Odpowiedzialność za naruszenia praw

Na jakich płaszczyznach odbywają się spory wokół własności intelektualnej? Spory wokół ochrony własności intelektualnej mogą odbywać się na kilku płaszczyznach: postępowania o udzielenie praw wyłącznych, unieważnienia lub ograniczenia tych praw oraz naruszenia praw przez nieuprawnione osoby. Nas będzie interesowała ta kategoria. Co zrobić gdy ktoś naruszy nasze prawa wynikające z ochrony własności przemysłowej? W przypadku gdy podejrzewamy iż ktoś dokonuje naruszeń naszych praw wynikających z przyznanej ochrony powinniśmy najpierw zebrać dowody naruszenia tychże praw. Wskazane jest skorzystanie z pomocy rzecznika patentowego lub adwokata bądź radcy prawnego, który specjalizuje się w dziedzinie ochrony własności przemysłowej. Roszczeń można dochodzić głównie w trybie postępowania cywilnego na zasadach ogólnych. Przed wystąpieniem na drogę sądową należy wezwać naruszyciela do zaniechania niedozwolonych działań w wyznaczonym terminie (list ostrzegawczy). Uprawniony z patentu, którego prawo zostało naruszone może żądać: zaniechania naruszenia i usunięcia jego skutków oraz wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a także naprawienia szkody na zasadach ogólnych oraz zamieszczenia w prasie stosownego oświadczenia. W Polsce regulacje prawne obok cywilnoprawnej ochrony praw z patentu przewidują również odpowiedzialność karnoprawną. Właściwymi do rozpatrywania spraw o naruszenie patentu są w Polsce sądy okręgowe, zaś drugą instancją są sądy apelacyjne. Nie istnieje europejski sąd patentowy, dlatego sprawy o naruszenie patentu muszą być prowadzone przed właściwymi sądami w krajach, w których doszło do naruszenia praw wyłącznych. Jak można korzystać z utworów nie łamiąc praw autorskich? Na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Twórca może udzielić odpłatnych lub nieodpłatnych licencji na korzystanie z utworu. Często spotykane są powszechne, publiczne licencje, np. GNU General Public License, dotycząca oprogramowania. Oprócz tego ustawa dopuszcza tzw. dozwolony użytek osobisty tzn. że bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Utwór „już rozpowszechniony” - to taki, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie (np. w przypadku filmu może to być jego oficjalna premiera). Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego, z tego wynika że np. zakupionego przez nas albumu muzycznego nie możemy umieszczać na naszej stronie internetowej. W internecie funkcjonują tzw. programy p2p (peer to peer, czyli równy z równym) za pomocą których można „ściągać” udostępnione przez innych użytkowników pliki, w zamian sememu udostępniając je kolejnym użytkownikom. Osoby korzystające z tych programów często nie są świadome że udostępniając utwór innym użytkownikom, dopuszczają się przestępstwa polegającego na rozpowszechnianiu utworu bez zgody twórcy. Przestępstwa nie popełnia natomiast osoba która tylko „ściąga” udostępnione w internecie pliki. Jaka kara grozi za złamanie praw autorskich? Za naruszenie praw autorskich grozi odpowiedzialność karna w postaci: rozpowszechnianie utworu bez zgody - kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, rozpowszechnianie w celu uzyskania korzyści majątkowej - kara pozbawienia wolności do lat 3, gdy rozpowszechnianie stanowi stałe źródło dochodu albo określona osoba kieruje lub organizuje tego rodzaju działalność - kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5, gdy sprawca działa nieumyślnie - kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Naruszający prawa autorskie może być także pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej, twórca może zażądać m.in. zaniechania naruszeń; usunięcia skutków naruszenia; naprawienia szkody (na zasadach ogólnych lub poprzez zapłatę dwu-, a w przypadku zawinionego naruszenia trzykrotności wynagrodzenia, jakie byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu); wydania uzyskanych korzyści; oświadczenia odpowiedniej treści, zamieszczonego w prasie.

Markowe produkty luksusowe kojarzą się najczęściej z dobrym stylem i wysoką jakością wykonania. Są swego rodzaju wizytówką, która wiele mówi o ich użytkowniku. W dzisiejszych czasach, dobie zalewu zachodniego rynku tandetą z Dalekiego Wschodu, coraz łatwiej natknąć się można na „tanią” podróbkę markowego produktu - tanią w cudzysłowie, bo nierzadko jej cena wcale nie jest niższa od oryginału. Okazuje się jednak, że w wielu wypadkach, zalecając się do wskazówek producenta albo wykazując wzmożoną ostrożność, możemy uniknąć przykrych niespodzianek. Co należy zrobić, by zamiast oryginału nie kupić fałszywki?

Podrabiane produkty to poważny problem dla producentów uznanych marek. Wielu z nich ponosi z tego tytułu niebotyczne straty. Trudno się zatem dziwić, że niektórzy przeznaczają fortunę na kampanie poświęcone walce z procederem. Część wytwórców przygotowuje specjalne poradniki, w których zawarte są szczegółowe informacje, mające pomóc konsumentowi w wyborze produktu, który z pewnością nie jest falsyfikatem.

W dobie internetu, kiedy wiele osób decyduje się na zakupy na odległość, walka z fałszerzami nie jest jednak prosta. Czasami zdarza się, że klient ogląda zdjęcia oryginalnego produktu, potem płaci za towar, a na końcu i tak otrzymuje podróbkę. Zdaniem producentów oraz dystrybutorów, aby uniknąć ewentualnych kłopotów, podczas zakupów należy zawsze kierować się zdrowym rozsądkiem. Jeśli artykuł cenionej marki oferowany jest w cenie rażąco niższej niż zwykle, to konsument już powinien nabrać podejrzeń.
Kilka prostych zasad

Zdaniem ekspertów wystarczy czasami przestrzegać kilku prostych zasad, by nie zostać nabitym w butelkę. Kiedy powinniśmy zachować szczególną ostrożność, nabywając produkt uznanego producenta? Kupując w internecie powinniśmy bacznie przyglądać się opisom sprzedawców, którzy oferują nowy, markowy produkt w cenie znacznie niższej od tej, która zwykle za niego obowiązuje. Bardzo często uzasadniają znaczącą obniżkę, by potwierdzić swoją wiarygodność. Tłumaczenia są różne - że określony towar był niechcianym prezentem; że sprzedawca posiadał już taki produkt i dostał drugi, taki sam w formie podarunku. W opisach sklepów internetowych często pojawiają się zaś tłumaczenia, że niższa cena jest możliwa dzięki temu, że przedsiębiorca nie prowadzi działalności w formie sklepu stacjonarnego, co pozwoliło mu znacząco obniżyć koszty, a co za tym idzie - zaoferować produkty w znacznie niższej cenie. Według specjalistów prawdą jest, że cena może być wówczas niższa, ale jeśli ktoś sprzedaje np. perfumy za cenę wynoszącą 10-20 procent tej, którą spotkać można na półce w perfumerii, to oznacza, że coś tu jest nie tak.

Wielu producentów, starając się stawić opór nieuczciwym handlarzom, stosuje też inne metody. W swoich serwisach internetowych zamieszczają listy krajów, w których powstają produkty sygnowane ich logo. Czasami wystarczy zatem rzucić okiem na metkę i charakterystyczne „Made in...”, by dowiedzieć się, że spoglądamy na wyrób nieoryginalny. Jednym z bardziej restrykcyjnych sposobów walki z imitacjami jest ograniczenie dystrybucji do sieci zaufanych punktów, których lista jest na bieżąco aktualizowana w oficjalnym serwisie producenta. Wystarczy wtedy przejrzeć spis, by całkowicie wyeliminować ryzyko zaopatrzenia się w produkt nieoryginalny.

Jak producenci bronią się przed fałszerzami?

Oczywiście są też inne sposoby tropienia podróbek. Najlepsze wydaje się dokładne badanie produktu i analiza kilku szczegółów. Drogie, markowe artykuły są zwykle wykańczane z dużą pieczołowitością i dbałością o szczegóły, czego nie można powiedzieć o wytwórcach niedoskonałych kopii, którzy nie mają czasu i środków, by zadbać o każdy detal. Jedna z bardziej uznanych marek w świecie mody, francuski dom mody Hermes już od dłuższego czasu udostępnia w internecie ostrzeżenia dotyczące wątpliwej jakości podróbek jego produktów. Coraz więcej wskazówek sugerujących, jak uniknąć oszukanych towarów z logiem Hermes można też znaleźć na forach i blogach. Okazuje się, że czasami, by nie dać się nabrać, trzeba zwrócić uwagę na kilka szczegółów.

Hermes

Szeregiem znaków rozpoznawczych charakteryzują się m.in. szalenie popularne apaszki Hermes - mają one zawsze wymiary 90 na 90 centymetrów i wagę 63 gramów. Warto bacznie przyjrzeć się też zawartym na nich wzorom - niezależnie od strony, znajdujące się na nich motywy zawsze są wyraźne i wyróżniają się żywymi kolorami. Na metce już od 15 lat znaleźć można informacje w dwóch językach - francuskim i angielskim. Podróbkę można wypatrzyć także, bacznie przyglądając się nazwie Hermes widniejącej na metce - jeśli nad drugą literą „e” w logo brakuje akcentu, to na pewno mamy do czynienia z produktem podrabianym. Warto także zbadać, czy rogi są zaokrąglone oraz czy na produkcie znajdują się inicjały projektanta. Wystarczy, że jeden z tych warunków nie zostanie spełniony, by się przekonać, że mamy do czynienia z podróbką.

Producentowi lub importerowi, który wprowadza do obrotu produkty niewłaściwie oznaczone lub niespełniające unijnych norm, grozi grzywna lub kara pozbawienia wolności. Musi też usunąć skutki nieuczciwego działania

Na rynku można znaleźć produkty oznaczone logo łudząco podobnym do oznaczenia CE (Conformité Européenne, czyli zgodność europejska). Nie jest to jednak znak, za którym stoi deklaracja producenta, że wprowadzony do obrotu przedmiot jest zgodny z europejskimi normami bezpieczeństwa. Ten skrót oznacza, że towar pochodzi z Chin (China Export).

Wprowadzenie towaru z fałszywym znakiem CE to oszczędność dla firmy.

- Producent lub importer nie wydaje wtedy pieniędzy na testy i badania bezpieczeństwa, które firma powinna wykonać przed wprowadzeniem do obrotu towaru z logo CE - tłumaczy Jolanta Dombrowska z Apator SA, firmy produkującej sprzęt przeciwprzepięciowy oraz urządzenia i systemy pomiarowe.

Obowiązek znakowania produktów logo CE ciąży na przedsiębiorcach od momentu, gdy Polska wstąpiła do Unii. Producent musi nadać ten znak towarom, takim jak np. zabawki, sprzęt RTV i AGD, komputery, urządzenia ciśnieniowe czy okulary przeciwsłoneczne. Wynika to z unijnych dyrektyw Nowego podejścia.

Za znakiem CE powinna stać deklaracja zgodności WE. To dokument, w którym producent potwierdza, że jego towary spełniają unijne normy bezpieczeństwa. Gwarantują one np., że grzejnik, który się popsuje, po prostu przestanie działać, ale nie wybuchnie, a zabawki nie są wykonane z materiałów radioaktywnych.

Deklaracja zgodności WE nie gwarantuje jednak, że kupiony produkt będzie sprawny dłużej niż zwykle.

- Znak CE nie jest handlowym świadectwem jakości, lecz potwierdzeniem, że produkt jest bezpieczny - wyjaśnia Agnieszka Majchrzak z Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).

Raz kupiony przez klienta niebezpieczny produkt z fałszywym logo może spowodować, że w ogóle straci on zaufanie do znaku CE. Będzie podejrzliwie traktować nawet te produkty, które zostały oznaczone poprawnie i spełniają wszystkie unijne normy.

- Każda podróbka psuje rynek - mówi Jolanta Dombrowska.

Rzetelne firmy, które na tym tracą, mogą wytoczyć powództwo przeciw nieuczciwym przedsiębiorcom.

- Oznaczenie towaru podrobionym znakiem CE stanowi czyn nieuczciwej konkurencji na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji - wyjaśnia Aleksandra Oziemska, adwokat z Kancelarii White & Case.

Od nierzetelnego przedsiębiorcy można żądać m.in. usunięcia skutków niedozwolonych działań, naprawienia szkód i wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

Na produktach oznaczonych znakiem China Export mogą stracić także importerzy. Choć ich nie produkują, nie są bezkarni. Zgodnie z przepisami dyrektyw Nowego podejścia i polskiej ustawy o systemie oceny zgodności odpowiedzialność ciąży na każdym, kto wprowadza do obrotu produkty na Europejskim Obszarze Gospodarczym.

- Importerowi, który wprowadzi do obrotu niewłaściwie oznaczone towary lub z właściwym znakiem, ale niespełniające wymogów dyrektyw, grozi grzywna, a nawet kara pozbawienia wolności - wyjaśnia Jędrzej Borowiak z Centrum Certyfikacji CECE Polska.

Dodaje, że od takiego importera można żądać także wycofania towaru z obrotu.

Klienci indywidualni, którzy kupili przedmiot z fałszywym znakiem CE, mogą się poskarżyć do UOKiK lub Inspekcji Handlowej. Znak CE gwarantuje, że produkt jest zgodny z unijnymi dyrektywami

TM- to skrót od znaku towarowego. TM-symbol jest często używany do wskazania, że producent produktu wszczął postępowanie w celu uzyskania ochrony znaków towarowych, ale nie dostał jeszcze ostatecznego zatwierdzenia.

R- To oznacza zarejestrowany znak towarowy. To ostrzeżenie dla konkurentów: "Uważaj! Ten znak towarowy został zarejestrowany! Czy nie możesz próbować skopiować go!" W przeciwieństwie do TM oznacza to, że procedury ochrony powiodły się i ochrona jako znak towarowy została udzielona na rzecz producenta.

C- To skrót od praw autorskich. Oznacza, że to coś oryginalnego, on jest autorem. Chroni przed kopiowaniem przez innych. W zasadzie każdy może swobodnie korzystać z tego znaku. W razie potrzeby sędzia może ocenić, czy używanie tego symbolu jest uzasadnione. Używanie tego symbolu może różnić się w poszczególnych krajach.

® - To skrót od „registered” co oznacza, że dany znak towarowy został zarejestrowany w odpowiednim Urzędzie Patentowym. Przedsiębiorca, który uzyskał świadectwo ochronne może, ale nie musi, umieszczać w sąsiedztwie swojego znaku towarowego litery R wpisanej w okrąg. Zabronione jest oznaczanie tym symbolem znaku towarowego, który nie został zarejestrowany. Polski prawo przewiduje za taki czyn grzywnę.

© - To skrót od „copyright” co oznacza prawo autorskie. Symbol ten można czasami spotkać na różnego rodzaju towarach: batonikach, płatkach a także na mapach. W szerszym znaczeniu są to prawa przysługujące autorowi z tytułu stworzenia dzieła. Chodzi np. o prawo do uzyskiwania korzyści finansowych. Każdy znak towarowy o wyjątkowej szacie graficznej chroniony jest z mocy prawa właśnie prawem autorskim.

TM - To skrót od „trademark” co oznacza znak towarowy. Polskie prawo nie wiąże z tym symbolem jakichkolwiek uprawnień. Każdy przedsiębiorca, który używa charakterystycznej nazwy bądź logotypu faktycznie posługuje się znakiem towarowym. Nie każdy jednak chroni go w Urzędzie Patentowym. W takim przypadku część z nich posługuje się tym symbolem.

---