FIZJOLOGIA PRACY I WYPOCZYNKU

(Ćwiczenia - mgr K. Pilis)

[e-mail]

ĆWICZENIA I: 4.03.2006 r.

• FIZJOLOGIA MIĘŚNI:

Układ mięśniowy człowieka składa się z 650 mięśni. Ich masa stanowi około 30% - 40% masy kobiet bądź 40% - 50% masy mężczyzn. Mięśnie mają zdolność aktywnego kurczenia się. Ich rozkurcz jest aktem biernym - wymaga skurczu innego mięśnia.

Wyróżniamy dwie grupy czynnościowe mięśni:

• zginacze - przywodziciele

• prostowniki - odwodziciele

Mięsnie wykonujące przeciwstawną czynność nazywamy antagonistycznymi. Mięsnie są przyczepione do kości za pomocą ścięgien.

TYPY MIĘŚNI SZKIELETOWYCH:

• prosty

• dwubrzuścowy

• płaski

• wrzecionowaty

• pierzasty

• półpierzasty

• dwugłowy

Tkanka mięśniowa składa się z włókien mięśniowych zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych) posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.

BRODZAJE TKANKI MIĘŚNIOWEJ

• mięsnie poprzecznie prążkowane - głównie przy kościach długich; podlegają naszej woli, ich czynności kontrolowane są przez ośrodkowy układ nerwowy. Głównym ich zadaniem jest umożliwienie organizmowi wykonywania odpowiednich szybkich ruchów w pożądanym dla niego kierunku.

• mięsnie gładkie - czynności tych mięsni nie podlegają naszej woli. Zmiany napięcia w mięśniach gładkich przebiegają wolno, a same mięśnie praktycznie nie ulegają zmęczeniu. Nagły i trwały skurcz tych mięśni jest bardzo bolesny. Tkanka mięśniowa gładka występuje w narządach wewnętrznych, np. żołądku, jelitach, oskrzelach, naczyniach krwionośnych, wewnętrznych narządach płciowych itp.

• mięsień sercowy - zbudowany jest z mięsni poprzecznie prążkowanych, stanowi jednak wyjątek, ponieważ nie jest zależny od naszej woli.

Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w mięśniach miofibryli.

Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki wiotkiej.

Tkanki mięśniowe poprzecznie prążkowane, serca i gładka unerwione są poprzez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka

Mięsień poprzecznie prążkowany szkieletowy zbudowany jest z komórek wielojądrzastych wchodzących w skład włókien mięśniowych.

Włókna mięśniowe dzieli się pod względem morfologicznym i czynnościowym na dwa podtypy:

1. WŁÓKNA TYPU I (ST) są wolnokurczące, zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (stąd zwane są też mięśniami czerwonymi) co jest istotne, gdyż energię do skurczu czerpią z procesów tlenowych. Charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie; np. mięśnie postawy

2. WŁÓKNA TYPU II (FT) są szybkokurczące

RODZAJE SKURCZÓW MIĘŚNI SZKIELETOWYCH:

• tężcowy

• pojedynczy

• koncentryczny

• ekscentryczny

Skurcz pojedynczy - pojedynczy bodziec wywołuje pojedynczy, krótkotrwały skurcz po czym mięsień wraca do stanu wyjściowego, jego rodzaje:

• izotoniczny - komórki mięśniowe skracają się i cały mięsień ulega skurczeniu, zaś jego napięcie pozostaje bez zmiany

• izometryczny ­- wzrost napięcia mięśni bez zmiany jego długości

• auksotoniczny - jednoczesne zbliżanie przyczepów i wzrost napięcia

Skurcz tężcowy wywołany jest serią impulsów

• skurcz tężcowy zupełny

• skurcz tężcowy niezupełny

• skurcz tężcowy izotoniczny

• skurcz tężcowy izometryczny

Budowa włókna mięśniowego: mięśnia poprzecznie prążkowanego

• błona komórkowa (sarkolema)

• liczne jądra

• cytoplazma (sarkoplazma)

• włókna kurczliwe (mikrofibrylle)

Białka w mikrofibrylli składają się z:

• aktyny

• miozyny

SEKWENCJE ZDARZEŃ W TRAKCIE SKURCZU MIĘŚNIA:

Impuls mięśniowy dociera do zakończenia nerwowego

Acetylocholina uwalnia się(?) ze szczeliny synaptycznej

Depolaryzacja błony komórkowej mięśnia

Depolaryzacja kanalików T

Jony Ca²⁺ uwalnia się z retikulum sarkoplazmatycznego

Kompleks tropina Ca²⁺ likwiduje tropomiozynową blokadę aktyny

Główki miozyny tworzą mostki z centrami aktynowymi aktyny

Mostki pękają i łączą się z kolejnymi fragmentami aktyny

Filamenty ślizgają się wzdłuż swych powierzchni

cd. w Traczyku...

ĆWICZENIA II: 17.03.2006 r.

• FIZJOLOGIA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I NARZĄDÓW ZMYSŁU

OGÓLNA BUDOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO

Ośrodkowy Układ Nerwowy składa się z 2 części:

mózgowia

rdzenia kręgowego

• Mózgowie składa się z 3 głównych elementów, jest to:

-- mózg

-- pień mózgu

-- móżdżek

Szczegółowo mózgowie zbudowane jest z 5 części:

kresomózgowie

międzymózgowie

śródmózgowie

tyłomózgowie wtórne

rdzeniomózgowie

Mózgowie otoczone jest tzw. płaszczem, który składa się z istoty szarej czyli z komórek nerwowych. Jest to pofałdowana powierzchnia mózgu, którą dzieli się na:

• Korę mózgu - największa część płaszcza okrywająca półkule mózgu, nadrzędny ośrodek nerwowy, sprawuje kontrolę nad czynnością innych ośrodków nerwowych

• Wyspę - część płaszcza ukrytą w jego zagłębieniu, w bruździe bocznej

• Węchomózgowie - część płaszcza na powierzchni przyśrodkowej i dolnej półkuli

• Hipokamp

Fałdy płaszcza ograniczone przez bruzdy nazywają się zakrętami. Dwie największe bruzdy znajdują się na powierzchni górno - bocznej mózgowia, jest to: bruzda boczna i bruzda środkowa. Dzielą one korę mózgu na płaty. Wyróżnia się:

• Płat czołowy - odpowiada za intelekt oraz kontrolę ruchu

• Płat potyliczny - odpowiada za interpretację doznań wzrokowych

• Płat skroniowy - odpowiada za percepcję oraz doznania słuchowe

• Płat ciemieniowy - bierze udział w analizie doznań czuciowych, jego uszkodzenie jest równoznaczne z przeciwstronną znieczulicą

Pień mózgu - zbudowany jest z włókien nerwowych tworzących drogi nerwowe - czuciowe i ruchowe. W nim znajdują się ośrodki regulujące czynności. Wychodzi z niego 12 par nerwów czaszkowych unerwiających liczne narządy głowy oraz jamy ciała. Znajdują się tu ośrodki ruchowe, ośrodki warunkujące oddychanie, ciśnienie krwi, sen.

Móżdżek - to część pnia mózgu. Odpowiada za zmysł równowagi, kontroluje mięśnie utrzymujące wyprostowaną pozycję ciała, warunkuje koordynację ruchów precyzyjnych, jest odpowiedzialny za udział w planowaniu ruchów.

• Rdzeń kręgowy jest to galaretowata substancja znajdująca się w kanale kręgowym,

stanowiąca dolną część ośrodkowego układu nerwowego, która zawiera komórki czuciowe i ruchowe. Pośredniczy on w przekazywaniu pobudzeń czuciowych do mózgu oraz bodźców wykonawczych do nerwów obwodowych.

Rdzeń kręgowy ma budowę segmentalną, każdy segment opuszcza para korzeni nerwów rdzeniowych:

przedni - zawiera nerwy ruchowe

tylny - zawiera włókna czuciowe

Wzdłuż rdzenia kręgowego przebiega szereg dróg umożliwiających wzajemny kontakt mózgowia z mięśniami szkieletowymi i innymi efektorami oraz licznymi receptorami w obwodzie.

ŁUK ODRUCHOWY

Odruch - jest to odpowiedź efektora wywołana przez bodziec działający na receptor i wyzwolona za pośrednictwem układu nerwowego

Łuk odruchowy - to droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora.

Łuk odruchowy składa się z 5 części:

• Receptor - wyspecjalizowana komórka czuciowa przetwarzająca specyficzne bodźce fizyczne lub chemiczne na potencjały czynnościowe (najwięcej jest ich na dłoniach)

• Dośrodkowe włókno nerwowe - jest częścią dośrodkowej drogi doprowadzającej, która stanowi całą drogę jaką przechodzi impuls w drodze do ośrodka nerwowego

• Ośrodek nerwowy - to przede wszystkim kora mózgowia, rdzeń kręgowy lub móżdżek

• Odśrodkowe włókno nerwowe - odwrotnie niż dośrodkowe, przekazuje impuls z ośrodka nerwowego do narządu wykonawczego

• Efektor - to narząd wykonawczy wykonujący lub zmieniający swoją czynność pod wpływem pobudzeń nerwowych (końcowa część łuku odruchowego). Są to np. mięśnie szkieletowe, mięśnie gładkie i gruczoły. Efektor wykonuje reakcje, np. skurcz lub rozprężenie mięśni, wydzielanie z gruczołów…

Bodziec - czynnik wywołujący pobudzenie receptorów pochodzący ze środowiska zewnętrznego lub ze środowiska wewnętrznego.

ĆWICZENIA III: 31.03.2006 r.

• FIZJOLOGIA WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO I REGULACJA TEMPERATURY CIAŁA

MECHANIZM DZIAŁANIA HORMONÓW

Hormon - jest to związek chemiczny wytwarzany przez specjalne komórki i przenoszony przez krew. Wpływa on na czynność innych narządów i tkanek.

Wyróżniającą się cechą hormonów jest to, iż są one produkowane przez komórki w jednej części ciała, a przenoszone przez krew do innej części, gdzie działają w bardzo małych stężeniach, regulując i koordynując czynności innych komórek. Obecność wszystkich hormonów i oczywiście gruczołów, które je wydzielają, jest niezbędna do normalnego funkcjonowania organizmu.

Od regulacji hormonalnej zależy intensywność pracy narządów i włączenie się w odpowiednim momencie mechanizmów zapewniających stały skład środowiska wewnętrznego.

Stałość środowiska wewnętrznego, tzw. homeostaza - to warunek niezakłóconego działania wszystkich narządów.

Tkanki docelowe, którym dany hormon jest potrzebny do regulacji ich pracy, mają na powierzchni takie miejsca, które potrafią rozpoznać go i przechwycić z przepływającej krwi, są to tzw. receptory.

Tkanki danego hormonu nie reagują na krążące we krwi komórki, jeśli nie posiadają odpowiednich receptorów. Wychwytują tylko te hormony, w receptory których zostały wyposażone przez naturę. Dzięki takiemu porządkowi rzeczy, hormony działają swoiście tylko na pewne przypisane im tkanki i narządy, nie wtrącając się w przemiany biochemiczne tkanej, które nie mają specyficznych dla nich receptorów.

Mechanizm działania hormonów

Hormony mające charakter związków białkowych łącza się z receptorami błonowymi. Połączenie to uruchamia enzymy przekształcające ATP (adenozynotrójfosforan) w jego cykliczna pochodną- cykliczny AMP (adenozynomonofosforan). c AMP zmienia przepuszczalność błony i przedostaje się do cytoplazmy, aktywując różne enzymy, które uruchamiają lub pobudzają określone procesy metaboliczne.

Hormony steroidowe łatwo przenikają przez błony, ponieważ są rozpuszczalne w tłuszczach. W cytoplaźmie łączą się z receptorami i przenikają do jądra komórkowego, gdzie łącza się z materiałem genetycznym, stymulując syntezę różnych białek, zwłaszcza enzymatycznych.

Hormony o budowie peptydowej i białkowej, nie przechodzą przez błonę komórkową. Dla nich istnieją receptory w błonie komórkowej, tzw. receptory błonowe.

Hormon peptydowy i białkowy łączy się z receptorem i powstaje kompleks: hormon - receptor

Aktywacja białka G błony komórkowej przy udziale GTP

Aktywacja enzymu cyklaza adenylowa, prowadzenie ATP w cykliczny AMP. Cykliczny cAMP odgrywa tu rolę tzw. wtórnego przekaźnika informacji hormonalnej

Reakcja enzymatyczna

Cykliczny AMP aktywuje przez fosforylację kinezy białkowe

Aktywne enzymy przeprowadzają reakcje, których rezultat jest adekwatny do informacji jaką do komórki przyniósł hormon

Hormony sterydowe łatwo przechodzą przez błonę komórkową

Dopiero w cytoplazmie łączą się ze swoim receptorem

Hormon - receptor

Jądro komórkowe stymuluje transkrypcję mRNA

Informacja do cytoplazmy i rybosomów

Synteza białka enzymatycznego - jego działanie to odpowiedź na informację przeniesioną przez hormon

Najważniejsze hormony:

Somatotropina - ( STH, hormon wzrostu ) nie ma gruczołu docelowego, a działa na cały organizm. Ma budowę pojedynczego łańcucha polipeptydowego o długości 191 aminokwasów. Najważniejszą rolą somatotropiny jest pobudzanie wzrostu komórek i tkanek, a także organizmu jak całości. Jest to hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Działa diabetogennie, ponieważ podnosi poziom glukozy we krwi. Nadmiar somatotropiny w wieku dziecięcym powoduje nadmierny wzrost, czyli gigantyzm. U dorosłych, po okresie dojrzewania nadmiar somatotropiny prowadzi do akromegalii. Niedobór hormonu wzrostu w okresie rozwoju człowieka prowadzi do karłowatości przysadkowej, która oprócz niskiego wzrostu cechuje się proporcjonalnością ciała.

Wazopresyna - produkowana w podwzgórzu, zapobiega nadmiernemu wydalaniu wody, pobudza zwrotne wchłanianie wody z moczu.

Hormon lutelizujący (LH) - produkowany w przysadce mózgowej. U kobiet przyśpiesza dojrzewanie pęcherzyków Graafa, a w wysokim stężeniu estrogenów i progesteronu. U mężczyzn lutropina stymuluje produkcję testosteronu oraz rozwój i wydzielanie pęcherzyków nasiennych gruczołu krokowego.

Prolaktyna - (LTH) produkowana w przysadce mózgowej. W organizmie człowieka wpływa na wzrost i wydzielanie gruczołów mlecznych w okresie laktacji. Wydzielanie prolaktyny stymulują estrogeny i odruch ssania. Jej wydzielanie nasila się w okresie ciąży i karmienia.

FSH - produkowane w przysadce. FSH to glikoproteina. U kobiet pobudza wzrost pęcherzyków Graafa oraz indukuje enzym - aromatazę - uczestniczący w przekształcaniu androgenów w estrogeny, przez co zwiększa ilość estrogenów. U mężczyzn FSH powoduje wzrost jąder i pobudza czynność kanalików nasiennych.

Oksytocyna - produkowana przez podwzgórze.

Melatonina - produkowana przez szyszynkę. Reguluje działanie ośrodków snu i czuwania

Serotonina

Endorfiny - hormony szczęścia

Tyroksyna

Insulina

Adrenalina

Erytropoetyna

WPŁYW WYSOKICH I NISKICH TEMPERATUR NA TEMPERATURĘ CIAŁA I SKÓRY CZŁOWIEKA

W spoczynku, temperatura ciała człowieka wynosi około 37 st. C. Na powierzchni skóry średnia ważona temperatura to 32 - 34 st. C.

Organizm oddaje ciepło na zewnątrz na dwóch podłożach:

na drodze biernej:

• Promieniowanie - 60%

• Przewodzenie (styczność) - 3%

• Konwekcja (unoszenie) - 15%

na drodze czynnej:

• Odparowanie wody z potu wydzielonego na powierzchnię skóry - 22%

Termoregulacja - utrzymywanie stałej temperatury. Wahania w ciągu dnia 0,5 -0,7C (najniższa w czasie snu, po południu- wyższa).

Zjawisko termoregulacji warunkuje prawidłowy stan bilansu cieplnego, uzyskiwane jest przez:

- promieniowanie i przewodnictwo cieplne przez skórę

- rozszerzenie naczyń skórnych i wydzielanie potu

- wydalanie z parą wodną i powietrzem

- usuwanie ciepła z moczem i kałem.

Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od:

• podstawowej przemiany materii

• pracy mięśni szkieletowych

• czynności przewodu pokarmowego- trawienie i wchłanianie pokarmów

Obniżenie temp krwi powoduje - zwiększoną produkcję ciepła lub zmniejszoną jego utratę - dreszcze - wytwarzanie ciepła; zwężają się naczynia skórne(blada skóra)

HIPOTERMIA - obniżenie temperatury wewnętrznej (zwłaszcza po alkoholu rozszerzenie naczyń skórnych - tracimy ciepło)- człowiek ma uczucie że jest mu ciepło - zaburzenia akcji serca i krążenia , zmniejszenie odczucia zimna. W niskich temperaturach występuje skurcz naczyń krwionośnych skóry, którego celem jest ograniczenie utraty ciepła poprzez powierzchnię ciała. Drugim ważnym elementem jest drżenie mięśni mogące zwiększyć metabolizm 2-5 razy, co zwiększa wytwarzanie ciepła. Czynniki sprzyjające hipotermii:

- wiek

- wyczerpanie, głód

- cukrzyca, choroby układu krążenia

- alkohol

- ekspozycja na wiatr i wilgoć

HIPERTERMIA - zaburzenia termoregulacji gdy ilość ciepła uzyskiwanego ze środowiska lub wytwarzanego w czasie procesów metabolicznych przewyższa możliwość wydalania go

• przegrzanie (obrzęk kończyn, bóle głowy, wymioty skurcze mięśni ,osłabienie temperatura w organizmie powyżej 40 stopni)

• udar cieplny( skóra sucha, zaburzenie krążenia, migotanie komór)

Gorączka - nie jest synonimem hipertermii, ponieważ podwyższenie temperatury wewnętrznej zachodzi przy sprawnym działaniu mechanizmów termoregulacji. Gorączka pojawia się jako reakcja organizmu na działanie czynników patogennych zawierających pirogen egzogenny.

Do 38 C - nie powinno się obniżać temperatury ciała np. przy przeziębieniach, bo to reakcja obronna organizmu

HIPOGLIKEMICZNE DZIAŁANIE INSULINY

Hipoglikemia - inaczej nazywa się niedocukrzeniem. Może spowodować ją opuszczenie posiłku, dodatkowy, nie przewidywany wcześniej wysiłek, pomylenie dawki leku czy alkohol.

Objawy niedocukrzenia:

- niepokój

- bóle głowy

- drżenie

- zimne poty

- bardzo duże osłabienie

- kołatanie serca

- mrowienie wokół ust

- zaburzenia mo­wy

- lęk

- rozdrażnienie

- utrata przytomności

Egzogenne przyczyny hipoglikemii (związane z cukrzycą):

• niedożywienie lub głodzenie

• przedawkowanie insuliny lub doustnych leków przeciwcukrzycowych

• znaczny wysiłek

• alkohol

Hipoglikemia po posiłkowa:

• wczesny okres cukrzycy

• zaburzenia opróżniania żołądkowego

• rzadkie defekty genetyczne

CWICZENIA IV

• FIZJOLOGIA KRWI, SERCA, KRĄŻENIA I ODDYCHANIA

UKŁAD KRAŻENIA

Układ krążenia zbudowany jest z 2 zasadniczych elementów, tj. serca i naczyń krwionośnych

SERCE

Pełni funkcję pompy, która wytwarza gradient ciśnienia krwi w obrębie układu krążenia i przepompowuje krew z układu żylnego do układu tętniczego.

Serce jest mięśniem poprzecznie prążkowanym i zbudowane jest z:

a. komórek mięśniowych roboczych charakteryzujących się pobudliwością i kurczliwością

b. komórek mięśniowych tworzących układ bodźcoprzewodzący, charakteryzujących się zdolnością do generowania potencjałów czynnościowych bez udziału układu nerwowego

Istnieje kilka rodzajów naczyń krwionośnych:

1. tętnice - są naczyniami umożliwiającymi przepływ krwi z serca do narządów

2. naczynia włosowate (kapilary) - umożliwiają wymianę gazów i substancji chemicznych między krwią a komórkami

3. żyły - umożliwiają przepływ krwi z narządów do serca

KREW - jest mieszaniną płynnego osocza oraz zawieszonych w nim krwinek. Wypełnia ona naczynia krwionośne w całym organizmie zarówno tętnicze, włosowate jak i żylne.

Skład krwi:

krwinki czerwone - inaczej erytrocyty, to główny składnik krwi. Czerwone zabarwienie mają dzięki hemoglobinie, a ich głównym zadaniem jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek.

krwinki białe - składają się z limfocytów, granulocytów i monocytów. Są odpowiedzialne za odporność

osocze - to płyn słomkowej barwy, składający się przede wszystkim z wody, transportujący cząsteczki niezbędne komórkom (elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale również produkty ich przemiany materii. Ma zdolność krzepnięcia. Jest jednym z głównych składników krwi. Białka osocza pełnią różne funkcje: równowaga kwasowo - zasadowa, ciśnienie osmotyczne, lepkość osocza, obronność organizmu, a w przypadku głodu są źródłem aminokwasów dla komórek

Funkcje krwi:

przenoszenie tleny potrzebnego do życia każdej komórki organizmu z płuc do wszystkich tkanek i narządów (erytrocyty)

przenoszenie dwutlenku węgla, powstającego jako uboczny produkt przemiany materii, z tkanek i narządów do płuc, w których zostaje wydalony z organizmu wraz z wydychanym powietrzem (erytrocyty)

przenoszenie substancji odżywczych, mikroelementów i witamin wchłoniętych w jelicie do wszystkich tkanek i narządów (białka osocza)

obrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (przez leukocyty)

hamowanie krwawienia do którego dochodzi np. przy zranieniu (z udziałem płytek krwi i osoczowych białek krzepnięcia)

ODCZYN BIERNACKIEGO

Jest to miara szybkości opadania krwinek w osoczu w jednostce czasu. Zwykle jest określany po jednym, czasem po dwóch godzinach. Stosowany w diagnostyce, do określania stanów chorobowych. Miara szybkości opadania tych krwinek jest inna dla kobiet i mężczyzn i wynosi: dla kobiet do 12 mm, dla mężczyzn do 8 mm.

GRUPY KRWI

Grupa krwi - jest to określenie obecności konkretnego antygenu na powierzchni krwinki czerwonej, antygenu, czyli komórki, która w szybki sposób wpływa na odpowiedź układu odpornościowego. Układ AB0 jest tylko jednym z wielu układów grupowych erytrocytów człowieka. Rozróżnienie jest możliwe przy użyciu przeciwciał przeciwko określonym antygenom. Przeciwciała te powodują zlepianie się krwinek (odczyn hemaglutynacji).

Grupy krwi układu AB0 są określone przez odpowiednie geny:

- grupa 0 - oznacza brak cechy A i brak cechy B

- grupa A - oznacza obecność cechy A

- grupa B - oznacza obecność cechy B

Najczęściej występujące grupy krwi u ludzi to grupa A oraz 0.

W przypadku konieczności przetoczenia krwi u pacjenta, należy dopasować przetaczana krew do jego grupy. Czasem stosuje się też krzyżówki grup krwi.

Najlepszym dawcą krwi jest człowiek posiadający grupę A lub 0

Najlepszym biorcą krwi jest człowiek posiadający grupę krwi 0

Oprócz grup krwi określa się także UKŁAD RH. Wyróżnia się współczynnik Rh+ oraz Rh-. Układ grupowy Rh składa się z 6 podstawowych antygenów C, D, E, c, d, e dziedziczonymi osobnymi genami z których geny C, D, E są genami dominującymi a geny c, d, e są genami recesywnymi. O fenotypie decyduje odziedziczona kombinacja trzech par genów (Cc, Dd, Ee). Osoby posiadające w krwinkach czerwonych najsilniejszy antygen D, mający największe znaczenie praktyczne, którego częstość występowania w Polsce wynosi około 85% określane są jako Rh dodatnie, natomiast osoby nie posiadające tego antygenu jako Rh ujemne.

Konflikt serologiczny - jest sytuacją w której na krwinkach czerwonych płodu występują antygeny układu czynnika Rh lub antygeny grup głównych, które są nieobecne na krwinkach matki. Do konfliktu serologicznego dochodzi wtedy, kiedy matka w wyniku immunizacji rozpocznie wytwarzanie przeciwciał przeciwko krwinkom płodu jak ma to miejsce w konflikcie w układzie Rh. W konflikcie w układzie ABO za uszkodzenie krwinek płodu odpowiedzialne są przeciwciała naturalnie występujące we krwi matki. Konflikt serologiczny pojawia się w momencie, gdy po raz pierwszy niewielka ilość krwi dziecka dostaje się do krwioobiegu matki. Zazwyczaj ma to miejsce dopiero w momencie porodu, gdyż krew dziecka i matki w czasie ciąży nie miesza się dzięki występowaniu między nimi bariery łożyskowej.

CIŚNIENIE KRWI

To siła, z jaką krew prze na ściany naczyń krwionośnych. Ciśnienie to jest różne w tętnicach, żyłach i naczyniach włosowatych. Ciśnienie krwi w tętnicach nie jest stałe co do wartości, lecz zmienia się w zależności od skurczu i rozkurczu serca, dlatego też wyróżniamy ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Najwyższe ciśnienie panuje w dużych tętnicach w pobliżu serca, które jest głównym motorem tłoczącym krew i wytwarzającym ciśnienie. W miarę przepływu krwi przez tętnice ciśnienie spada, w naczyniach włosowatych jest ono już stosunkowo niskie, w żyłach jest bardzo niskie zaś w prawym przedsionku serca wynosi około zera.

Ciśnienie żylne ośrodkowe - ciśnienie krwi jakie panuje w dużych naczyniach żylnych (żyły) w bezpośrednim sąsiedztwie prawego przedsionka. Pomiarów tego ciśnienia dokonuje się przez zgłębnik wprowadzony np. do żyły górnej lub dolnej przez nakłucie wypreparowanie żyły podobojczykowej, szyjnej lub udowej.

Ciśnienie tętnicze - to ciśnienie wywierane przez krew na ścianki tętnic, przy czym rozumie się pod tą nazwą ciśnienie w największych tętnicach, np. w tętnicy w ramieniu. Jest ono wyższe, niż ciśnienie krwi wywierane na ścianki żył. Przyjęło się podawać wartość tego ciśnienia w milimetrach słupa rtęci (mmHg)

TĘTNO

To cykliczne rozciąganie i kurczenie się ścian naczyń krwionośnych spowodowane przepływem krwi (w rytmie akcji serca); jest najczęściej badane na tętnicy promieniowej, szyjnej lub udowej; u zdrowych dorosłych osób prawidłowa wartość waha się w granicach 60-80 uderzeń na minutę.

UKŁAD ODDECHOWY - MODEL KLATKI PIERSIOWEJ

Układ oddechowy - jest systemem kolejno rozgałęziających się rur zakończonych woreczkami pęcherzykowymi.

Układ oddechowy składa się z:

jamy nosowej - ograniczona nozdrzami przednimi, którędy powietrze przedostaje się do przedsionka nosa zawierającego włosy, gruczoły łojowe i potowe. Jama nosowa reguluje temperaturę powietrza wdychanego, zapewnia prawidłową jego wilgotność oraz oczyszcza to powietrze z zanieczyszczeń

gardła - składa się z części nosowej, ustnej i krtaniowej. W obrębie gardła występują parzyste migdałki podniebienne, dwa migdałki trąbkowe oraz nieparzysty migdałek gardła. Odpowiedzialne są za odporność.

krtań - składa się ze szkieletu tworzonego przez chrząstki, mięśnie i błonę śluzową. Od gardła oddzielona jest nagłośnią. Podczas przełykania nagłośnia zamyka wyjście drogi oddechowej. Krtań jest głównym narzędziem wytwarzającym głos, poza tym zapobiega zachłyśnięciu pokarmem dzięki odruchowi kaszlowemu

tchawica - zbudowana z chrząstek, jest przedłużeniem krtani, Jej rolą jest oczyszczanie dróg oddechowych dzięki rzęskom, które wypychają zanieczyszczenia ku górze. Tchawica rozdwaja się na 2 oskrzela.

oskrzela - dzielą się stopniowo na oskrzeliki, aż do pęcherzyka płucnego.

płuca - wypełniają klatkę piersiową, w części przyśrodkowej tworzą wnękę. Składają się z dwóch płatów (prawego i lewego), te natomiast składają się z pęcherzyków płucnych, które gromadzą tlen.

opłucna - cienka błona surowicza wydzielająca niewielką ilość płynu surowiczego. Wyróżnia się opłucną ścienną - pokrywa od wewnątrz ścianę klatki piersiowej oraz opłucną płuca, pokrywającą płuco.

śródpiersie - przestrzeń ograniczona przez mostek, kręgi piersiowe i płuca. Znajduje się tam serce, tchawica, płuca, przełyk i inne naczynia.

Mechanika oddychania

wdech - powiększenie wymiarów klatki piersiowej we wszystkie kierunki:

- poprzez skurcz i obniżenie przepony odbywa się 70% wymiany oddechowej, Jest to typ brzuszny oddychania

- poprzez unoszenie żeber górnych i mostka - typ oddychania piersiowego

- poprzez ruch obrotowy żeber przy skurczu mięśni wobec własnej osi

wydech - zmniejszanie wymiarów klatki piersiowej (spokojny wdech nie wymaga zaangażowania mięśni natomiast przy natężonym wydechu są potrzebne mięśnie)

POJEMNOSĆ ŻYCIOWA PŁUC I JEJ SKŁAD

Pojemnością życiową płuc (Vc) nazywa się ilość powietrza którą możemy usunąć z płuc podczas maksymalnego wydechu po uprzednim maksymalnym wdechu.

Na pojemność życiową płuc składają się 3 wielkości:

objętość oddechowa VT - powietrze, którym oddychamy bez wykonania nasilonych ruchów oddechowych

wdechowa objętość zapasowa IRV - którą jest powietrze nabierane dodatkowo do płuc po spokojnym wdechu, jeśli wykonujemy wdech nasilony

wydechowa objętość zapasowa ERV - którą z płuc możemy usunąć wykonując nasilony wydech.

Pojemność całkowita płuc - ilość powietrza w płucach na szczycie całkowitego wdechu (ok. 6 litrów)

Objętość oddechowa - ilość powietrza wprowadzona do płuc w czasie spokojnego wdechu (ok. 500 ml).

8

---