Finanse międzynarodowe- jest to dziedzina, która zajmuje się transakcjami o charakterze transgranicznym. Przedmiotem są zjawiska i procesy związane z międzynarodowym ruchem pieniądza w różnego jego postaciach i powiązaniach a takie związki między pieniądzem krajowym i pieniądzem międzynarodowym. Transakcje międzynarodowe są zawierane między rezydentem(podmiot krajowy) i nie rezydentem.

Postacie pieniądza w transakcjach międzynarodowych: *pieniądz pełniący funkcje środka płatniczego w innych krajach, walutach; *złoto; *dokumenty płatnicze (czeki, weksle).

Kurs walutowy- cena jednej waluty wyrażona w innej walucie. Zawsze dwie waluty bazowa i kwotowa.

Waluta bazowa- waluta, której ilość w danym kursie jest stała (zazwyczaj 1 lub 100). Jest to waluta, którą kupujemy lub sprzedajemy w transakcjach walutowych.

Waluta kwotowana- waluta, której ilość w danym kursie zmienia się w kolejnych kwotowaniach. Musi być podana do 4 miejsc po przecinku.

Kurs kupna BID- cena, po której dealer jest gotowy kupić jednostkę waluty bazowej. Po kursie kupna klient wymienia walutę bazową na kwotowaną.

Kurs sprzedaży OFFER lub ASK- cena, po której dealer jest gotowy sprzedać jednostkę waluty bazowej. Po kursie sprzedaży klient wymienia walutę kwotowaną na bazową.

Duża figura- część ceny, której dealerzy nie, kwotują.

Pestki- dwie ostatnie cyfry w zapisie kursu walutowego, które są kwotowane przez dealerów. Różnica między kursem BID i OFFER nazywamy spreadem.

Notowanie/kwotowanie- rozumie się sposób podawania ceny waluty krajowej względem walut międzynarodowych.

Kwotowanie bezpośrednie- (notowanie zwyczajne) wyrażenie w danym kraju waluty obcej w jednostkach monetarnych waluty krajowej.

Kwotowanie pośrednie- (notowanie odwrotne) wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej.

Kursy krosowe i krzyżowe- stosowane na danym rynku walutowym chcemy dokonać transakcji przy pominięciu waluty krajowej.

Zmiana kursu walutowego: a)dewaluacja- urzędowe obniżenie waluty krajowej względem walut obcych (płaci się więcej jednostek waluty krajowej za jednostkę waluty obcej, waluta krajowa osłabia się); b)rewaluacja- urzędowe podniesienie waluty krajowej względem walut obcych (waluta krajowa umacnia się).

Deprecjacja- osłabienie jednej waluty względem drugiej waluty.

Aprecjacja- umocnienie jednej waluty względem drugiej waluty.

Wielkość aprecjacji (deprecjacji) dla waluty bazowej wyraża się w formie: (S₁-S₀)/S₀. Wielkość aprecjacji (deprecjacji) dla waluty kwotowanej wyraża się w formie: (S₀-S₁)/S₁. Gdzie S₀- początkowa wartość waluty (bazowej w walucie kwotowanej), S₁- aktualna wartość waluty (bazowej w walucie kwotowanej).

Źródła podaży walut: *z tytułu exportu towarów; *z tytułu usług; *odsetki otrzymane z zagranicy (od papierów wartościowych, lokat), które zostały przywiezione do kraju; *transfery z zagranicy (opłaty, cła, podatki); *kredyty i pożyczki otrzymane z zagranicy; *napływ inwestycji krótkoterminowych; *napływ z tytułu długoterminowych inwestycji bezpośrednich (obejmują budowanie przedsiębiorstwa) i inwestycji portfelowych (obejmują zakup długoterminowych papierów wartościowych); *spadek rezerw dewizowych.

Źródła popytu na walutę: *z tytułu importu towarów; *z tytułu importu usług; *odsetki, które należy zapłacić zagranicy; *transfery przekazywane za granicę; *kredyty udzielane z zagranicy; *odpływ kapitału krótkoterminowego; *inwestycje bezpośrednie i portfelowe za granicą; *wzrost rezerw dewizowych.

Kryteria klasyfikacji kursów: 1)stopień trwałości kursów: *sztywne; *stałe; *płynne; *formy przejściowe. Kursy walutowe: 1)stanowione; a)stałe (charakteryzował się pewnymi cechami: *na ustalony tzw. kurs centralny; *bank centralny jest zobowiązany do ingerencji na rynku walutowym w wypadku osiągania innej ceny niż ustalony kurs centralny; *kurs stały może być odniesiony do jednej waluty lub do grupy walut; *mogą być ustalone bezterminowo lub terminowo); *sztywne- ta grupa kursów już nie istnieje, ich waluty były oparte na złocie; *jednolite- kurs obowiązuje dla wszystkich typów transakcji i dla wszystkich podmiotów; *zróżnicowane- charakteryzuje się tym, że występuje na rynku kilka kursów: -przedmiotowe- dotyczy różnych transakcji; -podmiotowy; 2)rynkowe- (zmienny, pływający) nie ma tutaj ustalonego kursu centralnego, ustalona jest cena przez czynniki rynkowe, czyli wyznacza ją popyt i podaż: a)bez ograniczeń- władze monetarne nie mogą ingerować w cenę waluty krajowej wobec walut obcych; b)zmienne z ograniczeniami- cenę walut wyznacza popyt i podaż z tym, że władze monetarne określają dopuszczalny zakres zmian ceny waluty krajowej wobec walut obcych; c)zmienne z interwencjami- władze monetarne deklarują cenę waluty krajowej, jeżeli osiągnie poziom niepożądany; 3)mieszane (pośrednie, stało-zmienne): a)kroczące (pełzające)- zmierzają do kursów płynnych charakteryzują się tym, że waluta jest dewaluowana, rewaluowana w określonych okresach czasu o określoną kwotę lub procent; b)powiązane- w których cena waluty krajowej jest związana w sposób stały z określoną walutą lub określonym koszykiem walut, zmierzają do kursów stałych; 2)z tytułu czasu trwania kursów: *kursy natychmiastowe (kasowymi, SPOT)- jest to kurs, po którym zawierane są transakcje rozliczane w ciągu dwóch dni roboczych, są głównie na rynkach; *kursy terminowe (FORWARD)- zostaje o określone zasady wyliczony w danym momencie natomiast będzie kursem obowiązującym w określonym momencie w przyszłości; 3)przyjętych w 1999 przez Fundusz Narodowy- opiera się na czterech kryteriach dywersyfikacyjnych: *elastyczność kursu walutowego; *sposób definiowania wartości waluty; *stopień niezależności polityki monetarnej; *jawność polityki kursowej. Systemy kursowe: *kurs płynny niezależny, nieograniczony- nie ingeruje bank centralny danego kraju w cenie waluty krajowej wobec waluty obcej; *kurs płynny kierowany- władze monetarne wg własnego uznania mogą ingerować w daną walutę, kurs dominujący na świecie; *kurs pełzający w paśmie wahań- te same cechy, co kroczący (pełzający zostaje ustalony kurs centralny ten kurs brany jest, co pewien czas jako wypadkowa średnich); *kurs pełzający; *kurs płynny w paśmie wahań; *inne umowne stałe powiązania; *izba walutowa system zarządu walutą, kurs walutowy powiązany- polityka monetarna zostaje zepchnięta na dalszy plan, odchodzi się od tego kursu; *porozumienie wymiany bez oddzielnego środka płatniczego- kurs walutowy w którym następuje wykluczenie waluty narodowej, na krajowym rynku walutowym występuje waluta, która została ustalona w ramach umowy międzynarodowej.

Kurs walutowy pełni następujące funkcje: a)cenotwórcza- polega na przenoszeniu poprzez kurs walutowy zagranicznego układu cen na krajowy układ cen wraz ze wszystkimi konsekwencjami ekonomicznymi, występuje najlepiej, gdy jest w pełni wymienialna waluta, ograniczenia; b)informacyjna- polega na informacji ogólno dostępnej dotycząca ceny walut; c)wyznacznik efektywności wymiany- można dokonać oceny efektywności transakcji zagranicznej; d)regulator wymiany- poprzez kurs walutowy następuje zwiększenie albo zmniejszenie wolumenów transakcji zagranicznych; e)instrumentu polityki gospodarczej- działa w przypadku finansowania długu publicznego, gdzie opłacalnie zaciągnąć dług na rynku finansowym; f)instrument gier finansowych- polega na występowaniu różnic walut pomiędzy różnymi rynkami, umowa to przeprowadzenie transakcji spekulacyjnych i arbitrażowych; g)kryterium porównywalności gospodarek- umożliwia porównanie sytuacji gospodarczej w poszczególnych krajach.

Czynniki wpływające na kursy walutowe: 1)wewnętrzne dotyczące państw pary walut: a)związane z siłą nabywczą pieniądza: *tendencja rozwoju gospodarczego; *strategia wymiany międzynarodowej; *inflacja; *bezrobocie; *zmiany poziomu dochodów; b)związane z popytem krajowym na pieniądz: *deficyt budżetowy; *skłonności inwestycyjne: #przedsiębiorstw; #gospodarstw domowych; *stopy procentowe; c)związane z wymianą międzynarodową: *krótkoterminowe: #bilans obrotów bieżących; #spiętrzenie krótkoterminowych płatności międzynarodowych; *długoterminowe: #pozycja inwestycyjna netto; 2)otoczenia międzynarodowego: a)zmiany cen wiodących w obrocie międzynarodowym surowców i metali szlachetnych; b)kryzysy regionalne zmieniające kierunek, wielkość i dynamikę przepływu strumieni środków finansowych; c)tendencje integracyjne i protekcjonistyczne wpływające na swobodę zawieranych transakcji międzynarodowych; d)zmiany siły nabywczej walut używanych w rozliczeniach międzynarodowych; e)aktywność organizacji międzynarodowych w zakresie przeciwdziałania przyczynom i niwelacji skutków kryzysów finansowych.

Międzynarodowy system walutowy- to zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych.

Porównanie krajowego i międzynarodowego sytemu walutowego: 1)krajowy: a)waluta krajowa; b)warunki wymienialności waluty krajowej; c)parytet waluty krajowej; d)reżim kursu walutowego waluty krajowej; e)kontrola dewizowa; f)krajowe regulacje zadłużenia się w walutach; g)krajowe regulacje kredytów walutowych; h)zasady rozliczeń walutowych kraju; i)status prawny rynku złota i dewiz; j)krajowy nadzór nad obrotem walutowym kraju; 2)międzynarodowy: a)waluta rezerwowa koszyk walut jako jednostki rozliczeniowe; b)standardy wymienialności walut; c)standardy parytetów wymiennych; d)regulacja reżimów kursów walutowych; e)międzynarodowe regulacje ograniczeń walutowych; f)międzynarodowe standardy płynności w okresie walutowym; g)standardy walutowego kredytu międzynarodowego; h)standardy walutowych rozliczeń międzynarodowych; i)status prawny międzynarodowego rynku złota i dewiz; j)międzynarodowe instytucje finansowe nadzorujące międzynarodowe umowy o obrocie walutami.

Porównanie międzynarodowych systemów walutowych: 1)system waluty złotej- najważniejsze zasady: a)swoboda cyrkulacji złota w postaci monet i kruszcu obok wymienialnych na złoto banknotów; b)obowiązek banku centralnego każdego kraju kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej; c)pełnienie przez złoto roli jednej waluty rezerwowej; d)swoboda wywozu i przywozu złota i banknotów; e)stałość kursów walutowych wynikająca z porównania parytetów złota w walucie krajowej i zagranicznej; 2)system walutowo-złoty (Bretton Woods)- podstawowe zasady: a)głównym środkiem rezerwowym i płatniczym jest złoto; b)parytety wymienialnych walut narodowych ustalane są w złocie lub w dolarach USA; c)bank centralny USA jest zobowiązany do wymiany każdej waluty narodowej na złoto po stałej cenie równej 35 USD za tzw. uncje trojańska złota; d)kursy bieżące wymienialnych walut narodowych mogą wahać się w granicach ± 1% od kursu parytetowego; e)władze monetarne każdego kraju są zobowiązane do odpowiednich interwencji na rynkach pieniężnych w momencie zbliżenia się kursu bieżącego wymienialnej waluty narodowej do granicy dopuszczalnych odchyleń od kursu parytetowego; f)kraje członkowskie mogą skorzystać ze specjalnych kredytów MFW w przypadku trudności płatniczych lub konieczności zmiany kursu waluty narodowej; g)zmiany poziomu oficjalnego kursu waluty narodowej kraju członkowskiego MFW powyżej 10% są możliwe jedynie za zgodą odpowiednich władz funduszu. Bezpośrednie i pośrednie przyczyny upadku: 1)bezpośrednie: a)zależność wzrostu podaży waluty międzynarodowej od rozmiarów bilansu płatniczego USA; b)brak zabezpieczenia krajów członkowskich przed kryzysem zaufania do dolara USA; c)brak możliwości dostosowania podaży rezerw walutowych do potrzeb wymiany na skalę światową; d)zawieszenie 15 sierpnia 1991 wymienialności dolara USD na złoto; 2)pośrednie: a)duże ograniczenie w stosowaniu restrykcji i zmiany kursów walut; b)utrzymująca się inflacja, która wzmagała popyt na rezerwy walutowe; c)w sytuacji niedostatecznej podaży złota zwiększenie podaży dolara USA na rynkach zagranicznych; 3)system wielowalutowy- funkcjonuje wiele walut międzynarodowych o różnych reżimach i różnych zakresach wymienialności. Pod pojęciem waluty międzynarodowej uważa się walutę, która jest używana przez osoby i podmioty gospodarcze będące rezydentami w innych krajach niż ten, w których jest emitowana.

Funkcje i determinanty waluty międzynarodowej: 1)funkcje: a)miernika wartości; b)środka płatniczego; c)środka akumulacji. Obrót prywatny- dotyczy transakcji zawieranych pomiędzy wszystkimi podmiotami z wyjątkiem władz monetarnych: a)waluta notowań- mają być wyrażone ceny instrumentów na rynkach finansowych poza granicami kraju; b)waluta fakturowana- w której wystawiane są dokumenty w obrocie międzynarodowym (listy przewozowe, polisy ubezpieczeniowe, czeki, weksle); c)waluta transakcyjna- powszechnie akceptowana do dokonania płatności w ramach obrotu międzynarodowego; d)waluta pośrednicząca- jest wykorzystywana do przeprowadzenia przez władze monetarne do interwencji na rynkach walutowych; e)waluta finansowania- w której podmioty pozyskują środki; f)waluta inwestycyjna- w której podmioty przechowują najchętniej swoje zasoby finansowe. Obrót oficjalny- obejmuje transakcje, które są dokonywane przede wszystkim przez Banki Centralne: a)kotwica stabilizacyjna- wobec tej waluty jest stabilizowany kurs waluty krajowej, występuje we wszystkich reżimach z wyjątkiem reżimu płynnego nieograniczonego; b)waluta interwencyjna- jest wykorzystywana do przeprowadzenia przez władze monetarne do interwencji na rynkach walutowych; c)waluta rezerwowa- oznacza to, w której władze monetarne gromadzą oficjalne aktywa rezerwowe. 2)determinanty: a)wysoka pozycja kraju emitowanego walutą międzynarodową w gospodarce światowej oraz światowym eksporcie; b)powszechne uzasadnione zaufanie do przyszłej wartości waluty; c)dobrze rozwinięty rynek finansowy kraju emitenta waluty.

Wymienialność pieniądza- oznacza zagwarantowane przez metodę pieniężną. Faktycznie istniejąca możliwość wymiany jakiegoś rodzaju lub formy pieniądza występującego w ramach danego państwowego systemu pieniężnego na inne rodzaje lub formy pieniądza funkcjonującego jako pieniądz lub uważane za pieniądz w innych państwowych systemach pieniężnych oraz możliwość wykorzystania wymienialnych środków pieniężnych zgodnie z celem wymiany. Oznacza to, że posiadanie własnej waluty można ją wyminięć na waluty obce. Ma on do tego prawo i wtedy państwo zapewniając mu w swoim ustawodawstwie taką możliwość. 1)kryterium z punktu widzenia przedmiotu wymiany: a)wymienialność handlowa- to wymienialność za wymianę towarów, ustny, dochodów z przepływów kapitałowych oraz transferów: *całkowita- istnieje pewna swoboda w przeprowadzeniu transakcji, nie ma żadnych ograniczeń dewizowych; *podmiotowo, przedmiotowo; *reglamentowana- brak wymienialności danej waluty, pewne grupy transakcji są objęte reglamentacja dewizową; b)wymienialność finansowa- to wymienialność, która odnosi się do tzw. transakcji kapitałowych, dotyczy kredytów, lokat, inwestycji w papiery wartościowe, odnosi się do tzw. rynku finansowego: *reglamentowo- pełna reglamentacja obrotów; *całkowita- pełne swobodne w przeprowadzaniu transakcji kapitałowych; *przedmiotowo, podmiotowo. 2)kryterium z punktu widzenia dopuszczalnych ograniczeń dewizowych: a)wymienialność wewnętrzna- (ma dopiero 16 lat) typ wymienialności przejściowej. Występuje brak ograniczeń dewizowych w transakcjach biernych nie rezydentów z rezydentami, importerom zapewnia się swobodny dostęp do dewiz w celu uregulowania płatności z tytułu transakcji bieżących. Importerzy mają nabywać dewizy bez ograniczeń. Obowiązek odsprzedaży dewiz pochodzących z eksportu oraz brak możliwości otwarcia rachunku dewizowego w kraju i zagranicą. Występuje pełna reglamentacja obrotów kapitałowych. Waluta krajowa nie może być walutą fakturowań, notowań oraz nie może być waluta płatności w handlu zagranicznym; b)wymienialność zewnętrzna- uważana za wyższy standard wymienialności: *występuje brak ograniczeń w tendencjach rezydentów z nie rezydentami; *władze monetarne danego kraju zobowiązuje się wymienić walutę krajową na walutę o wyższym standardzie wymienialności wobec nie rezydentów; *występuje częściowo reglamentacja obrotów kapitałowych; *waluta może być walutą notowań, fakturowań, płatności w transakcjach zagranicznych; c)wymienialność standardowa- oparta na istocie międzynarodowego funduszu walutowego: *nie będzie stosować ograniczeń dewizowych w zakresie transakcji biernych z zagranicą bez względu na to, czy jej strony są rezydentami czy nie rezydentami; *rząd nie będzie uczestniczył w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych; *rząd będzie stosował politykę jednolitego kursu walutowego; *rząd wykupił własne waluty przedstawione mu przez władze monetarne innego kraju członkowskiego MFW, jeżeli pochodzą one z transakcji budżetowych. Odmiany wymienialności standardowej: *najbardziej liberalna (rezydencji nie mają obowiązku odsprzedaży dewiz państwa i sprowadzenia ich do kraju oraz posiadają prawo posiadania rachunków w kraju i zagranicą); *mniej liberalna (występuje obowiązek odsprzedaży dewiz i obowiązek sprowadzenia dewiz do kraj, z tym, że mogą swobodnie otwierać rachunki walutowe w kraju); *restrykcyjnej (obowiązek odsprzedaży dewiz państwu i sprowadzenia ich z zagranicy i nie można posiadać rachunków walutowych); d)wymienialność pełna- oznacza nieograniczoną możliwość wymiany waluty krajowej na inną walutę. Może odbywać się ona zarówno na rezydentów jak i nie rezydentów, dotyczy zarówno transakcji kapitałowych, bieżących. Istnieje tu swobodny przepływ transakcji, znika tu reglamentacja dewizowa; e)waluta niewymienialna- jest wtedy, gdy nie należy do wcześniejszych kryteriów, występuje pełna reglamentacja dewizowa.

Wymienialność w Polsce: a)od 1 stycznia 1990 do 1995 mieliśmy wymienialność wewnętrzną; b)następnie przeszliśmy od razu do wymienialności standardowej, najbardziej restrykcyjnej (byliśmy 103 krajem, który wprowadził tę wymienialność) obowiązywała do grudnia 1995; c)od grudnia 1995 do 30 września 2002 wymienialność standardowa mniej wymienialna w tym okresie; d)od 1 października 2002 mamy wymienialność standardową najbardziej liberalna. Warunki niezbędne do wprowadzenia wymienialności waluty: a)stopa inflacji porównywalna ze średnią stopą inflacji w krajach partnerskich; b)odpowiedni poziom rezerw dewizowych; c)istnienie dwu poziomego systemu bankowego (bank Centralny nie może być instytucją bezpośrednio powiązana z przedsiębiorstwem); d)posiadanie gospodarki rynkowej; e)bezpieczny i stabilny system finansowy; f)umiarkowana polityka państwa; g)wprowadzenie polityki jednolitego kursu walutowego; h)racjonalna polityka budżetowa. Korzyści płynące z wymienialności: a)zwiększenie wydajności i efektywności gospodarczej; b)większa swoboda przeprowadzenia rozliczeń międzynarodowych; c)możliwość występowania i współpracy z rynkami finansowymi i towarowymi; d)wzmocnienie działania mechanizmu rynkowego w danym kraju; e)możliwość rozliczenia się w walucie krajowej. Koszty płynące z wymienialności: a)trzeba posiadać znaczące rezerwy dewizowe, aby móc bronić systemu na rynku walutowym; b)rynek wewnętrzny jest podatny na negatywne zjawiska występujące w kraju; c)może doprowadzić do nadmiernego napływu kapitału na rynki narodowe.

Rynek walutowy- (rynek dewizowy) całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami pomagającymi je przeprowadzić oraz zespół reguł, zawierane są transakcje walutowe a także ogół urządzeń czynności prowadzących do zawierania tych transakcji. Przedmiotem transakcji są instrumenty o najwyższym stopniu płynności można zamieniać na inne instrumenty finansowe. Podział rynku walutowego: a)wolny rynek walutowy- podmioty gospodarcze mogą swobodnie wymieniać walutę danego kraju na inne waluty bez ograniczeń ze strony władz państwowych. Aktualna sytuacja rynkowa określana jest przez bieżące relacje podaży i popytu. Z takim rynkiem mamy do czynienia w krajach o walutach w pełni wymienialne; b)reglamentowany rynek walutowy- podmioty gospodarcze działające w danym kraju nie mogą swobodnie wymieniać waluty tego kraju. Istnieje państwowy monopol walutowy, co oznacza przymus odsprzedaży zarobionych zagranicą walut obcych (najczęściej bankowi z upowarznieniami dewizowymi, który może następnie sprzedawać je wybranym podmiotom gospodarczym). Waluta kraju z ograniczeniami dewizowymi jest zwykle niewymienialna a reglamentacja dewizowa powoduje powstanie tzw. czarnego rynku; c)typ pośredni- występuje wtedy, gdy w danym kraju istnieje częściowa reglamentacja dewizowa (jedne sfery obrotu gospodarczego są reglamentowane przez państwa a inne nie). Podział ze względu na rodzaj przeprowadzanych transakcji na rynku walutowym może mówić o: a)rynku tradycyjnym- na którym dokonywane są tradycyjne transakcje walutowe tzn. natychmiastowe, terminowe i swap. Struktura tradycyjnego rynku walutowego wg kryterium rodzaju podmiotów zawierających transakcje dewizową wygląda następująco: a)rynek międzybankowy- będący sercem tradycyjnego rynku walutowego, działają na nim przede wszystkim banki handlowe, firmy brokerskie, banki centralne, banki inwestycyjne, nie bankowe instytucje finansowe, korporacje przemysłowe, przeprowadzając transakcje dewizowe między sobą i pozostając ze sobą w ciągłym kontakcie (wszyscy uczestnicy przyjmują takie same reguły postępowania). Na rynku międzybankowym rozróżnić można podmioty robiące rynek oraz podmioty mniej aktywne. Market makers to głównie największe banki handlowe, niektóre największe banki inwestycyjne, a także największe nie bankowe instytucje finansowe i instytucje nie finansowe, dysponując na ogół światową siecią oddziałów, wielkimi dealing roomami zawierają największe transakcje, rzadko korzystają z pośrednictwa brokerów. Ich rola jest następująca: *zwracają się do innych uczestników rynku międzybankowego z pytaniami o kursy kupna/sprzedaży różnych walut; *sami w sposób ciągły oferują tego rodzaju kursy; *ciągłe wykazują gotowość zawierania transakcji wg proponowanych cen; b)rynek transakcji z klientami- na którym działają podmioty rynku międzybankowego oraz ich klienci, którymi mogą być zarówno małe firmy przemysłowe, handlowe, usługowe jak i wielkie korporacje, a także w ostatnich latach fundusze powiernicze, emerytalne czy inwestycyjne (nie osoby fizyczne). Na rynku tym odbywają się transakcje pomiędzy obiema wymienionymi grupami lub tylko pomiędzy klientami. Rynek ten rozwija się bardzo prężnie, wzrasta jego znaczenie kosztem obrotów rynku międzybankowego. Rozmiary transakcji na nim zawieranych są znacznie mniejsze niż na rynku międzybankowym do 1 mln USD najmniejsze opiewają na kilka tysięcy USD; c)rynek detaliczny- to rynek, na którym przeprowadza się transakcje osób fizycznych.

Uczestnicy rynku walutowego: a)banki centralne: *główny gospodarz na rynku walutowym, określa reguły jego funkcjonowania; *odpowiedzialność za prowadzenie właściwej polityki kursowej; *dążenie do zrównoważenia obrotów w ramach bilansu płatniczego; *utrzymanie rezerw walutowych; *przeprowadzane na rynku walutowym operacji inwestycyjnych; *motywem działania nie jest zysk; b)banki komercyjne: *pośrednictwo pomiędzy rynkiem a swoimi klientami; *obsługa klienta indywidualnego; *zarządzanie pozycją walutową; c)dealerzy bankowi i nie bankowi: *działalność na rynku międzybankowym i detalicznym; *zarabiają sprzedając waluty po cenie sprzedaży wyżej niż cena zakupu; *dealerzy dużych banków handlowych tworzą rynek walutowy w każdej chwili są gotowi natychmiast kupić bądź sprzedać odpowiednio dużą ilość waluty; *chętnie korzystają z pośrednictwa brokerów; d)brokerzy walutowi: *pośredniczenie między bankami a rynkami działają głównie jako pośrednicy; *sami nie są stroną w transakcji nie są, więc aktywnymi uczestnikami rynku; *utrzymują stały kontakt z jak największą ilością dealerów; *nadają rynkowi walutowemu płynności i efektywności; e)instytucje nie finansowe: *angażowanie się w rynek walutowy za pośrednictwem banków; *dokonywanie operacji walutowych z powodu inwestycji; *wykorzystywanie rynku do zarządzania; *ograniczenie lub niwelowanie ryzyka kursowego; f)spekulanci i arbitrażyści: *wykorzystują rynek jako źródło swoich dochodów; *nie świadczą usług kupna i sprzedaży; *arbitrażyści zarabiają na dokonywaniu transakcji.

Rynek walutowy: a)spot: *transakcje walutowe z natychmiastową dostawą po aktualnym kursie kasowym; *waluty stawiane do dyspozycji w drugim dniu roboczym po dniu zawarcia transakcji; *mają charakter rzeczywisty musi dojść do transakcji; b)forward (terminowy): *transakcje walutowe z dostawą późniejszą po kursie terminowym wcześniej uzgodnionym; *waluty stawiane do dyspozycji w określonym dniu w przyszłości; *mogą mieć charakter rzeczywisty albo nierzeczywisty.

Kurs terminowy- określa ilość waluty, którą należy zapłacić za walutę kupioną w przyszłości lub to ile się za nią otrzyma się w określonym dniu w przyszłości. Kurs terminowy jest, więc ceną waluty w przyszłości jednak ustaloną dzisiaj. Elementem opóźniającym kurs terminowy od kursu natychmiastowego jest, więc czas, dlatego formuła określająca kurs terminowy uwzględnia różnice wynikające z wysokości oprocentowania walut. Kurs terminowy = kurs kasowy ± punkty swopowe (marża terminowa, punkty terminowe- dodajemy do kursu kasowego, gdy waluta bazowa jest niżej oprocentowana, natomiast odejmujemy, gdy waluta bazowa jest wyżej oprocentowana. Przyjmują postać premii lub dyskonta. Premia ma zawsze waluta niżej oprocentowana, a dyskonto wyżej oprocentowana) kurs terminowy jest kalkulowany z premią, jeżeli waluta bazowa ma premię, a kwotowana ma dyskonto, a wtedy punkty swopowe dodaje się. Kurs terminowy oblicza się poprzez: dodanie lub odjęcie od kursu natychmiastowego tzw. punktów terminowych. Bardzo często punkty terminowe na posiadanie określonego, poprzedzającego je znaku. Kurs terminowy jest kalkulowany z dyskontem, jeżeli waluta bazowa ma dyskonto, a kwotowana premie, wtedy punkty, swopowe obejmuje się od kursu natychmiastowego. Punkty swopowe na krótkie okresy (do 2 miesięcy): punkty swopowe = kurs kasowy*(r_kw-r_baz)*
. r_kw- stopa procentowa dla waluty kwotowej, rok bazowy- dla złotego wynosi 365, a dla waluty na rynku międzynarodowym 360. punkty swopowe na okresy dłuższe: punkty swopowe =
.

Transakcje walutowe (przeprowadzane na rynku): a)spekulacyjne (spekulacja walutowa)- można określić jako transakcje, w której podmiot gra na zniżkę kursu albo na zwyżkę kursu. To transakcja związana z zajęciem pozycji otwartej na rynku walutowym w celu osiągnięcia jak największego zysku związanego ze zmianą kursu walutowego. Związana z ryzykiem związanym ze zmianą kursu walutowego. Spekulantów dzieli się na dwie grupy: *bykami (bulls)- zajmują pozycję otwartą licząc, że nastąpi zwyżka kursu danej waluty; *niedźwiedzie (bears)- spekulują na zniżkę kursu waluty; b)hedging (służące do zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym)- polega na zamykaniu otwartych pozycji walutowych, czyli będzie transakcją wtórną do transakcji głównej. Celem jest, aby strata, którą ponosi inwestor na jednej pozycji zostały pokryte przez zyski wypracowane na pozycji przeciwstawnej (minimalizacja strat); c)arbitrażowe (arbitraż walutowy)- cechą charakterystyczną jest to, że polegają na kupnie waluty tam gdzie jest taniej a sprzedaż tam gdzie jest drożej. To transakcje, które polegają na wykorzystaniu różnic kursowych dwóch lub większej ilości walut w różnych obszarach geograficznych. Typy: *arbitraż dwuwalutowy (dwupunktowy)- oznacza to, że w transakcji występują tylko dwie waluty i dwa kraje; *arbitraż wielowalutowy (wielopunktowy)- występują więcej niż dwie waluty albo więcej niż dwa kraje (rynki).

Instrumenty rynku walutowego: transakcje kupna i sprzedaży waluty (główne)- mogą być umowy tradycyjne na transakcje kupna. Także umowy oparte na kursie terminowym zalicza się: kontrakt forward, swapy walutowe, kontrakt opcyjny, futures.

Kontrakt forward: a)kontrakt forward outrights- czyli kontrakt terminowy rzeczywisty, zostaje zawarty w danym momencie a rozliczenie będzie następować w określonym momencie w przyszłości po kursie terminowym na moment zawarcia umowy: *kontrakt forward na kupno- zobowiązuje klienta do nabycia określonej ilości waluty po ustalonym kursie i w określonym momencie w przyszłości; *kontrakt forward na sprzedaż- zobowiązuje klienta do sprzedaży określonej ilości waluty po ustalonym kursie i w określonym momencie w przyszłości. Cechą jest to, że jest wiążący, czyli w czasie trwania umowy nie można odstąpić z kontraktu. Wiążący jest kurs, czas, kwota i wszystko inne. Zmianie nie ulega kurs terminowy i czas (data). Wykorzystywane są do zabezpieczenia przed ryzykiem kursowym. Wadą jest to, że jest umową wiążącą oraz to, że nie można jej przedłużyć; b)kontrakt NDF- czyli kontrakty terminowe nierzeczywiste, celem nie jest fizyczna dostawa waluty transakcji, a jedynie rozliczenie różnic kursowych pomiędzy kursem realizacji a kursem kwotowanym przez bank w dniu zgłoszenia klienta celem rozliczenia transakcji lub kursem referencyjnym w dniu realizacji. Kurs realizacji- ustalony zostaje w kontrakcie wg, którego klient rozlicza transakcje albo do kursu banku albo referencyjnego. Jest kursem terminowym. Dzień realizacji- dzień po upływie 2 dni roboczych po upływie terminu. Kwota rozliczeniowa- różnica pomiędzy kwotą kontraktu złotych przeliczona po ustalonym kursie przeliczonym po kursie kwotowanym przez bank lub po kursie referencyjnym: K = N(R_ref-R_o) gdzie: N- wartość kontraktu, która stanowi podstawę obliczenia różnicy kursowej; R- kurs kwotowany lub referencyjny, Ro- kurs realizacji (kurs terminowy). NDF kupno- kontrakt, w którym banki kupują walutę od klienta. K>0 to tą kwotę klient zobowiązuje się przekazać na rzecz bankowi w ciągu 2 dni roboczych. K<0 zysk dla klienta to bank zobowiązuje przelać klientowi. NDF sprzedaż- w ich ramach bank sprzedaje walutę klientowi. K>0 to tą kwotę bank zobowiązuje się przekazać klientowi. K<0 to tą kwotę klient zobowiązuje się zapłacić bankowi; c)opcje terminowe- nazywane również opcjami czasowymi opcji dostawy lub kontraktami terminowymi z opcyjny terminem realizacji, rzeczywisty instrument rynku walutowego, umowa zawarta pomiędzy bankiem a klientem na mocy, której obydwie strony zobowiązują się do kupna lub sprzedaży określonej ilości waluty po z góry określonej cenie natomiast klient decyduje o terminie realizacji kontraktu w ramach ustalonego przedziału czasu. Cechą charakterystyczną jest termin realizacji kontraktu (nie wcześniej niż, nie później niż). Jest umową wiążącą, czyli musi być wykonana bez względu na sytuację. Są mniej korzystne dla klienta. Cechy łączące wszystkie kontrakty- są to kontrakty dopasowywane do potrzeb klienta (kwoty, terminu). Nie są to instrumenty nie podlegają standaryzacji. Oferowane są na dzień dzisiejszy przez banki. Nie jest dla nich organizowany obrót wtórny. Banki pobierają określoną prowizję. Ich wykonanie jest gwarantowane przez obydwie strony umowy.

Walutowe kontrakty futures- są giełdowymi terminowymi kontraktami walutowymi o standardowych wielkościach i terminach zapadalności. Kontrakty te w podobny sposób jak terminowe transakcje walutowe dają możliwość zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje walutowych kontraktach futures: *walutowe kontrakty futures dla dowolnych walut względem dolara; *walutowe kontrakty futures dla kursów krzyżowych (w innej walucie niż dolar). Nie dochodzi tu do fizycznej wymiany walut, jest to kontrakt nierzeczywisty. Następuje rozliczenie różnic kursowych. Cechy: *kontrakt występujący tylko w obrocie giełdowym; *są umowami standaryzowanymi, dla których ściśle określone są ilość przedmiotu kontraktu oraz termin dostawy; *cena kontraktu jest negocjowana na rynku w systemie open outry auction- wykrzykiwane przez maklerów ofert; obecnie zautomatyzowany system zawierania transakcji samoczynnie kojarzy kupujących i sprzedających; *w przeważającej wielkości przypadków nie występuje dostawa przedmiotu kontraktu, gdyż pozycja przyjęta w kontrakcie przez inwestora jest likwidowana przed terminem dostawy przez przyjęcie pozycji odwrotnej; *inwestorzy chcący zawierać transakcje zobligowani są do zdeponowania u swoich brokerów. Depozytu początkowego na tzw. zabezpieczającym rachunku depozytowym. Depozyt początkowy ma minimalizować ryzyko nie dotrzymania warunków umowy, wnoszony w formie gotówki lub krótkoterminowych papierów skarbowych i stanowi pewien procent ceny kontraktu; *kontrakt rozliczony jest codziennie na zasadzie marking to market- izba rozrachunkowa giełdy codziennie koryguje stan rachunku zabezpieczającego inwestora o zmianę ceny kontraktu futures w ciągu dnia tak, aby odzwierciedlić zysk lub stratę inwestora; *wypełnienie warunków kontraktu futures jest gwarantowane przez izbę rozrachunkową. Inwestorzy, którzy nabywają kontrakty futures na: a)inwestorzy kupujący walutę- pozycja długa, long; b)inwestorzy sprzedający walutę- pozycja krótka, short. Oczekiwania i ryzyko strategii long i short: a)long- kurs wartości bazowej rośnie, nieograniczony zysk przy spełnieniu oczekiwań, nieograniczone straty, sprzedający kurs wartości bazowej; b)short- kurs wartości bazowej spadnie, nieograniczony zysk przy spełnieniu oczekiwań, nieograniczone straty, wzrastający kurs wartości bazowej.

Opcje walutowe- instrument na mocy, którego nabywca ma prawo do zakupu lub sprzedaży określonej ilości waluty po z góry określonym kursie w określonym momencie w przyszłości. Sprzedawca ma obowiązek dostarczenia lub odkupienia tej samej ilości waluty po z góry określonym kursie, w określonym momencie w przyszłości. Nabywca nie jest przymuszony, ma prawo wyboru. Dzielą się na: a)kupna (call): *kupiec opcji call- prawo kupna waluty; *sprzedawca opcji call- zobowiązanie dostarczenia waluty; b)sprzedaży (put): *kupiec opcji put- prawo sprzedania waluty; *sprzedawca opcji put- obowiązek kupna waluty. Opcje notowane na giełdzie: *warunki standaryzowane; *zawierane za pośrednictwem giełdy; *w wielkości bez fizycznej dostawy; *pozycja może być zamknięta przez kontrakt przeciwstawny; *giełda gwarantuje wykonanie kontraktu; *konieczność wniesienia depozytu zabezpieczającego; *opcja amerykańska- zrealizowana w dowolnym momencie od daty nabycia do wygaśnięcia; opcja europejska w konkretnym momencie. Opcje pozagiełdowe OTC (dopasowane do klienta): *warunki negocjowane indywidualnie; *zawierane za pośrednictwem brokera; *w większości z fizyczną dostawą; *trudność w zamknięciu pozycji poprzez zawarcie kontraktu przeciwstawnego; *nie ma gwarancji; *bez depozytu; *dominują opcje europejskie. Cena wykonania- to cena, po jakiej wykonuje się opcję, czyli kupuje lub sprzedaje instrument podstawowy. Data wygaśnięcia- to dzień i godzina po upływie, których opcja nie może być już wykonana. Premia opcyjna- jest ceną, która kupujący płaci wystawcy opcji. Premia ta jest często postrzegana jako koszt zabezpieczenia przed niekorzystną zmianą ceny instrumentu bazowego na rynku. Wykonanie opcji- oznacza wymianę opcji na instrument bazowy lub gotówkowe rozliczenie kontraktu. Opcja z punktu widzenia realizacji: a)po cenie (at-the-money)- jeżeli cena wykonywana jest równa lub bliska bieżącej cenie instrumentu bazowego; b)w cenie (in-the-money)- cena wykorzystania ma taką wartość, iż opłaca się ją wykonać, w przypadku kupna oznacza sytuację, gdy cena wykonania będzie niższa od bieżącej ceny instrumentu bazowego, w przypadku sprzedaży, gdy cena będzie wyższa od bieżącej ceny instrumentu bazowego; c)nie w cenie (out-of-the-money)- opcja, której cena wykonania ma taką wartość, że nie opłaca się jej wykonać.

Kupno prawa do zakupu- waluty bazowej po ustalonym kursie nazywamy long call. Celem nabywcy jest wykorzystanie potencjalnego wzrostu kursu waluty bazowej do osiągnięcia zysku lub ochrony przed jego wzrostem. Nabywca opcji kupna ma możliwość osiągnięcia potencjalnie nieograniczonego zysku w zamian za ograniczoną stratę. W przypadku opcji kupna próg rentowności (kurs przecięcia, kurs zyskowności) określamy następująco: próg rentowności = kurs realizacji + koszt opcji na jednostkę waluty. Jeżeli opcja w dniu realizacji jest in-the-money to: *kupujący uzyskuje pozycję długą w walucie bazowej; *opcja ta jest zrealizowana; *opcja może być zrealizowana z zyskiem, gdy kurs rynkowy wzrośnie powyżej progu rentowności. Jeżeli opcja w dniu realizacji jest at-the-money lub out-of-the-money to: *nabywca utraci wartość premii; *opcja zapada niezrealizowana. W przypadku opcji sprzedaży próg rentowności określamy następująco: próg rentowności = kurs realizacji - kurs opcji na jednostkę waluty. Jeżeli opcja w dniu realizacji jest in-the-money to: *kupujący uzyskuje pozycję krótką w walucie bazowej po kursie realizacji; *opcja ta jest realizowana; *opcja może być zrealizowana z zyskiem, gdy kurs rynkowy spadnie poniżej progu rentowności. Jeżeli opcja w dniu realizacji jest at-the-money lub out-of-the-money to: *nabywca traci wartość premii; *opcja zapada niezrealizowana.

Instrumenty swopowe (SWOP): 1)swopy kursowe- są definiowane jako kontrakt walutowy na podstawie, którego określona ilość waluty jest kupowana i jednocześnie sprzedawana na inną walutę w dwóch różnych terminach realizacji. Wyróżnia się trzy rodzaje transakcji swopowych: a)kombinacja transakcji natychmiastowej i terminowej w tym przypadku pierwsza wymiana walut następuje w dwa dni robocze po zawarciu transakcji (jak na rynku transakcji natychmiastowej) zaś wymiana odwrotna w określonym terminie w przyszłości (np. trzy miesiące później; nie mniej niż jeden miesiąc); b)kombinacja dwóch transakcji terminowych- w tym przypadku pierwsza wymiana następuje w określonym dniu w przyszłości, a wymiana odwrotna w terminie późniejszym. Są to swapy typu termin za termin np. swap rozpoczyna się za trzy miesiące od daty bieżącej (pierwsza wymiana), a kończy za sześć miesięcy od daty bieżącej (druga wymiana) swap taki jest określony jako swap 3-6 typu termin za termin; c)swapy na krótkie terminy- są to swapy, które trwają krócej nić jeden miesiąc (pierwsza wymiana ma miejsce natychmiast, a druga tydzień później). Niektóre krótkie terminy są nawet krótsze niż standardowa data rozliczenia na rynku natychmiastowym (dwa dni robocze).2)swop kapitałowo-walutowy- jest to umowa pomiędzy dwoma partnerami na wymianę płatności w jednej walucie na płatności w drugiej walucie (zabezpiecza kredyty walutowe). Zawierane na długi okres (nawet 6 lat). Składa się z 3 etapów: a)początkowa wymiana kapitałów (pierwsza noga swopu)- może mieć charakter faktyczny, albo charakter nierzeczywisty (abstrakcyjny); b)wymiana płatności odsetkowych; c)druga noga swopu- polega na zwrotnej wymianie kapitału (po kursie fiksingowym).

Problematyka ryzyka kursowego i metody jego ograniczenia. Ryzyko kursowe- jest to ryzyko, które występuje przy dokonywaniu transakcji walutowych i które wynika ze zmiany kursów waluty a polega na tym, że w wyniku niekorzystnych zmian kursów może nastąpić spadek należności lub wzrost zobowiązań wyrażonych w walucie krajowej. Ekspozycja na ryzyko kursowe obejmuje, zatem: *pozycje bilansu denominowane w walutach obcych; *rzeczywiste, fizyczne zakupy oraz sprzedaż dóbr, usług, które nie zostały jeszcze zafakturowane; *transakcje kupna i sprzedaży przyszłych okresów np. długoterminowe kontrakty na nabycie środków trwałych; *rachunki i płatności denominowane w walutach obcych, które pojawiają się, jeżeli dojdzie do przewidywanej działalności handlowej. Ryzyko kursowe od strony jego obiektywnych konsekwencji dla wyników finansowych działalności na rynku międzynarodowym może ono przybrać postać: a)ryzyka konsekwencji (księgowego)- wiąże się z przyjęciem właściwej metody księgowej wyceny wszystkich składników bilansu, które w danym okresie sprawozdawczym zostały wystawione na działania zmian kursów walut. Chodzi o efekt przeliczenia tych składników na walutę krajową. Najmniej odczuwalne. b)ryzyka transakcji (transakcyjne, krótkoterminowe)- najistotniejsze ryzyko, powstaje pomiędzy powstaniem wierzytelności do momentu ostatecznego rozliczenia tych wierzytelności. Odnosi się do należności i różnego rodzaju zobowiązań, rachunków walutowych, inwestycje. Jest ryzykiem realnym, faktycznym zysków i strat. c)ryzyka transakcji (wymiany)- dotyczy należności i zobowiązań, pokazuje ono zmianę stanu należności i zobowiązań wyrażonych w walucie obcej na moment sporządzenia sprawozdania finansowego. Ma charakter rachunkowy. d)ryzyka ekonomicznego (majątkowe, operacyjne, długoterminowe)- pokazuje jak może się zmienić przyszła wartość firmy na skutek kursów walutowych.

Techniki minimalizujące skutki ryzyka kursowego: 1)techniki wewnętrzne- porozumienie zawarte pomiędzy dwoma kontrahentami, nie ma podmiotów trzecich, są tanie (nie ma opłat), wymagają wielu kompromisów; dzielą się na: a)klauzule walutowe (waloryzacyjne)- są to klauzule, które umożliwiają dokonanie zmian wartości kontraktu na określonych warunkach i przy określonych sytuacjach. Ryzyko zostaje podzielone pomiędzy eksporterem i importerem. Najczęściej stosuje się klauzule: *pełna- polega na tym, że w przypadku zmian kursu waluty kontraktu następuje proporcjonalna zmiana wartości kontraktu; *automatyczna z franszyzą- zaczyna działać, gdy zmian kursu waluty kontraktu przekroczy określony wskaźnik procentowy; *wybory waluty- działa tylko po stronie importera polega na tym, że importer ma możliwość dokonania płatności w różnych walutach, natomiast wyboru dokonuje sam biorąc pod uwagę najmniejszą wartość zobowiązań przeliczona na walutę krajową. Zostają określone wzajemne kursy wymiany waluty kontraktu; *podziału ryzyka- podstawą jest ustalenie wartości bazowej kontraktu w oparciu o kurs bazowy, oraz strefy neutralnej, która określa przedział zamiany kursu waluty kontraktu w ramach, którego wartość kontraktu pozostaje bez zmian, w przypadku, kiedy kurs waluty kontraktu przekracza strefę neutralną następuje wyliczenie nowego kursu bazowego i nowej wartości kontraktu. Występuje dzielenie zysków i strat pomiędzy kontrahentami; b)przyśpieszenie i opóźnienie płatności (leading i lagging)- manipulowanie terminami płatności: *kiedy eksporter chce zmienić termin płatności: #wydłużyć chce, gdy waluta kontraktu będzie obejmować operacje w stosunku do waluty krajowej; #importer i eksporter należą do tej samej grupy kapitałowej; #skracanie terminu (przyśpieszenie) w momencie, gdy waluta kontraktu następuje deprecjacje w stosunku do waluty krajowej; *importer prosi o wykonanie terminu płatności, gdy waluta kontraktu ulega deprecjacji wobec waluty krajowej: #importer przyśpiesza płatność w momencie aprecjacji waluty kontraktu wobec waluty krajowej; c)matching (dopasowanie)- kompensatę wewnętrzne, zgranie transakcji. Polega na wiązaniu otwartych pozycji walutowych, co najmniej dwóch różnych walutach tak, aby ewentualne straty ponoszone na jednej z nich mogły być skompensowane przez zyski powstające na innej pozycji walutowej. Technika dostępna dla transakcji eksportowo-importowych. Nie wymaga zgody innej strony. Występuje w dwóch postaciach: *matching naturalny- polega na wiązaniu wpływów i wydatków wyrażonych w tej samej walucie tak, aby były one zbliżone pod względem wartości i czasu ich występowania; *matching równoległy- polega na wiązaniu wpływów i wydatków walutowych przedsiębiorstw w różnych walutach, ale dodatnio ze sobą skorelowanych. Dwie miary ceny walut, które zestawiamy muszą iść w tym samym kierunku, co do waluty krajowej; d)netting- wiązane wierzytelności pomiędzy podmiotami. Może być stosowany przez podmioty, które przeprowadzają wzajemne transakcje: *netting pierwotny- ma miejsce wtedy, gdy dwa przedsiębiorstwa kompensują między sobą otwarte pozycje walutowe za dany okres; *netting wtórny- polega na kompensacie sald pomiędzy minimum potrzebne uczestnikom. Mogą rozliczać się w różnych walutach, ale kompensata sald następuje w określonej walucie rozliczeniowej. 2)techniki zewnętrzne- ryzyko przenoszone jest na osobę trzecią, są odpłatne, aby ochronić się przed ryzykiem. Dzielą się na: a)factoring- jest to umowa, na mocy, której instytucje factoringowe zobowiązują się nabyć wierzytelności krótkoterminowych pochodzących z obrotu handlowego przed ich terminem płatności z potrąceniem opłaty na rzecz faktora oraz z przejęciem lub bez przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużnika. Mogą korzystać tylko eksporterzy. Ryzyko kursowe przejmuje faktor pełni on dodatkowe funkcje: *inkasowanie należności objętych umową factoringową; *kreowanie nurtów do dłużników zalegających ze spłatą; *windykacje należności objętych umową factoringową; *prowadzenie ksiąg handlowych factoringu; *gromadzenie danych statystycznych, statystyki i innych danych mających znaczenie dla faktora; *sprowadzenie wypłacalności dłużników oraz stały monitoring ich sytuacji prawno-ekonomicznej; *świadczenie usług reklamowych i marketingowych; *ubezpieczenie towarów. Praktyka gospodarcza wykształciła podstawowe rodzaje factoringu: *factoring właściwy- faktor przejmuje na siebie całe ryzyko z tytułu nie wypłacalności dłużnika. Nie występuje prawo regresu w stosunku do wierzyciela; *factoring niewłaściwy (niepełny)- faktor nabywając wierzytelność nie przejmuje ryzyka nie wypłacalności dłużnika a równocześnie wys. prawo regresu w stosunku do wierzyciela; *factoring mieszany- kombinacja właściwego z niewłaściwymi do pewnej granicy ryzyko nie wierzytelności przejmuje instytucja factoringowa natomiast pozostała część ryzyka przejmuje na siebie wierzyciel. Factoring międzynarodowy: *pierwszy typ factoring importowy- eksporter przelewa swoje wierzytelności bezpośrednio na instytucje factoringowe, które ma siedzibę w kraju importera; *drugi typ factoringu eksportowy- eksporter sprzedaje swoje wierzytelności instytucjom mającym siedzibę na rynku krajowym i na własnym rynku; *trzeci typ factoring podwójny- eksporter przelewa swoje wierzytelności pochodzące z transakcji zagranicznych na konto factoringowe prowadzącej działalność w kraju eksportera, a ten z kolei zawiera umowę factoringową z innym bankiem factoringowym mającym swą siedzibę w kraju każdorazowego importera; b)ubezpieczanie ryzyka- polega na wykupie polisy ubezpieczeniowej, która ma chronić przed niekorzystnymi zmianami kursów. Dopiero zaczynają działać po przekroczeniu odpowiedniego pułapu; c)heading finansowy- polega na zamknięciu otwartej pozycji walutowej poprzez zajęcie odpowiedniej pozycji (czas, walutę) lecz przeciwstawnej z punktu widzenia zabezpieczanej pozycji wykorzystując w tym celu instrumenty rynku pieniężnego; d)instrumenty terminowego rynku walutowego- pierwszą grupą są kontrakty forward outrights, drugą NDF, trzecią opcja walutowa. Należności będą zabezpieczane, jeżeli będzie oczekiwał deprecjacji waluty kontraktu. Zobowiązania będą zabezpieczane, jeżeli będzie oczekiwał aprecjacji waluty kontraktu. Może zachować postawę bierną jak będzie deprecjacji. O wyborze waluty, w której można fakturować i rozliczać transakcje, czynniki: a)stabilność danej waluty w krótkim i długim okresie; b)tendencje rozwojowe w zakresie kursów głównych walut; c)dostępność waluty; d)charakter waluty transakcyjnej (pochodzenie, siła); e)struktura walutowa eksportu i importu (optymalizacja struktury poprzez dywersyfikacji waluty transakcyjnych); f)łatwość zbywania waluty transakcyjnej; g)przepisy dewizowe lun inne regulacje prawne obowiązujące strony kontraktu; h)okres realizacji kontraktu; i)dodatkowe koszty związane z koniecznością pokrycia ich w walucie partnera mino, iż kontrakt zawarto w walucie kraju trzeciego; j)zakres wymienialności danej waluty; k)sugestie własnego banku, co do wyboru form rozliczeń płatności; l)możliwość ubezpieczenia należności eksportowych od ryzyka kursowego; ł)skala wartości kontraktu. Możliwość zastosowania waluty krajowej zależy od czynników: a)strategia ta może być w danej sytuacji zastosowana i czy daje możliwość otrzymania konkurencyjności na niezmierzonym poziomie zależy od siły handlowej; b)transakcje handlowe mogą być traktowane i rozliczane tylko w jednej szczególnej walucie; c)ograniczeniem w wykorzystywaniu tej metody zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym są występujące w świecie tendencje odnoszące się do wyboru waluty fakturowania handlu zagranicznego: *handel towarami przemysłowymi między krajami uprzemysłowionymi w większości przypadków jest fakturowany w walucie kraju eksportera; *handel między krajami uprzemysłowionymi a krajami rozwijającymi się jest na ogół fakturowany w walucie kraju uprzemysłowionemu; *handel międzynarodowy jest częściej fakturowany w walutach stabilnych niż w walutach niestabilnych; *handle międzynarodowe jest najczęściej fakturowany w walutach mających największy udział w fakturowaniu światowego handlu. Kurs efektywny- ceną, po której faktyczne zostały wymienione wierzytelności, kurs efektywny = wartość wierzytelności w walucie krajowej/wartość wierzytelności w walucie obcej.

Międzynarodowe przepływy kapitałowe- rozumie się wszelki ruch kapitału przez granicę danego kraju. Rozpatrywany jest najczęściej z punktu widzenia zwrotności i odpłatności. Wyróżnia się 4 typy transferów: 1)nieodpłatne i bezzwrotne- kraj, który dokonuje transferu przekazuje zagranicy część swojego dochodu narodowego lub majątku, bez konieczności zwrotu przekazanych wartości przez kraj, który jest zasilany oraz bez obowiązku płacenia jakichkolwiek odsetek czy dywidend. Tego typu transfery bardzo często określane mianem jednostronnych ruchów kapitału. Bowiem wynika to z chęci niesienia zagranicy bezzwrotnej pomocy materialnej lub z konieczności wyrównania strat zawinionych przez kraj, który dokonuje transfer kapitału poprzez zapłatę reparacji i odszkodowań wojennych; 2)nieodpłatne, ale zwrotne- te transfery również w pewnej mierze mają charakter pomocy, jednakże warunek zwrotności decyduje o tym, iż nie są one już tak korzystne dla krajów zasilanych jak transfery jednostronne. Przepływy te najczęściej występują w postaci nie oprocentowanych pożyczek finansowych na cele rekonstrukcji gosp. oraz rozwój krajów ekonomicznie słabo rozwiniętych; 3)odpłatne i bezzwrotne- czyli tzw. wieczny kredyt, są to jednakże przypadki bardzo rzadkie; 4)odpłatne i zwrotne- to transfery najbardziej typowe i najczęściej występują w obrocie międzynarodowym przybierają postać oprocentowanych kredytów oraz przynoszących dochodów, lokat majątkowych zagranicą. Międzynarodowe ruchy kapitału zachodzą w różnych warunkach i okolicznościach, które wpływają na znaczne zróżnicowanie ich form. Kryteriami tymi są przede wszystkim: 1)motywy przepływu kapitału- wyróżniamy 3 typy przepływów: a)humanitarne (chęć niesienia pomocy); b)polityczne (konieczność wyrównania zagranicy określonych szkód bądź strat jak również członkowstwo w poszczególnych organizacjach); c)ekonomiczne (osiągnięcie zysku wyższego zagranicą niż w kraju); 2)okres przepływu kapitału- wyrównania się przepływy: a)krótkoterminowe (do 1 roku, wysoka mobilność- bardzo szybko mogą zostać wycofane z rynku); b)średnioterminowe (1-5 lat, dotyczą kredytów, depozytów, papierów wartościowych); c)długoterminowe (powyżej 5 lat, inwestycje bezpośrednie); 3)kierunek międzynarodowych przepływów kapitału: a)eksport kapitału (obroty aktywne); b)import kapitału (obroty pasywne); 4)normalność ruchu kapitału: a)normalne (kierowane do krajów lepszych, które dają korzyści); b)anormalne; 5)wpływ ruchu kapitału na równowagę bilansu płatniczego: a)wyrównawcze (mają na celu osiągnięcie równowagi lub nadwyżki); b)spekulacyjne (wpływa na pogłębienie nierównowagi bilansu); 6)kryterium własności kapitału: a)prywatny; b)publiczny; c)organizacji międzynarodowych; 7)formy lokaty zagranicznej, czyli funkcji, jakie kapitał spełnia w procesie produkcji: a)inwestycje bezpośrednie (BIZ)- inwestycje o charakterze międzynarodowym, które dokonywane są przez przedsiębiorstwo pochodzące z jednego kraju, przedsiębiorstwo mające siedzibę w innym kraju w celu osiągnięcia trwałych korzyści poprzez: *tworzenie lub rozbudowę posiadanego przedsiębiorstwa zależnego lub oddziału (greenfield); *uzyskanie pełnej własności istniejącego przedsiębiorstwa poprzez fuzję lub przejęcia (brownfield); *nabycie udziału w nowym lub istniejącym przedsiębiorstwie, najbardziej kontrowersyjna (w Polsce 10% + 1 akcja); *pożyczkę podporządkowaną: ^bezpośrednia (inwestor przelicza umówioną ilość środków, nisko oprocentowane, mogą być spłacone jednorazowo); ^fasadowa (występuje podmiot trzeci najczęściej bank zagraniczny); *przekazanie licencji za korzystanie, inwestor otrzymuje przychody; *reinwestowanie zysków. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę krajów goszczących, ma aspekt pozytywny i negatywny: 1)zasoby: P- powinny uzupełniać niedobory kapitałowe, technologiczne, managerskie, N- jeżeli nie zostaną one dopasowane do potrzeb lokalnych; 2)przedsiębiorczość: P- będą pobudzać przedsiębiorczość, będą wprowadzać nowe style zarządzania pracy, poprawią konkurencje na rynku krajowym, N- eliminowana będzie lokalna konkurencja, chęć bycia monopolistą; 3)efektywność: P- poprawa jakości, sektory pokrewne, N- napływają do dziedzin rentownych, a rodzima inwestorom; 4)budżet: P- zwiększenie wpływów budżetowych z tytułu podatku dochodowego, N- wpływy ulegają zmniejszeniom; 5)bilans płatniczy; 6)dążenia integracyjne: P- efektywniejsze uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy, N- gospodarka narażona jest na koniunktury w skali światowej; 7)stosunki społeczne i kulturowe: P- wnoszenie pozytywnych wzorców zachowań biznesowych, N- znaczące różnice kulturowe, biznesowe. O tym czy dany kapitał napłynie decyduje klimat inwestycyjny. Jest to ogół warunków charakterystyczny dla danego kraju określających ryzyko inwestowania. Został podzielony: a)klimat ekonomiczny A- obejmuje aktualną i oczekiwaną sytuację gospodarczą kraju. Liczy się za pomocą głównych wskaźników ekonomicznych np. stopień inflacji, stopa bezrobocia, liczba ludności, PKB; b)klimat ekonomiczny B- przestawia stan infrastruktury materialnej kraju np. drogowej, komunikacyjnej; c)klimat społeczny- ma odzwierciedlać warunki na rynku pracy np. koszty pracy, kwalifikacje, przepisy prawne; d)klimat administracyjny- przepisy prawne dotyczące zakładania działalności, rejestrowana, zakres polityki podatkowej możliwość transferu dochodów; e)klimat polityczny- stosunek władz rządzących do inwestora. Cechy inwestycji bezpośrednich: *korporacje międzynarodowe; *sprawowanie efektywnej kontroli nad działalnością ze strony inwestora zagranicznego; *uwzględnienie przez inwestora nie tylko stopy zysku i strat, lecz również wielu innych czynników; *korporacja rozpatruje daną lokatę przez pryzmat korzyści, jakie przyniesie dana inwestycja z punktu widzenia maksymalizacji długookresowej stopy zysku; *inwestycja długookresowa; *inwestycja obejmuje cały pakiet aktywów finansowych, rzeczowych, technologicznych; *zarówno wejście na rynek i jego opuszczenie to proces długotrwały; *wysoka stabilność, inwestor zainteresowany jest stałym strumieniem dochodu; *inwestor ma większy lub mniejszy wpływ na rentowność danego przedsiębiorstwa; *skomplikowany i kosztowny proces zachęty dla inwestorów; *duża świadomość społeczeństwa o rozmiarach inwestycji; b)inwestycje portfelowe- inwestycja dokonywana w papierach wartościowych. Polegająca na zakupie lub sprzedaży dłużnych lub udziałowych papierów wartościowych. Cechy inwestycji portfelowych: *jednostkowy kapitał prywatny; *nie prowadzą do ustanowienia efektywnej kontroli ze strony inwestora zagranicznego nad działalnością przedsiębiorstwa; *korzystna stopa procentowa i niskie ryzyko są głównymi motywami; *inwestor zainteresowany jest głównie akcjami przedsiębiorstw zagranicznych ponoszących najwyższe korzyści w krótkim okresie; *inwestycja chwilowa; *inwestycja wyłącznie finansowa; *łatwość wejścia i wyjścia z rynku; *mała stabilność, inwestor nabywa akcje w zależności od aktualnych notowań; *inwestor nie ma wpływu na rentowność przedsiębiorstwa, w którym ma udziały; *w przypadku papierów rządowych łatwość zachęcenia inwestorów; *mała świadomość społeczna o inwestycjach; teoria portfolio- rozumie się odpowiednie dywersyfikacje poszczególnych aktywów finansowych posiadanych przez inwestora w celu osiągnięcia portfela efektywnego; c)kredyt transakcyjny (kredyt handlowy, towarowy) wynika z transakcji eksportowo-imoprtowych, uczestniczą dwa podmioty eksporter i importer, kredyt udziela eksporter (odroczenie terminu płatności) albo importer (przedpłaty, zaliczki). Występują różne postacie (typu handlowego, eksportera): *kredyt płatności standardowych- płatność następuje w wielokrotności 30 dni od daty wystawienia; *kredyt w oznaczonym dniu- z góry określony termin płatności; *płatność z upustem cenowym- podawane są dwa terminy krótsze (jeżeli chcemy upust), dłuższy (nie chcemy upustu) przykład: 2(% upusty)/10(termin, w którym trzeba regulować płatność, jeżeli chcemy mieć upust) netto 90(ostateczny termin bez upustu); d)kapitał pożyczkowy i finansowy- są to udzielone i zaciągnięte pożyczki (w przepływach międzynarodowych, są niskie oprocentowania ponieważ jest duża konkurencja) i kredyty (podzielone na: *kredyt międzynarodowy- dany podmiot zaciąga na rynku międzynarodowym w walucie kredytodawcy i w oparciu o prawo kredytodawców; *euro kredyt- zaciągany na rynku zagranicznym w innej walucie niż kredytodawcy, kredytobiorcy, nie podlegają jurysdykcji). Mogą przybrać postać kredytów konsorcjarnych (udzielany jest przez konsorcjum bankowe w celu sfinansowania dłuższego przedsięwzięcia, występuje wiele banków takich jak: *wiodący; *zarządzające- dostarczają zasobów finansowych; *partycypujące- banki zobligowane są do udostępnienia środków w ramach udzielonego kredytu, na rynku kredytobiorcy; e)pozostałe (darowizna, stypendia, składki ubezpieczeniowe, zapomogi, umorzenie długu i odszkodowania).

Bilans płatniczy- sumaryczne i uporządkowane zestawienie wszystkich transakcji, które rezydenci danego kraju zawarł z nie rezydentami w określonym czasie. Obejmują tylko wielkość transakcji za dany okres, nie pokazują całości od początku. Najkrótszy okres to 1 miesiąc a najdłuższy to rok. Podawany jest w trzech walutach: PLN, EUR, USD. Bilans płatniczy na bazie: 1)płatności (od 1993)- pierwszym komponentem jest rachunek obrotów bieżących (są ujmowane transakcje materialne i dochodowe, które są regulowane w miarę powstawania i nie rodzą żadnych zobowiązań na przyszłość. Pokazuje konkurencyjność danego kraju. Mówi też o zadłużeniu na ile może się dany kraj zaciągnąć. Wchodzą w skład: *towary; *usługi- dominują usługi transportowe, bankowe; *dochody- dochody z kapitału, dochody z pracy, różnego rodzaju odsetki; *transakcje bieżące; *niesklasyfikowane obroty bieżące- ujmuje się wpływy i wydatki z eksportu i importu towarów i usług dokonywane są przez osoby podróżujące), drugi to rachunek kapitałowy (obejmuje wpływy i wydatki, ujmuje się wartość umarzanego długu, zakup i sprzedaż aktywów niematerialnych i nie finansowych, jest to komponent, który odgrywa najmniejszą rolę) i finansowy (odzwierciedlane są przepływy kapitału finansowego, komponentami są: *inwestycje bezpośrednie od 1992; *inwestycje portfelowe; *pozostałe inwestycje zagraniczne, takie jak rachunki i depozyty bankowe, transakcje factoringowe, leasing; *pochodne instrumenty finansowe- określane jako instrumenty, których wartość jest pochodną wartości innych wartości instrumentu pochodnego. Przykładami takich instrumentów np. papiery wartościowe, waluty, stopy procentowe, indeksy giełdowe. Podstawowe rodzaje instrumentów: kontrakty forward, opcje, swapy, pochodne pochodnych), trzeci saldo błędów i opuszczeń (ujmuje transakcje, które bank centralny nie potrafi zakwalifikować do komponentów wcześniejszych), a rachunek obrotów wyrównawczych (służy do przejęcia nadwyżek i pokrycia debetu, głównymi komponentami są rezerwy walutowe w skład wchodzą: złoto monetarne, transza rezerwowa w międzynarodowym funduszu walutowym, specjalne prawa ciągnienia SDR, aktywa zagraniczne- środki na rachunku bieżącym w bankach zagranicznych, w kasie banku centralnego, lokaty banku centralnego, zagraniczne papiery wartościowe nabyte przez bank centralny, pozostałe należności). Równowagę bilansu płatniczego mogą zakłócać: a)zmiany wzajemnej relacji światowych cen towarów eksportowych i importowych przez dany kraj; b)zmiany w popycie zagranicznym na towary eksportowe przez dany kraj; c)klęski naturalne; d)zmiany wysokości stopy procentowe za granicą w stosunku do stopy krajowej; e)przyczyny polityczne. Istnieją dwie grupy środków za pomocą, których przywraca się równowagę bilansu płatniczego: a)procesy przystosowawcze; b)środki polityki gospodarczej (cła); 2)transakcji.

---