Wady postawy stanowią problem społeczny w wielu kategoriach. Tak rodzinnej jak i ekonomicznej, edukacyjnej czy medycznej. W perspektywie wielu lat walki z wadami postawy wyraźnie zaznacza się rola działania profilaktycznego i postępowania mającego na celu jak największe wyeliminowanie potencjalnych przyczyn powstania nabytych wad postawy u dzieci i młodzieży. Jednocześnie, obserwowany znaczny, postęp technik medycznych pozwala obecnie na bardzo efektywne eliminowanie tych przyczyn powstania wad postawy , które wynikają z chorób wrodzonych lub chorób okresu niemowlęctwa i dzieciństwa. Tym niemniej podawane przez liczne opracowania statystyczne wyniki wskazują na fakt że wśród młodzieży szkolnej ( wg różnych danych ) częstość występowania wad postawy jest zatrważająca bo wynosi od 50 do 94 % . Wady postawy to takie zmiany pozycji wyprostnej które odbiegają od standardów wieku, płci

Głównym problemem wad postawy są przyczyny ich powstania

Postawa ciała jest wypadkową równoczesnego działania dużych grup mięśniowych, które utrzymują ciało w równowadze i zależy ona w dużej mierze od równomiernego rozwoju tych grup mięśniowych. Wszelkie dysproporcje w rozwoju mięśni zapewniających prawidłowe warunki statyki ciała, prowadzą często do zmniejszenia stabilizacji kręgosłupa co może być początkiem łańcucha zmian prowadzących do choroby zwyrodnieniowej oraz wad postawy.

Prawidłowa postawa ciała to układ jego poszczególnych elementów zapewniający najlepszą jego stabilność , pracę narządów wewnętrznych, wydolność statyczno - dynamiczną przy najmniejszym obciążeniu organizmu dla zapewnienia tych warunków.

Prawidłową, zrównoważoną postawę pionową powinno cechować dobre ustawienie

i właściwe proporcje poszczególnych odcinków ciała. Cechy prawidłowej postawy są

następujące:

1) proste ustawienie głowy,

2) prosty kręgosłup (patrząc od tyłu) i zaznaczone krzywizny fizjologiczne

(patrząc z profilu),

3) prawidłowo ukształtowana i wysklepiona klatka piersiowa z nieznacznie

opuszczonymi barkami, ustawionymi na równej wysokości,

4) brzuch wysklepiony na poziomie klatki piersiowej lub niżej, nigdy nie sterczący

powyżej,

5) poziomo ustawiona i prawidłowo pochylona ku przodowi miednica,

6) proste kończyny oraz prawidłowo ustawione i wysklepione stopy.

Trzy sfery czynników, w następstwie których dochodzi do rozwoju wad -

    1.                 Czynniki fizjologiczne.

    2.                 Czynniki morfologiczne.

3. Czynniki środowiskowe.

Istotą zaburzeń w sferze czynników fizjologicznych jest nawyk prawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku (przyjmowanym podświadomie). U podstaw tego rodzaju wad postawy leżą zaburzenia czucia głębokiego, osłabienie słuchu, krótkowzroczność, ale także znaczny wpływ na postawę ma tu również stan psychiczny dziecka.

Zaburzenia w sferze morfologicznej najczęściej polegają na: występowaniu dystonii mięśniowej zespołów współdziałających na nierównomiernie rozłożonych siłach nacisku i pociągania w zakresie układu kostnego kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup wiązadeł oraz części torebek stawowych.

Warunki środowiska zewnętrznego, w jakim żyje człowiek, stają się coraz częściej przyczyną niekorzystnych zmian w postawie ciała. Na pierwsze miejsce wysuwają się: Nie unormowany tryb życia; Złe warunki higieniczne i bytowe; Nie przebywanie na świeżym powietrzu; Brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja; Przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji w szkole i w pracy, jak i podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).

Przyczyny powstawania wad postawy:

-Okres prenatalny - wpływ czynników mających znaczenie dla prawidłowego rozwoju płodu (środowiskowe, choroby zakaźne matki ,choroby metaboliczne, wady anatomiczne matki)

-Okres perinatalny - zaburzenia porodu

-Okres postnatalny - choroby wieku noworodkowego

Wady wrodzone - kostnopochodne, mięśniopochodne, neuropochodne

Wady nabyte - rozwojowe,nawykowe.

Najczęstsze wady postawy to - plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienia kręgosłupa-skoliozy, wady statyczne kończyn dolnych, klatka piersiowa kurza, klatka piersiowa lejkowata , wady kończyn dolnych ( kolana koślawe, kolana szpotawe, stopa płaska, stopa płasko-koślawa, stopa wydrążona, stopa końsko-szpotawa)

Do błędów postawy zalicza się: odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej.

Pogłębienie kifozy piersiowej, tzw. plecy okrągłe. Charakteryzują się nadmiernym

wygięciem kręgosłupa ku tyłowi. Jeżeli wygięcie to dotyczy górnego, piersiowego

odcinka kręgosłupa, to taką postać pleców okrągłych określamy jako „kifotyczną”.

Jeżeli cały kręgosłup wygięty jest ku tyłowi, to mówimy o postaci „siedzeniowej”

lub o kifozie totalnej.

Wadę tę cechują wysunięte do przodu i opuszczone ku dołowi głowa i barki,

odstające łopatki, ułożone w postaci lekko odstających skrzydeł oraz zapadnięcie

klatki piersiowej, które powoduje upośledzenie funkcji oddychania.

Pogłębienie lordozy lędźwiowej, tzw. plecy wklęsłe. Istotą tej wady jest nadmierne

uwypuklenie krzywizny lędźwiowej, wyraźnie zaakcentowane przodopochylenie

- 3 -miednicy, brzuch wypięty. Wielkość, kształt i rozległość lordozy pozostają w

ścisłym związku z analogicznymi cechami kifozy piersiowej.

Wyróżniamy:

- pogłębienie fizjologicznej lordozy bez zmian lokalizacji (hiperlordoza

lędźwiowa), która w odcinku piersiowym ma tendencje do kompensacyjnego

pogłębiania kifozy piersiowej,

- przemieszczenie szczytu lordozy połączone najczęściej ze zmianami jej

rozległości, w związku z czym rozróżniamy:

a) lordozę niską - krótką, z towarzyszącą jej najczęściej kifozą o długim łuku,

b) lordozę wysoką - długą, z towarzyszącą jej kifozą wysoką krótką.

Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej, tzw. plecy okrągło-wklęsłe. W

ogólnym ujęciu wada ta stanowi połączenie pleców okrągłych i wklęsłych. Głowa i

barki są wysunięte do przodu. Kręgosłup w odcinku piersiowym wykazuje

zwiększenie się wygięcia ku tyłowi, skutkiem czego klatka piersiowa ulega

spłaszczeniu. W odcinku lędźwiowym kręgosłup wygina się przesadnie ku przodowi

powodując uwypuklenie brzucha.

Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa, tzw. plecy płaskie. W tej wadzie głowa jest

lekko wysunięta do przodu, barki silnie ściągnięte do tyłu, zaś klatka piersiowa

wyraźnie uwypuklona. Spłaszczenie naturalnych krzywizn jest niekorzystne,

ponieważ zmniejsza się funkcja amortyzacyjna kręgosłupa, poszczególne jego

elementy podlegają wpływom przeciążeniowym i w przypadku słabych mięśni

istnieje tendencja do bocznych skrzywień kręgosłupa.

Podział ten jest ogólny i istnieje tu dużo form pośrednich. Jest to jednak dopiero

cząstka wad postawy. O wiele poważniejsze i gorzej rokujące są boczne skrzywienia

kręgosłupa, tzw. skoliozy. Charakteryzują się one odchyleniem osi anatomicznej (wyrostki

kolczyste) od mechanicznej (pion) w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i

poprzecznej. Skrzywienia kręgosłupa objawiają się łukowatą w stosunku do pionu linią

kręgosłupa, gdy obserwujemy tę linię z tyłu. Towarzyszącym objawem tych zmian jest

widoczna asymetria niektórych elementów budowy ciała, np. opuszczenie jednego z

barków i obniżenie kąta dolnego łopatki, zmiany położenia miednicy itp. Skoliozy

wykazują różnorodność odkształceń. Ze względu na lokalizację skrzywienia dzielimy je na

piersiowe, lędźwiowe i szyjne - mogą być prawo - lub lewostronne. Z uwagi na liczbę

łuków, skrzywienia dzielimy na jednołukowe (odcinkowe i całkowite) i wielołukowe

(maksymalnie czterołukowe). W skoliozach wielołukowych wyróżniamy wygięcia

pierwotne i wtórne. O ile wygięcie pierwotne zaburza równowagę i jest czynnikiem

negatywnym, o tyle wygięcie wtórne, przywracające równowagę i statykę tułowia, choć w

zmienionych warunkach, należy traktować jako zjawisko pozytywne. Kryteria podziału

skolioz można mnożyć, jednak te wydają się szczególnie istotne dla nauczyciela

wychowania fizycznego, który ze względu na charakter zawodu może prowadzić zajęcia

korekcyjne w przypadku lżejszych postaci skrzywień, w których nie stwierdza się

utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa, tzw. skolioz czynnościowych.

Do zmian w postawie ciała zaliczamy również wady klatki piersiowej. Są to:

1. Klatka piersiowa lejkowata (inaczej szewska) charakteryzuje się lejkowatym

zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Jeżeli dno

„lejka” jest w linii środkowej, zmiany są symetryczne; jeżeli przesunięte jest w lewo

lub w prawo od linii środkowej, zmiany są asymetryczne. Na skutek osłabienia

mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i

wiotczenia mięśni brzucha osoby dotknięte tą wadą są skłonne do schorzeń układu

oddechowego oraz sercowo - naczyniowego.

2. Klatka piersiowa kurza charakteryzuje się zniekształceniem mostka, który tworzy

silne uwypuklenie do przodu na kształt dzioba łodzi, podobnie jak ma to miejsce u

ptaków. W wyniku tego żebra tracą kształt wygięty, tworząc poniżej sutków wyraźną

wklęsłość. To boczne uwypuklenie żeber jeszcze bardziej uwydatnia wysunięcie

mostka do przodu. Wyróżnia się dwie postaci klatki piersiowej kurzej. W pierwszej

postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Położenie trzonu mostka albo jest

prawidłowe, albo jest on odchylony nieco do tyłu. Druga postać charakteryzuje się

wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi sterczy zwykle

wyrostek mieczykowaty.

Wadą w postawie ciała jest także nieodpowiednie ustawienie głowy. Skutkiem

zwiększonej kifozy piersiowej lub niedbałej postawy przy różnych czynnościach, niemal

zawsze występuje wysunięcie głowy ku przodowi.

Do zmian w postawie ciała należy też wadliwe ustawienie łopatek.

Łopatki skrzydełkowate polegają na nieprawidłowych ustawieniach obręczy

barkowej, przy której przykręgowe brzegi łopatek wyraźnie odstają. W wyniku tego barki

przemieszczają się w dół i do przodu zniekształcając sylwetkę. Natomiast asymetryczne

ułożenie łopatek może być jednym z wczesnych objawów tworzącej się skoliozy.

Mówiąc o wadach postawy ciała mamy również na uwadze nieprawidłowości w

obrębie kończyn dolnych. Pogarszają one w znacznym stopniu statykę ciała i zmieniają

postawę.

Do najczęściej występujących zniekształceń kończyn dolnych i stóp należą:

kolana koślawe, kolana szpotawe, płaskostopie, stopa płasko-koślawa, stopa szpotawa i

wydrążona.

1. Kolana koślawe, czyli skierowane do wewnątrz, odznaczają się charakterystycznym

ułożeniem, skierowanym przyśrodkowo a uda w stosunku do podudzi tworzą literę

„X”. Praktycznie możemy mówić o koślawości, jeżeli w pozycji stojącej przy

zwartych kolanach można pomiędzy kostki wewnętrzne włożyć więcej niż trzy palce.

2. Kolana szpotawe, czyli skierowane na zewnątrz, charakteryzują się tym, że kończyny

przyjmują ułożenie w kształcie litery „O”, przy czym największe wygięcie znajduje

się zwykle w górnej części podudzia. O szpotawości możemy mówić wówczas, gdy

w pozycji stojącej przy stopach zwartych pomiędzy kolanami mieszczą się 3 - 4

palce.

3. Płaskostopie występuje wówczas, kiedy więzadła i mięśnie stopy są słabe.

Przeciążenie stopy spowodowane niewydolnością jej układu mięśniowo

więzadłowego powoduje przerzucenie funkcji wysklepienia na układ więzadłowotorebkowy

i doprowadza do obniżenia odpowiednich łuków, czyli spłaszczenia

stopy. Ze względu na lokalizację spłaszczenia rozróżniamy:

- stopę płaską podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości,

- stopę płaską poprzecznie z paluchem koślawym lub nie.

4. Stopa płasko-koślawa. Wada ta charakteryzuje się uwypukleniem kostki

wewnętrznej oraz skręceniem pięty na zewnątrz. Stopa taka całym ciężarem opiera

się na brzegu przyśrodkowym. Należy tu dodać, że stopy płasko-koślawe łączą się

często z koślawością kolan, co jest przyczyną pogłębiania się dolegliwości.

5. Stopa szpotawa - charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na

krawędzi zewnętrznej z palcami skierowanymi do środka. Stopa szpotawa jest

odwrotnością stopy płasko-koślawej.

6. Stopa wydrążona. Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrążenia stopy w

odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia i równoczesnym

skróceniu tego odcinka. Wada ta charakteryzuje się tzw. wysokim podbiciem.

W codziennym życiu na ogół rzadko zwracamy uwagę na to, jak kształtuje się

organizm dziecka, a robimy to dopiero wtedy, gdy wady są już widoczne i trudno je

usunąć. Okazuje się jednak, że wszelkim wadom można przeciwdziałać i z nimi walczyć.

Należy jednak wiedzieć, jak to robić i kiedy podjąć odpowiednie działania, a także

orientować się co w budowie i postawie ciała jest wadą.

Wady postawy można podzielić na proste i złożone:

Proste wady postawy - (błędy postawy), są to pojedyncze odchylenia od prawidłowej postawy ciała, nie zmieniające ukształtowania kręgosłupa

Złożone wady postawy - są to odchylenia od prawidłowej postawy ciała, ze zmianami ukształtowania kręgosłupa.

Strukturalne oraz różnorodne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywane są wadami budowy.

Krytyczne okresy (w których powstaje lub ujawnia się najwięcej wad postawy )

- Pierwszy - wiek 6-7 lat ( związany jest ze zmianą trybu życia dziecka )

- Drugi - wiek pokwitania, charakteryzujący się intensywnym przyrostem wysokości ciała

( tzw. skok pokwitaniowy )- wzrost kończyn dolnych, a w rok później tułowia. Dochodzi do zaburzenia dotychczasowej równowagi, zmian proporcji ciała , przeniesienia środka ciężkości ciała. Szczyt przyrostu masy mięśniowej jest opóźniony w stosunku do przyrostu kostnego o ok. 12 miesięcy

Metody oceny postawy ciała

• Wzrokowa analiza poszczególnych elementów postawy.

• Metody sylwetkowe - metody właściwej oceny wzrokowej.

• Metody całościowej oceny sylwetek zarejestrowanych za pomocą fotografii, cieniografii, konturografii

• Nowoczesne techniki badań

I. Metody wzrokowej oceny sylwetki - inaczej metody sylwetkowe. Polegają one na

tym, że rozebraną i odpowiednio ustawioną osobę porównuje się z sylwetkami-wzorcami,

kwalifikując ją do sylwetki najbardziej do niej podobnej. W tej grupie metod znanych w

świecie jest ponad 20 rozwiązań. Oryginalną polską metodą oceny postawy ciała jest

metoda sylwetkowa Wolańskiego. Wyodrębnił on trzy rodzaje postaw biorąc pod uwagę

przednio-tylne krzywizny kręgosłupa:

1) postawa o przewadze krzywizny piersiowej nad lędźwiową, którą nazwał postawą

kifotyczną i oznaczył literą „K”;

2) postawa o przewadze krzywizny lędźwiowej nad piersiową, nazwana postawą

lordotyczną i oznaczona literą „L”;

3) postawa o prawie jednakowo zaznaczonych krzywiznach piersiowej i lędźwiowej,

tzw. postawa równoważna „R”.

W ramach tych trzech kategorii postaw Wolański wyróżnił po trzy podtypy w zależności

od ukształtowania krzywizn kręgosłupa. W ten sposób powstała typologia zawierająca 9

wzorców, z których w praktyce wykorzystuje się 7: typ kifotyczny I i III, typ

równoważny I, II i III oraz typ lordotyczny I i III. Ocenę postawy ciała za pomocą

metody Wolańskiego można przeprowadzić dwojako:

1) przez wzrokowe porównanie badanego do typów wzorcowych,

2) przez analizę kątów przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa, mierzonych

skonstruowanym przez autora przyrządem, tzw. sferodorsiometrem.

Zaletą tej grupy metod jest nie tylko prostota ich stosowania, ale przede wszystkim

to, że „mówią” one o sposobie „trzymania się”, a nie budowie ciała. Pozwalają

zarejestrować nie tylko jeden moment przybranej postawy, ale postawę nawykową,

najczęstszą dla badanego.

II. Metody wzrokowej oceny wybranych elementów postawy. Mają one na celu

przede wszystkim wykrycie, lokalizację, charakter i wielkość pojedynczych zmian.

Spotykamy tu zasadniczo dwa rozwiązania: jedno polegające na opisie postaw wg z góry

przyjętego schematu (metoda opisowa), drugie - znacznie powszechniejsze - to

punktowanie tzw. punktami karnymi ocenianych elementów postawy (metoda

punktowania). Przykładem metody opisowej jest schemat Klappa.

Po przeprowadzonym wywiadzie notuje się dla ogólnej oceny następujące szczegóły:

1) kontury ramion i bocznej linii karku,

2) ustawienie barków,

3) ustawienie łopatek,

4) ustawienie grzebieni kości biodrowych,

5) ułożenie kończyn górnych i trójkątów talii,

6) linia wyrostków kolczystych,

7) zakres ruchów kręgosłupa,

8) skrzywienie kręgosłupa,

9) ocena korekcji skrzywień,

10) wysklepienie i symetria klatki piersiowej,

11) sklepienie stóp,

12) kształt kończyn dolnych,

13) stan układu mięśniowego.

Celem przedstawienia istoty metody punktowania przytaczam schemat metody

opracowany przez Kasperczyka. W tej metodzie dokonuje się bezpośredniej obserwacji

wybranych elementów budowy i postawy ciała.

Badaniu podlegają następujące elementy:

- w płaszczyźnie strzałkowej: głowa, barki, łopatki, klatka piersiowa, brzuch i plecy;

- w płaszczyźnie czołowej (w ustawieniu przodem): barki, klatka piersiowa i kolana;

- w płaszczyźnie czołowej (w ustawieniu tyłem): barki, łopatki i kręgosłup.

Za każdy element przypisywano określoną liczbę punktów. Za prawidłowy układ

ocenianego elementu - 0 pkt. Za niewielkie odchylenie od stanu prawidłowego - 1 pkt.,

za znaczne odchylenie 2 lub 3 pkt., zniekształcenia dużego stopnia, zmiany o charakterze

strukturalnym - 3 do 5 pkt.

Przedmiotem oceny w tej metodzie są następujące elementy:

1) ustawienie głowy,

2) ustawienie barków,

3) ustawienie łopatek,

4) ustawienie i kształt klatki piersiowej,

5) ustawienie brzucha,

6) ukształtowanie kifozy piersiowej,

7)ukształtowanie lordozy lędźwiowej,

8) boczne skrzywienie kręgosłupa,

9) ustawienie kolan,

10) wysklepienie stopy.

O jakości postawy decyduje suma uzyskanych punktów. Im większa liczba

punktów, tym gorsza postawa. Kasperczyk wyodrębnia 3 kategorie postaw - postawa

dobra (A), postawa przeciętna (B), postawa zła (C).

Metody oceny poszczególnych elementów postawy ciała przy użyciu aparatury

pomiarowo-rejestrującej (rysunkowej). Najprostszym rozwiązaniem pomiarów

kręgosłupa jest zasada cirtometrii, polegająca na odciskaniu zarysu kręgosłupa w

miękkim drucie ołowianym, przez co uzyskuje się model przednio-tylnych krzywizn

kręgosłupa w skali 1:1.

Również do prostych w tym zakresie rozwiązań należy zaliczyć mierzenie w

centymetrach głębokości lordozy szyjnej i lędźwiowej oraz wysokości kifozy piersiowej i

krzyżowej. Można do tego celu użyć pionu i linijki i za ich pomocą dokonać pomiaru

kilku wybranych punktów kręgosłupa, co pozwala odtworzyć jego schematyczny zarys w

postaci linii łamanej i wnioskować o kątach poszczególnych krzywizn.

Dokładniejszy obraz w formie linii ciągłej (falistej) dają tzw. przyrządy kołeczkowe,

w których badany może wycisnąć kształt swojego kręgosłupa opierając się o rząd

pionowo ustawionych drewnianych kołeczków.

Powstało również wiele urządzeń do odrysowywania kręgosłupa w skali 1:1 lub w

pomniejszeniu. Przyrządy te mają z zasady podobną konstrukcję. Polega ona na tym, że

ruchome ramię przyrządu - prowadzone po kręgosłupie (lub po innej części ciała)

badanego - drugim swoim końcem tworzy rysunek na papierze.

Istnieją również przyrządy pozwalające na uzyskiwanie wyników określających

położenie poszczególnych punktów w przestrzeni trójwymiarowej. Do tego typu

przyrządów należą m.in. sferodorsiometr Wolańskiego, antropostereometr Jachowicza, a

najnowszym z nich jest posturometr-S Śliwy.

Nowoczesne techniki badania postawy ciała.

1) Technika Mory - polega na załamywaniu się wiązki światła, do czego służy tzw.

raster, w rezultacie czego uzyskuje się obraz w układzie warstwicowym, który może

być następnie poddany odpowiedniej analizie. Obecnie technika Mory jest

skomputeryzowana.

2) Metoda ISIS - wykorzystywana jest głównie do diagnostyki kręgosłupa, a w

szczególności do wykrywania skolioz. Można ją również zastosować do badania

krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa. Jest to metoda zautomatyzowana oparta na

fotogrametrii.

Ze względu na ogromną ilość sposobów oceny postawy ciała, opisując powyższe

metody przyjęłam podział podany przez Przewędę. Jednak umownie metody oceny

postawy ciała można podzielić na pomiarowe i somatoskopowe. Do pierwszych można

zaliczyć metody polegające na pomiarach cech postawy specjalnymi przyrządami i

aparatami, a do drugich z kolei te, w których orzekanie o stanie postawy oparte jest na

wrażeniach, jakie odbiera obserwator sylwetki ciała danej osoby i które w zależności od

metody, rejestruje w określony sposób. Należeć tu będą metody sylwetkowe i metody

wzrokowej analizy poszczególnych elementów postawy. Z punktu widzenia nauczyciela

wychowania fizycznego metody somatoskopowe nabierają szczególnego znaczenia, gdyż

ocena wzrokowa poparta badaniem dotykiem jest mniej skomplikowana i łatwiejsza do

przeprowadzenia niż badanie z pomocą specjalnych instrumentów i przyrządów

pomiarowych.

Wobec powyższego celowe wydaje się przedstawienie uproszczonego (pod kątem postawy) badania ortopedycznego, które może być przydatne dla nauczyciela wychowania

fizycznego do wstępnej selekcji dzieci z wadami postawy. Stan ortopedyczny określa się

przeprowadzając usystematyzowane oględziny dziecka od przodu, od tyłu i z boku.

Obserwacja podporządkowana jest tzw. testowi symetrii, tzn. porównuje się (w ustawieniu

badanego przodem i tyłem), czy te same punkty ciała po obu stronach są położone

symetrycznie. Rozebrane dziecko obserwujemy stojące swobodnie, w postawie nawykowej

z głową skierowaną prosto przed siebie, opuszczonymi rękami, wyprostowanymi

kolanami, równolegle ustawionymi stopami. Obserwując je z boku sprawdzamy, czy nie

ma nadmiernego pochylenia głowy do przodu lub zaokrąglonych pleców, czy zbyt

wypiętego brzucha. Zwracamy również uwagę na wysklepienie klatki piersiowej oraz

ustawienie barków. Obserwując dziecko od tyłu sprawdzamy (najlepiej z pomocą pionu)

czy linia kręgosłupa jest prosta. Następnie oglądamy łopatki zwracając uwagę czy są na

jednej linii, czy nie są odstające; obserwujemy czy biodra są na tym samym poziomie.

Dokonując oględzin od przodu patrzymy, czy barki są na tej samej wysokości i czy równe

są trójkąty talii. Następnie sprawdzamy, czy odległość między kostkami wewnętrznymi

stóp nie jest większa niż 5 cm (przy złączonych kolanach) lub czy kolana nie są znacznie

od siebie oddalone (przy złączonych stopach). Możemy również sprawdzić wysklepienie

stopy - odbijając jej ślad na papierze (stopę moczymy w wodzie lub kolorowym płynie).

Uzupełnieniem powyższych obserwacji jest badanie w skłonie w przód. Stojąc za

dzieckiem sprawdzamy czy nie ma różnicy w wysokości między prawą a lewą stroną ciała.

Jeżeli podczas badania zostaną stwierdzone zmiany w postawie ciała należy dziecko

odesłać do lekarza specjalisty, który określi stopień zaawansowania tych zmian oraz

pomoże w ustaleniu przyczyny ich powstania.

 Zapobieganie i przeciwdziałanie wadom postawy

1. Wczesne wykrycie nieprawidłowości w postawie ciała

2. Odpowiednie postępowanie korekcyjne w oparciu o wyspecjalizowane ośrodki.

3. Stałe kontrole specjalistyczne oceniające efekty leczenia

4. Niezbędne jest kontynuowanie ćwiczeń w domu i przestrzeganie określonych zaleceń i przeciwwskazań.

5. Stałe i konsekwentne eliminowanie czynników, z którymi wiąże się powstawanie lub pogłębianie istniejących już wad i zaburzeń rozwojowych oraz stwarzanie jak najlepszych warunków pracy dla uczniów

6. Właściwa kontrola nad wykorzystaniem wolnego czasu dziecka ( właściwe planowanie wakacji, ferii )

Profilaktyka, to najskuteczniejsza forma zwalczania dolegliwości, powstających podczas zaburzeń czynności narządów ruchu. Nie korygowane wady postawy, choć świetnie tolerowane latami, potrafią prowadzić do nieodwracalnych i stale pogarszających się deformacji. To one stają się potem nie tylko początkiem zmian zwyrodnieniowych stawów, kręgów, ale również przyczyną bardzo bolesnych niewydolności, mających niezwykle poważne konsekwencje w wieku dorosłym a nie rzadko już w okresie dojrzewania

Działania profilaktyczne

1.Ograniczenie siedzącego trybu życia, zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem tych form, dzięki którym są wzmacniane mięśnie grzbietu i brzucha, dobór ćwiczeń mających na celu kształtowanie prawidłowych krzywizn kręgosłupa, a nie ich niwelowanie;

2.Nauczenie już we wczesnym dzieciństwie, a następnie wyrabiane nawyku utrzymania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia, zwłaszcza tych, w których kręgosłup mógłby być przeciążony, przestrzeganie prawidłowej postawy ciała przy pracy i w czasie odpoczynku

3. Dostosowanie sprzętów domowych i środowiska, w których przebywamy, do potrzeb i możliwości fizjologicznych naszego kręgosłupa

Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna

Ćwiczenia oddechowe. Celem tych zabiegów jest wzmocnienie mięśni oddechowych Oczekiwanym ich skutkiem jest poprawa ruchomości i symetrii rozwoju klatki piersiowej.
Ćwiczenia optymalizujące ustawienia miednicy. Mają one zasadnicze znaczenie dla ustawienia i funkcji całego kręgosłupa. Zmniejszają asymetrię ustawienia miednicy a także pozwalają na utrzymywanie jej we właściwej pozycji podczas wykonywania ruchów w kończynach górnych i dolnych.
Ćwiczenia mięśni grzbietu i brzucha. Grupa ćwiczeń mających na celu symetryzację napięcia mięśniowego w obrębie klatki piersiowej i brzucha wpływającego na utrzymanie krzywizn kręgosłupa i jego prawidłowej osi
Ćwiczenia antygrawitacyjne. Zabiegi rozciągania i prostowania kręgosłupa w jego osi

Ćwiczenia „przestrzenne”. Modelowe ustawianie prawidłowej postawy ciała wykonywane przed lustrem, po uprzednim wytłumaczeniu dziecku zasad fizycznych utrzymania poprawnej postawy ciała.
Ćwiczenia w wodzie . Zabiegi w przyjaznym środowisku, powodującym odciążenie i symetryczny opór

Ćwiczenia z wykorzystaniem sprzętów dodatkowych .Rower, wioślarz, stepper

Sprzęt ortopedyczny- prostotrzymacz zabezpieczający przed zaokrąglaniem pleców, kołnierz zapewniający symetryczne ustawianie głowy i kształtowanie lordozy szyjnej

Obuwie - które zapewniać będzie prawidłowe ustawienie poszczególnych elementów stopy, wkładki do obuwia wymuszające prawidłowe ustawienie stóp.

Sprzęt domowy i szkolny - przygotowanie miejsca do pracy i nauki poprzez dostosowanie krzesła, biurka, korzystanie z profilowanych krzeseł z podparciem odcinka lędźwiowego lub krzeseł typu „ klęcznik”.

Prosty sprzęt rehabilitacyjny do wykorzystania w domu - drążek w drzwiach, piłki lekarskie, rower stacjonarny, maty do ćwiczeń stóp itp

Bibliografia:

1. Kasperczyk T.: Wady postawy ciała - diagnostyka i leczenie, Kraków 1996.

2. Przewęda R.: Rozwój somatyczny i motoryczny, WSiP, Warszawa 1981.

1

---