Mikroekonomia- bada pojedyncze rynki, które działają w ramach gospodarki narodowej oraz rolę poszczególnych podmiotów gospodarczych (konsumentów, producentów, sprzedawców), jakie one pełnią na tym rynku. Kładzie główny nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych.
Ekonomia pozytywna-zajmuje, się opisem faktów, okoliczności i wzajemnych zależności w gospodarce i odwołuje się tylko do faktów(np.: jakie jest poziom bezrobocia i stopa inflacji). Dzięki niej mamy możliwość przewidywania przyszłości gospodarczej.
Ekonomia normatywna-stanowi system wiedzy oparty na różnych sądach wartościujących, dotyczących pożądanego stanu rzeczy.
Kategorie ekonomiczne-abstrakcyjne pojęcia, wyrażające ogólne właściwości różnych elementów i aspektów procesu gospodarczego(praca, produkcja, wymiana, rynek, pieniądz, towar, cena, dochód, podaż, popyt, kapitał, procent zysk)
Teorie ekonomiczne-łączenie praw w logiczne systemy(np.: teoria dobrobytu)
Prawa ekonomiczne mają charakter Prawidłowości typu statycznego, co oznacza, że uwidaczniają się one przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń lub działań.
Prawa ekonomiczne-stale powtarzające się zależności między elementami procesu gospodarczymi . Prawa ekonomiczne działają obiektywnie, to znaczy, że: 1)są one rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarczego, 2)ich istnienie i działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi.
Teoretyzowanie ekonomiczne w dużej mierze ma charakter dedukcyjny, to znaczy, że analiza przebiega od twierdzeń bardzo ogólnych do stwierdzeń bardziej precyzyjnych. Występuje również rozumowanie indukcyjne, które przebiega od stwierdzeń bardzo precyzyjnych na temat obserwowanych zachowań do twierdzeń bardziej ogólnych.

Potrzeba-to subiektywne odczuwanie braku, niezaspokojenia lub pożądania jakiś rzeczy albo określonych warunków. Na ogół realizacja potrzeb jest niezbędna, aby utrzymać się przy życiu lub realizować jakieś określone cele lub role społeczne itp.


Dobro-każdy środek służący bezpośrednio lub pośrednio do zaspokajania potrzeb ludzkich:
a)dobra konsumpcyjne(ser, mleko, rower, tv) b)dobra produkcyjne - służące do wytwarzania innych dóbr konsumpcyjnych(hala fabryczne, tokarka) c)dobra wolne - występują w ilości nieograniczonej i w formie nadającej się do bezpośredniego użytku(powietrz, energia słoneczna)
Usługa-szczególny rodzaj dobra. jest to świadczenie człowieka na rzecz drugiego człowieka, uznawane przez dane społeczeństwo za niezbędne dla normalnego jego funkcjonowania

Produkcja-świadoma i celowa działalność ludzka, polegająca na przystosowaniu dóbr przyrody w dobra ekonomiczne, które będą już w stanie zaspokoić naszą określoną potrzebę
Czynniki produkcji: a)ziemia-wszystko co znajduje się na jej powierzchni i w jej wnętrzu oraz jest użyteczne dla człowieka, ale nie jest wytworem jego pracy (lasy, surowce mineralne)
b)praca ludzka - to wiedza i umiejętności, poparte indywidualnymi psychofizycznymi predyspozycjami do podejmowania określonych decyzji i działań. c)kapitał - wartość, która przynosi zysk. W jego skład wchodzi:a) kapitał rzeczowy - *środki pracy(maszyny, budynki) *przedmioty pracy (surowce, materiały) b)finafsowy- pieniądze w postaci gotówki, akcji, obligacji i innych papierów wartościowych
Krzywa możliwości produkcji­-graficzne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu wszystkich dostępnych zasobów./ Określa najkorzystniejszą strukturę produkcji przy danych zasobach czynników wytwórczych.
Koszt alternatywny-podejmując decyzję gospodarczą w celu uzyskania korzyści, tracimy jednocześnie największą inną korzyść, którą moglibyśmy osiągnąć.
Rynek-ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów dokonujących się w sposób dobrowolny i ciągły, w wyniku których zostają określone ceny oraz ilości nabywane. Rodzaje rynku: a) rynek dobrobytu (rynek dóbr, rynek pracy, rynek finansowy) b)rynek zasięgu(lokalny, regionalny, krajowy, światowy, międzynarodowy) c)stopnia zrównoważania (rynek konsumenta/nabywcy, producenta/sprzedawcy, równowagi) c)zakres kontroli (wolny, regulowany).

rynek wolny to taki rynek, nad którym władze gospodarcze nie sprawują bezpośredniej kontroli. Sprzedawcy i nabywcy mają swobodę w określaniu ilości sprzedawanych i nabywanych dóbr oraz cen, po jakich dokonują wymiany. rynek regulowany to taki, nad którym władza gospodarcza sprawuje bezpośrednią kontrolę. Czyni to przez udzielania uczestnikom wymiany licencji, ustala obowiązujące ceny minimalne i maksymalne, kwoty wymiany itp.
Sektor rynkowy i nierynkowy- ma charakter ekonomiczny :zależy od tego, czy koszty wytwarzania dóbr są pokryte, czy nie przez przychody pochodzące ze sprzedaży tych dóbr konsumentom.
Sektor prywatny i publiczny ma charakter prawny i zależy od tego, czy właścicielem przedsiębiorstwa są prywatni przedsiębiorcy czy państwo.
Gospodarka wolnorynkowa-większość produkcji pochodzi z sektora rynkowego, a wszystkie rynki są wolne od kontroli władz gospodarczych. Alokacja(rozkład (rozdysponowanie) środków między konkurencją) czynników wytwórczych zależy od decyzji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
Gospodarka centralnie planowana-tu decyzje co do alokacji czynników wytwórczych są podejmowane przez władze centralne. W tej gospodarce większość produkcji pochodzi z sektora nierynkowego.
Gospodarka mieszana-pewne decyzje podejmowane są przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, a inne przez władze centralne.

Mechanizm rynkowy, ogół wzajemnych zależności pomiędzy popytem, podażą i cenami wszystkich rynkowych dóbr i usług oraz procesów dostosowawczych między nimi. Mechanizm rynkowy jest regulatorem produkcji: poziom i zmiany cen rynkowych są dla producentów sygnałem do zmian wielkości produkcji poszczególnych dóbr - w ten sposób mechanizm rynkowy wpływa na rozmiary i strukturę asortymentową produkcji, dostosowując ją do potrzeb nabywców.
Gospodarstwo domowe-ludzie wspólnie zamieszkujący i podejmujący wspólne decyzje finansoe
cechy: 1)jest ono pods. podm. podejmowania decyzji dotyczących konsumpcji; 2)zakłada się, że kazde gosp. dąży do max. zaspokajania potrzeb swoich członków; 3)są zasadniczymi właścicielami czynników wytwórczych. Jedyną organizacją która nie jest właścicielem kapitalu i ziemii, a nie nalezy do gosp. dom. jest rzad. w ten sposob wszystkie czynniki wytwórcze należa do gos.dom i rzadu.
Przedsiębiorstwo­- jednostka, która zatrudnia czynniki wytwórcze do wytwarzania dóbr, które sprzedaje następnie gosp.dom., innym przedsiębiorstwom lub władzy gospodarczej. Cechy: 1)podmiot zachowań po str. produkcji i podaży dóbr rynkowych 2)w swoim działaniu przedsiębiorstwo kieruje się maksymalizacją zysku 3)zasadniczy podmiot wykorzystujący usługi czynników wytwórczych. Na rynku czynników wytwórczych przedsiębiorstwo dokonuje zakupów, a gosp. dom. sprzedaży tych czynników.
Władza gospodarcza - obejmuje różne agendy rządowe instytucje i organizacje należące do rządu, takie jak: bank centralny, administrację państwową, komisje i agendy rządowe, policję, sądy i inne organizacje, które sprawują kontrolę nad zachowaniem firm i gosp. dom. założeniem jest, że władza gospodarcza działa w sposób spójny jako jeden podmiot.

Podstawowe medele rynku: *konkurencja doskonała; *czysty monopol; *oligopol; *konkurencja monopolistyczna

Konkurencja doskonała (czysta, wolna): a)ogromna liczba uczestników - niezależnych producentów oferujących produkty na rynku wysoce zorganizowanym; b)standaryzacja - (ujednolicenie produktu ) przy stałej cenie konsumentowi obojętne jest od kogo kupuje, od której z firm kupuje produkt doskonale substytucyjny; c)cenobiorczość - brak kontroli nad ceną ponieważ firmy produkują bardzo małą ilość produktu i nie mają wpływu na podaż - indywidualny producent do ceny może się tylko „dopasować” gdyż daje on znikomą produkcję; d)wolne wejście nowych i wyjście (wycofanie) istniejących firm, brak przeszkód prawnych, technicznych i finansowych; e)brak konkurencji nie cenowej, gdyż produkt jest jednolity, brak przewagi jakościowej (reklama nie ma sensu).
Czysty monopol­: a)pojedynczy sprzedawca(producent) [jedna firma jest jedynym producentem danego produktu lub jedynym dostawcą danej usługi] b)brak bliskich subscytutów [z pkt widzenia konsumentów oznacza to że nie ma zadnych rozsadnych alternatyw, musza kupic produkt od monopolu albo obejsc sie bez niego] c)cenotwórczość [posiada kontrole nad cena; jest jedynym producentem danego produktu i moze wplywac ba zmiane ceny, zmieniajac wielkosc produkcji. dokonuje wyboru takiej kombinacji cenowo-ilosciowej, która maksymalizuje zysk] d)brak mozliwości wejście[jest zabiezpieczony przed konkurencja za pomoca barier ekonomicznych, technologicznych, prawnych lub innych, uniemożliwiającv innym podmiotom wejście na rynek] e)reklama dobrowolna [w zależności od rodzaju produktu lub usługi monopolista może podejmowac lub nie, dzialnosc reklamowa albo promocyjna]

Konkurencja monopolistyczna :a) wzglednie duza lb uczestnikow[konkurencja monopolistyczna związana jest z duzą lb sprzedawcow dzaialajacych niezaleznie.wazna cecha jt to ze kazda firma produkuje wzgeldnie mala czesc calkowitej produkcji] b)zróżnicowanie produktu [produkty firm konkurencyji monopolistycznej sa bliskimi, ale nie doskonalymi substytutami] c)ograniczona kontrola cen d)wzglednie łatwe wejście[nowa firma musi zdobyc klientów, a więc odciągnąc ich od innych funkcjonujących firm. niezbędna jest właściwa reklama, aby poinformować klientów o istnieniu nowego produktu i zachęcić ich do jego nabywania] e)konkurencja niecenowa[ponieważ w gałęziach kon.monop. produkty są zróżnicowane, to rynki te zazwyczaj charakteryzują się silną konkurencją w strefach innych niż ceny.]
Oligopol a)mała lb podmiotów b)standaryzacja lub zróżnicowanie c)współzależność cenowa[fimy ogopolistyczne zawierają porozumienie, w myśl którego wszystkie razem podnoszą bądź zmniejszają cenę. Przy braku porozumienia cenowych może być stosowana zasada 'przywództwa cenowego'. oznacza to że najsilniejsza firma ustala cenę, a pozostałe się podporządkowują] d)trudnosci wejscia [jest bardzo duza. wejscie na rynek innym firma uniemozliwiaja wykupione patenty lib opanowane surowce] e)reklama, konkurowanie jakoscia [oligopol homogeniczny-produkty jednorodne; oligopl heterogeniczny-produkty roznorodne]

Popyt­(D)- Ilość danego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.Zależy od:* ceny dobra *cena oczekiwana *sezonowosc *dochody konsumentow *ceny innych dóbr *indywidualne preferencje * lb i struktura konsumentowPopyt efektywny - chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.Popyt potencjalny - oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi. wielkość popytu - zgłaszane zapotrzebowanie na określony towar przy danej jego cenie w określonym czasie (strumień ekonomiczny) prawo popytu Prawo popytu mówi o tym, że zapotrzebowanie zmienia się odwrotnie niż cena. (gdy cena wzrasta, zapotrzebowanie spada ,natomiast gdy cena spada, zapotrzebowanie wzrasta)
Podaż(S)- ilości oferowanego dobra, przy danej cenie, w danym czasie. determinanty : Ceny surowców *Technologia *Liczba producentów *Wyczerpywanie się zapasów Wielkość podaży - ilość zaoferowanych dóbr przy jednej, konkretnej cenie Prawo podaży mówi o tym, że oferowana na rynek ilość dóbr zmienia się w tym samym kierunku co cena. (gdy cena wzrasta, oferowana ilość dóbr również, natomiast gdy cena spada, oferowana ilość dóbr także spada)

Cena równowagi rynkowej - cena, przy której występuje zrównoważenie popytu i podaży.
Cena maksymalna - najwyższa, jaką można ustalić, chroni interesy konsumentów,
Cena minimalna - najniższa, jaką można ustalić, chroni interesy producentów.
Cenowa elastyczność popytu mówi z jaką siłą zmiana ceny dobra wpływa na wielkość popytu, stanowi relację procentowej zmiany wielkości popytu względem procentowej zmiany ceny
Ed=%∆Q/%∆P %∆Q,P,M=(Q1.P1,M1-Q0,P0,M0)/(Q0,P0,M0)
Cenowa elastyczność podaży mówi z jaką siłą zmiana ceny danego dobra wpływa na zmianę wielkości jego podaży, mierzy procentową zmianę wielkości podaży względem procentowej zmiany ceny Es= (%∆Q)/(%∆P)
Mieszana elastyczność popytu pokazuje zależność popytu jednego dobra pod wzgledem ceny drugiego dobra. Eab= (%∆Qa)/(%∆Pb)
Elastycznośc dochodowa popytu jest miarą relatywnej zmiany wielkości popytu na dane dobro spowodowaną relatywną zmianą relanych dochodów społeczeństwa
I-dochody relane konsumentów Q-wielkość popytu Ei=(%∆Q)/(%∆I)

Koszt stały-takie koszty, których wielkość w zasadzie nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji(FC)
Koszt zmienny - koszty, które zmieniają się wraz z rozmiarami pordukcji(VC)
Koszty całkowice TC=FC+VC
TC/Q=AC (przecietny koszt całkowity) FC/Q=AFC(przeciętny koszt stały)
VC/Q=AVC (przeciętny koszt zmienny)
Krótki okres - przynajmniej jeden z czynników produkcji jest stały
Długi okres - wszysteki czynniki produkcji są traktowane jako zmienne.
Koszt krańcowy - (MC)-informują o tym jak wzrastają koszty całkowite przy wzroście produkcji o jednostkę wyrobu: MC=∆TC/∆Q=∆VC/∆Q
Koszty jawne obejmują bezpośrednie wydatki pieniężne przedsiębiorstwa (oprócz wydatków inwestycyjnych), a zatem koszty robocizny, surowców, materiałów, paliwa, energii, usług obcych, czynszu, ubezpieczeń itd.
koszty ukryte - odzwierciedlają np. możliwe do uzyskania dochody z danych zasobów przy alternatywnym najkorzystniejszym ich wykorzystaniu
amortyzacja - stopniowo, w miarę zużywania się środków trwałych, wliczane w koszty odpisy z ich wartości początkowej, równoważące ich umorzenie, mające za zadanie stworzenie funduszu umożliwiającego odtworzenie zużywającego się majątku
koszty księgowe w przedsiębiorstwie - wyłącznie koszty jawne i amortyzacja

zysk księgowy - dodatnia różnica między przychodem przedsiębiorstwa (iloczyn wielkości sprzedaży i cen produktów gotowych) a sumą kosztów jawnych i amortyzacji
zysk normalny - osiągany, gdy przychody przedsiębiorcy zrównują się z całkowitymi kosztami ekonomicznymi
zysk ekonomiczny - nadwyżka przychodów nad całkowitymi kosztami ekonomicznymi
proces produkcji - proces transformacji czynników wytwórczych na produkty gotowe, przy czym uzyskane efekty produkcji mogą stać się dobrem konsumpcyjnym, bądź stanowić czynnik wytwórczy w następnym procesie produkcji
koszty własne przedsiębiorstwa - koszty uwzględniane w jego własnym rachunku jako podstawie podejmowania decyzji produkcyjnych
koszty społeczne - całkowite koszty ponoszone przez społeczeństwo, a związane z prowadzeniem danej działalności gospodarczej
Nadwyżka producenta: - różnica pomiędzy ceną produktu przy skali produkcji maksymalizującej zysk firmy a kosztem krańcowym, czyli ceną, po której producent byłby skłonny oferować produkcję na rynek - suma różnic między ceną a kosztem krańcowym dla wszystkich jednostek produkcji, aż do osiągnięcia równowagi firmy.

Monopol jest absolutnym przeciwieństwem konkurencji doskonałej:

- występuje pojedynczy sprzedawca produktu; daje to firmie siłę rynkową

umożliwiającą wpływ na kształtowanie się ceny; jest więc dawcą ceny i nie

musi konkurować kosztami, szczególnie w krótkim okresie

- istnieją naturalne lub sztuczne bariery wejścia na ten rynek

- sprzedawany towar nie posiada bliskich substytutów, toteż zmiany cen

i wielkości sprzedaży innych produktów nie wpływają na zachowanie

monopolu; podobnie jest z ceną i wielkością produkcji monopolu - zmiany

ich poziomu nie są uwzględniane przy podejmowaniu decyzji przez innych

producentów
- rezultatem powyższych zjawisk jest na ogół tożsamość krzywej popytu na

wyrób monopolu i krzywej popytu rynkowego na ten wyrób; zatem krzywa

popytu na produkt monopolu ma nachylenie ujemne, tzn. opada w kierunku

osi odciętych.

---