Ubezpieczenie społeczne pracowników i innych realizowane przez ZUS ze szczególnym uwzględnieniem świadczeń, orzecznictwa i rehabilitacji

Świadczenia rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne

Co to jest?

Jest to świadczenia dla osób

• które po wyczerpaniu zasiłku chorobowego są nadal niezdolne do pracy.

• u których lekarze orzecznicy uznali, że dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskaniem zdolności do pracy.

• które zostały skierowane na badanie przez lekarza orzecznika ZUS w celu przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, a lekarz orzekł, że rokuje ona odzyskanie zdolności do pracy.

O stanie zdrowia uzasadniającym przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS, a w przypadku wniesienia przez ubezpieczonego sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub zgłoszenia przez prezesa ZUS zarzutu wadliwości takiego orzeczenia - komisja lekarska ZUS..

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy. Okres, na jaki przyznawany jest zasiłek chorobowy, wynosi 182 dni albo 270 dni (gdy niezdolność była spowodowana gruźlicą) Nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego wynosi:

• 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy,

• 75% podstawy za pozostały okres,

• 100%, jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży lub jest spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego przysługuje objętym ubezpieczeniem chorobowym:

• pracownikom,

• osobom wykonującym pracę nakładczą,

• członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osobom wykonującym odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi współpracującym,

• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym,

• duchownym,

• osobom odbywającym służbę zastępczą.

Zasiłek wyrównawczy

Prawo do zasiłku

Zasiłek otrzymują osoby, których miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej..

Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje jedynie ubezpieczonym, którzy są pracownikami. Zasiłek nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłek wyrównawczy przysługuje na okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy lub jeżeli z uwagi na stan zdrowia pracownika dalsza rehabilitacja jest niecelowa.

Jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, pracownikowi przysługuje zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia wypadkowego, w pozostałych przypadkach przysługuje zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia chorobowego.

Wysokość zasiłku

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających rehabilitację a wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy z obniżonym wynagrodzeniem.

Zasiłek pogrzebowy

Wiadomości ogólne

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

• ubezpieczonego

• osoby pobierającej emeryturę lub rentę,

• osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,

• osoby pobierającej zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,

• członka rodziny ubezpieczonego lub osoby pobierającej emeryturę lub rentę.

Komu przysługuje zasiłek

Zasiłek pogrzebowy przysługuje

• osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

• pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Wysokość zasiłku

Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu w wysokości 200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego kwartału na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Zasiłki pogrzebowe wypłacają oddziały ZUS.

Przedawnienie roszczeń o wypłatę zasiłku

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie nie było możliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej, prawo do zasiłku wygasa po upływie 12 miesięcy od daty sporządzenia aktu zgonu. Dokumentem potwierdzającym tę okoliczność jest zaświadczenie Policji lub prokuratury albo odpis zupełny aktu zgonu.

Wymagane dokumenty

Podstawowymi dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku pogrzebowego są:

• wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego

• skrócony odpis aktu zgonu

• oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku - kopie rachunków potwierdzone przez bank.

• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane).

EMERYTURY

Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) - świadczenie pieniężne mające służyć jako zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które ze względu na wiek nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako pracownicy, przedsiębiorcy, rolnicy itd..) albo utraciły ją w znacznym stopniu oraz nie dysponują innymi źródłami dochodu gwarantującymi możliwość utrzymania się. Podstawową cechą świadczenia emerytalnego jest brak jego ekwiwalentności w stosunku do wartości składek z tytułu ubezpieczenia społecznego płaconych przez czas aktywności zawodowej.

Zasady nabywania prawa do emerytury uregulowane zostały przede wszystkim w ustawie z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa ta podzieliła ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe:

• osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949r.,

• osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r.,

• osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r.

Emerytura przyznawana jest - co do zasady - na wniosek osoby zainteresowanej. Wyjątek dotyczy osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy, urodzonych zarówno przed 1949r., jak i po 1948r., którym w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego emeryturę przyznaje się z urzędu.

Wysokość emerytury na nowych zasadach i okresowej emerytury kapitałowej

Wysokość nowej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (I filar) będzie wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę.

Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy (jeśli ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu przed 1 stycznia 1999 r.).

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę zostanie wyrażony w latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Przekroczenie tej liczby miesięcy nie będzie miało żadnego wpływu na wysokość i zasady waloryzacji pobieranego później świadczenia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet. Dane, w formie tablic dalszego trwania życia, są publikowane corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Tablice te będą podstawą do przyznawania emerytur na wnioski ubezpieczonych zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Wysokość okresowej emerytury kapitałowej oblicza się następująco: kwotę środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego ustaloną na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby ubezpieczonej - wiekowi przyjętemu do obliczenia kwoty emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. mogły wybrać, czy zechcą ulokować całą składkę emerytalną na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS w ramach I filaru, czy też, do 31 grudnia 1999 r., zdecydowały się na wybór jednego z otwartych funduszy emerytalnych w ramach II filaru, co spowodowało konieczność przekazania części składki emerytalnej do wybranego funduszu emerytalnego.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. muszą ulokować część składki emerytalnej na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS, a część w jednym z otwartych funduszy emerytalnych (obowiązkowy podział składki między I i II filar).

Emerytury pomostowe

Warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej określa ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. nr 237, poz. 1656), która (z wyjątkiem niektórych artykułów) weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.

• Prawo do emerytury pomostowej, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

• urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

• ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

• osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

• ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn, przy czym przy ustalaniu tego okresu nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym;

• przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze,

• po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,

• nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

W przypadkach określonych w art.5-10 ustawy o emeryturach pomostowych istnieje możliwość uzyskania prawa do emerytury pomostowej w wieku niższym niż wynoszącym dla kobiet 55 lat a dla mężczyzn 60 lat. Przykładowo po spełnieniu wymaganych warunków pracownik, który wykonywał prace w powietrzu na statkach powietrznych (personel pokładowy) może przejść na emeryturę pomostową po osiągnięciu wieku 50 lat w przypadku kobiet i 55 lat w przypadku mężczyzn.

Wysokość emerytury mieszanej

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. które osiągną wiek uprawniający do emerytury do roku 2013, będą otrzymywały tzw. emeryturę mieszaną. Emerytura taka składa się z dwóch odrębnie liczonych części i będzie wynosiła:

• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2009:
  80 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
  20 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2010:
  70 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
  30 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2011:
  55% emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
  45 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2012:
  35 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
  65 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

• dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2013:
  20 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
  80 % emerytury obliczonej na nowych zasadach.
  
  Powyższe uregulowania mają zastosowanie do osób, które nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz do tych ubezpieczonych, którzy nie pobrali emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przyznawanych przed osiągnięciem 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat
  w przypadku mężczyzn.

Okresowa emerytura kapitałowa z otwartego funduszu emerytalnego (II filar)

Warunki nabywania prawa do okresowej emerytury kapitałowej określa ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych ( Dz. U. nr 228, poz. 1507)

Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje do ukończenia 65 lat osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., która:

• jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego,

• ma ustalone prawo do emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (I filar).

Ponadto okresowa emerytura kapitałowa przysługuje jeżeli kwota środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Od 1 marca 2010 r. kwota wynosi 3622 zł (181,10 zł x 20). Jeżeli kwota środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego ma być przyznana emerytura, jest niższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego - okresowa emerytura kapitałowa nie przysługuje - a otwarty fundusz emerytalny zgromadzone środki przekazuje do funduszu emerytalnego ZUS.

Okresowa emerytura kapitałowa nie może być przyznana od innej daty niż emerytura na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Złożenie wniosku o okresową emeryturę kapitałową oznacza jednoczesne złożenie wniosku o ustalenie prawa do emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i okresowej emerytury kapitałowej. Jeżeli prawo do emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustala się z urzędu - również z urzędu ustala się prawo do okresowej emerytury kapitałowej.

Wysokość emerytury przyznanej na wniosek osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., które w latach 2009 - 2013 osiągną powszechny wiek emerytalny z wyjątkiem osób, które pobrały emeryturę na podstawie przepisów dotychczasowych, o ile osoby te nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego - będzie ustalana w części na starych, a w części na nowych zasadach.

Wysokość emerytury na zasadach dotychczasowych

Wysokość i podstawa wymiaru

Wysokość emerytury ustalanej według dotychczasowych zasad uzależniona jest od następujących składników:

• wysokości podstawy wymiaru,

• uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego,

• kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia.

Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, według przepisów prawa polskiego, z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie.

Ubezpieczony może również wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z okresu 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.
Oprócz wynagrodzenia stanowiącego  podstawę wymiaru składek do podstawy wymiaru emerytury dolicza się również inne składniki przysługujące ubezpieczonemu (m.in. kwoty zasiłków chorobowych, wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy itp.).

Kwota bazowa

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia, pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa jest ustalana corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Od 1 marca 2009 r. kwota bazowa wynosi 2578,26 zł.

Emerytura wynosi:

• 24% kwoty bazowej, o której mowa wyżej, oraz

• po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Osoby, które w dniu ubiegania się o emeryturę były wcześniej uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy, do obliczenia podstawy wymiaru emerytury mogą wskazać:

1. zwaloryzowaną podstawę wymiaru renty, albo

2. zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub też zarobki z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę. Mogą to być również te same zarobki, jakie zostały przyjęte do obliczenia renty, jeśli mieszczą się w podanym wyżej okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru emerytury.

Jeżeli osoba ubiegająca się o emeryturę podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez okres co najmniej 30 miesięcy po przyznaniu renty - to część socjalna emerytury (składnik emerytury, który stanowi 24 % kwoty bazowej) zostanie obliczona jako 24% kwoty bazowej obowiązującej w dniu przyznania tej emerytury. Natomiast podstawa wymiaru emerytury zostanie obliczona od tej samej kwoty bazowej, od której obliczono rentę, a następnie zostanie zwaloryzowana. Od tej zwaloryzowanej podstawy wymiaru zostanie obliczona część emerytury zależna od okresów składkowych i nieskładkowych.

Okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 uwzględnionych okresów składkowych.

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948r.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. mogą nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), bez względu na liczbę udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych. Jeśli w dniu ukończenia tego wieku pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, a podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez jakikolwiek okres czasu, ZUS przyznaje z urzędu emeryturę zamiast pobieranej renty.

W latach 2009-2013 emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym mogą uzyskać tylko kobiety urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. Mężczyźni urodzeni w 1949r. i później ukończą przewidziany dla nich powszechny wiek emerytalny 65 lat najwcześniej 1 stycznia 2014r. i dopiero wówczas będą mogli ubiegać się o taką emeryturę.

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949r.

Warunki przejścia na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949r., uregulowane są w art. 27, art. 27a oraz art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 153, poz.1227), zwanej dalej ustawą emerytalną.

Pierwszy ze wspomnianych przepisów przewiduje możliwość nabycia uprawnień emerytalnych przez kobiety, które udowodniły co najmniej 20 lat składkowych i nieskładkowych oraz mężczyzn legitymujących się stażem składkowym i nieskładkowym w wymiarze co najmniej 25 lat.

Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym przewidziana w art. 28 ustawy emerytalnej przysługuje pod warunkiem udowodnienia okresu składkowego i nieskładkowego obniżonego do 15 lat w przypadku kobiet i do 20 lat w przypadku mężczyzn.

Natomiast art. 27a ustawy emerytalnej reguluje zasady przyznania z urzędu emerytury dla osób należących do omawianej grupy wiekowej, zamiast pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Emerytura ta przyznawana jest pod warunkiem podlegania przez jakikolwiek okres czasu ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym nie jest uzależnione od spełnienia jakichkolwiek innych warunków. Prawo do tego świadczenia przysługuje więc zarówno osobie, która ostatnio przed zgłoszeniem wniosku pozostawała w stosunku pracy, jak również osobie, która wykonywała inną działalność zarobkową (np. działalność gospodarczą) lub w ogóle nie pracowała zarobkowo i nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Wcześniejsza emerytura pracownicza

	Mężczyźni urodzeni	Kobiety urodzone
Rok urodzenia	przed 1 stycznia 1949r.	w latach 1949-1953
Wiek emerytalny	60 lat	55 lat,
Udowodniony okres składkowy	co najmniej 35 - letni okres składkowy i nieskładkowy	do dnia 31 grudnia 2008r. udowodniły 30 - letni okres składkowy i nieskładkowy
Udowodniony okres składkowy przy orzeczeniu całkowitej niezdolności do pracy	co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych okresów	20 lat okresów składkowych i nieskładkowych
Stosunek do pracy	ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę byli pracownikami,	pozostawały w stosunku pracy ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę
W okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy	w przynajmniej przez 6 miesięcy	przynajmniej przez 6 miesięcy
		nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochodu budżetu państwa.

Emerytura dla osób uprawnionych do renty wypadkowej

Prawo do wcześniejszej emerytury, na podstawie art. 31 ustawy emerytalnej,, mogą nabyć mężczyźni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub choroba zawodową, którzy osiągnęli wiek 60 lat oraz posiadają co najmniej 25 - letni okres składkowy i nieskładkowy.

Wcześniejszej emerytury na zasadach określonych w art. 31 ustawy emerytalnej nie mogą uzyskać osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r.

Emerytura z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej, mogą nabyć mężczyźni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r., którzy:

• udowodnili okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

• udowodnili wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który jest zróżnicowany w zależności od rodzaju wykonywanej pracy i który został potwierdzony w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy lub świadectwie pracy w szczególnych warunkach,

• osiągnęli wymagany wiek emerytalny, zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W odniesieniu do niektórych grup pracowników obowiązuje również wymóg osiągnięcia wieku emerytalnego w czasie zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze albo w odpowiednim czasie po ustaniu takiego zatrudnienia.

Przepisy przewidują odmienne wymogi przyznania omawianej emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w wykazie A oraz dla zatrudnionych przy pracach wymienionych w wykazie B. Odrębnie uregulowane zostały również wymogi nabycia prawa do emerytury przez poszczególne grupy pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze.

Emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą uzyskać również osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. a przed dniem 1 stycznia 1969r. , które:
- wszystkie warunki wymagane do uzyskania tego świadczenia od osób urodzonych przed 1949 rokiem spełniły do dnia 31 grudnia 2008r.,
- nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Dokonanie oceny, czy praca wykonywana na danym stanowisku jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn.zm.), należy do pracodawcy zatrudniającego pracownika, który powinien dokonać stwierdzenia takiej okoliczności w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy lub świadectwie pracy w szczególnych warunkach.

Warunki wymagane do przyznania emerytury z tytułu wykonywania działalności twórczej lub artystycznej

Wcześniejszą emeryturę, na podstawie art. 33 ustawy emerytalnej, mogą uzyskać osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949r., które wykonywały działalność twórczą lub artystyczną w ramach działalności pozarolniczej. Ubezpieczeni ci mogą nabyć prawo do świadczenia, jeśli spełnili warunki wymagane od twórców i artystów zatrudnionych w ramach stosunku pracy, tj.

• osiągnęli wiek emerytalny wynoszący dla:

• tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera - 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn,

• solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn,

• artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek - 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,

• aktorki, dyrygentki - 55 lat,

• muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika - 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

• udowodnili wymagany okres składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.

Jak z powyższego wynika, nie każdy rodzaj działalności twórczej lub artystycznej uprawnia do uzyskania wcześniejszej emerytury. Możliwość nabycia prawa do tego świadczenia mają jedynie twórcy i artyści, dla których wcześniejszy wiek emerytalny został przewidziany w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z uwagi na to, że wcześniejsza emerytura może być przyznana wyłącznie osobom, które nie ukończyły powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, spośród osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949r., możliwość uzyskania tego świadczenia mają jeszcze mężczyźni. Wszystkie kobiety z tej grupy wiekowej ukończyły już bowiem wiek 60 lat.

Prawo do omawianej emerytury mogą również uzyskać osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r., jeśli wszystkie warunki wymagane do uzyskania tego świadczenia od osób urodzonych przed 1949 rokiem spełniły do dnia 31 grudnia 2008r. Ponadto, jeśli przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego, zgłaszając wniosek o emeryturę, muszą jednocześnie wnioskować o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Emerytura kolejowa

Emerytura kolejowa, przewidziana w art. 40 ustawy emerytalnej, może być przyznana mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r. , którzy:

• osiągnęli wiek emerytalny wynoszący 60 lat,

• udowodnili okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia na kolei , łącznie z okresami równorzędnymi i okresami zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Prawo do wcześniejszej emerytury kolejowej mogą również nabyć kobiety urodzone w latach 1949-1953, o ile:

• warunki wymagane do przyznania tego świadczenia od osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949r. spełniły do dnia 31 grudnia 2008r. oraz

• nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego lub złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Emerytura górnicza dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949r.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949r. mogą nabyć prawo do emerytury górniczej:

• na zasadach określonych w przepisach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2006r. (art. 34-38 ustawy emerytalnej), jeśli warunki przewidziane w tych przepisach spełniły do dnia 31 grudnia 2008r. oraz rozwiążą stosunek pracy, lub

• na zasadach określonych w przepisach obowiązujących od dnia 1 stycznia 2007r. (art. 50a-50e ustawy emerytalnej), wprowadzonych ustawą z dnia 27 lipca 2005r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 167, poz.1397 z późn.zm.).

Zgodnie z art. 34 ustawy emerytalnej emerytura górnicza przysługiwała pracownikowi urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnił łącznie następujące warunki:

• ukończył 55 lat i udowodnił okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej lub

• ukończył 50 lat i udowodnił okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej

Górnicy, którzy do dnia 31 grudnia 2008r. spełnili wymienione warunki mogą nabyć prawo do emerytury górniczej nawet, jeśli wniosek o to świadczenie składają w 2009 roku lub później.

Emerytura górnicza na zasadach obowiązujących od dnia 1 stycznia 2007r. (zawartych w art. 50a ustawy emerytalnej) przysługuje pracownikowi, który spełnił łącznie następujące warunki:

• ukończył 55 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej), albo

• ukończył 50 lat i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej.

Ponadto prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek i zajmowane stanowisko (na podstawie art. 50e ustawy emerytalnej) przysługuje pracownikom, którzy wykonywali pracę górniczą pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 25 lat.

Dla przyznania emerytury górniczej - zarówno w myśl art. 50a jak i 50e ustawy emerytalnej - nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy.

Emerytura górnicza dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r.

Podobnie, jak osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949r., tak również urodzeni po dniu 31 grudnia 1948r., mogą nabyć prawo do emerytury górniczej na dotychczasowych lub nowych zasadach obowiązujących od dnia 1 stycznia 2007r.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. mogą uzyskać prawo do emerytury górniczej na dotychczasowych zasadach (określonych w art. 34 w zw. z art. 48 ustawy emerytalnej), jeśli:

• do dnia 31 grudnia 2008 roku spełnili warunki wymagane do przyznania tej emerytury od osób urodzonych przed 1949 rokiem, wymienione w art. 34 ustawy emerytalnej,

• nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego lub złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa,

• rozwiążą stosunek pracy, jeśli są pracownikami (warunek ten może być spełniony również po dniu 31 grudnia 2008 r.).

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. mają również nadal możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek, na podstawie art. 48 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006r. Świadczenie to może być im przyznane, jeśli:

• do dnia 31 grudnia 2008 roku spełniły warunek wykonywania pracy górniczej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat,

• nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego lub złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa,

• rozwiążą stosunek pracy, jeśli w nim pozostają (warunek ten może być spełniony również po 31 grudnia 2008 r.).

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. mogą nabyć prawo do emerytury górniczej na zasadach obowiązujących od dnia 1 stycznia 2007r. (zgodnie z art. 50a lub art. 50e ustawy emerytalnej), jeśli spełnią warunki wymagane do przyznania tego świadczenia od osób urodzonych przed 1949 rokiem oraz nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Emerytura w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej dla osób urodzonych przed 1949 rokiem.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., które nie spełniają warunków do emerytury górniczej na nowych zasadach (określonej w art. 50a ustawy emerytalnej) mogą przejść na emeryturę w obniżonym wieku z tytułu wykonywania pracy górniczej (na podstawie art. 39 ustawy emerytalnej), jeśli:

• posiadają wymagany staż składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn),

• udowodnili co najmniej pięć lat:
  - pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej), wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy albo
  - pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki.

Ubezpieczonemu, który spełnił wymienione warunki, wiek emerytalny (60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn) jest obniżany o 6 miesięcy za każdy rok wspomnianej pracy górniczej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Emerytura w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej dla osób urodzonych w latach 1949-1968.

Emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy górniczej, na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, mogą uzyskać również osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r. a przed dniem 1 stycznia 1969r., które warunki wymagane do uzyskania tego świadczenia spełniły do dnia 31 grudnia 2008r., tj. do tej daty:

• posiadały wymagany staż składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), 

• udowodniły co najmniej pięć lat:
  - pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej), wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy albo
  - pracy górniczej (określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5), wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki.

Dodatkowym warunkiem wymaganym do przyznania omawianej emerytury dla osób urodzonych w latach 1949-1968 jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego lub zgłoszenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa.

Emerytura nauczycielska bez względu na wiek na podstawie Karty Nauczyciela

Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w placówkach określonych w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.), urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r., mogą przejść na emeryturę (na podstawie art. 88 tej ustawy), niezależnie od osiągniętego wieku, po udowodnieniu co najmniej:

• 30 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć lub

• 25 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym 20 lat wykonywania zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w przypadku nauczycieli klas, szkół, placówek i zakładów specjalnych).

Emerytura na podstawie Karty Nauczyciela przysługuje pod warunkiem wykonywania przez nauczyciela pracy nauczycielskiej ostatnio przed przejściem na emeryturę oraz rozwiązania na swój wniosek stosunku takiej pracy. Warunek rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela spełniony jest także wówczas, gdy stosunek ten ustał z inicjatywy dyrektora szkoły z powodu całkowitej lub częściowej jej likwidacji albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania, które uniemożliwiają dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Prawo do emerytury nauczycielskiej bez względu na wiek może również nabyć nauczyciel w przypadku wygaśnięcia jego stosunku pracy wskutek upływu okresu pozostawania w tzw. stanie nieczynnym (np. z powodu częściowej likwidacji lub zmian organizacyjnych w szkole) lub w razie wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy przed upływem stanu nieczynnego.

Emeryturę nauczycielską na podstawie Karty Nauczyciela mogą uzyskać również osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r., jeśli do dnia 31 grudnia 2008r. udowodniły co najmniej:

• 30 - letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania pracy nauczycielskiej co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć lub

• 25 - letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania zatrudnienia w szkolnictwie specjalnym co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć (w przypadku nauczycieli klas, szkół, placówek i zakładów specjalnych).

Osoby z tej grupy wiekowej, aby nabyć prawo do emerytury na podstawie Karty Nauczyciela, muszą również:

• rozwiązać stosunek pracy nauczycielskiej (choć nie musiały tego uczynić do dnia 31 grudnia 2008r.),

• złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (jeśli przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego).

Wcześniejsze emerytury dla nauczycieli akademickich

Na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2005r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz.1365 z późn.zm.) możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę mają nauczyciele akademiccy, urodzeni przed dniem 31 grudnia 1948r. Prawo do tego świadczenia mogą nabyć po ukończeniu wieku 60 lat oraz przepracowaniu 30 lat, w tym 20 lat w szkolnictwie lub instytucjach naukowych. Przyznanie tej emerytury nie jest uzależnione od rozwiązania przez nauczyciela akademickiego stosunku pracy.

Emerytura dla nauczycieli akademickich nie przysługuje osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r.

Wcześniejsze emerytury dla pracowników urzędów państwowych

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury mają również urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. urzędnicy państwowi, których stosunek pracy ustał wskutek wystąpienia przyczyn ściśle określonych w przepisach, a którzy już wcześniej ukończyli wiek 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) i posiadają wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna).

Okoliczności rozwiązania stosunku pracy w urzędzie warunkujące przyznanie wcześniejszej emerytury są zróżnicowane w zależności od tego, pod którą ustawę podlega pracownik urzędu, tj. pod ustawę z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. nr 86, poz. 953 z późn. zm.), czy też pod ustawę z dnia 21 listopada 2008r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz.1505).

Pracownicy urzędów podlegający pod pierwszą z wymienionych ustaw mogą nabyć prawo do wcześniejszej emerytury, jeśli ich stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie, a jeśli byli zatrudnieni na podstawie mianowania - również wówczas, gdy ich stosunek pracy ustał wskutek:

• niezawinionej utraty uprawnień wymaganych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jeśli urząd nie dysponuje innym stanowiskiem odpowiadającym kwalifikacjom posiadanym przez urzędnika, albo

• trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, jeśli nie ma możliwości zatrudnienia urzędnika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji, z wyłączeniem przypadku, gdy odmówił on zatrudnienia na innym zaproponowanym stanowisku.

Natomiast pracownicy służby cywilnej, podlegający pod ustawę o służbie cywilnej (urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli ich stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji urzędu.

Wcześniejsza emerytura nie przysługuje pracownikom urzędów państwowych urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r., niezależnie od tego pod którą ustawę podlegają.

Wcześniejsza emerytura dla pracowników Państwowej Inspekcji Pracy

Na podstawie art. 57 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn.zm.) możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę mają również urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy, z którymi rozwiązano stosunek pracy w szczególnych, wymienionych w tej ustawie okolicznościach, tj. z powodu likwidacji jednostki organizacyjnej albo jej reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie pracownika, a w przypadku pracownika wykonującego lub nadzorującego czynności kontrolne również z powodu:

• niezawinionej utraty uprawnień wymaganych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie ma możliwości zaproponowania pracownikowi podjęcia pracy na innym stanowisku odpowiadającym posiadanym kwalifikacjom,

• utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika (lub komisji lekarskiej) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia pracownika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, z wyłączeniem przypadku, gdy pracownik odmówi zatrudnienia na zaproponowanym stanowisku.

Obecnie wcześniejsza emerytura dla pracowników Państwowej Inspekcji Pracy może być przyznana tylko mężczyznom, którzy do dnia rozwiązania stosunku pracy ukończyli wiek 60 lat oraz posiadają staż składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat.

Wcześniejsze emerytury dla zawodowych kuratorów sądowych

Na podstawie art. 25 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych (Dz. U. Nr 98, poz. 1071 z późn.zm.) możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę mają również zawodowi kuratorzy sądowi urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r., z którymi rozwiązano stosunek pracy w szczególnych, wymienionych w tej ustawie okolicznościach, tj. z powodu likwidacji sądu albo jego reorganizacji uniemożliwiającej dalsze zatrudnienie albo z powodu trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku ( jeżeli nie ma możliwości przeniesienia kuratora do innej pracy, odpowiedniej do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych, z wyłączeniem wypadku, gdy kurator odmówił przejścia do takiej pracy).

Obecnie wcześniejsza emerytura może być przyznana mężczyznom, którzy ukończyli wiek 60 lat do dnia rozwiązania stosunku pracy w charakterze zawodowego kuratora sądowego oraz posiadają staż składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat.




Wcześniejsze emerytury dla inwalidów wojennych i wojskowych




Zasady nabywania prawa do wcześniejszej emerytury przez inwalidów wojennych i wojskowych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949r. zostały uregulowane w ustawie z dnia 29 maja 1974r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (tekst. jedn. Dz. U. z 2002r. Nr 9, poz.87 z późn.zm.).Warunkiem uzyskania wcześniejszej emerytury jest:

• ustalenie prawa do renty inwalidy wojennego z tytułu częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy pozostającej w związku z działaniami wojennymi lub mającymi charakter wojennych albo do renty inwalidy wojskowego z tytułu częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy pozostającej w związku ze służbą wojskową lub niepozostającej w związku ze służbą wojskową,

• osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn (albo 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn w przypadku posiadania całkowitej niezdolności do pracy),

• udowodnienie okresu i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.






Wcześniejsze emerytury dla kombatantów




Kombatanci oraz inne osoby podlegające represjom wojennym i okresu powojennego mogą nabyć prawo do wcześniejszej emerytury pod warunkiem:

• ukończenia wieku 55 lat (w przypadku kobiety) i 60 lat (w przypadku mężczyzny) oraz

• udowodnienia okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Kombatanci oraz inne osoby podlegające represjom wojennym i okresu powojennego, którzy nie mają prawa do emerytury lub renty na podstawie przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin lub na podstawie innych przepisów, mogą uzyskać emeryturę w drodze wyjątku pod warunkiem, że:

• osiągnęli wiek 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz

• nie mają niezbędnych środków utrzymania.

Wcześniejsza emerytura z tytułu opieki nad dzieckiem

Możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury mają również osoby opiekujące się dziećmi wymagającymi stałej opieki, które do dnia 31 grudnia 1998 r. spełniły wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do tego świadczenia, tj. do tej daty:

• udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn co najmniej 25 lat oraz

• opiekują się dzieckiem, które zostało zaliczone do osób całkowicie niezdolnych do pracy i do samodzielnej egzystencji bez względu na przyczynę chorobową lub zostało zaliczone do osób całkowicie niezdolnych do pracy z powodu stanów chorobowych wymienionych w § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się wymagającymi stałej opieki (Dz. U. z 1989r. Nr 28 poz.149 z późn. zm.),

• ostatnio przed dniem 1 stycznia 1999 r. były ubezpieczone z tytułu pozostawania w stosunku pracy,

• udowodniły niemożność podjęcia pracy albo konieczność jej zaprzestania ze względu na stan zdrowia dziecka i konieczność sprawowania nad nim stałej (ciągłej) opieki.

Do uzyskania omawianej emerytury nie jest konieczne ukończenie określonego wieku emerytalnego. Prawo do tego świadczenia na warunkach przewidzianych dla osób urodzonych przed 1949 rokiem, mają również osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948r., które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.

Możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury, na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006r. Nr 139, poz. 992 z późn.zm.) mają również osoby opiekujące się dziećmi wymagającymi stałej pielęgnacji, za które ośrodek pomocy społecznej opłacał składkę na ubezpieczenia społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., jeżeli:

• w dniu 1 stycznia 1999 r. ukończyły wiek co najmniej 45 lat,

• posiadają okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący co najmniej 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.

Wcześniejsze emerytury dla pracowników samorządowych

Pracownicy samorządowi mianowani urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. mieli możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę na podstawie ustawy z dnia 22 marca 1990r. o pracownikach samorządowych. (tekst jednolity: Dz. U. z 2001r., Nr 142, poz.1593 z późn.zm.), która utraciła moc obowiązującą z dniem 31 grudnia 2008r.

Z dniem 1 stycznia 2009r. weszła w życie ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz.1458), która nie zawiera regulacji przewidujących możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury przez pracowników samorządowych.

Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę na zasadach obowiązujących w w/wym ustawie z dnia 22 marca 1990r., mają obecnie jedynie mężczyźni, którzy byli zatrudnieni jako pracownicy samorządowi mianowani i do dnia 31 grudnia 2008r. spełnili określone w tej ustawie warunki wymagane do przyznania tego świadczenia, tj.:

• ukończyli wiek 60 lat,

• udowodnili wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

• stosunek pracy, w którym pozostawali został rozwiązany z powodów ściśle określonych w w/wym ustawie z dnia 22 marca 1990r.

Wcześniejsza emerytura na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r.

Dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. posiadających odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy kolejowej lub pracy górniczej przewidziana została dodatkowa możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej. Możliwość ta dotyczy osób, które spełniły łącznie następujące warunki:

• na dzień 1 stycznia 1999r. posiadały okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn co najmniej 25 lat, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, zatrudnienia na kolei lub pracy górniczej (patrz: okres wymagany dla przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania wspomnianych prac dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949r.),

• osiągnęły obniżony wiek emerytalny (przewidziany dla uzyskania wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania w/w prac przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949r.)

• nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa ,

• rozwiązały stosunek pracy (jeżeli są pracownikami).








Renty z tytułu niezdolności do pracy

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

• jest niezdolny do pracy,

• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

• niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Pojęcie niezdolności do pracy

Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.




Staż uprawniający do renty

Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy. Okres ten wynosi:

• 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,

• 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,

• 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,

• 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,

• 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres wymaganych 5-ciu lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30. roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinnej, renty szkoleniowej.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Artykułem 24 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268) został wprowadzony, z mocą od 1 października 2003 r., nowy zapis art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Art. 57 ust. 2 umożliwia przyznanie renty nawet wówczas, gdy niezdolność do pracy powstała w okresie późniejszym niż 18 miesięcy od ustania okresów wskazanych w ustawie. Z przepisu tego mogą skorzystać te osoby, które:

• zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy,

• spełniają warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego oraz

• legitymują się co najmniej 20-letnim (w przypadku kobiety) i 25-letnim (w przypadku mężczyzny) okresem składkowym i nieskładkowym.

Przykład 1

W maju 2007 r. z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy wystąpiła 40-letnia kobieta legitymująca się 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, która po zaprzestaniu pobierania w październiku 2004 r. zasiłku dla bezrobotnych nie podjęła żadnej pracy. Lekarz orzecznik stwierdził całkowitą niezdolność do pracy. Została również ustalona data powstania tej niezdolności - maj 2007 r.

W związku z wprowadzoną nową regulacją, od października 2003 r. możliwe jest pozytywne załatwienie sprawy, tj. przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, mimo że niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Przykład 2

W październiku 2007 r. wpłynął do oddziału ZUS wniosek w sprawie renty z tytułu niezdolności do pracy. O rentę ubiega się mężczyzna legitymujący się ponad 26-letnim stażem (okresy składkowe i nieskładkowe), tj.:

• okres studiów od 1 października 1970 r. do 30 września 1975 r. - okres nieskładkowy,

• okres zatrudnienia od 1 grudnia 1975 r. do 31 grudnia.1991 r. - okres składkowy,

• okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 2 stycznia 1992 r. do 30 czerwca 1992 r. - okres składkowy,

• okres prowadzenia działalności gospodarczej od 1 lipca 1992 r. do 30 października 1993 r. - okres składkowy,

• okres prowadzenia działalności gospodarczej od 1 października 1997 r. do 31 stycznia 2001 r. - okres składkowy.

Lekarz orzecznik stwierdził całkowitą niezdolność do pracy od 20 września 2007 r. W tym przypadku będzie wydana decyzja odmawiająca prawa do renty, gdyż nie został spełniony warunek udowodnienia wymaganego 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Przykład 3

Z wnioskiem o rentę wystąpiła kobieta, która zakończyła pobieranie zasiłku dla bezrobotnych z dniem 30 września 2002 r. a od 1 października 2002 r. jest zarejestrowana jako bezrobotna bez prawa do zasiłku. Kobieta posiada ponad 20-letni okres składkowy od 1 marca 1980 r. do 30 września 2002 r. (okres zatrudnienia i pobierania zasiłku dla bezrobotnych). Lekarz orzecznik stwierdził częściową niezdolność do pracy powstałą po upływie 18 miesięcy od zaprzestania pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Organ rentowy wyda decyzję odmawiającą prawa do renty. Częściowa niezdolność do pracy nie uprawnia do zastosowania nowej regulacji art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej.




Rodzaje rent

Renta stała przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą.
Renta okresowa - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.

Z dniem 1 listopada 2005 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. nr 169, poz. 1412), wprowadzająca zmiany w zakresie ustalania przewidywanego okresu niezdolności do pracy.
Zgodnie z tą nowelizacją niezdolność do pracy jest orzekana na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu - wówczas niezdolność do pracy będzie orzekana na okres dłuższy niż 5 lat.

Przepisy stanowią również, że jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.




Renta szkoleniowa

Jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać rentę szkoleniową. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Na wniosek starosty istnieje możliwość przedłużenia tego okresu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego o dalsze 30 miesięcy.

Okres 6 miesięcy może ulec skróceniu, jeśli przed upływem tego okresu starosta zawiadomi organ rentowy o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu.




Wysokość renty

Wysokości renty ustala się w następujący sposób:

1)	renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy: - 24% kwoty bazowej, - po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy, - po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy, - po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 okresów składkowych i nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia przez wnioskodawcę 60 lat, tzw. staż hipotetyczny,
2)	renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy - wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
3)	renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy jej wymiaru. Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Przykład
W marcu 2007 r. z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy wystąpiła kobieta legitymująca się 3 letnim okresem opieki nad dzieckiem (okres nieskładkowy) i 26 letnim okresem pracy (okres składkowy). Lekarz orzecznik stwierdził istnienie częściowej niezdolności do pracy. Pozostałe warunki, wymagane do przyznania renty, zostały również spełnione i świadczenie zostało przyznane. Do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy zainteresowana wskazała wynagrodzenie osiągane w okresie 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. w latach 1996 - 2005. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 172,30%. Oddział do wyliczenia renty zastosował kwotę bazową wynoszącą 2059,92 zł. Podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy wynosi więc 3549,24 zł (172,30 % x 2059,92 zł).
Wysokość renty wynosi:

24% x 2059,92 zł	=	494,38 zł
26 x 1,3% x 3549,24 zł	=	1199,64 zł
3 x 0,7% x 3549,24 zł	=	74,53 zł
		1768,55 zł

W związku z tym, ze została przyznana renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy przysługuje zainteresowanej 75% z wyliczonej kwoty, a więc 1326,41 zł (75% x 1768,55 zł)

Przykład
W marcu 2007 r. z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy wystąpił mężczyzna legitymujący się 5 letnim okresem nauki w szkole wyższej (okres nieskładkowy) i 28 letnim okresem pracy (okres składkowy). Lekarz orzecznik stwierdził całkowitą niezdolności do pracy. Pozostałe warunki, wymagane do przyznania renty, zostały także spełnione i świadczenie zostało przyznane. Do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy zainteresowany wskazał wynagrodzenie osiągane w okresie 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. w latach 1987 - 1996. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 128,73%. Oddział do wyliczenia renty zastosował kwotę bazową wynoszącą 2059, 92 zł. Podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy wynosi więc 2651,74 zł (128,73 % x 2059,92 zł.)
Wysokość renty wynosi:

24% x 2059,92 zł	=	494,38 zł
28 x 1,3% x 2651,74 zł	=	965,23 zł
5 x 0,7% x 2651,74 zł	=	92,81 zł
		1552,42 zł




Orzekanie o niezdolności do pracy

Oceny niezdolności do pracy dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Lekarz orzecznik ocenia niezdolność do pracy, jej stopień a także dokonuje ustaleń dotyczących:

• daty powstania niezdolności do pracy,

• trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,

• związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,

• trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,

• celowości przekwalifikowania zawodowego.

Od 1 stycznia 2005 r. weszły w życie przepisy wprowadzające dwuinstancyjność w postępowaniu orzeczniczym. Organem orzekającym w I instancji jest lekarz orzecznik ZUS, natomiast w II instancji orzekają komisje lekarskie Zakładu. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Natomiast Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną. Prawo wniesienia sprzeciwu lub zgłoszenia zarzutu przysługuje wyłącznie od orzeczenia lekarza orzecznika wydanego od dnia 1 stycznia 2005 r.




Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy

Ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty szkoleniowej następuje na podstawie wniosku (druk ZUS Rp-1) osoby zainteresowanej lub jej pełnomocnika, w formie decyzji organu rentowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, za które uważa się miejsce stałego pobytu.

Wniosek powinien zawierać:

• imię i nazwisko osoby zainteresowanej,

• datę i miejsce urodzenia,

• miejsce zamieszkania - zameldowania na pobyt stały,

• adres pobytu i adres do korespondencji (jeżeli są inne niż adres zamieszkania),

• numer NIP i PESEL,

• wskazanie rodzaju świadczenia, o które ubiega się osoba zainteresowana,

• podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika,

• jeżeli renta ma być przekazywana na rachunek bankowy, należy podać numer tego konta i adres banku

Do wniosku o przyznanie renty należy dołączyć:

• kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6),

• dokumenty na potwierdzenie przebytych okresów składkowych i nieskładkowych,

• zaświadczenie pracodawcy o wysokości osiąganego wynagrodzenia (na formularzu według wzoru określonego przez ZUS, druk ZUS Rp-7) lub legitymację ubezpieczeniową, zawierającą wpisy dotyczące zarobków,

• zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza prowadzącego leczenie,

• inną dokumentację medyczną będącą w posiadaniu osoby ubiegającej się o rentę, która może mieć znaczenie dla wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS,

• ankietę wypełnioną przez pracodawcę (wywiad zawodowy).

W przypadku, gdy dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przebyte do 31 grudnia 1998 r. oraz potwierdzające wysokość osiąganego wynagrodzenia, zostały złożone przy wniosku o ustalenie kapitału początkowego, nie należy dokumentów tych dołączać do wniosku o rentę, nawet gdyby dokumenty te zostały zwrócone wnioskodawcy. We wniosku o rentę należy podać, że dokumenty te zostały dołączone do wniosku o kapitał początkowy, podając jednocześnie numer sprawy kapitału początkowego.

---