1. Ekonomia:

to nauka zajmująca się działalnością gospodarczą ludzi. Bada, w jaki sposób podejmują oni decyzje o wykorzystaniu ograniczonych zasobów w celu wytworzenia dóbr i usług, które mogą być w różny sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. W ujęciu ogólno poznawczym ekonomia objaśnia postępowanie jednostek gospodarczych i funkcjonowanie gospodarki jako całości. Zajmuje się przede wszystkim badaniem co, ile, jak i dla kogo wytwarza społeczeństwo. Ekonomia wykrywa i bada prawidłowości oraz formułuje ogólne, społeczne prawa rządzące produkcją i podziałem (dystrybucją) w społeczeństwie na określonym poziomie rozwoju. Nazwa: z gr. Oikos- dom, nomos- prawo, pilitichos- społeczny- nauka o prawach gospodarstwa domowego. Nazwę wymyślił prawdopodobnie Arystoteles. Ekonomia została wyodrębniona jako nauka dopiero w kapitalizmie. To nauka teoretyczno- empiryczna, tzn. bada procesy gospodarcze w czasie i w przestrzeni. Ekonomia posługuje się własnym językiem, którego podstawę tworzą kategorie ekonomii. Są to określone pojęcia o ustalonej definicji tj. praca, wymiana, towar, pieniądz, popyt, podaż, cena, zysk. Jako nauka ekonomia formułuje twierdzenia, prawa i teorie. Ekonomia wypracowała sobie 3 metody badawcze, którymi się posługuje:

a) Abstrakcji- polega na upraszczaniu badanej rzeczywistości gospodarczej w celu skoncentrowa­nia się na istocie rozpatrywanego problemu. Opiera się na indukcji, czyli wyprowadzaniu, na podstawie obserwacji życia gospodarczego, wniosków ogólnych z przesłanek będących poszczególnymi przypadkami określonego zjawiska ekonomicznego.

b)Konkretyzacji- odwrotność abstrakcji, to stopniowe uzupełnianie ogólnego obrazu bardziej szczegółowymi elementami danych procesów. Ma na celu formułowanie coraz to bardziej precyzyjnych wniosków pły­nących z analizy badanego problemu. Opiera się na dedukcji, czyli rozumowaniu polegającym na wyprowadzaniu z ogólnych przesłanek analizowane­go zjawiska ekonomicznego szczegółowych wniosków.

c)Weryfikacji- polegający na konfrontacji sformułowanej teorii ekonomicznej z rze­czywistym przebiegiem procesu gospodarczego, który jest przez nią opisy­wany, w celu jej przyjęcia lub odrzucenia. Może ona mieć charakter statystyczny lub historyczny.

W ekonomii współistnieją 2 nurty: pozytywny i normatywny.

2. Ekonomia pozytywna:

zajmuje się opisywaniem rzeczywistości gospodarczej oraz wykrywaniem występujących w niej prawidłowości, będących obiek­tywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki. Objaśnia jak jest, dlaczego i co z tego wynika, bada rzeczywiste działanie.

3. Ekonomia normatywna :

zajmuje się oceną rzeczywistości gospodarczej, opartą na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, formułuje warunki konieczne do uzyskania pożądanych stanów w gospodarce. Ocenia rzeczywistość i postuluje jak powinno być oraz co należy zrobić, aby było lepiej.

4. Mikroekonomia:

to gałąź ekonomii zajmująca się badaniem ekonomicznego zachowania poszczególnych podmiotów rynkowych lub procesów zacho­dzących na rynkach określonych dóbr i usług. Bada prawa postępowania jednostek gospodarczych: gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Opisuje i objaśnia funkcjonowanie rynków poszczególnych towarów i czynników produkcji.

5. Makroekonomia:

to gałąź ekonomii zajmująca się badaniem współzależności zjawisk i procesów zachodzących w skali całej gospodarki. Zajmuje się szczegółową analizą działań poszczególnych podmiotów gospodarczych. Makroekonomia analizuje problemy ogólnogospodarcze i współzależności zachodzące w gospodarce.

6. Twierdzenia :

to oparte na naukowych przesłankach oceny i wnioski. Mogą one wyrażać opis lub objaśnienie rzeczywistości, przewidywania oceny i postulatów.

7. Prawa ekonomiczne :

wyrażają powtarzające się związki między różnymi elementami procesów gospodarczych. Prawa ekonomiczne mają charakter statystyczny. Prawa ekonomiczne to stale powtarzające się związki przyczynowo-skutkowe między zjawiskami ekonomicznymi, występującymi w procesach rozwoju gospodarczego. Dzielą się na prawa przyczynowe (przyczynowo- skutkowe), współistnienia (strukturalne) i funkcjonalne.

a) Prawa przyczynowo-skutkowe są to relacje polegające na tym, że po pewnym określonym zdarzeniu, działaniu stale następuje inne określone zdarzenie, przy czym następstwo odbywa się w czasie. Zdarzenie wcześniejsze to przyczyna, a późniejsze to skutek.

b) Prawa współistnienia są to związki polegające na tym, że dwa lub kilka zdarzeń stale występują łącznie. Te zdarzenia tworzą pewną prawidłową strukturę zdarzeń, np. prawo popytu i podaży.

c) Prawa funkcjonalne występują wówczas, gdy istnieje związek, czyli relacja między ilościowo wymiennymi zdarzeniami, które można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych.

8. Cechy praw ekonomii:

1. Wyrażają wewnętrzne związki zachodzące w kompleksie działań ludzkich, dlatego maja charakter obiektywny. 2. Nie odzwierciedlają wszystkich szczegółów powtarzalnych związków, tylko to, co jest konieczne i istotne. 3. Uwidaczniają się tylko w warunkach wielokrotnego powtarzania się działań ludzkich stanowiących składniki procesu gospodarczego. 4.Mają charakter stochastyczny lub statystyczny, tzn. ujawniają się tylko przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń 6.W masie powtarzanych działań znoszą się wzajemnie skutki ubocznych związków, a uwypuklają się związki konieczne, jest to prawo wielkich liczb.

9. Teoria ekonomiczna (Model ekonomiczny):

to uporządkowany zbiór twierdzeń służących wyjaśnianiu pewnego problemu ekonomicznego lub pewnego zakresu zjawisk gospodarczych. Zawiera szereg założeń upraszczających, dotyczących sposobów zachowania się ludzi. Stanowi świadome uproszczenie rzeczywistości.

10. Kategoria ekonomiczna:

to pojęcie ogólne, abstrakcyjne wyrażające istotną cechę danej grupy rodzajowej zjawisk. Kategoria ekonomiczna to pojęcie ogólne, które wyraża istotne związki przy­czynowo-skutkowe grupy takich samych (jednorodnych) zjawisk ekono­micznych (jak np.: towar, praca, cena, produkcja, akumulacja itd.).

11.Zjawisko ekonomiczne :

zawiera obok cechy wspólnej dla danej grupy zjawisk, również cechy wyróżniające, specyficzne dla danego zjawiska.

12. Szeregi czasowe :

dane opisujące wartości określonej zmiennej w różnych punktach czasowych, zawierają kolejne wartości przyjmowane przez daną zmienna w różnych momentach.

12. Dane przekrojowe:

to dane pokazujące wartości, jakie przyjmuje określona zmienna dla poszczególnych jednostek tworzących pewną populację. Wartości, które przyjmuje dana zmienna w danym punkcie czasowym dla różnych jednostek lub ich grup.

13. Wskaźnik cen jest miernikiem przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce. Porównuje ich poziom w danym okresie z poziomem w wybranym okresie w przeszłości. Pokazują, jakie wartości przyjmuje analizowana zmienna u poszczególnych osób lub też ich grup w określonym momencie.

14. Wskaźnik-

sposób wyrażenia danej wielkości w relacji do jakiejś wielkości podstawowej.

15. Wielkości nominalne-

to wielkości wyrażone wartościowo w cenach bieżących

16. Wielkości realne

- wyrażone w cenach stałych

17. Zmienna realna-

zmienna mierzona w cenach stałych

18. Zmienna nominalna-

zmienna mierzona w jednostkach pieniężnych w cenach bieżących.

19. Wykres punktowy-

przedstawia pary wartości zaobserwowane równocześnie dla dwu różnych zmiennych.

20. Mechanizm równowagi-

przy cenie wyższej od ceny równowagi( P1 jest większe od P0) powstaje nadwyżka podaży (S jest większe niż D). Sprzedawcy muszą obniżyć cenę, aby sprzedać gromadzące się zapasy. W miarę spadku ceny nabywcy zwiększają swe zapotrzebowanie, natomiast dostawcy zmniejszają oferowaną ilość towaru. Cena spada tak długo, aż nastąpi zrównanie wielkości popytu z wielkością podaży. Przy cenie niższej od ceny równowagi (P2 jest mniejsze od P0) powstaje nadwyżka popytu (D jest większe od S). Pod naciskiem popytu cena wzrośnie. W miarę jak rośnie cena, zmniejsza się ilość towaru żądana przez nabywców, a wzrasta ilość oferowana przez dostawców. Cena rośnie do poziomu, przy którym wielkość popytu zrówna się z wielkością podaży.

21. Równowaga rynku-

podaż = popyt, rynek jest w stanie równowagi, gdy wielkość popytu= wielkości podaży (D=S). Cena, która zapewnia zrównanie popytu z podażą to cena równowagi. Natomiast ilość towaru odpowiadająca warunkom równowagi to ilość równoważąca.

22. Cena równowagi-

jest to cena równoważąca rynek czekolady. Oznacza to, że przy tej cenie rozmiary zapotrzebowania są równe ilości oferowanej. To cena, przy której wielkość popytu na dane dobro lub usługę zrównuje się z wielkością jego/jej podaży. Graficznie ilustruje ją punkt prze­cięcia się krzywej popytu z krzywą podaży.

23. Cena

to pieniężny ekwiwalent jednostki towaru.

24. Cena minimalna

to cena ustalana przez rząd, poniżej której dany towar nie mo­że być sprzedawany. Jej wprowadzenie ma sens tylko wówczas, gdy jest ona wyższa od ceny równowagi rynkowej.

25. Cena maksymalna

to cena ustalana przez rząd, powyżej której dany towar nie może być sprzedawany. Jej wprowadzenie ma sens tylko wówczas, gdy jest ona niższa od ceny równowagi rynkowej.

26. Cena realna-

cena danego dobra odniesiona do ogólnego poziomu cen.

27. Zasób rzadki (ograniczony)-

zasób, na który popyt przy zerowej cenie przekraczałby podaż. Ograniczoność (rzadkość) zasobów odnosi się do luki między ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują, aby zaspokoić swoje różnorodne potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia.

28. Rynek-

proces, w którym decyzje konsumpcyjne gospodarstw domowych dotyczące spożycia różnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw dotyczące struktury i sposobu produkcji oraz decyzje pracowników dotyczące miejsca i czasu pracy są determinowane przez ceny. Rynek jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr oraz usług wraz z zespołem warunków, w jakich one przebiegają. Pojęcie rynku występuje w różnym znaczeniu: miejsce i przedmiot wymiany ( np. rynek pszenicy w USA, rynek truskawek w Gorlicach), suma transakcji ( rynek mały i duży), warunki i mechanizm rynkowy ( stosunek popytu i podaży, cena, warunki płatności)

29. Rynek sprzedawcy (producenta) - mianem tym określa się taką sytuację na rynku określonego dobra lub usługi, w której rozmiary popytu kształtują się na poziomie większym od wielkości podaży. Wówczas cena tego dobra lub usługi odchyla się zazwyczaj od poziomu równowagi na korzyść jego sprze­dawców, tj. wykazuje tendencję do wzrostu.

30. Rynek nabywcy

(konsumenta) to - obok rynku sprzedawcy - drugi przypadek niezrównoważenia rynku. O jego występowaniu mówi się wówczas, gdy oferowana do sprzedaży przez producentów ilość określonego dobra lub usługi przewyższa ilość, na którą nabywcy zgłaszają zapotrzebowanie. Na takim rynku występuje presja do obniżenia ceny.

31. Mechanizm rynkowy

to proces wzajemnego oddziaływania na siebie elemen­tów rynku (popytu i podaży) w dążeniu do równowagi rynkowej.

32. System rynkowy (wolny rynek)

jest systemem samo regulacyjnym, wyklucza­jącym jakąkolwiek ingerencję centralną w mechanizm gospodarczy. To zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług. Rynek, na którym nie występuje interwencja państwa. Wolny rynek to taki, na którym ceny kształtują się jedynie pod wpływem po­pytu i podaży.

33. Popyt (D)

Jest to ilość dobra, jaką nabywamy, gotowi jesteśmy zakupić. Jest to relacja zachodząca pomiędzy ceną danego dobra lub usługi a jego/jej ilością, jaką konsumenci są skłonni (i są w stanie) nabyć w okre­ślonym czasie (ceteris paribus). Graficznie relację tę przedstawia się za po­mocą krzywej popytu. Determinanty popytu (czynniki określające rozmiary popytu na określone dobro): cena danego dobra, ceny innych dóbr (komplementarnych, substytucyjnych),dochody realne nabywców, liczba potencjalnych nabywców, gusty i preferencje, oczekiwania (dotyczą przyszłego poziomu cen, dochodów, dostępności dobra).

34. Wielkość popytu

to konkretna (określona) ilość dobra lub usługi, na którą kon­sumenci zgłaszają zapotrzebowanie w określonym czasie przy danej jego/jej cenie. W ujęciu graficznym wielkość popytu reprezentują poszczególne punkty na krzywej popytu.

35. Prawo popytu

stwierdza, że wzrost (spadek) ceny danego dobra lub usługi powo­duje spadek (wzrost) ilości nabytej tego dobra lub usługi (ceteris paribus). Graficznym wyrazem działania prawa popytu jest ruch wzdłuż krzywej popytu. Przy innych czynnikach niezmienionych wielkość zapotrzebowania na określone dobro rośnie wraz ze spadkiem ceny, a maleje w miarę wzrostu cen.

36. Krzywa popytu

pokazuje, że wraz ze wzrostem ceny popyt maleje. Należy rozróżnić indywidualną krzywą popytu, opisującą reakcje pojedynczego nabywcy dobra na zmiany ceny oraz rynkową krzywą popytu opisującą zależność łącznego popytu rynkowego wszystkich nabywców dobra od poziomu cen.

37. Zmiana popytu

to zmiana zapotrzebowanej ilości określonego dobra lub usługi przy każdej cenie, spowodowana działaniem innych czynników niż zmiana jego/jej ceny (np. zmiana poziomu dochodów realnych gospodarstwa do­mowego, cen dóbr substytucyjnych, układu preferencji itd.).

38. Podaż (S)

to ilość dobra oferowana do sprzedaży na rynku. Jest to relacja zachodząca pomiędzy ceną danego dobra lub usługi a jego/jej ilością, jaką skłonni są zaoferować do sprzedaży producenci w okre­ślonym czasie (ceteris paribus). Graficznie relację tę przedstawia się za po­mocą krzywej podaży. Determinanty podaży- główne czynniki kształtujące rozmiary podaży danego dobra to: zdolności produkcyjne, opłacalność (rentowność) produkcji, technika i technologia, interwencja państwa (podatki, cła, licencje, przepisy regulujące warunki sprzedaży, produkcji).

39. Wielkość podaży to konkretna (określona) ilość dobra lub usługi, jaką produ­cenci są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie przy danej je­go/jej cenie. W ujęciu graficznym wielkość podaży reprezentują poszczegól­ne punkty na krzywej podaży.

40. Prawo podaży

stanowi, że wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny danego dobra lub usługi rośnie (spada) oferowana ilość tego dobra lub usługi (ceteris paribus). Graficznym wyrazem działania prawa podaży jest ruch wzdłuż krzywej podaży. Przy innych czynnikach stałych wzrost ceny zachęca producentów do zwiększenia oferowanych ilości dobra, a spadek ceny powoduje zmniejszenie oferowanej ilości.

41. Krzywa podaży-

wraz ze wzrostem ceny podaż rośnie. Należy rozróżnić: indywidualną krzywą podaży pojedynczego dostawcy towaru (przedsiębiorstwa) oraz rynkową krzywą podaży pokazującą łączną wielkość podaży danego towaru na rynku przy różnych poziomach ceny.

42. Zmiana podaży

to zmiana oferowanej ilości określonego dobra lub usługi przy każdej cenie, spowodowana działaniem innych czynników niż zmiana jego/jej ceny (np. zmiana kosztów produkcji, techniki wytwarzania, polityki podatkowej, warunków naturalnych itd.)

43. Prawo malejących przychodów- przychodów miarę zwiększania zatrudnienia w danej gałęzi każdy następny pracownik przyczynia się do wzrostu łącznej produkcji w stopniu mniejszym niż poprzedni. Prawo malejących przychodów orzeka, że jeśli w procesie produkcji nakłady określonego czynnika wytwórczego będą zwiększane, przy niezmienionej wielkości nakładów wszystkich pozostałych środków produkcji oraz niezmienionej technice wytwarzania, to dodatkowe jednostki nakładów tego czynnika będą powodowały coraz to mniejsze przyrosty rozmiarów produk­cji całkowitej, po przekroczeniu zaś pewnej wielkości nakładów mogą spowodować nawet jej absolutny spadek.

44. Produkcja

to świadoma i celowa działalność ludzka, przystosowująca zasoby sił przyrody w celu wytworzenia dóbr lub świadczenia usług służących za­spokojeniu potrzeb ludzkich.

45. Czynniki produkcji (czynniki wytwórcze, środki produkcji, zasoby) to wszyst­kie nakłady stosowane w procesie produkcji do wytwarzania dóbr i usług. Zali­cza się do nich: pracę, ziemię, kapitał i technologię. (ta druga ściąga)

46. Czynniki wytwórcze -obejmują zasoby ludzi i wszystkich rzeczy wykorzystywanych do produkcji dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich. Dzieli się je na 4 grupy: ziemię, pracę, kapitał i przedsiębiorczość.

47. Praca jest to produkcyjne wykorzystywanie ludzkiej energii fizycznej oraz umysłowej. To dostępna ilość siły roboczej, a uwzględniając kwalifikacje, kapitał ludzki.

48. Ziemia, jako czynnik wytwórczy, to jej powierzchnia oraz wszelkie bogactwa naturalne (surowce, minerały itd.), które mogą być wykorzystane w procesie produkcji.

49. Kapitał stanowi wynik procesu produkcyjnego, który może być wykorzystany w kolejnym procesie produkcyjnym, np.: maszyny, urządzenia, budynki, hale fabryczne, magazyny, środki transportu

50. Kapitał finansowy- zasób środków pieniężnych oraz papierów wartościowych.

51. Kapitał rzeczowy- to zasób środków produkcji (budynków, maszyn, urządzeń, materiałów, surowców).

52. Kapitał trwały- to zasób środków trwałych produkcji zużywających się stopniowo i funkcjonujących zwykle w wielu cyklach produkcyjnych.

53. Kapitał obrotowy- to zasób nietrwałych środków produkcji zużywających się w jednym cyklu produkcyjnym.

54. Technologia to wiedza na temat produkcyjnego wykorzystania pracy, ziemi i kapitału, umożliwiającego zaspokojenie potrzeb społecznych.

55. Gospodarowanie - jest to działalność polegająca na uzyskiwaniu jak największej ilości dóbr i usług z posiadanych zasobów czynników wytwórczych. Główni uczestnicy życia gospodarczego to gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwa, banki, państwa.

56. Gospodarowanie- łączenie, wytwarzanie i podział, produkcja i dystrybucja.

Istnieją konieczne związki między poszczególnymi działaniami w procesie gospodarowania. Są one wyznaczone przez: 1. Techniczne warunki produkcji 2. Ekonomiczne stosunki

a)Techniczne warunki produkcji a) powstają techniczne relacje produkcji miedzy działaniami i czynnościami b) relacje bilansowe, tzn. zachodzą zależności ilościowe i nie można zwiększyć zapasów, gdyż wszystko zużywa się na bieżącą produkcję, nie można zwiększyć środków, gdyż wszystkie środki wykorzystujemy na bieżącą konsumpcję,

b)Ekonomiczne stosunki a) techniczno-bilansowe prawa produkcji- wynikają z technicznych i materialnych konieczności procesów produkcji. Są niezależne od woli ludzkiej, jednak ludzie są tego świadomi b)prawa postępowania ludzi dotyczą celowej działalności, są niezależne od woli ludzkiej c) są prawa splotu działań ludzkich- poszczególne działania jednostek lub grup społecznych są świadome i celowe, ale splot tych działań, który powstaje w warunkach określonych kierunków ekonomicznych jest niezamierzony i nieświadomy.

57. System gospodarczy to zbiór określonych zasad funkcjonowania danej gospo­darki narodowej wraz z jej elementami (podmiotami gospodarczymi i roz­wiązaniami instytucjonalnymi), w określony sposób powiązanych ze sobą i wzajemnie na siebie oddziałujących. Strukturę systemu gospodarczego tworzą: sfera realna i sfera regulacji.

58. Gospodarka to pewien zbiór powiązanych ze sobą rynków. W zależności od ich zasięgu terytorialnego mówi się o gospodarce lokalnej, regionalnej, krajo­wej, międzynarodowej i światowej.

59. Gospodarka centralnie- planowana- charakteryzuje się dominacją państwowej własności czynników produkcji oraz planistycznym mechanizmem alokacji zasobów gospodarczych.

60. Gospodarstwo domowe - jest jednym z rodzajów podmiotów gospodarujących, który tworzy grupa ludzi żyjących razem i wspólnie podejmujących decyzje.

61. Gospodarka mieszana-gospodarka, w której problemy ekonomiczne rozstrzygane są w rezultacie współdziałania sektorów prywatnego i publicznego. Państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych, takich jak obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne. Kontroluje także zakres, w jakim jednostki mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem.

62. Gospodarka nakazowa- to gospodarka, w której wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo.

63. System nakazowy (nakazowo-rozdzielczy) to sposób gospodarowania charak­teryzujący się: państwową własnością środków produkcji, likwidacją ryn­kowego charakteru gospodarki, oddziaływaniem na zachowania podmiotów gospodarczych poprzez narzędzia administracyjne (dyrektywy), nakazy, za­kazy, przydziały, limity, koncesje etc

64. System gospodarki mieszanej to system z dualnym układem regulacji, zawiera zarówno samoczynnie działający mechanizm rynkowy, jak i centralny układ regulacji.

65. Gospodarka socjalistyczna- prawo wyklucza prywatną własność przedsiębiorstw gospodarczych.

66. Gospodarka kapitalistyczna- przedsiębiorstwa są własnością jednostek i działają dla zysku.

67. Krzywa możliwości produkcyjnych- krzywa wyznaczająca przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra max wielkość produkcji drugiego dobra. Krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji produktu, granica możliwości produkcyjnych) przedstawia różne kombinacje ilościowe dóbr i/lub usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie czynniki wytwórcze są w pełni i efektywnie wykorzystane. Reprezentuje ona najlepszą możliwą do wytworzenia strukturę produkcji przy posiadanym zasobie czynników wytwórczych.

68. Koszt alternatywny- danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra. Wyraża go wartość roz­wiązania najbardziej cennego spośród pozostałych, po dokonaniu wyboru, rozwiązań. Najkorzystniejsza możliwość, z której zrezygnowano przy dokonaniu konkretnego wyboru (zagospodarowanie pieniędzy w inny sposób, pójście do kina- zakup książki. Jest to najkorzystniejsza możliwość, z której zrezygnowano przy dokonaniu konkretnego wyboru.

69. Stopa wzrostu danej zmiennej- procentowa zmiana danej wielkości w jakimś okresie

70. Siła nabywcza pieniądza- wskaźnik ilości dóbr, które można nabyć za jednostkę pieniężną.

71. Produkt Narodowy Brutto (PNB)- to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych gospodarce w danym okresie z poziomem w wybranym okresie w przeszłości.

72. Stopa bezrobocia- procentowy udział bezrobotnych całości siły roboczej.

73. Klauzula ceteris paribus to założenie stosowane w badaniach ekonomicznych, polegające na przyjęciu za niezmienne wszystkich elementów danego mo­delu ekonomicznego poza badanymi. Założenie upraszczające, które umożliwia skoncentrowanie się na podstawowych zależnościach.

74. Dane statystyczne- informacje liczbowe dotyczące kształtowania się poszczególnych zmiennych ekonomicznych.

75. Nadwyżka popytu- wielkość zapotrzebowania na określone dobro rośnie wraz ze spadkiem cen, a maleje w miarę wzrostu cen

76. Nadwyżka podaży- przy innych czynnikach stałych wzrost ceny zachęca producentów do zwiększenia oferowanej ilości dobra, a spadek ceny powoduje zmniejszanie oferowanej ilości.

77. Nadwyżka rynkowa to sytuacja, w której, przy danej cenie, ilość dobra lub usługi oferowana na sprzedaż przekracza jego/jej ilość, jaką nabywcy są skłonni kupić. Występuje wówczas, gdy cena jest wyższa od ceny równowa­gi rynkowej.

78. Niedobór rynkowy to sytuacja, w której, przy danej cenie, wielkość popytu na dane dobro lub usługę przewyższa rozmiary jego/jej podaży. Występuje wówczas, gdy cena jest niższa od ceny równowagi rynkowej

79. Potrzeba-jest to brak odczuwany przez jednostkę lub społeczność. W ekonomii chodzi

o brak konkretnej rzeczy: dobra lub usługi. Dążenie do zaspokajania potrzeb jest głównym celem wszelkiej działalności gospodarczej.

a) Potrzeby elementarne (naturalne) - związane są z warunkami biologicznego bytu człowieka (odżywianie się, ubieranie, odpoczynek itd.). Związane są one z
utrzymaniem człowieka przy życiu i zachowaniem sprawności organizmu.

b)Potrzeby wtórne (wyższego rzędu) - to potrzeby psychologiczno-społeczne, należą do
nich: wychowanie, oświata, kultura, turystyka, stowarzyszania się, prestiż i uznanie.
Powstają one w wyniku oddziaływania środowiska na człowieka

81. Dobro prywatne- dobro konsumowane przez jedną osobę nie może być konsumowane przez kogoś innego.

82. Sektor rynkowy- obejmuje tę część działalności gospodarczej, w przypadku której przychody uzyskiwane przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży dóbr i usług w gospodarce pokrywają koszty ich wytworzenia. Wówczas przedsiębior­stwa nie ponoszą strat, a ewentualnie osiągane zyski stanowią istotny czyn­nik warunkujący rozwój ich działalności produkcyjnej.

83. Sektor nierynkowy - obejmuje tę część działalności gospodarczej (najczęściej prowadzonej z inicjatywy państwa), w przypadku której dobra i usługi wy­twarzane przez przedsiębiorstwa dystrybuowane są nieodpłatnie lub wielkość przychodów uzyskiwanych przez nie z ich sprzedaży w gospodarce jest niewystarczająca do pokrycia całkowitych kosztów produkcji. Prowadzenie takiej działalności wymaga jej dotowania przez państwo, ewentualnie przez inne podmioty rynkowe.

84. Podmioty rynkowe (uczestnicy rynku) to - w myśl teorii ekonomii - gospo­darstwa domowe, przedsiębiorstwa i władza gospodarcza (państwo). Tworzą one podmiotową triadę każdej gospodarki.

85. Dobra normalne (zwykłe)- są to rzeczy służące do zaspakajania potrzeb ludzkich, np. odzież lub żywność. Dobra, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem ceny. Dobro o dodatniej elastyczności dochodowej popytu.

86. Dobro niższego rzędu- dobro, na które popyt maleje przy wzroście dochodu. Dobro o ujemnej elastyczności dochodowej popyt.

87. Dobro konsumpcyjne- dobro zużywane zaraz po jego wyprodukowaniu do zaspokojenia potrzeb ludzkich.

88. Dobro produkcyjne- dobro wyprodukowane po to, aby je wykorzystać do produkcji innych dóbr i usług

89. Dobro rzadkie- dobro, którego jest zbyt mało, aby zaspokoić wszystkie potrzeby ludzkie

90. Dobro wolne- dobro dostępne w nieograniczonych ilościach dla każdego

91. Dobro substytucyjne (substytuty)- wzrostowi ceny jednego z takich dóbr zwykle towarzyszy zwiększenie popytu na drugie dobro.( jedno można zastąpić drugim-bluza, sweter)

92. Dobra komplementarne- wzrostowi ceny jednego z takich dóbr towarzyszy zwykle zmniejszenie popytu na drugie dobro

93. Dobro luksusowe- dobro o elastyczności dochodowej popytu większej od 1.

94. Dobro niezbędne- dobro o elastyczności dochodowej popytu niższej od 1.

95. Długi okres- okres niezbędny do pełnego przystosowania się nabywców do nowej ceny

96. Krótki okres- okres, w którym trwają jeszcze przystosowania nabywców do nowej ceny.

97. Alokacja zasobów to ich rozmieszczenie między różne zastosowania w spo­łecznym procesie gospodarowania.

98. Współczynnik elastyczności cenowej popytu (E_D(p)) jest miarą względnej (wyrażonej w procentach) zmiany wielkości popytu na dane dobro lub usługę w stosunku do względnej zmiany jego/jej ceny. Informuje o stopniu rynko­wej reakcji konsumenta na zmianę ceny dobra lub usługi.

99. Dochodowa elastyczność popytu-stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania odpowiadającej jej względnej zmiany dochodu

100. Prosta cenowa elastyczność popytu- stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania do odpowiadającej jej względnej zmiany ceny.

101. Elastyczność punktowa to miara elastyczności w danym punkcie krzywej po­pytu (podaży).

102. Elastyczność łukowa to miara elastyczności na danym odcinku krzywej popytu (podaży).

103. Mieszana elastyczność cenowa popytu- miara reakcji popytu na jedno dobro na zmianę cechy innego dobra. Mierzy reakcję popytu na określone dobro lub usługę (X) w wyniku zmiany ceny innego dobra lub usługi (Y). Jeśli współczynnik tej elastyczności przyjmuje wartości dodatnie, wówczas dobra lub usługi Xi Y są substytutami, jeśli zaś ujemne - mamy do czynienia z dobrami lub usługami komplementarnymi.

104. Popyt elastyczny- wielkość zapotrzebowania reaguje silnie na zmiany cechy: elastyczność niższa od 1.

105. Popyt nieelastyczny- wielkość zapotrzebowania reaguje słabo na zmiany cechy: elastyczność w przedziale od 0-1.

106. Popyt o elastyczności cenowej równej jedności- wielkość wydatków nie zmienia się po obniżeniu (lub podniesieniu ceny): cenowa elastyczność popytu równa 1.

107. Udział w budżecie- udział wydatków na określone dobro w całości wydatków.

108. Suma wydatków- iloczyn nabywanej ilości dobra i jego ceny.

109. Teoria marksistowska- w wąskim tego słowa znaczeniu światopogląd wywodzący się z pism Karola Marksa, czasami błędnie utożsamiany z materializmem dialektycznym. Myśl Marksa rozwijała się pod wpływem dwóch sprzecznych tendencji - determinizmu i aktywizmu. Z jednej strony Marks wierzył, że historią i rozwojem społeczeństw rządzą prawa deterministyczne, a studiowanie historii pozwoli poznać je i przewidywać przyszłe zmiany, z drugiej zaś uważał, że mimo wszystko można tę historię zmieniać - filozofowie dotąd tylko objaśniali świat, chodzi jednak o to, by go zmieniać. Teoria Marksa, nazwana przezeń "materializmem historycznym", a przez Engelsa "socjalizmem naukowym" lub "materializmem dialektycznym", opiera się na heglowskiej tezie, że historia przejawia się w dialektyce - ścieraniu się przeciwstawnych sił. Hegel był filozofem idealistycznym i uważał, że świat materialny jest światem pozorów, natomiast rzeczywistość jest idealna. Marks zaadaptował na potrzeby swojego systemu pojęcie dialektyki, odrzucił jednak idealizm Hegla. Kontynuował tu materialistyczne idee Ludwika Feuerbacha. Podobnie jak Hegel i inni filozofowie, Marks odróżniał pozory od rzeczywistości, jednak jego zdaniem tylko uwarunkowane historycznie i społecznie ideologie uniemożliwiają ludziom jasny ogląd warunków materialnych, w jakich żyją.

110. Zjawisko ekonomiczne- jest to zdarzenie lub fakt z zakresu stosunków ekonomicznych. Zjawiska kształtują się na skutek przyczyn istotnych. W dłuższym okresie czasu przyczyny głównie będą wywoływały powstawanie zjawisk. Przypadkowe przyczyny będą zakłócały ogólną prawidłowość.

111. Własność w sensie ekonomicznym to określony stosunek do dóbr material­nych, obejmujący wszelkie formy przynależności tych dóbr do jednostek lub wyodrębnionych grup. Własność odniesiona do środków produkcji decyduje ocharakterze stosunków międzyludzkich powstających w procesie produk­cji, przesądza sprawę własności produktów, a tym samym sposób ich po­działu. Wyróżnia się zwykle: własność prywatną i publiczną (państwową

I komunalną).

112. Własność w sensie prawnym to stosunek zachodzący między osobą a rzeczą z tytułu wyłączności posiadania, użytkowania i rozporządzania daną rzeczą. Przedmiotem własności jest rzecz, a podmiotem osoba fizyczna lub osoba prawna (państwo, gmina, przedsiębiorstwo etc.).

113. Paradoks Griffena to wyjątek od prawa popytu, a więc sytuacja, w której zmia­na wielkości popytu na dane dobro następuje w tym samym kierunku, co zmiana jego ceny (ceteris paribus). Odnosi się on do zachowań konsump­cyjnych najuboższych gospodarstw domowych, w przypadku których notuje się w ich budżetach wysoki udział wydatków na określone dobra niższego rzędu (podrzędne), nie posiadające w tej grupie dóbr bliskich substytutów (przez co gospodarstwa te nie są w stanie wyeliminować ich z koszyka na­bywanych dóbr i usług).

114. Dobra Griffena- dobra podrzędne, w przypadku których zachodzi ten paradoks

115. Krótki okres to taki przedział czasu, w którym rozmiary przedsiębiorstwa uznaje się za stałe. Firma nie ma możliwości swobodnego kształtowania w procesie produkcji nakładów wszystkich czynników wytwórczych, przez co nie może realizować nowych projektów inwestycyjnych. Ponadto dyspo­nuje określoną, niezmienną techniką wytwarzania.

116. Długi okres to czas niezbędny dla pełnego dostosowania się przedsiębiorstwa do zmieniających się warunków rynkowych. W okresie tym firma może zmieniać nakłady wszystkich czynników produkcji, zastosować nową tech­nikę wytwarzania oraz inwestować.

117. Usługi to wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokaja­niem potrzeb człowieka (np.: usługi lekarskie, adwokackie, nauczycielskie, kulturalne, telekomunikacyjne etc.).

118. Przedsiębiorczość - jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych
obejmujący miejętność zatrudniania pozostałych czynników wytwórczych (ziemi, pracy, kapitału).

119. Przedsiębiorstwo to podmiot gospodarczy, prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową, polegającą na przetwarzaniu czynni­ków wytwórczych w dobra lub usługi służące zaspokojeniu potrzeb społecz­nych. Głównym motywem prowadzenia tej działalności jest chęć osiągnięcia zysku.

120. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela to najstarsza i najprostsza forma organizacyjna przedsiębiorstwa. Chrakteryzuje się tym, że przedsiębiorca (jedna osoba) jest właścicielem całego kapitału zainwestowanego w działal­ność gospodarczą, a w konsekwencji - całego efektu produkcyjnego. Jedno­osobowo podejmuje wszystkie decyzje i ponosi całe ryzyko związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.

121. Przedsiębiorstwo państwowe to przedsiębiorstwo będące własnością skarbu państwa, zorganizowane przeważnie w formie spółki akcyjnej. Głównym decydentem w sprawach funkcjonowania i rozwoju takiego przedsiębiorstwa jest odpowiednia instytucja państwowa (funkcję właściciela sprawuje w nim najczęściej minister właściwy dla gałęzi wytwarzania, w której prowadzi ono działalność produkcyjną). Przedsiębiorstwa państwowe funkcjonują głównie w takich działach gospodarki, jak: komunikacja, łączność, energe­tyka oraz w niektórych dziedzinach przemysłu wydobywczego.

122. Przedsiębiorstwo komunalne jest własnością społeczności lokalnej (gminy). Podobnie jak przedsiębiorstwa państwowe, najczęściej przyjmuje ono formę organizacyjną spółki akcyjnej. Przedsiębiorstwa komunalne funkcjonują przede wszystkim w sferze użyteczności publicznej. Są to głównie: gazow­nie, elektrownie, zakłady oczyszczania, przedsiębiorstwa wodociągowe etc.

123. Przedsiębiorstwo spółdzielcze to specyficzna forma organizacyjna przedsię­biorstwa, zrzeszającego udziałowców (zwanych członkami spółdzielni), któ­rzy solidarnie partycypują w stratach i odpowiadają za jego zobowiązania. Zasady działania spółdzielni precyzuje statut, uchwalony w sposób demo­kratyczny przez jej członków. Najwyższym organem władzy w spółdzielni (o charakterze uchwałodawczym) jest walne zgromadzenie członków lub ich przedstawicieli, podczas którego każdy członek dysponuje tylko jed­nym głosem. Organem wykonawczym jest zarząd, kontrolnym zaś rada nadzorcza. Spółdzielnie funkcjonują przede wszystkim w sferze produkcji rolnej, przemyśle rolno-spożywczym, handlu, budownictwie mieszkanio­wym i bankowości.

124. Przedsiębiorstwo państwowe to przedsiębiorstwo będące własnością skarbu państwa, zorganizowane przeważnie w formie spółki akcyjnej. Głównym decydentem w sprawach funkcjonowania i rozwoju takiego przedsiębiorstwa jest odpowiednia instytucja państwowa (funkcję właściciela sprawuje w nim najczęściej minister właściwy dla gałęzi wytwarzania, w której prowadzi ono działalność produkcyjną). Przedsiębiorstwa państwowe funkcjonują głównie w takich działach gospodarki, jak: komunikacja, łączność, energe­tyka oraz w niektórych dziedzinach przemysłu wydobywczego.

125. Funkcja produkcji przedstawia zależność między wielkością poniesionych nakładów czynników wytwórczych a osiągniętym efektem w postaci wytwo­rzonej produkcji. Określając maksymalną wielkość produkcji, jaką może wytworzyć przedsiębiorstwo przy różnych kombinacjach nakładów czynni­ków wytwórczych, opisuje zatem technicznie efektywne relacje pomiędzy nakładem a produktem.

126. Stale czynniki produkcji to czynniki, których ilość wykorzystywana przez przedsiębiorcę nie zmienia się w krótkim okresie, bez względu na wielkość produkcji (np. maszyny, budynki, hale fabryczne etc.).

127. Zmienne czynniki produkcji to takie, których ilość angażowana przez produ­centa zależy od wielkości produkcji (np. surowce, materiały, energia, liczba pracowników e/c.). W krótkim okresie nakłady tylko niektórych czynników wytwórczych mogą być zmieniane, w długim zaś - wszystkich.

128. Trwale środki produkcji to takie środki produkcji, które zużywają się stopnio­wo, w wielu cyklach produkcyjnych (np. maszyny, urządzenia techniczne, budynki, hale fabryczne, place budowlane etc.), przez co ich wartość przeno­si się stopniowo na wytwarzane za ich pomocą produkty.

129. Obrotowe środki produkcji - ich cechą charakterystyczną jest to, że zużywają się całkowicie w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, a tym samym w całości przenoszą swoją wartość na wytwarzany produkt (zalicza się do nich np. wszelkiego rodzaju zapasy surowców i materiałów).

130. Koszty produkcji to wyrażony wartościowo ogół nakładów czynników wytwór­czych poniesionych przez przedsiębiorstwo na wytworzenie określonej wiel­kości produkcji.

131. Koszty ekonomiczne są sumą kosztów księgowych i kosztów alternatywnych czynników wytwórczych wykorzystywanych w działalności gospodarczej.

132. Koszty stałe obejmują te wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowa­niem przedsiębiorstwa, a nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji (np.: amortyzacja majątku trwałego, koszt utrzymania administracji, koszty ogrzewania, oświetlenia, odsetki bankowe e/c.). Występują wyłącznie w krót­kim okresie.

133. Konkurencja doskonała to model rynku, na którym występuje wielu nabyw­ców i sprzedawców danego produktu, z których żaden nie ma wpływu na poziom jego ceny rynkowej (wszyscy należą do kategorii cenobiorców) -cena ta kształtuje się na rynku jako wypadkowa swobodnego starcia się popytu z podażą. Gdy przedsiębiorstwo kształtuje rozmiary produkcji na poziomie odpowia­dającym punktowi optimum ekonomicznego - mówi się, że znajduje się ono w stanie równowagi.

134. Akcja- papier wartościowy, poświadczający udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniający do partycypacji w jej zyskach, w postaci dywidendy, oraz do udziału w majątku spółki w razie jej likwidacji.

135. Dywidenda - część zysku netto (po opodatkowaniu) spółki akcyjnej, która — na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy - nie jest reinwe-stowana w przedsiębiorstwie, lecz wypłacana akcjonariuszom.

136. Obligacja - papier wartościowy, poprzez który jego wystawca (zwany emiten-tem) stwierdza zaciągnięcie długu wobec jego nabywcy oraz zobowiązuje się do zwrotu kwoty pożyczki w określonym terminie wraz z odsetkami liczonymi w stosunku do nominalnej wartości tego papieru wartościowego.

137.Dochód nominalny ( pieniężny)- to całkowita kwota pieniężna, jaką uzyskuje konsument z tytułu produkcyjnego udostępnienia posiadanych czynników wytwórczych ( zwłaszcza wykonywanej pracy) wraz z ewentualnymi świadczeniami socjalnymi ze strony państwa.

138.Dochód realny- wyraża go koszyk dóbr i/lub usług, dostępny konsumentowi za określony dochód pieniężny (nominalny).

1. Ekonomia a) Abstrakcji b)Konkretyzacji c)Weryfikacji 2. Ekonomia pozytywna 3. Ekonomia normatywna 4. Mikroekonomia 5. Makroekonomia 6. Twierdzenia 7. Prawa ekonomiczne a) Prawa przyczynowo-skutkowe b) Prawa współistnienia c) Prawa funkcjonalne 8. Cechy praw ekonomii 9. Teoria ekonomiczna (Model ekonomiczny) 10. Kategoria ekonomiczna

11.Zjawisko ekonomiczne12. Szeregi czasowe 12. Dane przekrojowe 13. Wskaźnik cen14. Wskaźnik15. Wielkości nominalne16. Wielkości realne17. Zmienna realna18. Zmienna nominalna 19. Wykres punktowy 20. Mechanizm równowagi 21. Równowaga rynku 22. Cena równowagi 23. Cena 24. Cena minimalna 25. Cena maksymalna 26. Cena realna 27. Zasób rzadki (ograniczony) 28. Rynek 29. Rynek sprzedawcy (producenta) 30. Rynek nabywcy (konsumenta) 31. Mechanizm rynkowy 32. System rynkowy (wolny rynek)

33. Popyt 34. Wielkość popytu 35. Prawo popytu 36. Krzywa popytu 37. Zmiana popytu 38.Podaż 39. Wielkość podaży to konkretna (określona) 40. Prawo podaży 41. Krzywa podaży 42. Zmiana podaży 43. Prawo malejących przychodów 44. Produkcja 45. Czynniki produkcji (czynniki wytwórcze, środki produkcji, zasoby) 46.Czynniki wytwórcze 47. Praca 48. Ziemia 49. Kapitał 50. Kapitał finansowy 51. Kapitał rzeczowy 52. Kapitał trwały 53. Kapitał obrotowy 54.Technologia 55. Gospodarowanie

56. Gospodarowanie a)Techniczne warunki produkcji b)Ekonomiczne stosunki 57. System gospodarczy 58. Gospodarka 59. Gospodarka centralnie- planowana 60. Gospodarstwo domowe 61. Gospodarka mieszana 62. Gospodarka nakazowa 63. System nakazowy (nakazowo-rozdzielczy) 64. System gospodarki mieszanej 65. Gospodarka socjalistyczna 66. Gospodarka kapitalistyczna 67. Krzywa możliwości produkcyjnych 68. Koszt alternatywny 69. Stopa wzrostu danej zmiennej 70. Siła nabywcza pieniądza 71. Produkt Narodowy Brutto (PNB) 72. Stopa bezrobocia 73. Klauzula ceteris paribus 74. Dane statystyczne 75. Nadwyżka popytu 76. Nadwyżka podaży 77. Nadwyżka rynkowa 78. Niedobór rynkowy

79. Potrzeba a) Potrzeby elementarne (naturalne) b)Potrzeby wtórne (wyższego rzędu) 80. Dobro publiczne 81. Dobro prywatne 82. Sektor rynkowy 83. Sektor nierynkowy 84. Podmioty rynkowe (uczestnicy rynku) 85. Dobra normalne (zwykłe) 86. Dobro niższego rzędu 87. Dobro konsumpcyjne 88. Dobro produkcyjne 89. Dobro rzadkie 90. Dobro wolne 91. Dobro substytucyjne (substytuty) 92. Dobra komplementarne 93. Dobro luksusowe 94. Dobro niezbędne 95. Długi okres 96. Krótki okres 97. Alokacja 98. Współczynnik elastyczności cenowej popytu 99. Dochodowa elastyczność popytu 100. Prosta cenowa elastyczność popytu 101. Elastyczność punktowa 102. Elastyczność łukowa 103. Mieszana elastyczność cenowa popytu 104. Popyt elastyczny 105. Popyt nieelastyczny 106. Popyt o elastyczności cenowej równej jedności 107. Udział w budżecie 108. Suma wydatków 109. Teoria marksistowska

110. Zjawisko ekonomiczne 111. Własność w sensie ekonomicznym 112. Własność w sensie prawnym 113. Paradoks Griffena 114. Dobra Griffena 115. Krótki okres 116. Długi okres 117. Usługi 118. Przedsiębiorczość 119. Przedsiębiorstwo 120. Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela 121. Przedsiębiorstwo państwowe 122. Przedsiębiorstwo komunalne 123. Przedsiębiorstwo spółdzielcze 124. Przedsiębiorstwo państwowe 125. Funkcja produkcji 126. Stale czynniki produkcji 127. Zmienne czynniki produkcji 128. Trwale środki produkcji 129. Obrotowe środki produkcji

130. Koszty produkcji 131. Koszty ekonomiczne 132. Koszty stałe 133. Konkurencja doskonała 134. Akcja135. Dywidenda 136. Obligacja 137.Dochód nominalny ( pieniężny) 138.Dochód realny

---