Uczenie się uczenia

Program realizowany

w Zespole Szkół w Gniewczynie

od września 2004 r.

Opracowanie:

Barbara Tytuła

Magdalena Dziedzic

Józef Chajec

I WSTĘP

Niniejszy program powstał w wyniku wielu lat fascynacji zagadnieniem uczenia się.

Program „Uczenie się uczenia” służyć ma stworzeniu warunków i sprzyjającego klimatu w procesie uczenia się uczniów.

Zadania spoczywające na nauczycielu są obecnie o wiele trudniejsze niż miało to miejsce w przeszłości. Wymagają bowiem skupienia uwagi zarówno na poszczególnych aspektach procesu nauczania - uczenia się, jak i na poszerzającej się wiedzy na temat doskonalenia szkoły jako określonej całości. Program ten jest nastawiony na podawanie praktycznych wskazówek, odnoszących się do uczenia i nauczania oraz, co za tym idzie, na próbę stworzenia antidotum na samotność nauczyciela narażonego na codzienną krytykę ze strony coraz bardziej wymagającego społeczeństwa. Istnieją praktyczne sposoby czyniące nauczanie zajęciem, dającym poczucie zadowolenie i sukcesu. Mogą one bardziej zwiększać prawdopodobieństwo zainteresowania lub nawet zadziwienia uczniów tym, że zaczynają rozumieć coś, czego nie spodziewali się pojąć. Ich skuteczność jest wyższa niż stosowane zazwyczaj techniki odpytywania uczniów. Istnieją też sposoby pomagania nauczycielom w znalezieniu najlepszej techniki wspomagającej formułowanie oczekiwań względem uczniów w sposób podnoszący ich poczucie własnej wartości. Takim sposobem jest między innymi przyspieszone uczenie się.

II CHAREKTERYSTYKA PROGRAMU

1. Czym jest przyspieszone uczenie się?

• pozytywną samooceną i wiarą we własne siły, połączonymi ze zdolnością wyznaczania sobie indywidualnych celów, będących podstawą efektywnego uczenia się

• etapami postępowania utworzonymi na podstawie i w sposób rozwijający model wielorakiej inteligencji Howarda Gardnera

• zasadami zawierającymi się w wyzwaniu „... nad poziomy wzlatuj”

Pod pojęciem przyśpieszonego uczenia się kryje się kilka praktycznych podejść do procesu uczenia się, wyprowadzanych z najnowszej wiedzy na temat: funkcjonowania mózgu, motywacji i wiary w siebie, wykorzystania różnych typów inteligencji oraz przechowania w pamięci i przywoływania z niej informacji. Przyspieszone uczenie się jest szansą dla wszystkich odpowiednio motywowanych i właściwie nauczanych uczniów osiągnięcia wyników, które wcześniej mogły być uznawane za leżące poza zasięgiem ich możliwości. Przyspieszone uczenie się pomaga też dzieciom i młodzieży w wyborze preferowanych sposobów nauki. Wdraża również do właściwego uczenia się - umiejętności, której nie zapomina się już do końca życia.

Przyspieszone uczenie się jest podejściem, w którym połączone zostały: wiedza o uczącym się, procesie uczenia się oraz środowisku, w którym ten proces zachodzi. Wiele elementów tego podejścia jest nieświadomie stosowane przez nauczycieli w ich codziennej pracy. Praktyka szkolna dowodzi, że proces nauczanie nie zawsze idzie w parze z procesem uczenia się. To sprawia, że przyspieszone uczenie się należy rozpocząć od poznania potrzeb ucznia, a ponadto od położenia nacisku na zróżnicowanie i motywowanie, w konsekwencji - na traktowanie uczenia się jako dynamicznej i zajmującej zabawy. Właśnie dlatego jest ono przyspieszone, ponieważ pozwala uczniom na wykorzystanie ich potencjalnych możliwości.

2. Zasady przyspieszonego uczenia się

1. Pierwszą dyrektywą praktyczną przyspieszonego uczenia się jest zdobycie Wiedzy o własnym umyśle i zasadach jego funkcjonowania podczas uczenia się. Dzięki zrozumieniu działania trzech części mózgu - móżdżku, układu limbicznego i kory mózgowej oraz funkcji, jakie one pełnią, nauczyciele będą mogli stworzyć odpowiednie warunki do nauki, który postawią przed uczniami wyzwania, ale nie wywołają u nich stresu, w których nauka będzie ukierunkowana na wykorzystanie całego potencjału ich umysłu. Struktura i tematyka lekcji dostosowana do odmiennych potrzeb uczniów z dominacją lewej półkuli lub z dominacją prawej półkuli mózgowej daje bowiem automatycznie lepsze efekty.

2. Kiedy jesteśmy otwarci i zrelaksowani, zwiększa się nasza zdolność przyswajania nowych informacji i pojęć. Koniecznym warunkiem uczenia się jest stan „czujnej gotowości”. Będąc w tym stanie, uczeń czuje się dowartościowany, pewny siebie i nie obawia się podjąć ryzyka. Uczenie się powinno, więc być Zabawą, a nie przeżyciem wywołującym strach. Łatwo wówczas powiązać nowe doświadczenia z własnymi celami uczącego się. Wiedząc dokładnie, ile pracy już wykonano, a ile jeszcze jest do zrobienia, czując się jednocześnie zrelaksowanym i otwartym, uczeń ma o wiele większe szanse na osiągnięcie sukcesu. Pomocą przy wytworzeniu takiego stanu może być muzyka.

3. Zaistnienie podczas Lekcji sytuacji sprzyjającej całkowitemu wykorzystaniu możliwości intelektualnych uczniów wymaga od nauczyciela stworzenia stymulującego, a przy tym przyjaznego środowiska, w którym proces uczenia się przebiegać będzie jednocześnie na kilku różnych poziomach. Uczeń zachęcony jest wówczas do stawiania sobie ambitnych celów oraz do poszukiwania konkretnych środków służących ich realizacji. Przekazywane świadome i nieświadome oczekiwania nauczyciela, stają się w takiej sytuacji ważnym czynnikiem, przyczyniającym się do odczuwania sukcesu przez ucznia.

4. Efektywne uczenie się odbywa się za pomocą środków wizualnych, słuchowych i kinestetycznych (WAK). Doświadczenia dowodzą, że komunikacja między dwiema osobami przebiega za pomocą jednego, preferowanego systemu reprezentacyjnego. W każdej grupie uczących się 29% to wzrokowcy, 34% - słuchowcy i 37% - preferujący system kinestetyczny. Chcąc uniknąć nauczania pozostającego przez większość czasu wyłącznie w systemie reprezentacyjnym nauczyciela, uczący powinien korzystać z różnych strategii, „atakując” wszystkie systemy reprezentacyjne występujące u uczniów. Bez takiego „ataku” komunikacja zachodzi jedynie pomiędzy nauczycielem a jedną spośród wymienionych wyżej grup.

5. Oprócz wykorzystania WAK, powinniśmy również trafnie dobierać strategie nauczania i uczenia się w sposób pozwalający na zrobienie użytku z różnych typów inteligencji. Należy zatem najpierw zdiagnozować rozkład poszczególnych typów inteligencji wśród uczniów, a następnie prowadzić zajęcia, pozostając w zgodzie z wynikami diagnozy. W wielu sytuacjach stopień, do jakiego akceptujemy teorię Gardnera nie jest istotny. Ważne jest natomiast to, że oferuje ona system, zgodnie z którym możemy dobierać różne strategie nauczania i uczenia się, dostosowując je do potrzeb uczniów.

6. Kształtując i utrzymując w uczniach wiarę w siebie i wysoką samoocenę, inwestujemy w nich. Taki stan rzeczy osiąga się najlepiej poprzez tworzenie środowiska, które oferuje uczniom poczucie przynależności, zachęca do pracy i pomaga w osiąganiu określonych celów, jest bezpieczne oraz stwarza dogodne warunki dla osiągnięcia sukcesu.

7. W takim środowisku uczniowie czują się zachęceni do próbowania, testowania oraz weryfikowania. Poddawaj więc próbom i poszukuj nowych metod uczenia się, starając się znajdować te najlepsze. Weryfikuj je, wyjaśniając lub demonstrując uczniom nowe umiejętności i wiedzę, stale sprawdzając różnorodne metody.

1. Modele procesu uczenia się

Uczenie się poprzez zmysły: udział systemów reprezentacyjnych w przekazywaniu i odbieraniu informacji

Wiele lat pracy nad sposobami komunikacji wykazało, że w taki sposób, w jaki poprzez pięć zmysłów doświadczamy otaczającego nas świata, nadajemy również znaczenie informacjom, docierającym do naszego mózgu. Jest to czynność wysoce zindywidualizowana. U jednych odbywa się to drogą skojarzeń wizualnych (wzrokowych), o innych audytywnych (słuchowych), a u innych jeszcze kinestetycznych (czuciowo - ruchowych). Przetwarzanie informacji wewnątrz naszego umysłu odbywa się przy wykorzystaniu któregokolwiek z pięciu zmysłów. Rola wzroku, słuchu i dotyku jest tu jednak dominująca. Do nich odnosi się właśnie skrót WAK (wizualny, audytywny, kinestetyczny).

Osoba posiadająca preferencje wizualne (dominację wzrokowego systemu reprezentacyjnego) będzie z łatwością tworzyć w umyśle bogate sceny, jak również postrzegać siebie w wielu różnych sytuacjach. Często będzie kojarzyła z poszczególnymi słowami różne obrazy, a znaczenie nowym terminom nada tylko wtedy, gdy je „zobaczy” lub otrzyma ich wizualny opis. Kiedy jej zadaniem jest przeliterowanie słowa - najpierw pojawia się ono w umyśle jako zapamiętany obraz w pisowni. Osoba z preferencjami audytywnymi (dominacją słuchowego systemu reprezentacyjnego) będzie wyrażała swoje upodobania poprzez wewnętrzny dialog i ogólne zainteresowanie językiem mówionym. Słowo wymagające przeliterowania zostanie w jej przypadku najpierw „usłyszane”. Osoby takie, przewidując nowe sytuacje, przede wszystkim zastanawiają się nad tym, co zostanie do nich powiedziane oraz co same będą mówić. Preferencje kinestetyczne (dominacja czuciowo - ruchowego systemu reprezentacyjnego) wiążą się z silnymi reakcjami uczuciowymi, emocjami lub wrażeniami dotykowymi. Jeżeli ktoś taki ma przeliterować słowo, najpierw „czuje” jak jego przemyślenia dotyczące przyszłych wydarzeń będą również wiązały się przede wszystkim z silnymi emocjami.

2. Style uczenia się

Każdy człowiek ma swój styl uczenia się i każdy też ma swoje mocne strony.

Profesorowie Ken i Rita Dunn

Kolejnym etapem w procesie przyspieszonego uczenia się jest stosowanie określonych ćwiczeń, czasami nazywanych „aktywacją” różnych etapów inteligencji. Pomocna staje się tutaj teoria wielorakiej inteligencji Howarda Gardnera.

Teoria wielorakiej inteligencji Howarda Gardnera

Howard Gardner stworzył model inteligencji, który stał się centralną częścią każdego procesu przyspieszonego uczenia się.

Siedem rodzajów inteligencji Gardnera to pogrupowane zdolności i umiejętności nie do końca wyliczalne. Gardner opisuje je następująco:

1. Lingwistyczna: umiejętność posługiwania się językiem, wzorami i systemami.

2. Matematyczna i logiczna: umiłowanie precyzji oraz myślenia abstrakcyjnego i ustrukturalizowanego.

3. Wizualna i przestrzenna: myślenie obrazowe, umiejętne korzystanie z map,

diagramów i tabel, wykorzystanie ruchu towarzyszącego procesowi uczenia się.

4. Muzyczna: wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu, zrozumienie złożoności muzyki.

5. Interpersonalna: łatwy kontakt z innymi ludźmi, umiejętności mediacyjne, dobra komunikatywność.

6. Intrapersonalna: automotywacja, wysoki poziom wiedzy o samym sobie, silne poczucie wartości.

7. Kinestetyczna: dobre wyczucie czasu, uzdolnienia manualne, duże znaczenie zmysłu dotyku, ruchliwość, dobra organizacja przestrzenna.

Prace różnych naukowców nad przyspieszonym uczeniem się dowodzą, iż rozwój pełnego zakresu inteligencji wspomaga proces trwałego uczenia się, a efektywne nauczanie powinno dostarczać okazji do rozwijania wszystkich typów inteligencji.

Według Gardnera rodzimy się, posiadając wszystkie typy inteligencji, jednak podczas naszego życia niektóre z nich rozwijają się silniej, niektóre słabiej, a jeszcze inne - prawie wcale. Uzyskanie dostępu do każdej z nich wymaga zrozumienia, z czym się wiążą.

Inteligencja lingwistyczna

W zakres inteligencji lingwistycznej wchodzi wrażliwość na słowa, ich porządek, brzmienie, rytm, na modulację głosu, a także zdolność kształtowania nastroju, przekonywania i przekazywania informacji.

Uczeń posiadający inteligencję lingwistyczną będzie wykazywał zainteresowanie językiem i grą słów. Będzie uwielbiał wiersze, rymowanki, zabawy słowne, wyrażając to za pośrednictwem ołówka i kartki papieru lub poprzez słuchanie opowiadań.

Inteligencja matematyczno - logiczna

Osoby posiadające inteligencję matematyczno - logiczną cechuje zdolność rozwiązywania problemów w sposób niewerbalny. Lubią one sekwencyjność i porządek rzeczy. Potrafią rozróżniać wzory i związki. Są zdolne do myślenia dedukcyjnego i indukcyjnego.

Uczeń posiadający inteligencję matematyczno - logiczną będzie chętnie szukał różnych rozwiązań problemów oraz fascynował się sylogizmami i analogami. W kręgu jego zainteresowań znajdzie się również posługiwanie się kodami - symbolami, alfabetycznymi lub numerycznymi, a także ćwiczenia dotyczące porządkowania, liczb, pomiarów i szacowania. Inteligencja matematyczno - logiczna może być rozwijania na wszystkich przedmiotach przewidzianych programem szkolnym.

Inteligencja wizualno - przestrzenna

Osoby z dobrze rozwiniętą inteligencją wizualno - przestrzenną posiadają naturalną zdolność do odtwarzania w pamięci obrazów oraz obiektów, a co za tym idzie związanych z nimi skojarzeń emocjonalnych. Charakteryzują się dzięki temu kreatywnością, której innym często brakuje.

Ten typ inteligencji można pobudzać u uczniów podczas lekcji, stosując wizualne pomoce dydaktyczne takie, jak różnego rodzaju diagramy, wykresy, graficzne odwzorowania różnych procesów i zależności, mapy pamięci. Korzystanie z tablic umieszczonych na linii lub ponad linią wzroku ma ogromne znaczenie dla ucznia z preferencjami, o których tu mowa. Tablice takie powinny być jaskrawe i kolorowe, a przy tym o różnych kształtach. Dobrze jest od czasu do czasu zmieniać sposób zajmowania przez uczniów miejsc w klasie. Zabieg taki stwarza im możliwość postrzegania stosowanych przez ciebie bodźców wizualnych z różnej perspektywy.

Inteligencja muzyczna

Uczeń posiadający inteligencję muzyczną lubi śpiewanie, muzyk, teksty piosenek, wiersze, rymowanki, rapowanie, wspólne czytanie oraz różne bezsensowne odgłosy. Uczniowie tacy mogą lepiej się uczyć przy akompaniamencie muzyki, rapując daną porcję materiału lub układając rymowanki, które podsumowują kluczowe treści. Daty, formuły matematyczne i tablice okresowe na dłużej pozostaną w pamięci rapowane bądź odśpiewane w żywym rytmie niż wypowiedziane znanym, opanowanym głosem nauczyciela.

Inteligencja interpersonalna

Gardner uważa, że inteligencja interpersonalna i intrapersonalna zawierają w sobie cech wszystkich innych typów inteligencji. Uczeń z dobrze rozwiniętą inteligencją interpersonalną lubi ćwiczenia prowadzone w parach bądź małych grupach oraz naukę wymagającą współpracę z innymi osobami, a także ćwiczenia, które wymagają spojrzenia na pewne problemy z perspektywy innych osób, współodczuwania, podziału ról i obowiązków, konsultacji z nauczycielami lub innymi dorosłymi oraz podziału w zabawach mających na celu rozwiązywanie konfliktów.

Inteligencja intrapersonalna

Osoby posiadające dobrze rozwinięta inteligencję intrapersonalną będą:

• świadome swoich myśli, uczuć i emocji, będą poszukiwały dla nich wyjaśnienia,

• podejmowały próby poszukiwania odpowiedzi na pytania filozoficzne,

• miały dokładny obraz samego siebie,

• konsekwentne w stosowaniu i w życiu zgodnie z własnymi zasadami i przekonaniami,

• doceniały rozwój i wzrost wewnętrzny,

• posiadały wysoką automotywację,

• czerpały przyjemność z czasu poświęconego na spokojną refleksję,

• chętnie korzystały z czasopism i dzienników.

Inteligencja kinestetyczna

Uczeń posiadający zdolności kinestetyczne najlepiej będzie się czuł podczas symulacji i ćwiczeń z podziałem na role, wymagających gry aktorskiej i mimiki, ćwiczeń odprężających i zachęcających do działania, wycieczek i zajęć w terenie. Jego zadowolenie wywoła możliwość grzebania w stercie rupieci oraz zabawy grupowe wymagające przemieszczania się w różne miejsca klasy.

Kwestionariusz do badania wielorakich typów inteligencji

Kwestionariusz do badania wielorakich typów inteligencji jest szybkim sposobem na określenie rozkładu poszczególnych z nich wśród uczniów twojej klasy. Może być wykorzystany jako pomoc w rozwijaniu ich możliwości i potencjału.

5. Cykl przyspieszonego uczenia się

Faza cyklu przyśpieszonego uczenia się:

Faza wstępna

Tworzenie środowiska

wspierającego proces

uczenia się Faza ta następuje przed rozpoczęciem właściwego cyklu. Do jej zakończenia zachodzi wtedy, gdy zostaną przygotowane odpowiednie warunki do nauki:

• Uczeń musi być wolny od obaw i stresu oraz czuć, że zostało postawione przed nim wyzwanie.

• Jego umysł powinien pozostawać otwarty na przyjmowanie nowych wiadomości. Stan ten może osiągnąć dzięki stosowaniu ćwiczeń relaksujących.

• Elementy modelu WSWS są prawidłowo wdrażane.

• Nauczyciel w pozytywny sposób przekazuje swoje wysokie oczekiwania.

Faza pierwsza

Powiązanie treści

Nauczania Podczas tej fazy temat lub grupa tematów zostaje powiązana z już przerobionym materiałem oraz tym, który ma być dopiero omawiany podczas lekcji.

• Pomóż uczniom połączyć przerabiane treści nauczania z ich długookresowym celami.

• Pozwól im odkryć swoje mocna strony i określić indywidualny styl uczenia się.

• Pomóż im powiązać nowe wiadomości z poprzednimi tematami oraz przewidywać te, które dopiero będą przerabiane.

• Wykorzystaj ćwiczenia dedukcyjne, aby dotrzeć do wiedzy już poznanej oraz przewidzieć tematy następnej lekcji.

Faza druga

Stworzenie

ogólnego obrazu

przerobionego tematu W toku tej fazy uczniom zostaje podany ogólny obraz przerabianego tematu.

• Skoncentruj się na zrobieniu użytku z prawej półkoli mózgowej uczniów

• Kontynuując wstępne zapoznawanie się z zawartością tematu, pomóż uczniom zadawać sobie nawzajem pytania

• Przystąp do usuwania obaw dotyczących stopnia trudności i wartości poznawanego zagadnienia.

Faza trzecia

Określenie

Efektów W tej fazie przedstaw uczniom, czego nauczą się podczas wspólnych lekcji lub zachęć ich, by zrobili to samodzielnie.

• Podziel temat na małe, łatwe do przyswojenia partie materiału

• Używaj pozytywnych stwierdzeń, np. „Pod koniec tej lekcji dowiecie się...”

• Mówiąc o efektach, używaj słów: „musicie”, „powinniście”, „możecie...”

Faza czwarta

Szczegółowe

przedstawienie tematu Szczegółowo poinformuj uczniów o temacie lekcji oraz zagadnieniach wchodzących w jego zakres, wykorzystując systemy reprezentacyjne WAK.

• Podając nowe wiadomości, stosuj komunikację wizualną, audytywną i kinestetyczną

• Jeśli to tylko możliwe, docieraj do pamięci długotrwałej (stosując model MAPA KLANU SZKOTÓW)

• Starają się wszystkie informacje powtarzać za pomocą różnych środków przekazu, np., aktywnego udziału w dyskusji, czytanie z podziałem na role, wizualnych środków dydaktycznych

• Pamiętaj, że czas trwania tej fazy nie powinien przekroczyć maksymalnego czasu skupienia uczniów nad rozwiązaniem jednego zadania

Faza piąta

Ćwiczenia Podczas tej fazy zrób równomierny użytek z poszczególnych typów inteligencji, przygotowując odpowiednie ćwiczenia pogłębiające przerabiane zagadnienia.

• Staraj się zrobić użytek z wszystkich siedmiu typów inteligencji

• Prawidłowo rozplanuj czas ćwiczeń, nie przesadzaj z ich liczbą

• Zadbaj, aby uczniowie zapoznali z cyklem uczenia się i potrafili go odpowiednio wykorzystać

• Przeprowadź ćwiczenia indywidualne, w parach i grupach

• Zachęcaj uczniów do podejmowania decyzji i określenie kryteriów sukcesu, tzn. kryteriów dla sprawdzenia, czy efekty zostały osiągnięte

Faza szósta

Prezentacja Podczas tej fazy uczniowie prezentują nowo zdobytą wiedzę.

• Pary uczniów dzielą się nabytymi wiadomościami, wykorzystując mapy pamięci, plakaty, pomoce wizualne oraz inne sposoby

• Uczniowie prowadzą pokazy, testy, kwizy, dyskusje, próbne lekcje

• Uczniowie analizują procesy, które miały miejsce podczas uczenia się

• Uczniowie tworzą swoją własną „drogę” do sukcesu

Faza siódma

Powtórka

Przypomnienie

i utrwalenie

wiadomości Istota tej fazy jest powtórka wiadomości, która ma kluczowe znaczenie dla zapamiętania ich na dłuższy okres oraz łatwego powracania do potrzebnych fragmentów

• Wykorzystaj różne techniki powtarzania wiadomości

• Ucz się różnych technik zapamiętywania i przypominania

• Przygotuj szczegółowy plan powtórki

• Wykorzystaj technikę aktywnego słuchania

Podczas procesu przyśpieszonego uczenia się uczniowie powinni szybko przechodzić do kolejnych faz. „Podróż” ta, przez cały czas jej trwania, musi odbywać się w odpowiednim, wspierającym uczenie się środowisku.

Prezentacja przykładowych sposobów uczenia się pomaga w pozbyciu się mitu, iż sukcesy odnoszą tylko „najzdolniejsi” uczniowie. Powodem ich sukcesów może być po prostu to, że są bardziej metodyczni, lepiej zorganizowani, odkryli już swój ulubiony styl uczenia się, albo przyswajają nowe informacje, wykorzystując dominujące u nich typy inteligencji.

Korzystając z technik i narzędzi pomocnych w nauce, uczniowie mogą szybciej przyswoić nowy materiał. Techniki te zwykle są proste, jednak uczniowie rzadko kiedy są z nimi zapoznawani.

Oto przykładowe techniki:

Karty ze spisem treści

Kluczowe terminy, podsumowujące temat, bądź jedno z zagadnień, należy zapisać na specjalnych kartkach, natomiast na ich odwrotnej stronie umieścić kolorowy obrazek lub symbol, który ma pomóc w przypomnieniu terminu. Połóż kartki tak, by na wierzchniej stronie był obrazek bądź symbol i postaraj się ułożyć je w takiej kolejności, by obrazowały podsumowanie tematu. Pomieszaj je następnie i postaraj ponownie ułożyć. Jest to okazja, by nauczyć się wynikania jednego terminu (zagadnienia) z drugiego.

Przyklejane notki

Karteczki z kluczowymi terminami ponaklejaj w pokoju do nauki, sypialni i przedpokoju. Tak jak poprzednio, ich układ możesz wcześniej dowolnie zmieniać, układając je np. na blacie stołu. Metoda dobra przy pisaniu wypracowań!

Plakaty

Jaskrawe, kolorowe plakaty, stanowiące wizualne podsumowanie najważniejszych zagadnień, można umieścić na linii lub nad linią wzroku.

Powtórki przy muzyce

Powtórki przy muzyce są przyjemnym i łatwym sposobem zapamiętywania istotnych informacji. Muzyka w tempie 60-70 uderzeń na minutę pozwala na osiągnięcie stanu Alfa. Jest on szczególnie korzystny dla zapamiętywania długotrwałego.

Sceniczny monolog

Głośne wypowiadanie tekstu bądź kluczowych zagadnień (terminów) podsumowania może pomóc w późniejszym przypominaniu wiadomości, szczególnie, jeśli wypowiadane słowa są bardzo mocno akcentowane!

Poszukaj pomocnika

Poproś kogoś (nie nauczyciela!), aby cię posłuchał, zrobił z tobą test lub przepytał. Z pomocą takiej osoby zrób „generalny sprawdzian” swojej wiedzy.

Specjalne miejsce

Przypominanie informacji stanie się łatwiejsze, kiedy skojarzysz je z charakterystycznymi miejscami. Każdego rozdziału książki możesz uczyć się w innym pokoju. Możesz również rozłożyć na podłodze karty z poszczególnymi zagadnieniami ze spisu treści i chodzić pomiędzy nimi. Technika ta jest bardzo pomocna dla osób posiadających inteligencję kinestetyczną.

Rapowanie, rytm i rym

Tekst stanie się łatwiejszy do zapamiętania, jeżeli zrobisz z niego rymowankę lub skomponujesz do niego muzykę. Pomagaj sobie przy tym całym ciałem - muzyka jest po to, aby się w jej takt poruszać! Technika ta świetnie nadaje się do zapamiętywania dat, okresów panowania królów, tablic matematycznych, twierdzeń, tablic okresowych, „suchych” faktów.

Wizualizacja

Umieść informację w pamięci wzrokowej. Spraw, aby obraz był jasny, duży, kolorowy i pasował do określonej osoby, miejsca lub przedmiotu. Dla zapamiętania trudnej pisowni jakiegoś wyrazu wyobraź go sobie jako szereg jasnych, grubych i kolorowych kawałków połączonych w całość. Stwórz z nich obrazek i zachowaj go w pamięci. Powinieneś być w stanie zobaczyć go zawsze wtedy, gdy będzie ci potrzebny.

Dziwaczne zastosowania

Najłatwiej zapamiętać to, co niezwykłe i absurdalne. Wyjmowanie informacji z kontekstu i nadawanie im zabawnych znaczeń powoduje, że dana informacja „zakorzenia się” w pamięci. Spróbuj wyobrazić sobie królową brytyjską i papieża walczących na ringu poduszkami wypełnionymi pierzem oraz wykrzykujących odmienne poglądy na temat reformacji!

Jaskrawe mazaki

Można nimi podkreślać kluczowe terminy, aby wyróżnić je spośród reszty tekstu. Ucząc się języków, używaj różnych kolorów do podkreślania różnych części zdania.

Mapy pamięci

Opisane dalej w tym rozdziale mapy pamięci mogą być dzielone, łączone, wzbogacane lub skracane. Nie nawarstwiają się one. Wpływają na intensyfikację wzajemnych oddziaływań prawej i lewej półkuli mózgowej dzięki uaktywnianiu wyobraźni, prezentowaniu kluczowych terminów i schematów.

Twarze i miejsca

Technika zapamiętywania „twarze i miejsca” polega na kojarzeniu pewnych informacji z określonym miejscem lub dobrze znaną uczniowi twarzą nauczyciela. Przypomnienie sobie twarzy lub miejsca pociąga za sobą wydobycie z pamięci łączonych się z nimi informacji. Podobną techniką jest dzielenie informacji na proste elementy składowe, a następnie łączenie ich w jak najbardziej kolorowym, humorystycznym lub niezwykłym opowiadaniu.

Tworzenie map

Szara tapeta, druga strona dużego plakatu lub papier do pakowania z okresu Bożego Narodzenia mogą zostać wykorzystane do sporządzenia mapy prezentującej program nauczania całego roku szkolnego, która zostanie następnie powieszona na ścianie. Wszystkie elementy obecne przy tworzeniu map pamięci, a więc tabele, słowa kluczowe i jaskrawe podkreślenia będą wzmacniały zamierzony efekt.

Ściąga

Sporządź listę najistotniejszych dla danego tematu informacji i trzymaj ją zawsze przy sobie.

6. Dwadzieścia jeden sposobów doskonalenia procesu uczenia się

Jest to omówienie 21 kluczowych zagadnień, które mogą być wykorzystane jako lista sprawdzająca wiedzę nauczyciela na temat przyspieszonego uczenia się, a także służyć podsumowaniu treści tego programu.

1. Zawsze działaj zgodnie z założeniami modelu WSWS

U podstaw wszelkiego uczenia się leży pozytywna samoocena uczniów i wiara w siebie. Stwórz w szkole i w poszczególnych klasach systemy nagród i dodatnich wzmocnień wspomagających uczenie się. Stosuj je podczas lekcji.

2. Wykorzystuj techniki relaksacyjne i zachęty do działania, aby wprowadzać uczniów w stan czujnej gotowości

Stosując techniki relaksacyjne lub gimnastykę umysłową, pomagaj uczniom w stawaniu się bardziej podatnymi na przyjmowanie nowych wiadomości. Techniki te ułatwiają złagodzenie wrodzonej niechęci do nauki.

3. Wysokie oczekiwania stawiaj w sposób umiarkowany

Stale informuj swoich uczniów o tym, czego od nich oczekujesz, wówczas twoje oczekiwania będą przekazywane świadomie i podświadomie.

4. Posługuj się pozytywnym, afirmującym językiem

Dokładnie określaj zachowania, których spodziewasz się po swoich uczniach. Uważaj na słowa i zwroty, którymi się posługujesz! Każde twoje „nie” przekazuje zakodowaną pokusę do podjęcia działania wręcz odwrotnego. „Nie patrz w dół!” powoduje natychmiastowe opuszczenie głowy przez inną osobę. Twoje pozytywne przesłania muszą być przekazywane pozytywnym, bezwarunkowym, stymulującym do działania językiem.

5. Pamiętaj o właściwym wprowadzeniu do tematu lekcji

Zawsze dostarczaj swoim uczniom informacji na temat przyszłych tematów i zagadnień. Posługuj się pomocami wizualnymi. Pokaż swoim uczniom mapę pracy całorocznej. W miarę upływu czasu zwracaj uwagę na kolejne punkty odniesienia na mapie. Staraj się zbudować atmosferę „podróży” o jasno określonym celu i kamieniach milowych leżących na drodze. Zachęcaj do pogłębionych przemyśleń związanych z każdym nadchodzącym tematem lub zagadnieniem. Stosuj ćwiczenia wprowadzające, takie jak np. „Zapiszcie teraz wszystko, co już wiecie na temat...” Zorganizuj zajęcia w parach lub małych grupach, aby uczniowie zdołali zebrać całą swoją dotychczasową wiedzę na dany temat zanim rozpoczniesz jego prezentację.

6. Przedstawiaj swoim uczniom najpierw ogólny zarys tematu

Przed każdą lekcją przedstaw uczniom zarys jej przebiegu i spodziewanych wyników lub poproś, aby zrobili to sami. Za pomocą kredy i tablicy lub podobnych narzędzi powiedz uczniom, o ile będą bogatsi po zakończeniu lekcji. Działania te zacznij od słów: „Po zakończeniu tych zajęć będziecie...”

7. Dziel temat lekcji na kilka zagadnień

Rozpocznij od przedstawienia całego tematu, a następnie podziel go na kilka części. Największą liczbą pojedynczych informacji, jakie człowiek jest w stanie zapamiętać jednocześnie, jest siedem. Siedem plus/minus dwa będzie zatem stanowiło optymalną liczbę zagadnień. Pamiętaj, że uczniowie z dominacją prawej półkuli mózgowej wymagają najpierw całościowego przedstawienia tematu. Dopiero potem możesz go podzielić na części.

8. Pobudzaj do pracy obydwie półkule mózgowe; przekazuj informacje, stosując systemy reprezentacyjne WAK

Staraj się uzyskać pełny obraz doświadczeń w zakresie uczenia się, jakie są udziałem uczniów twojej klasy. Czy są one bardziej związane z wykorzystaniem prawej czy lewej półkuli mózgowej? Czy potrafisz przedstawić nowy materiał w taki sposób, który zapewni pobudzenie obydwu półkul mózgowych? Nauczaj, wykorzystując wszystkie systemy reprezentacyjne. Dla osiągnięcia właściwego stanu umysłu inicjuj krótkie dyskusje wprowadzające, stosuj wykresy i pomoce wizualne, wykorzystuj różne techniki dramy pokazujące możliwości zastosowania i znaczenia nowych informacji. Czas pracy nad jednym ćwiczeniem ograniczaj do nie więcej niż 2 minut zależnie od wieku uczniów. Wprowadzaj krótkie przerwy lub podsumowania.

9. Wykorzystuj 7 typów inteligencji

Jeżeli każdy z nas będzie uczył się wyłącznie w preferowany przez siebie sposób, będzie mógł uczestniczyć tylko w niewielkiej części ćwiczeń, co w konsekwencji jest niezwykle ograniczające. Dokonaj zatem analizy stopnia rozwoju poszczególnych typów inteligencji u swoich uczniów, wykorzystując do tego celu kwestionariusz wielorakiej inteligencji. Wyniki zaznacz na kole RI. Następnie odwołuj się do każdego z 7 typów inteligencji tak często, jak tylko to możliwe.

10. Stosuj ćwiczenia indywidualne, w parach i grupach

Zorganizowana nauka z rówieśnikami, dostarczająca okazji do bezpiecznego dzielenia się spostrzeżeniami, w dużym stopniu wspomaga długotrwałe zapamiętywanie.

11. Wykorzystuj dodatkowe pomoce dydaktyczne i wzorce osobowe

Wizualne przedstawienie nauczanego materiału na tablicach rozmieszczonych dookoła klasy poprawia długotrwałe zapamiętywanie o około 90%. Wśród tablic powinny znaleźć się także wizerunki sławnych ludzi, którzy wiele w życiu osiągnęli. Ich przykład wpływa pozytywnie na zachowania uczniów.

12. Staraj się, aby proces uczenia się przebiegał w twojej klasie „wielokanałowo”

Kiedy tylko jest to możliwe, stosuj ćwiczenia dające więcej niż jedną możliwość rozwiązania oraz obrazujące holistyczne podejście do tematu. Zróżnicowane pod względem rodzajów ćwiczeń zajęcia są najlepszym symulatorem przyspieszonego uczenia się.

13. Wprowadzaj stopniowo opanowywanie nowych zagadnień

Uczenie się skomplikowanych zagadnień wymaga dobrego wprowadzenia. Pozwalaj, więc uczniom zapoznać się z trudnym zagadnieniem od podstaw, wracaj do niejasnych punktów i poświęć na nie tyle czasu, ile potrzeba. Podświadomość uczniów będzie wtedy miała czas na uporządkowanie nawału nowych informacji. Zanim temat zostanie zgłębiony, uczniowie będą przygotowani na zrozumienie jego złożoności.

14. Dostarczaj uczniom okazji do zaprezentowania nowej wiedzy

Uczniowie muszą czuć się bezpiecznie w środowisku, w którym się uczą, a wówczas będzie im łatwiej wykazać się wiedzą i umiejętnościami.

15. Uczyń z powtórek codzienną praktykę

80% nowych informacji zostaje utraconych w ciągu 24 godzin, jeśli nie są one powtarzane. Wprowadzaj powtórki na zakończenie każdej lekcji i przed rozpoczęciem następnej. Zachęcaj uczniów do powtarzania w domu z wykorzystaniem map pamięci oraz innych technik pozwalających na zrobienie użytku z wszystkich 7 typów inteligencji.

16. Stosuj mapy pamięci do sporządzania notatek

Prawidłowo sporządzone mapy pamięci odzwierciedlają nielinearne i niesekwencyjne zdolności umysłu do kojarzenia informacji. Wykorzystując kolorowe ilustracje i kartki papieru, zachęcaj uczniów do tworzenia map ilustrujących ich własne sposoby rozumienia przerabianego materiału.

17. Staraj się pobudzać podświadomość, aby pomóc w przypominaniu informacji

Dla pobudzenia uczniów do zachowań odpowiadających wysokim oczekiwaniom nauczyciela olbrzymie znaczenie ma staranny dobór pozytywnych stwierdzeń. Muzyka barokowa ułatwia wprowadzenie uczniów w stan czujnej gotowości. Jej rytm - 60-70 uderzeń na minutę - pomaga w osiągnięciu stanu Alfa. Sprzyja to powtarzaniu dużych partii materiału i pobudzaniu zarówno świadomych, jak i podświadomych możliwości mózgu. Innym sposobem na dotarcie do podświadomości jest wykorzystanie metafor. Umysł poszukuje wtedy odpowiedzi na otwarte pytania. Metafora będąca częścią opowiadania jest doskonałym sposobem świadomego i podświadomego wspomagania procesu uczenia się.

18. Ucz gospodarowania czasem i koncentracji w sprawach najważniejszych

Pomagaj swoim uczniom w tym względzie, przedstawiając im techniki opisane w tej książce i regularnie sprawdzaj postępy. Zachęcaj do wymiany doświadczeń i przedstawiaj przykłady osób, które bardzo dobrze gospodarują własnym czasem oaz poprawnie ustalają priorytety.

19. „Kotwicz” pozytywne stany świadomości

Utrzymuj swoich uczniów w przekonaniu o ich zdolności, osiągania postawionych przed sobie celów. Stosuj technikę „Kotwiczenia” i bądź ostrożny w wyrażaniu swoich opinii.

20. Stosuj kreatywna wizualizację

Wizualizację można stosować na wiele różnych sposobów. Pomagając uczniom w przemyśleniach na temat ich przeszłych sukcesów, stosując systemy reprezentacyjne WAK, możesz pozytywnie wpływać na ich wiarę w siebie. Pomocne w zrozumieniu skomplikowanych tematów może być także wyobrażanie sobie składających się na nie zagadnień.

21. Uczyń z nauki zabawę

Czas naszego życia, w którym musieliśmy się najwięcej uczyć, przypadał na wczesny okres dzieciństwa - okres pełen różnorodnych doświadczeń, eksperymentów, porażek i ponownych prób. Jeżeli dzisiaj potrafimy pracować z taka otwartością umysłu, chęcią poznawania i gotowością do nauki jak wtedy, sukcesy będą łatwiejsze do osiągnięcia. Odwołując się do doświadczeń uczenia się w dzieciństwie, Georgi Łozanow opracował trening przyspieszonego uczenia się języków, który cieszy się wielkim powodzeniem.

III CELE PROGRAMU

Cele Ogólne

1. diagnoza

2. wspieranie

3. motywacja

Cele szczegółowe

1. Cel diagnozujący

1. Bieżące, okresowe i roczne rozpoznawanie i określanie poziomu zainteresowań i uzdolnień, co daje uczniowi, nauczycielowi i rodzicom informacje służące ewaluacji.

2. Systematyczne dokumentowanie postępów uczniów w nauce.

2. Cel wspierający

1. Przedstawienie uczniom określonych wymagań oraz jasnych kryteriów uczestnictwa w programie.

2. Pomaganie uczniom w uświadomieniu, co może jeszcze zrobić, by się rozwinąć.

3. Usprawnianie procesu rozwoju uzdolnień poprzez współpracę uczniów, nauczycieli i rodziców.

4. Doskonalenie metod uczenia się ucznia.

5. Promowanie osiągnięć uczniów w środowisku lokalnym i lokalnej prasie.

3. Cel motywujący

1. Motywowanie do samorozwoju poprzez stwarzanie sytuacji i warunków temu służących.

2. Zachęcanie do samodzielnej i twórczej pracy poprzez umożliwienie uczestnictwa w konkursach

3. Ukierunkowanie pracy ucznia, aby osiągnąć postęp w jego rozwoju.

IV ODPOWIEDZIALNI ZA RELIZACJĘ ZADAŃ

• wychowawcy klasy

• nauczyciele przedmiotowi

• liderzy zespołów przedmiotowych

• opiekun Szkolnego Samorządu Uczniowskiego

• prowadzący koła zainteresowań

V EWALUACJA PROGRAMU

Cząstkowa ewaluacja nastąpi w czerwcu 2004r., 2005r., 2006r., końcowa nastąpi w czerwcu 2007 roku.

Opracowano na podstawie książki:

Alistair Smith „Przyspieszone uczenie się w klasie”.

WOM Katowice 1997r.

18

---