyczając swój kapitał według rynkowej stopy procentowej.

17. koszt krańcowy MC (ang. marginal cost) - jest to wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.

18. utarg (przychód) krańcowy MR (ang. marginal revenue) - jest to wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę.

LITERATURA PRZEDMIOTU

jak poprzednio

23 kwietnia 2005 r.

Materiały na zajęcia:

NARZĘDZIA KONTROLI I OCENY

Pytania (problemy) sprawdzające:

1. ograniczenie budżetowe - opisuje różne koszyki dóbr dostępne dla konsumenta (zbiór takich kombinacji dóbr, które są dostępne dla konsumenta przy danym poziomie dochodu i danych cenach).

2. linia budżetowa - obrazuje maksymalne kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które może nabyć konsument przy danym dochodzie i danych cenach (prosta przedstawiająca maksymalne ilości dwóch dóbr, które może na­być konsument).

3. krańcowa (marginalna) stopa substytucji - to ilość jednego dobra, z której konsument musi zrezygnować, jeżeli chce zwiększyć o jednostkę ilość drugiego dobra, utrzymując na nie zmienionym poziomie łączną uży­tecz­ność.

4. krzywa obojętności - obrazuje wszystkie kombinacje dwu dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą użyteczność (krzywa ilustrująca wszystkie koszyki dóbr o jednakowej użyteczności dla konsumenta).

5. ścieżka wzrostu dochodu - krzywa, która pokazuje, jak zmienia się wybierany przez konsumenta koszyk dóbr pod wpływem zmian poziomu dochodu.

6. efekt substytucyjny - zmiany cen nazywamy dostosowaniem popytu do samej relacji cen (ta część reakcji konsumenta na zmianę ceny, która wiąże się ze zmianą relacji cen).

7. efekt dochodowy - nazywamy dostosowanie popytu do zmiany realnego dochodu (ta część reakcji Kon­su­men­ta na zmianę ceny, która wiąże się ze zmianą jego siły nabywczej).

8. użyteczność - to suma zadowolenia, jakie daje konsumentowi określony koszyk dóbr.

9. optimum konsumenta - to punkt, w którym konsument osiąga maksymalną użyteczność (punkt styczności najwyższej osiągalnej krzywej obojętności z linią budżetową, w którym krańcowa stopa substytucji dwóch dóbr zrównuje się z relacją ich cen).

10. koszyk dóbr - to określona kombinacja ilościowa dóbr nabywanych przez konsumenta.

11. indywidualna krzywa popytu - to krzywa ukazująca ilość dobra nabywaną przez konsumenta przy różnych po­ziomach ceny.

12. maksymalizacja użyteczności - założenie, zgodnie z którym konsument spośród dostępnych kombinacji dóbr wybiera tę, która daje mu największą użyteczność.

13. rynkowa krzywa popytu - to suma indywidualnych krzywych popytu wszystkich nabywców danego dobra.

LITERATURA PRZEDMIOTU

jak poprzednio

ZADANIA DO SAMODZIELNEJ PRACY

1. Powtórzyć i utrwalić treści realizowane w czasie zajęć wykorzystując notatki, materiał dostarczony przez wy­kła­dowcę.

2. Nauczyć się odpowiedzi na pytania.

Czym jest:

ograniczenie budżetowe, linia budżetowa, krańcowa (marginalna) stopa substytucji, krzywa obojętności, ścieżka wzrostu dochodu, efekt substytucyjny, efekt dochodowy, użyteczność, optimum konsumenta

Utrwalić pojęcia:

rynek (warunki wymiany), cena równowagi, dobro normalne, nadwyżka podaży, statyka porównawcza, cena rynkowa, popyt, nadwyżka popytu, podaż, dobro niższego rzędu, kontrola cen, dobro substytucyjne, dobro komplementarne, dobro Giffena, dobro podrzędne

3. Zadania testowe:

1. Użyteczność marginalna rośnie w przypadku:

1. wzrostu konsumpcji,

2. spadku konsumpcji,

3. nasycenia konsumenta.

2. Użyteczność całkowita osiąga maksimum kiedy użyteczność marginalna (krańcowa):

1. rośnie,

2. również osiąga maksimum,

3. osiąga „poziom 0”.

3. Warunkiem równowagi konsumenta przy różnicach cen dwóch dóbr jest:

1. zrównanie cen krańcowych związanych z konsumpcją tych dóbr,

2. zrównanie technicznych stóp substytucji,

3. wyrównanie relacji użyteczności krańcowych z relacjami cen.

4. Pełną informację o intensywności reakcji konsumentów na zmianę ceny daje:

1. wskaźnik elastyczności cenowej podaży,

2. wskaźnik elastyczności cenowej popytu mierzony metodą łukową,

3. wskaźnik elastyczności cenowej mierzony metodą punktową.

krzywa obojętności

RYSUNEK

intensywność reakcji na zmianę cen

RYSUNEK

Makroekonomia

Do problemów, które znajdują się w centrum zainteresowań współczesnej makroekonomii, należą:

1. czynniki określające poziom i wzrost ogólnej produkcji w gospodarce w okresie krótkim i długim,

2. cykliczny rozwój gospodarki, a zwłaszcza przyczyny cyklu koniunkturalnego i antyckliczna działalność państwa,

3. bezrobocie i zatrudnienie, a zwłaszcza przyczyny bezrobocia i sposoby jego zmniejszania,

4. ogólny poziom cen i tendencje inflacyjne, ich przyczyny i polityka antyinflacyjna państwa,

5. powiązanie gospodarki z zagranicą, bilans płatniczy kraju oraz kursy walutowe,

6. rola polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych, a zwłaszcza znaczenie polityki fiskalnej i pieniężnej.

PKB - produkt krajowy brutto

PKN - produkt krajowy netto

PNN - produkt narodowy netto

dobra finalne - dobra przeznaczone bezpośrednio do konsumpcji

dobra pośrednie - dobra, które są wykorzystywane do wytworzenia dóbr finalnych

wartość dodana - przyrost wartości dóbr będący rezultatem danego procesu produkcji

RYSUNEK

Na rozwój gospodarki mają wpływ:

1) praca,

2) kapitał,

3) technologia,

4) przedsiębiorczość.

ZALICZENIE ĆWICZEŃ

Dla osób chcących poprawić ocenę z zaliczenia ćwiczeń na 11 czerwca 2005 r. - do napisania referat objętości maksimum 4 stron formatu A4 nt. Niedoskonałości mechanizmu rynkowego. Ich przyczyny i skutki.

11 czerwca 2005 r. - 2 godz. wykładów, 1 godz. ćwiczeń, 2 godz. zaliczenie

por. P. Samuelson, Zasady analizy ekonomicznej, PWN, Warszawa 1959, s. 13-14.

EKONOMIA - IV semestr

Ireneusz D. Pliszka - 1 - [e-mail]

---