Wykłady z MSG październik 01 - styczeń 02
Wykład 1 10.10.01
MSG - część nauk ekonomii, część teorii, część praktyki międzynarodowych przepływów produktów, towarów i usług oraz międzynarodowych przepływów czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał, technologia, myśl naukowa)
Części składowe MSG: teoria, zajmuje się badaniem praw ekonomicznych.
polityka międzynarodowa, polityka ekonomiczna określa metody oraz środki, przy pomocy których państwo osiągnie podstawowe cele ekonomiczne, poprzez zawieranie umów międzynarodowych, porozumień, tworzenie wspólnych organizacji gospodarczych.
Podmioty MSG: przedsiębiorstwa, konsumenci - zrzeszenia, organy władzy państwowej, wielkie korporacje międzynarodowe, ugrupowania integracyjne, międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze.
Przedmioty MSG: międzynarodowe przepływy rzeczowe, produktów, energii, ludzi, informacji
międzynarodowe przepływy pieniężne.
Międzynarodowy podział pracy ma miejsce wówczas, gdy jego uczestnicy znajdują się w więcej niż jednym kraju i są zainteresowani produkcją, ale specjalną produkcją pod kątem potrzeb obrotu międzynarodowego i wykazują trwałe zainteresowanie. Wykształcił się ze społecznego podziału pracy. W ramach poszczególnych krajów. Miał charakter lokalny, rynki lokalne okazywały się zbyt ciasne.
Społeczny podział pracy przekształci się w międzynarodowy, gdy jest w poszczególnych krajach struktura i produkcja ukierunkowana na wymianę z innymi krajami.
Czynniki wpływające na międzynarodowy podział pracy:
a) strukturalne:
wynikające z różnego wyposażenia państw w bogactwa naturalne, czynniki produkcji,
różnice w zasobach pracy, wyposażenie w siłę roboczą, wydajność pracy,
różnice w zasobach kapitału, [kapitał decyduje o podziale pracy]
b) techniczne:
rewolucja naukowo - techniczna i jej skutki zmiany,
polityka gospodarcza, traktaty, umowy międzynarodowe.
c) koniunkturalne:
dobra koniunktura, dobra wymiana, współpraca.
Tradycyjny międzynarodowy podział pracy.
W wyniku rewolucji przemysłowej niektóre kraje zaczęły specjalizować się w produkcji przemysłowej. Pozostałe kraje specjalizowały się w produkcji rolno - spożywczej i wydobywaniu surowców.
Świat podzielił się na dwie części.
1.kraje uprzemysłowione.
2.kraje rolno - spożywcze.
Podział przetrwał do II wojny światowej, po wojnie upadł. Tworzył się nowy współczesny podział pracy.
Rewolucja naukowo - techniczna, powstały nowe techniki produkcji, gałęzie produkcyjne, zaczęto kształtować popyt poprzez m.in.: media.
Zaczęto odchodzić od specjalizacji przemysłowej a z drugiej strony od rolno - spożywczej.
Dążono do większej specjalizacji. Zmniejszała się specjalizacja międzygałęziowa na rzecz specjalizacji wewnątrzgałęziowej ( w poszczególnych krajach).
Aby była wymiana gospodarcza musi być komplementarność międzynarodowa struktur gospodarczych. Przez to rozumiemy dopasowanie tych struktur w obrębie 2 lub większej liczby krajów. Może to być stan lub proces. Jako stan - dostosowywanie struktur gospodarczych w danym momencie. Jako proces - zmiany zakresu komplementarności zachodzące pod wpływem czynników strukturalnych, koniunkturalnych.
Rodzaje komplementarności:
a) międzygałęziowe,
b) wewnątrzgałęziowe, struktura gospodarcza.
Zwiększenie komplementarności struktur gospodarczych:
1. Międzynarodowa specjalizacja w produkcji.
2. Międzynarodowa kooperacja w produkcji.
3. Produkcja na wielka skalę.
4. Produkcja wielkoseryjna.
Przez pojęcie międzynarodowej specjalizacji w produkcji rozumiemy ograniczenie asortymentu wytwarzanych produktów, bądź też ograniczenie liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia efektywności czynników produkcji.
Rodzaje specjalizacji:
♣ Specjalizacja jednostronna (autonomiczna), dany kraj specjalizuje się w danych procesach.
♣ Specjalizacja uzgodniona z 1 lub większą liczbą partnerów.
Inny podział:
- komplementarne, produkujemy wyroby, których inne kraje nie maja,
- substytucyjne, produkcja i wymiana produktów, które też występują w innych krajach, nasze produkty mogą konkurować na rynku kraju, z którym prowadzimy wymianę.
wg kryterium gałęziowego:
- międzygałęziowa,
- wewnętrzgałęziowa:
♣ pionowa, ma miejsce gdy określone kraje wytwarzają określone zespoły, podzespoły, części składowe określonego zespołu.
♣ pozioma; koncentracja produkcji określonych krajów na określonych wyrobach lub produktach.
Zwiększenie komplementarności - kooperacja produkcji, specjalizacja uzgodniona z partnerami zagranicznymi, międzynarodowa produkcja. Dwaj partnerzy podpisują umowę gwarantującą zbyt towarów będących przedmiotem kooperacji.
Produkcja na wielką skalę, następstwo do dążenia, aby osiągnąć optimum techniczne i ekonomiczne.
Produkcja wielkoseryjna, wydłużenie serii produkowanych wyrobów.
Korzyści z handlu międzynarodowego:
♣ powiększanie rynków zbytu,
♣ handel konieczny, surowców nie wytwarzanych w danym kraju,
♣ tańsze towary dla konsumentów,
♣ wykorzystanie (większe) zasobów siły roboczej.
Historia:
Czasy starożytne. Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów, głoszona przez polityków, aby usprawiedliwiać podboje, wojny.
Po rozpadzie imperium rzymskiego.
Doktryna słusznej ceny: handel jest korzystny dla partnerów, gdy dokonuje się po słusznej cenie (słuszna cena, cena która pokrywa koszty produkcji)
Później cena, która kształtuje się na rynku, akceptowana przez importera i eksportera.
Doktryna ta obowiązywała do XVI w.
Po XVI, XVII wieku - doktryna merkantylizmu.
Stworzona przez ekonomistów z Anglii, Holandii, Niemiec.
Uważali, że źródłem bogactwa narodowego jest dodatni bilans handlowy. Wówczas kraj gromadzi pieniądze i odnosi korzyści z handlu. Państwo posiada instrumenty, taryfowe i parataryfowe, za pomocą których może oddziaływać na handel. Państwo powinno wspierać eksport, ograniczać import i dzięki temu będzie mieć dodatni bilans handlowy, i będzie odnosić korzyści z handlu.
Szkoła klasyczna - klasycy ekonomi (Smith) preferowali inne podejście do handlu zagranicznego. Państwo nie powinno ingerować w handel zagraniczny, sam rynek będzie regulował handel z korzyścią dla podmiotów na rynku.
Teoria kosztów absolutnych Adama Smith'a. Zasada kosztów absolutnych. Zasada kosztów komparatywnych, względnych.
Zgodnie z zasadą kosztów absolutnych podstawą specjalizacji międzynarodowej a zarazem źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie miedzy 2 lub większą liczbą krajów bezwzględnych, a więc absolutnych, różnic w kosztach wytwarzania. (mierzone nakładem pracy)
Jeśli określony kraj A jest bardziej efektywny, dysponuje przewagą w produkcji dobra X, a zarazem jest mniej efektywny niż inny kraj B w produkcji dobra Y, to oba kraje mogą odnosić korzyści wskutek rozwoju wzajemnego podziału pracy pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X. W zamian za import z kraju B całości lub części produkcji Y.
USA WB
pszenica 6t 1t
sukno 3m 6m
nakład na szt. 10min. 60min.
20min. 10min.
Całkowita specjalizacja 6t
6m
USA zyskuje 6m sukna, zaoszczźdzaj¹c ½ nak³adu pracy
WB musiałaby zmienić nakład pracy 6-krotnie a za ten nakład pracy może uzyskać 36m sukna.
Przykład 2. Gdy jeden kraj produkuje wszystko drożej nie mógłby zgodnie w/w zasadą prowadzić wymiany.
Następcy stworzyli nową zasadę kosztów komparatywnych.
Zgadnie z tą zasadą w warunkach dysponowania przez kraj A absolutnej przewagi nad krajem B w produkcji różnych dóbr. Tenże kraj A powinien specjalizować się w produkcji, eksporcie, tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, to jest w przypadku którego jego przewaga mierzona kosztami oraz cenami, nad krajem B, jest stosunkowo największa. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji, eksporcie, towaru, w przypadku którego mierzona kosztami lub cenami niekorzystna sytuacja przejawia się w najmniejszym stopniu.
USA WB
pszenica 6t 1t
sukno 4m 2m
relacje 4/6=2/3 2/1=2
6/4=1.5 1/2=0.5
koszty 10min 60min
15min 30min
krajowe relacje nakładów na jednostkę mierzone czasem pracy
pszenica 10/15=2/3 60/30=2
sukno 15/10=1.5 30/60=0.5
Merkantylizm: a Klasycyzm:
Interwencjonizm duża ingerencja państwa liberalizm, państwo jedynie strażnikiem
Szkoła neoklasyczna [Heckscher, Ohlin] teoria obfitości zasobów, proporcji w zasobach. Zgodnie z tą teorią podstawową przesłanką do rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie pomiędzy różnymi krajami różnic w kosztach i cenach. Z czego wynikają różnice?
Klasycy - różnice z różnych warunków wytwarzania.
Neoklasycy - różnice w kosztach i cenach wynikają z odmiennego wyposażenia w 2 podstawowe czynniki produkcji - kapitał i pracę. Kraj lepiej wyposażony w kapitał powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie dóbr kapitałochłonnych, i tak samo z praca.
Zasada obfitości, każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga zastosowania bardziej obfitego i w związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować zaś te towary, którego produkcja będzie wymagać mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji.
Wykład 2 17.10.01
Współczesne teorie handlu międzynarodowego:
1. Teoria neoczynnikowa.
Rozwiniecie teorii obfitości zasobów, w teorii obfitości, mówiliśmy o pracy i kapitale, w teorii neoczynnikowej mówimy też o innych czynnikach produkcji: praca prosta, złożona; kapitał rzeczowy, ludzki, itd.
2. Teoria neotechnologiczna.
a) teoria luki technologicznej, o strukturze i kierunkach handlu międzynarodowego decyduje zdolność krajów do wytwarzania nowych technologii.
b) cyklu życia produktu, wg tej teorii produkt przechodzi przez 3 fazy życia:
- innowacyjna, niewielkie ilości produktu, głównie na rynek wewnętrzny, cena wysoka, cały czas udoskonalana technologia wytwarzania produktu.
- dojrzewania, szybkie zwiększanie się produkcji, cena maleje, doskonali się jego jakość, upowszechnia się technologia wytwarzanie produktu.
- standaryzacji, wytwarzany na podstawie zunifikowanej technologii nie tylko w tym analizowanym kraju, lecz w innych, w których koszty są produkcji są najniższe, osiąga się korzyści z zatrudnienia taniej siły roboczej.
c) teoria korzyści skali, mamy z tą teorią do czynienia, kiedy korzyści z produkcji rosną szybciej niż nakłady na tą produkcję; koszty jednostkowe niższe przy produkcji na większą skalę.
3. Teorie podażowo - popytowe:
- teoria podobieństwa preferencji, wg niej eksportowane są te towary, na które istnieje zagranicą tzw. reprezentatywny popyt. Eksport pojawia się wtedy, gdy preferencje na rynku krajowym i zagranicznym są takie same (zbliżone). Podobieństwo preferencji związane jest z tym, że kraje są zainteresowane, maja podobną strukturę.
- teoria zróżnicowania produktów, przyczyny handlu międzynarodowego tkwią w tym, że bardzo szybko rośnie liczba produktów będących przedmiotem wymiany i chociaż mamy do czynienia z tym samym produktem to nie jest to ten sam produkt.
- teoria handlu międzynarodowego, kładzie nacisk na to, że w świecie zachodzą procesy internacjonalizacji produkcji coraz większa kooperacja, idziemy od kooperacji, idziemy od kooperacji międzygałęziowej do wewnątrzgałęziowej.
Cześć ekonomistów twierdziła, że państwo powinno ingerować w handel zagraniczny.
J. Stewart “Mil”- tak się czyta! Sformułował prawo wzajemnego popytu: mówił, że stosunek wymiany między dwoma krajami kształtuje się w granicach określonych przez koszty komparatywne. W zależności od stosunku wzajemnego popytu. Państwo powinno być aktywne, bo dany kraj uzależni się od innych krajów.
Model Marshalla.
Rysunek !
Keynes patrzył na handel zagraniczny z punktu widzenia polityki pełnego zatrudnienia, powinny być wykorzystane niewykorzystane czynniki produkcji, chodzi o siłę roboczą. Uważał, że powinna być prowadzona polityka pełnego zatrudnienia, niewystarczający popyt wewnętrzny prowadzi do bezrobocia. Państwo powinno być aktywne i wszystko robić by zwiększyć eksport, wtedy bezrobocie zdecydowanie zmniejszy się.
Gdy wszystkie kraje maja podobną politykę wspierania eksportu, doprowadzi to do ograniczenia wymiany. Kraje powinny zacząć ze sobą współpracować, powinny dojść do ściślejszej współpracy gospodarczej, powołać instytucje zajmujące się wymianą międzynarodową. Np.: UE, BŚ
Ważne: Merkantylizm i Klasycy!!!
Rola handlu w gospodarce:
1.Wpływ na zmianę struktury dochodu międzynarodowego:
a) handel zagraniczny uniezależnia strukturę dochodu narodowego od struktury aparatu wytwórczego,
b) handel zagraniczny wzbogaca strukturę podzielonego dochodu narodowego przez import niezbędny,
c) handel zagraniczny może umożliwić przejście gospodarki danego kraju w kierunku pożądanym
d) handel zagraniczny służyć może do transformacji dóbr konsumpcyjnych,
e) handel zagraniczny może pomóc rozwiązywaniu problemów nie dobory artykułów.
2.Wpływ na zwiększenie efektywności gospodarowania.
a) może przyczynić się do bardziej racjonalnego wykorzystania czynników produkcji, którymi dany kraj dysponuje, na skutek specjalizacji,
b) możemy szybciej wprowadzić postęp naukowo - techniczny, dzięki wymianie technologii i myśli naukowo - technicznej (zakup licencji, konferencje),
c) zwiększanie efektywności na skutek zwiększenia konkurencji na rynku krajowym, poprzez import firmy na rynku danego kraju muszą zwiększyć efektywność by stały się bardzie konkurencyjne.
3.Wpływ na zwiększenie i dynamikę dochodu narodowego, może występować poprzez zmianę salda bilansu handlowego lub przez oddziaływanie na wielkość całkowitego popytu.
- Korzyści od strony podaży:
W gospodarce zamkniętej: Y=J+K+G+NX , NX=ex-imp.
Jeżeli wielkość dochodu podzielonego jest większa od dochodu wytworzonego, imp>ex, i odwrotnie.
Absorpcja - wielkość funduszu jaki dany kraj może przeznaczyć na inwestycje i konsumpcję.
W gospodarce otwartej:
Wpływ finansowania zagranicznego na poziom absorpcji krajowej
Doch. narodowy
A
B obsługa długu
pożyczki Czas
A>B, imp>ex zaciągamy kredyty, aby importować.
- Korzyści od strony popytu:
W warunkach istnienia wolnych mocy wytwórczych wielkość powstającego dochodu narodowego jest określana przez wielkość popytu.
W gospodarce zamkniętej: o wielkości popytu decyduje to ile środków można wydać na inwestycje.
W gospodarce otwartej, decyduje o tym poziom ex i imp.
Wzrost dochodu narodowego powoduje wzrost importu, zwiększa się produkcja, wzrost zużycia surowców, części zamiennych z zagranicy, zwiększa się import konsumpcyjny. Dochód narodowy rośnie społeczeństwo więcej przekazuje na dobra z importu.
Wzrost dochodu narodowego a export. Nie przebiega tak jednokierunkowo:
1.wzrost dochodu narodowego jest spowodowany wzrostem popytu krajowego (wydatki budżetowe rosną) export maleje, część popytu zagranicznego jest kierowana na rynek krajowy.
2.zmiana produkcji globalnej jest spowodowana przez wzrost popytu zagranicą, wzrasta export.
3.wzrost dochodu narodowego będzie spowodowany zwiększaniem konkurencji części wytwarzanych towarów, na skutek wzrostu postępu technicznego, export rośnie.
Ważne: określenie jaka jest rola w handlu zagranicznego w kształtowaniu wielkości całkowitego popytu.
Mnożnik inwestycyjny
Def. Współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływy jaki zmiana 1 wielkości ekonomicznej wywiera na 2 wielkość, której to 1 jest składnikiem.
Stosowany jest do wyjaśniania ostatecznego wpływu na gospodarkę początkowego impulsu, który to impuls pobudza tę gospodarkę do wzrostu. Mówimy wtedy, gdy w gospodarce istnieją nie wykorzystane moce produkcyjne.
Impulsy w gospodarce:
a)inwestycje autonomiczne, inwestycje podejmowane bez związku z bieżącą sytuacją gospodarki,
b)przyrost wydatków budżetowych państwa, wydatki państwa na określone projekty, roboty publiczne, budownictwo mieszkaniowe, zbrojenia.
c)spadek wydatków.
Przykład:
Początkowy impuls, istnieją nieskończone mocy produkcyjne, aby poprawić sytuację kraju, przedsiębiorstwa publiczne podejmują inwestycje w wys. 100mln zł.(inw. autonomiczne). Powodują one wzrost popytu i wzrost dochodu o 100mln zł. Zaczyna działać mechanizm mnożnikowy. Na skutek tego ludzie znajdują zatrudnienie, zarabiają, część dochodu przeznaczają na konsumpcję, część na oszczędności(lepiej dla mnożnika, gdy na konsumpcję) Reakcja mnożnikowa zależy od skłonności do konsumpcji.
ΣΔY=1/(1-¾)*100=400
¾ - krańcowa sk³onno�ę do konsumpcji
ΔD ΔY ΣY
100mln 100 100
75(¾*100) 75 175
56,3 56,3 231,3
..... .... ....
....
...
przy krańcowej sk³onno�ci do konsumpcji krajowej wynosz¹cej ¾ , ³¹czny przyrost popytu bździe zatem 4-krotnie wiźkszy i osi¹gnie 400mln z³.
- mnożnik w gospodarce zamkniętej
ki = ΔY/ΔIa
ki = ΔY/ΔY-ΔK=1/(ΔO/ΔY)
wielkość współczynnika jest wprost proporcjonalna do krańcowej skłonności do konsumpcji o odwrotnie proporcjonalna do skłonności do oszczędzania.
Krańcowa skłonność do konsumpcji = 0, ΔY=Ia nie działa mechanizm mnożnikowy.
Gdy skłonność do konsumpcji krańcowej = 1, wtedy ΔY wielkość mnożnika będzie ∞, ale nie mamy nieskończonych ilości mocy produkcyjnych, po ich wykorzystaniu nie działa mechanizm mnożnikowy.
Mnożnik eksportowy, impulsem będzie export.
W gospodarce otwartej:
ΔKk/ΔY - kraρcowa skłonność do konsumpcji dóbr krajowych,
ΔKimp/ΔY - kraρcowa skłonność do konsumpcji dóbr importowanych.
K= ΔY/( ΔY- ΔKk+ ΔKimp)= 1/[1- (ΔKk/ΔY+ ΔKimp/ΔY)]
ΔY=[1/(1-2/4+1/4)]*100= 4/3 *100=133,3
“wyciek popytu zagranicę”, przyrost dochodu tylko 133,3mln zł.
Działanie mnożnikowe jest bardzo radykalne. Gwałtowne zwiększanie dochodu, gdy popyt wycieka zagranicę.
Mnożnik może działać negatywnie na gospodarkę, gdy mnożnik jest ze znakiem ujemnym, przyczynia się do spadku dochodu narodowego.
Wykład 3 24.10.01
Handel zagraniczny - wszelkie rodzaje działalności związane z utrzymaniem środków gospodarczych za granicą.
W wąskim znaczeniu: sprzedaż lub zakup za granicą dóbr materialnych czynników produkcji, technologii, myśli naukowej.
Formy handlu zagranicznego:
A. Podstawowe formy handlu zagranicznego.
- export,
- import,
- handel tranzytowy, sprowadza się go wyłącznie do obrotu towarowego, dotyczy sytuacji, kiedy siedziba firmy realizującej dana transakcję kupna - sprzedaży nie znajduje się w kraju eksportującym, bądź importującym, w kraju trzecim.
Eksport - transakcje realizowane między podmiotem a odbiorcą lub za pomocą pośredników. ???
Eksport bezpośredni:
- stosowany przede wszystkim w eksporcie dóbr inwestycyjnych,
- bezpośredni kontakt z klientami,
- wymaga dobrej znajomości rynków zagranicznych przez producenta,
- konieczność własnej akwizycji i dbałość o rynek,
- własny dział eksportu,
- dłuższa droga zbytu,
- własny magazyn wysyłkowy,
- własny serwis i magazyn części zamiennych,
- długoterminowe kredyty,
- wzrost zaangażowania kapitału,
- wysokie ryzyko kredytowe.
Eksport pośredni:
- sprzedaż towarów przez producenta w kraju,
- dystrybucja poprzez przedsiębiorstwo handlu zagranicznego,
- znajomość przez pośredników specyficznych dla poszczególnych krajów sieci sprzedaży i dróg transportu,
- doświadczenie rynkowe pośredników, często specjalizacja w sprzedaży na określonym rynku lub określonych produktów,
- ryzyko błędnych informacji o popycie na towary producenta,
- wymóg przekazania prawa wyłącznej sprzedaży,
- preferowany przez średnie przedsiębiorstwa,
- producent unika tworzenia własnej sieci za granicą,
- preferowany w przypadku niewielkich, bądź nie regularnych dostaw towarów oraz przy sprzedaży produktów seryjnych,
- nie wymaga angażowania kapitału przez producenta na cele składowania i dystrybucji.
Import bezpośredni:
- stosowany zwłaszcza w przypadku surowców i półfabrykatów, nieprzerwany przypływ materiałów,
- bezpośredni kontakt z dostawcą,
- własny oddział zagraniczny, własna orientacja w rynku, własna akwizycja,
- wymaga urządzenia magazyny importowego,
- ryzyko transportowe importera,
- większe zaangażowanie kapitału.
Import pośredni:
- dokonywanie nieregularnie, bądź w małych ilościach,
- rozproszony z wielu krajów,
- korzystniejsze ceny poprzez masowe zakupy przez firmy handlu zagranicznego,
- konieczna dobra znajomość rynku przez firmy handlu zagranicznego,
- możliwość przystosowania importowanych towarów przez firmy handlu zagranicznego do wymagań odbiorców,
- brak problemu poszukiwania źródeł zaopatrzenia,
- stała gotowość dostaw.
B. Inne szczególne formy handlu zagranicznego.
- obrót uszlachetniający i reparacyjny,
- obrót licencjami i “know how”,
- franchizing,
- leasing,
- transakcje wiązane, kompensacyjne, barterowe,
- obrót projektami inwestycyjnymi,
- inwestycje bezpośrednie.
Obrót uszlachetniający i reparacyjny, wysłanie za granicę produktu, który nie jest wykończony, w celu wykończenia go za granicą; o tym decydują względy finansowe, tańsza siła robocza. Produkt wytworzony w jednym kraju wysyła się do kraju bardzie zaawansowanego technicznie, wraca z powrotem do kraju pochodzenia, często te procesy są dokonywane w strefach wolnocłowych.
Obrót reparacyjny, wysłanie za granicę w celu dokonania naprawy urządzeń, maszyn, aby dokonać napraw po tańszych kosztach.
Obrót licencjami oraz “know how”, przedmiotem obrotu są chronione znaki towarowe, nie materialne dobra przemysłowe, obrót poprzez przeniesienia praw wyłącznych, własności w postaci licencji.
Dwa rodzaje licencji:
- przekazanie wyłącznie praw patentowych, czyste umowy licencyjne,
- złożone umowy licencyjne, składają się z czystej umowy plus inne świadczenia “know how”.
Franchizing:
♣ franczyzant jest samodzielny pod względem prawnym,
♣ franczyzant prowadzi działalność według wskazówek i pod kontrolą franczyzera,
♣ strategię marketingową określa franczyzer,
♣ sprzedaż odbywa się pod znakiem firmowym franczyzera,
♣ franczyzer uczestniczy w kampanii reklamowej towarów,
♣ franczyzent ma wyznaczony obszar zbytu,
♣ franczyzenta obowiązuje zakaz sprzedaży towarów konkurencyjnych wobec towarów objętych umową,
♣ franczyzant może zawierać umowy franchizingu z wieloma partnerami, ale tylko w zakresie towarów nie konkurencyjnych ze sobą,
♣ franczyzer udziela francyzantowi kredytu na wyposażenie przedsiębiorstwa, składowanie i zbyt towarów.
Forma franchizingu jest najczęściej stosowana w handlu samochodami, paliwami płynnymi (stacje benzynowe) w przemyśle napojów chłodzących a także w sprzedaży usług hotelowych i restauracji.
Leasing:
- operacyjny, charakteryzuje się tym, że nakłady poniesione przez dawcę na zakup przez biorcę nie zwracają się w ramach jednego kontraktu, dawca przejmuje na siebie obowiązek konserwacji i napraw. Po wygaśnięciu umowy biorca zwraca urządzenie, które może trafić do innego biorcy.
- finansowy, przedmiot kontraktu podlega całkowitej amortyzacji podczas trwania tego kontraktu, przedmiot użytkowany przez jednego biorcę, występuje trwały długi okres umowy, po wygaśnięciu umowy, urządzenie przechodzi na własność leasingobiorcy.
Transakcje wiązane, kompensacyjne, barterowe, to takie, w których zakup lub sprzedaż towarów jest uzależniona od zakupu lub sprzedaży innych towarów.
Rodzaje transakcji wiązanych:
- poziome, np.: importer deklaruje się kupić, jeśli drugi kupi od niego;
- pionowe, eksporter udziela sprzedaży produktu atrakcyjnego, jeśli kupimy też inny produkt.
Transakcje barterowe, towar za towar, bezdewizowe, kompensacyjne
Transakcje clearingowe, biorą w nich udział 4 strony. Eksporter i importer w 1 kraju i eksporter i importer w 2 kraju.
Schemat:
E I
B B
I E
Eksporter przekazuje towar importerowi, eksporter bierze gotówkę od banku. Importer importuje i wpłaca gotówkę do banku. W obrocie występują pieniądze, nie dewizy.
Towarzystwa projektów zagranicznych, są to przedsiębiorstwa, które są zakładane w celu zrealizowania konkretnego projektu. Projekty zakrojone na szerszą skalę, w przemyśle, usługach. Nakłady na realizację projektu ponoszą różnego rodzaju jednostki, które uczestniczą w projekcie poprzez konsorcjum, które powołuje się.
Do konsorcjum, w zależności od rodzaju i zakresu przedsiębiorstwa oraz kraju inwestycji mogą należeć osoby fizyczne i prawne: tj.
- inicjatorzy projektu, który przejmą odpowiedzialność za utworzenie towarzystwa,
- dostawcy kraju eksportującego, którzy wykonują projekt i partycypują w nim,
- odbiorcy projektu, zobowiązani umową do zapewnienia wykorzystania zdolności produkcyjnych lub ekonomicznych projektu,
- instytucje finansowe, które badają ryzyko inwestycyjne w kraju realizacji, sporządzają analizę rentowności, pozyskują niezbędne kredyty,
- towarzystwa ubezpieczeniowe, które chronią przed ryzykiem gospodarczym i politycznym w kraju inwestowania,
- pozostałe osoby zainteresowane projektem, np.: dostawcy surowców, firmy konsultingowe, przedsiębiorstwa i instytucje kraju inwestowania albo kupiec projektu.
Po zakończeniu projektu rozwiązanie konsorcjum, obiekt zostaje w kraju inwestowania.
Inwestycje bezpośrednie, długoterminowe formy lokowania kapitału za granicą, np.: wykupuje się akcje przedsiębiorstw, buduje się nową fabrykę, przedsięwzięcie.
Inwestowanie za granicą, korzyści:
• niższe koszty płac za granicą niż w kraju,
• obecność na rynku zbytu za granicą,
• długofalowe zwiększenie zdolności konkurencyjnej,
• zdobycie nowych rynków zbytu,
• pozbycie się ryzyka walutowego,
• często tańsze surowce,
• niższe koszty transportu do odbiorców,
• ulgi podatkowe w kraju inwestowania,
• wyeliminowanie problemów związanych z wwozem towarów,
• tani reimport.
Niekorzystne skutki podejmowanie inwestycji bezpośrednich:
• ograniczenia, w niektórych okolicznościach, transferu zysków,
• ryzyko polityczne, np.: groźba wywłaszczenia,
• możliwa dyskryminacja, jeśli przedsięwzięcie staje się konkurencyjne wobec produkcji własnej kraju inwestowania,
• stosowany czasem warunek udziału mniejszościowego, co może prowadzić do krępowania działalności inwestora.
Cztery grupy państw:
- najniżej rozwinięte,
- średnio rozwinięte I,
- średnio rozwinięte II,
- wysoko rozwinięte.
Podstawą podziału było przeliczenie PBK na 1 mieszk.
Struktura geograficzna światowego eksportu (98r.)
UE 40,5%
Japonia 7,1%
USA 12,5%.
Ceny międzynarodowe
Cena - wyrażona w pieniądzu wartość określonego towaru, usługi, wartość waluty zagranicznej (kurs walutowy), wartość określonego czynnika produkcji.
Przebieg procesu “od nadwyżki podaży do równowagi”
cena popyt podaż
cena początkowa nadwyżka podaży
reakcja cenowa
ilość
reakcja ilościowa
Funkcje cen:
- informacyjna,
- dystrybucyjna,
- agregacyjna,
Rynek międzynarodowy - miejsce zetknięcia się podaży z popytem w skali międzynarodowej. Ma pewną swoja specyfikę, różni się od rynków krajowych, lokalnych.
Różnice między rynkiem lokalnym a międzynarodowym:
1. Nie wszystkie towary, usługi, rodzaje wiedzy technicznej są przedmiotem handlu międzynarodowego, trudno wtedy mówić o cenie na towary.
2. Na skutek polityki ekonomicznej państw korporacji trans narodowych, doszło do połączenia różnych rynków w 1 rynek międzynarodowy, jest on miej elastyczny niż rynek w danym kraju.
3. Mechanizmy, które łączą podaż i popyt w skali międzynarodowej są mniej doskonałe niż w skali narodowej (poszczególnych krajów), mogą występować różnice cenowe, podaż i popyt nie spowoduje wyrównania cen na rynkach.
Elastyczność
Cenowa elastyczność popytu - jest to współczynnik wskazujący na reakcję zmiany popytu, gdy zmiana ceny jest bardzo mała.
Edp= (ΔD/D)/(ΔP/P).
D - popyt, ΔD - zmiana popytu, P - cena, ΔP - zmiana ceny.
Cenowa elastyczność popytu łukowego, wskazuje na siłę reakcji popytu przy danych zmianach cen.
Edp=[(D0-D1)/(D0+D1)]/[(P0-P1)/(P0+P1)].
D0 - wielkość popytu przed zmiana ceny,
D1 - wielkość popytu po zmianie ceny,
P0 - pierwotny poziom ceny,
P1 - nowy poziom ceny.
Cenowa elastyczność mieszana w punkcie, oznacza o ile spadnie popyt na dobro a, jeżeli cena dobra b wzrośnie.
Edm= (ΔDa /Da)/( ΔPb/Pb).
Da - popyt na towar a,
Pb - cena towaru b, komplementarnego lub substytucyjnego względem towaru a
Cenowa elastyczność podaży.
Esp=(ΔS/S)/(ΔP/P).
S - wielkość podaży w okresie początkowym,
ΔS - zmiana podaΏy między okresem badanym a okresem początkowym.
Dochodowa elastyczność popytu
Edy=(ΔD/D)/(ΔY/Y).
Dochodowa elastyczność podaży - współczynnik wskazujący na relatywną zmianę podaży jako reakcje na zmianę dochodu.
Esy=(ΔS/S)/(ΔY/Y).
Podział towarów:
1. Towary masowe, standaryzowane; walory użytkowe tych towarów są podobne, na te towary jest dużo substytutów, można zaliczyć do nich surowce oraz większość produktów rolno - spożywczych.
2. Towary zindywidualizowane, to towary charakteryzujące się walorami użytkowymi, zaspokajające potrzeby indywidualne, dostosowane do konkretnych segmentów rynku, do nich zaliczymy: towary przemysłowe, niektóre artykuły żywnościowe, niektóre gatunki wina, tytoniu, usługi turystyczne.
Główne przyczyny niestabilności cen artykułów rolno - spożywczych i surowców w krótkim czasie.
Artykuły rolno - spożywcze
Niska cenowa elastyczność podaży, główne przyczyny Niska (choć na ogół wyższa) cenowa elastyczność popytu Inne przyczyny
Relatywnie długi cykl produkcyjny i wysokie koszty produkcji. Ograniczone możliwości zmiany struktury produkcji. Nietrwałość artykułów żywnościowych i wysokie koszty ich magazynowania. Znaczne rozdrobnienie producentów oraz powolne docieranie do nich sygnałów rynkowych. Specyficzna organizacja zbytu - rozdrobnienie produkcji i działalności pośredników Zaspokajanie podstawowych funkcji organizmu ludzkiego oraz powoli zmieniająca się struktura konsumpcji. Trudności magazynowania. Rozdrobnienie konsumentów. Strategiczne znaczenie artykułów i polityka rolna rządów. Nawyki i przyzwyczajenia, jeśli chodzi o strukturę produkcji i konsumpcji.
Surowce naturalne
Relatywnie długi okres nowych inwestycji i wysokie ich koszty (np.: w górnictwie) co utrudnia szybkie zwiększenie wydobycia. Wysokość poniesionych nakładów inwestycyjnych i wysokie bieżące koszty eksploatacji, utrudniające zmniejszenie wydobycia w okresie spadku cen. Przemysł podstawowy i przetwórczy jako główni odbiorcy chętni do maksymalizacji zysku i utrzymania produkcji na nie zmienionym poziomie Strategiczne znaczenie artykułów i polityka ekonomiczna rządów.
Wykład 4 7.11.01
Przyczyny niskiej elastyczności popytu i podaży.
- kształtowanie się cen artykułów rolno - spożywczych przebiega na zasadzie “reguły pajęczyny”,
a) b)
cena S cena D
P1 S
P2 P1
D
P2
Q2 Q1 ilość Q2 Q1 ilość
a) Pajęczyna zbieżna ,gdy krzywe podaży i popytu nachylone pod kątem mniejszym niż 45˚,
b) Pajęczyna rozbieżna kąt >45˚,
- elastyczność może usztywniać polityka rządów kraju eksportera, które tak sterują podażą, że utrudniają stabilizację cen; spadnie cena rząd nie dopuści do spodku podaży,
- mogą występować wahania cen; w przypadku nieurodzaju ceny rosną.
Towary indywidualne - towary przetworzone przemysłowe, bez substytutów, zawierają duże różnice materiałowe, technologiczne, nie mają swoich substytutów.
Cechy:
- ceny są bardzo stabilne niż towarów wystandaryzowanych,
- wysoka elastyczność podaży i popytu,
- cena będzie bardziej stabilna niż przy niskiej elastyczności,
- reakcja na ceny jest szybsza , dochodzi do ceny równowagi,
- wysoka cenowa elastyczność popytu, wysoka (trochę niższa cenowa elastyczność podaży).
Główne przyczyny względnej stabilności cen towarów zindywidualizowanych w krótkim czasie.
Wysoka cenowa elastyczność podaży Wysoka (choć na ogół niższa) cenowa elastyczność popytu Inne przyczyny
Względnie krótki cykl produkcyjny i możliwość szybkiego dostosowania się do zmian w popycie. Niski udział kosztów stałych w kosztach produkcji ogółem. Możliwość “usztywnienia” popytu względem cen i możliwość dywersyfikacji towarów. Możliwość uruchomienia rezerw produkcyjnych i wykorzystania odpowiednich rezerw. Możliwości składowania i relatywnie niskie tego koszty. Często brak bliskich substytutów usztywniających popyt względem cen. Nawyki i przyzwyczajenia. Wrażliwość na elastyczne zmiany poziomu cen. Polityka cenowa inwestorów producentów i polityka zagraniczna poszczególnych krajów.
Do analizy w długim okresie wykorzystywane są wskaźniki “Terms of trade”.
Rodzaje wskaźników:
a) cenowe; cenowe terms of trade - współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie; mówi o korzyściach krajów prowadzących wymianę cen, jeśli zwiększa się tzn. ceny towarów eksportowanych rosną szybciej niż importowanych.
Tc=(Dtex/Dtim)/( Doex/Doim)= (Dtex/Doex)/(Dtim/Doim).
Dex - przeciętne ceny w eksporcie,
Dim - przeciętne ceny w imporcie,
t - okres badany,
o - okres początkowy.
b) ilościowe; ilościowe terms of trade - zmiany ilościowe towarów jakie musi eksportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów.
Tc= (Qtex/Qtim)/(Qoex/Qoim)
Qex - ilość towarów eks.
Qim - ilość towarów imp.
c) czynnikowe:
- jednoczynnikowe, jednoczynnikowe terms of trade, oznacza relacje zmian cen towarów eksportowanych oraz towarów importowanych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowany o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji eksportera tego kraju między okresem analizy (t) a okresem początkowym.
Tjcz=Tc*Zx.
Tc - cenowe terms of trade,
Zx - wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze eksportowym analizowanego kraju A w okresie t w porównaniu z okresem O.
- dwuczynnikowe; dwuczynnikowe terms of trade - wskazuje na zmiany cen towarów eksportowanych i importowanych przez dany kraj A skorygowane przez zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez dany kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przywożonych na jego teren.
Tdcz=Tc*(Zx/Zm).
Zm - wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej importera w kraju importującym lub innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj A między okresem t a okresem początkowym analizy.
W krajach surowcowo - rolniczych pogarsza się terms of trade.
Przyczyny pogarszania się terms of trade w krajach eksportujących produkty standardowe:
Kształtowanie się dochodowych elastyczności popytu na towary standardowe i ich podaż.
Niska dochodowa elastyczność popytu Niska dochodowa elastyczność podaży
Artykuły rolno - spożywcze
Działanie prawa Engla, zgodnie z którym w miarę wzrostu dochodów popyt na artykuły podstawowe wzrasta wolniej niż zapotrzebowanie na wyroby przemysłowe i usługi. Zmiany w strukturze spożycia sprowadzają się do względnego zmniejszenia popytu na artykuły prostsze i tańsze, co w sumie hamuje wzrost ogólnego popytu na podstawowe artykuły rolno - spożywcze. Hamowanie przez wiele krajów świata rozwoju importu wskutek prowadzenia polityki samowystarczalności żywnościowej i bezpieczeństwa żywnościowego. Dostosowanie się podmiotów i eksporterów do zmian po stronie popytu. Ograniczenie możliwości symulowania rozwoju popytu zagranicznego.
Surowce naturalne
Wysoka dynamika postępu technicznego, prowadząca do zwiększenia oszczędności surowców i do zmniejszenia ich strat w procesach produkcji. Postępująca substytucja surowców naturalnych przez syntetyki. Prowadzenie przez wiele krajów świata tzw. Polityki bezpieczeństwa narodowego. Dostosowanie się podmiotów i eksporterów do zmian po stronie popytu. Ograniczenie możliwości symulowania rozwoju popytu zagranicznego.
Kształtowanie się dochodowych elastyczności popytu na towary indywidualne i ich podaż.
Wysoka dochodowa elastyczność popytu i jej przyczyny Wysoka dochodowa elastyczność podaży i jej przyczyny
Działanie prawa Engla, zgodnie z którym w miarę wzrostu dochodów (zwłaszcza przy występowaniu dochodów tzw. zastosowań alternatywnych tj. będących do dyspozycji po zaspokojeniu podstawowych potrzeb) szybciej wzrasta popyt na towary przemysłowe oraz usługi. Zmiany w strukturze konsumpcji towarów przemysłowych (także usług) sprowadzające się m.in. do relatywnego wzrostu zapotrzebowania na bardziej skomplikowane i droższe towary przemysłowe, co prowadzi do wzrostu ich wartości międzynarodowej oraz cen relatywnych (tj. w porównaniu z cenami towarów standardowych). Postępujący proces internacjonalizacji i liberalizacji życia gospodarczego, prowadzący m.in. do poprawy warunków życia ludności świata. Możliwości dostosowania się producentów i eksporterów do zmian po stronie popytu. Możliwości stymulowania popytu (w tym zagranicznego) przez wykorzystanie różnorodnych dywersyfikacji towarów i usług. Możliwości wykorzystania różnorodnych instrumentów zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej.
Kształtowanie się terms of trade po wojnie pogarszało się na artykuły surowcowo - rolnicze, spadała siła nabywcza, rozwierały się nożyce cenowe. W okresie 1960-70 ceny na towary rolnicze i surowce kształtowały się ok. 6% poniżej cen na towary przemysłowe; były okresy, że ceny były wyższe w okresach wojen 1950-51 (wojna koreańska) ceny artykułów surowcowo - rolniczych były wyższe o 11% niż artykułów przemysłowych, okres kryzysu paliwowego 1972-80 o 47% wyższe na skutek wzrostu cen ropy naftowej.
Surowce. (bez paliw)
Terms of trade 81-90 98r.
Kraje rozwinięte 0,8 1,2
Kraje rozwijające się -2,7 -6,6
Ropa naftowa - lata 1998-2001 rynek ropy niestabilny, duże wahania cen, początek okresu - kryzys azjatycki spadek cen ropy naftowej ceny dochodziły do 10$ za baryłkę, ograniczenie wydobycia przez kraje OPEC, poprawa koniunktury na rynkach światowych, zwiększenie popytu, zapasy okazały się za małe, wzrost cen ropy naftowej, w 2000 roku cena ropy naftowej była o 56% wyższa niż rok wcześniej w drugim półroczu 2000 roku ceny były wysokie (35$), średnioroczne ceny ropy kształtowały się na poziomie 28$ za baryłkę.
Przewidywania 2001 2002
$
-12 -4
EUR
-14 -8
prognozy przed 11.09.01 !!!
Ceny surowców pozostałych były stabilne, wahania były ale nie takie jak przy ropie naftowej.
Żywność (prognoza): 2000 2001 2002
-11 -5 5
Ceny światowe na produkty, które Polska eksportuje i importuje. Zmiany cen światowych (w USD) surowców eksportowanych i importowanych przez Polskę oraz ich wpływ na polski bilans handlowy w 2000 i prognoza 2001-02.
2000 2001 2002
zmiany cen surowców eksportowanych (%) 3,5 3,1 3,3
zmiany cen surowców importowanych 24,3 -5,6 1
Surowcowe terms of trade (rok poprzedni 100) 83,3 109,2 102,2
Wpływ zmian światowych cen surowców na saldo bilansu handlowego Polski (w mln $)
-998 +390 +34
- w tym zmiany cen ropy naftowej -1021 +341 +100
Międzynarodowe obroty czynnikami produkcji.
Korzyści z wywozu czynnika produkcji
Kraj 1 Kraj 2
I J
L D
E
C K
KCPC1
KCPC2
H
A O B
Czynnik produkcji (kapitał lub siła robocza)
KCPC1 (2)- krańcowa produktywność czynnika produkcji KCPC w kraju 1 (2).
Ilość czynnika produkcji na początku:
AO - w kraju 1,
OB - w kraju 2.
KCPC w 1 i 2 kraju.
Przypływ czynnika z kraju 1 do kraju 2 i wyrównanie się KCPC. W kraju 1 AH czynnika produkcji, w kraju 2 HB czynnika produkcji.
Suma produkcji (na początku) w kraju 1 - AIKO, w kraju 2 BJLO.
Po przepływie czynnika produkcji wzrost produkcji, w kraju 1 - AIKO, w kraju 2 - BJEH. Również wystąpił wzrost produkcji w skali światowej o KLE.
Kapitał. Przez wwóz kapitału będziemy rozumieli przemieszczenie się środków finansowych, czy też dóbr materialnych, gdy kraj który przyjmuje kapitał jest obciążony płatnościami na rzecz kraju eksportera. Nie zaliczamy repatriacji wojennych, odszkodowań, bezzwrotnej pomocy.
Przyczyny wywozu kapitału:
- przyczyny historyczne, przepływ kapitału do kolonii z kraju, który ma kolonię; kraj ten czerpie korzyści z kolonii, ale wcześniej musiał zainwestować w budowę kopalni, dróg, w rolnictwo,
- różnice w poziomie stóp zysku, kapitał przemieszczany do krajów o wyższych stopach zysku,
- procesy koncentracji i monopolizacji, mające miejsce w gospodarce monopolistycznej,
- chęć zdobycia kontroli nad przedsiębiorstwem zagranicznym, (kupić pakiet kontrolny)
- bezpieczeństwo lokat,
- gdy w kraju jest niestabilny system walutowy,
- aby pokonać bariery importowe kraju, w którym inwestujemy.
Formy wywozu kapitału.
Kryteria podziału:
- forma lokat,
- pożyczkowe, eksporter przekazuje odpłatnie kapitał importowany w zamian za procent, swoboda dysponowania tym kapitałem ograniczona; kredyty celowe na produkty z kraju, który udziela kredytu; albo w formie pożyczek bezpośrednich udzielonych lub obligacji państwowych importera pożyczkobiorcy i zbywane na rynku innych krajów,
- produkcyjny, kapitał który służy do wykupu akcji, zakładania firm; może występować w obrocie międzynarodowym jako: pośrednio (zakup akcji, ale nie pakietu kontrolnego) i bezpośrednio produkcyjny (wykupuje się pakiet kontrolny i kontrola, lub inwestycje w kraju - budowa fabryki, przedsiębiorstwa; eksporter ma nieograniczoną swobodę, jeśli jest to zgodne z prawodawstwem w danym kraju. Korporacje międzynarodowe wchodzą na rynki i charakteryzują się suwerennością, są niezależne od interesów danego państwa.
- własność,
- kapitał prywatny,
- kapitał publiczny,
- kapitał organizacji międzynarodowych, coraz większe znaczenie, globalizacja,
- czas na jaki lokowany jest kapitał:
- kapitał krótkoterminowy, do 1 roku, duża mobilność,
- kapitał średnioterminowy, 1-5 lat,
- kapitał długoterminowy.
Kapitał spekulacyjny - szczególna forma kapitału krótkoterminowego, lokaty nie mają umowy na jaki okres jest lokowany kapitał.
Skutki wywożenia kapitału, kraj wywożący kapitał - eksporter netto. Negatywne skutki : wskutek wywozu kapitału spada krajowa podaż kapitału, gdyż jest on wywożony za granicę, mogą rosnąć stopy procentowe w bankach, co powoduje, że kredyty są droższe, ograniczenie inwestycji, osłabienie aktywności gospodarczej, w efekcie ograniczenie wzrostu gospodarczego. Pozytywne skutki: wywóz pozwala na zwiększenie eksportu towarów i usług (kredyt celowy).
Ostateczny efekt wywozu kapitału jest funkcją dwóch tendencji. Eksport kapitału prowadzi do pogorszenia się bilansu obrotów kapitałowych, czyli do pogorszenia się sytuacji płatniczej kraju, jednocześnie przyczynia się do wzrostu dochodu z tytułu oprocentowania, dywident, w efekcie wpływa na poprawę obrotu dobrami, usługami. Wywóz kapitału może mieć charakter polityczny. Importer netto - na skutek importu kapitału wzrost podaży kapitału, ożywienie gospodarcze, niższe stopy procentowe, inwestycje, pogarszanie się bilansu obrotów bieżących z tytułu podatków, procentów, dywident.
Życie na kredyt, kraj może popaść w pułapkę zadłużenia.
Lata 70-te, banki bardzo chętnie udzielały kredytów, gdyż w latach 1972-73 nastąpił wzrost cen ropy, w wyniku tego kraje OPEC odnotowywały bardzo duże zyski, które lokowały w bankach, wywołało to groźbę kryzysu finansowego, stopy procentowe spadały banki pożyczały gdzie się dało - skorzystała z kredytów Polska.
W Polsce polityka w latach 70-tych miała na celu rozbudowę przemysłu ciężkiego w ramach RWPG, zbrojenia - były to przemysły nie efektywne. W rolnictwie polityka taka, że PGR-y, kombinaty, były dużymi fermami, okazało się , że nie jest zapewniona baza paszowa dla wielkich gospodarstw. Wpadnięto na pomysł, aby importować pasze białkowe i eksportować żywiec, mięso. W pierwszej połowie lat 70-tych udało się to, ale po 1975 roku nastąpiło załamanie, wzrosły ceny zbóż, pasz z eksportu, a mięso było coraz trudniej sprzedać.
Przy pułapce zadłużenia - repudiacja - jednostronna decyzja kraju-dłużnika o zawieszeniu spłat, bez porozumienia z wierzycielami, (teoretycznie możliwe) w praktyce trudne do realizacji, nie uzyskamy nowego kredytu, kraj zostaje od izolowany, może być zajęty samolot lub statek kraju-dłużnika (zajęcie majątku).
Inne rozwiązanie - moratorium- wynegocjowanie na dłuższy czas spłaty odsetek, wynegocjowanie okresu karencji, “+” odciąża się na pewien czas bilans płatniczy kraju, “-“ odsetki rosną, nie można zaciągać nowych kredytów.
Restrukturyzacja zadłużenia, ponowne negocjowanie warunków spłat, przesunięcie na okres kilku lat, przedłużenie okresu karencji oraz uzyskanie refinansowania (kredyt na bieżące spłaty części rat i odsetek).
Wykład 5 14.11.2001
Zadłużenie Polski: w 1996 roku 47,5mld $, w 2000 roku 67,5mld $; wzrost zadłużenia 1996-2000 o 42%.
O wielkości zadłużenia decydują trzy sektory:
Struktura zadłużenia:
- 49% sektor rządowy i samorządowy,
- 38-41% sektor pozarządowy i pozabankowy : firmy, przedsiębiorstwa,
- 9-10% sektor bankowy, pozostałe 1% NBP.
Zmiany wartościowe i strukturalne zadłużenia. Najszybciej wzrosło zadłużenie sektora pozarządowego pozabankowego, w tym okresie zadłużenie przedsiębiorstw wzrosło trzykrotnie z 8,5mld$ (96r.) do 28mld$ (2000r.) w rezultacie udział przedsiębiorstw wzrósł z 18% do 41% w 2000 roku - jest to groźne tempo wzrostu długu. Dług rządowy zmniejszał się w latach 96-99, w roku 2000 wzrósł. Najbardziej groźne jest zadłużenie rządowe i samorządowe.
Szacunki co do spłat rat i odsetek:
97-99 spłaty zadłużenia ok. 1,6mld$ rocznie z czego 1,1mld$ odsetki, 0,6mld$ raty kapitałowe.
2000 2,2mld$, 1,2mld$ kapitał.
Szacunki:
2001-03 2,4-2,9mld$ udział rat będzie wzrastać,
2003-05 3,7-3,9mld$
2006-08 4,3-5mld$
po 2008 roku 0,5mld$ obsługa starego kredytu, prawdopodobnie będą zaciągnięte nowe kredyty na spłaty.
Spłaty długu bez perturbacji:
- skuteczna polityka makroekonomiczna,
- przekształcenia strukturalne ochrona przed kryzysami,
- przystąpienie do Unii,
- zrównoważenie budżetu do 2004 roku,
- właściwa polityka zarządzania długiem publicznym, refinansowanie części spłat w okresie spiętrzenia,
- przeznaczenia części dochodu z prywatyzacji na przedterminową spłatę części długu zagranicznego.
Sektor przedsiębiorstw, czynniki kształtujące tak duże zadłużenie:
- wysokie stopy % w naszym kraju,
- korzystny dla kredytobiorców kurs walutowy,
- stosunkowo łatwa możliwość uzyskania kredytu przez firmy z kapitałem zagranicznym działające w naszym kraju,
- niektóre firmy(zasoby finansowe naszych banków były zbyt małe) zaciągały kredyty za granicą.
Przypływ kapitału pożyczkowego, produkcyjnego i inwestycji zagranicznych.
Przepływ kapitału w XIXw. nie następował równomiernie, duże sumy w strukturze i woluminie. Do pierwszej wojny światowej eksporterzy kapitału: USA, Europa Zachodnia, w 1913 roku 44mld$, Anglia 18mld$, Francja 9mld$, Niemcy 5,8mld$, USA 3,5mld$. Importerzy kapitału: z Anglii do Kanady, Australii, RPA, Indii, USA, 5% Europa; z Francji do Rosji, 30% Europa; z Niemiec 45% Europa, 13% Austro-Węgry.
Okres międzywojenny, eksporterzy USA.
Po drugiej wojnie światowej zmiany w kierunku przepływu kapitału z krajów rozwiniętych do krajów rozwiniętych.
Etapy:
1. Lata 45-57, silne restrykcje w handlu międzynarodowym i obrotach kapitałami, Europa kraje importu netto, USA.
2. Lata 58-68, rozwój w gospodarce światowej, liberalizacja w handlu, zmiany w imporcie, eksporcie; mniej inwestycji w krajach rozwijających się, inwestycje głównie USA; trzecie mocarstwo firmy amerykańskie w Europie.
3. Lata 70,80 - te, wyzwanie europejskie, odwrócenie tendencji 80-87, inwestycje USA za granicą 43%, wzrost inwestycji bezpośrednich w USA o 216%.
Inwestycje zagraniczne 97-98.
Napływy inwestycji w 98r. 64,3mld$, odpływy 64,8mld$.
Struktura: kraje przodujące w eksporcie inwestycji:
- kraje rozwinięte 59%(97) -> 72%(98)
- wypływy kraje rozwinięte 85% -> 91,6%(98); Europa Zachodnia 37% napływ, eksport 62,6%; UE 36%, wyeksportowano 59,5%.
Poszczególne kraje: wielkość kraju decyduje o napływie i wypływie kapitału, napływ do WB 10%, do Holandii 5%. Eksporterzy inwestycji: WB 13%, Niemcy, Francja, Holandia, pozostałe kraje: USA przyjęły 30%, wyeksportowały 20%. Kraje rozwijające się: Ameryka Łacińska 11%, z tego Brazylia 4,5%; Chiny 3,5%. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej: Polska zaimportowała 0,8%.
Napływ inwestycji do Polski: od 93 roku monitorowaniem napływu kapitału z zagranicy zajmuje się Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych, która sporządza listy największych inwestorów, monitoruje firmy inwestujące powyżej 1 miliarda $. Wg tej agencji w 99r. bezpośrednie inwestycje wyniosły 35mld$, inwestycje poniżej 1 miliarda $ 3,7 miliarda$. Kapitał ogólnie zainwestowany w Polsce to około 39 miliardów $. W 99 roku około 8mld $ inwestycji zagranicznych. W 99 roku liczba firm z udziałem kapitału zagranicznego wzrosła do 799 z 193 w roku 93.
Skąd inwestycje?
90% inwestycji bezpośrednich z zagranicy z OECD, 31mld$; z tego 64% z UE, 5mld$ 15% z Ameryki Północnej, 6% Azji.
Stan na koniec 99 roku:
Kraj poch inwestycji kap. zainwestow. plan inwestycji liczba inwestorów
Niemcy (Metro) 6077mln$ 2405mln$ 180
USA 5125 2973 125
Francja 3854 1546 67
Holandia
Włochy
Gdzie inwestowano ?
Sektory: sektor produkcyjny w 99 roku wartość zainwestowana 17mld$ 50% inwestycji, sektor ten traci na znaczeniu.
Najwięcej inwestycji:
• artykuły spożywcze, napoje, tytoń 13%,
• sprzęt transportowy 12,5% (Daewoo, Fiat, Opel, VW, Isuzu),
• wyroby z pozostałych surowców nie metalicznych 5,9% ; szkło, cement - Lafarge,
• papier, działalność poligraficzna i publikacyjna 4%,
• chemikalia i wyroby chemiczne 3,7%,
• urządzenia elektryczne i optyczne 3,6%,
• pozostałe 1,1-1,5%.
Najwięksi inwestorzy zagraniczni w 99 roku:
♣ Vivendi Francja,
♣ UPC Holandia,
♣ Uni Credito Italiano Włochy,
♣ Eureko BV międzynarodowe,
♣ Jeronimo Portugalia, sieć Biedronek!!!
Rozmieszczenie geograficzne inwestorów zagranicznych wg województw:
− Mazowieckie 483,
− Ślaskie 268,
− Wielkopolskie 231,
− .
− .
− Podlaskie 31.
Korporacje międzynarodowe.
Korporacja transnarodowa - organizacja, która koordynuje działalność produkcyjną i handlową różnych jednostek w różnych krajach z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje.
Cechy korporacji wielonarodowych:
• Suwerenność, niezależność od interesów państw, w których są i działają,
• Złożoność, prowadzą swoja działalność zarówno na majątku produkcyjnym, ale również prowadzą działalność z niezależnymi przedsiębiorstwami, z którymi zawierają porozumienia.
• Rozproszenie geograficzne, skrajny przypadek cały świat,
• Specjalizacja, w ściśle określonej działalności,
• Zdolność arbitrowania, dokonywania różnych transakcji w ramach własnych struktur organizacyjnych,
• Zdolność integrowania, ścisłe powiązania i koordynacja jednostek koordynacyjnych,
• Elastyczność organizowania, możliwość przesuwania zasobów, zadań w ramach filii,
• Globalna efektywność, dopuszcza się, że niektóre filie nie muszą być efektywne w danym czasie liczy się efektywność całego koncernu.
Jednostki struktury organizacyjnej:
- centrala macierzysta, mieści się w jednym kraju Zachodniej Europy, USA,
- filie zagraniczne,
- wspólne przedsięwzięcia, oraz strategiczne jednostki regionalne lub branżowe.
Strategie działania.
Strategia firmy - program jej działania, który określa cele i sposoby ich osiągania.
Strategie:
1. Wejście na rynki zagraniczne,
2. Strategia ze względu na stopień globalizacji działań,
3. Strategia działania wobec konkurencji.
Ad.1 Formy działalności na rynkach zagranicznych
Kapitał Eksport
i zarządzanie Licencje
w kraju Franchising
macierzystym Joint venture
Filia
Zakład produkcyjny
Kapitał i zarządzanie za granicą
Ryzyko:
Małe Duże
Eksport Licencje Joint venture Własna produkcja za granicą
Kontrola:
Mała Duża
Eksport Licencje Joint venture Własna produkcja za granicą
Transfer zasobów przedsiębiorstwa przy różnych strategiach wejścia na rynki zagraniczne.
Know how Towar Kadry Zasoby rzeczowe Kapitał
Eksport O O
Produkcja na zamówienie
Sprzedaż licencji O
Franchising O
Joint venture O O O
Montaż za granicą O O O O
Produkcja za granicą O O O O
Atuty konkurencyjne przedsiębiorstwa.
Atrakcyjność rynku
Sprzedaż licencji
Joint venture
(C) Montaż za granicą. Produkcja za granicą
(D)
Eksport pośredni
(A)
Eksport pośredni bezpośredni
(B)
Atuty konkurencyjne przedsiębiorstwa
Strategia przedsiębiorstwa ze względu na sposób osiągania celu.
Szansa dojścia do
celu strategia wypukła Cel
strategia wklęsła
Czas
Strategia koncentracji i dywersyfikacji rynkowej.
Liczba
rynków
Dywersyfikacja
Koncentracja
Czas
Strategia dywersyfikacji, na początku opanowywanie jak największej liczby rynków, potem opuszczanie części rynków i zbliżanie się do optimum.
Strategia koncentracji, krok po kroku dochodzi się do optimum.
Strategia ekspansji rynkowej w układzie kraj - segment.
Liczba Liczba segmentów na rynku
krajów Mała Duża
Mała
Strategia podwójnej koncentracji
(1) Strategia koncentracji w niewielu krajach
(2)
Strategia koncentracji segmentowej
(3) Strategia podwójnej dywersyfikacji
(4)
Duża
Strategia w układzie produkt - rynek
Rynki
Produkty Dotychczasowe Nowe
Stare
Strategia penetracji rynku
(A) Strategia rozwoju rynku
(B)
Strategia rozwoju produktu
(C) Strategia innowacji
(D)
Nowe
(A) - gdy rynek nienasycony,
Ad. 2 .... następny wykład..
Wykład 6 21.11.01
Przepływ kapitału cd.
Ad.2 Strategie ze względu na stopień globalizacji działań.
Globalizacja - od początku lat 80-tych zmiany strukturalne, jeśli chodzi o konkurowanie na rynku i sposób podejścia do rynków zbytu. Wiele firm przeszło z konkurencji na rynku lokalnym na rynki międzynarodowe, konkurowanie w skali międzynarodowej.
Mówimy o globalizacji rynku, produkcie światowym, globalnym marketingu.
Czynniki sprzyjające globalizacji przedsiębiorstw:
- czynniki związane z nabywcami : następuje zbliżony w skali międzynarodowej popyt na podobne produkty, tworzą się globalne segmenty rynku na te produkty,
- czynniki związane z handlem i dystrybucją, koncentracja sieci handlowych, struktury handlu podobne w krajach, firmy dystrybucyjne prowadzą zbliżone strategie marketingowe,
- czynniki związane z promocją : następuje rozwój telewizji satelitarnej, kablowej, rozwój komunikacji i telekomunikacji, turystyki, tendencje do skracania cyklu życia produktu,
- czynniki związane z konkurencją na rynku, koncentracja działań, wzrost zdolności do szybkiego reagowania na zmiany rynkowe, możliwość wykorzystania korzyści skali w produkcji lub marketingu.
Czynniki utrudniające globalizację:
- czynniki geograficzne, klimatyczne,
- odrębności kulturowe, w stylu życia mieszkańców, religia.
Firmy próbują znaleźć kompromis między czynnikami sprzyjającymi i utrudniającymi globalizację. Firmy szukają segmentów, które są segmentami międzynarodowymi.
Segmenty międzynarodowe
Francja Niemcy Polska
Początki globalizacji koniec lat 1880-tych. W przedsiębiorstwach amerykańskich: Ford, Otis. Do kryzysy 1920-30 do głosu dochodziły nacjonaliści, wprowadzano bariery importowe, kolejne wojny. Do roku 1950 nie następowały zmiany w kierunku postępu globalizacji, od początku lat 80-tych proces globalizacji następuje coraz szybciej.
Ad.3 Strategie działań wobec konkurencji.
Każde przedsiębiorstwo działające na rynku powinno stworzyć sobie przewagę nad konkurencją, aby mięć szansę rozwoju.
Rodzaje strategii:
1. Strategia niskich cen.
2. Strategia dyferancjacji (zróżnicowania).
3. Strategia koncentracji.
Inny podział według stosunku do konkurencji:
• Strategia luk rynkowych,
• Strategia kooperacji,
• Strategia imitacji działań konkurencji,
• Strategia walki,
• Strategia rezygnacji lub wycofania się z rynku.
Strategia niskich cen. Szeroko stosowana w latach 70-tych i obecnie, przykład ofensywnej strategii konkurowania. Mogą ją stosować firmy o bardzo silnej pozycji na rynku. Muszą spełniać różne warunki aby odnieść sukces:
1. Odpowiednio duży popyt na produkty danego przedsiębiorstwa, umożliwi to osiągnięcie korzyści skali, obniżka kosztów, zdobycie doświadczenia w produkcji, sprzedaży.
2. Firma powinna ograniczyć zróżnicowanie asortymentowe, a wydłużyć serię produkowanych wyrobów.
3. Firma powinna mieć korzystne możliwości finansowania, kredyty preferencyjne, centrala finansuje filię.
4. Firma powinna ograniczać się do działania w segmentach rynku o dużej liczebności, tym samym powinna zrezygnować z rynków o mniejszym znaczeniu.
5. Efektywna kontrola działalności szczególnie jeśli chodzi o koszty.
Gdy firma nie przekracza pewnego poziomu kosztów może osiągać zyski przy niższych cenach, gdy konkurencja nie może już obniżyć cen, firma może skutecznie konkurować na rynku, firma może przyciągać do siebie odbiorców.
Zagrożenia:
- stosowanie tej strategii wymaga dostępu do surowców, duże rabaty przy zakupie na dużą skalę,
- dana firma nie może wprowadzać innowacji w produktach i działaniach marketingowych,
- nie zawsze kryterium podstawowym wyboru przez konsumenta jest cena,
- konkurenci mogą zastosować strategię innowacji działań, wówczas mogą jeszcze bardziej obniżyć koszty,
- jeżeli dla klientów jest ważna jakość, nowoczesność produktu.
Strategia dyferancjacji, polega na zróżnicowaniu produktu w ten sposób, aby nabywcy traktowali go jako coś wyjątkowego, czego inne przedsiębiorstwa nie mogą zaoferować. Może dotyczyć różnych elementów marketingu, danego produktu, sprzedaży; np.: motocykle Harley Dawidson.
Strategia koncentracji, polega na wybranych segmentach rynku, wybranych produktach i dzięki temu przedsiębiorstwa stosujące tą strategię ponoszą niższe koszty działania. Powinny decydować się na tą strategię firmy o ograniczonych zasobach, gorszej pozycji na rynku. Ta strategia łączy się ze strategią luk rynkowych.
Przedsiębiorstwo powinna prowadzić badania rynkowe i powinno wyróżniać rynki (segmenty), na których mogą odnieść największe korzyści.
Strategie konkurowania z punktu widzenia traktowania innych podmiotów:
1. Strategia luk rynkowych, powinny ją wybrać firmy, które chcą działać na rynkach lecz są na nich silne firmy. Powinny poszukiwać luki rynkowej, grupy towarowej lub produktu o określonym stopniu wartości przeznaczonym dla określonej grupy klientów, który z różnych przyczyn nie jest wytwarzany, lub jest wytwarzany w ilościach nie wystarczających.
Rodzaje:
- luka typu innowacyjnego, gdy producenci wprowadzają nowe produkty, lepsze droższe, rezygnują z tańszych, które mogłyby być kupowane przez pewnych klientów; np.: firma XEROX wprowadziła na rynek nowe kopiarki z myślą o wielkich przedsiębiorstwach, zrezygnowała ze starych, w lukę weszły firmy japońskie i zajęły segment rynku mniejszych firm, które nie były w stanie kupować drogich produktów XEROX-a.
- luka typu innowacyjnego, tworzy się lukę rynkową, której wcześniej nie było, dzięki mediom, modzie, kształtowaniu gustów.
2. Strategia imitacji, naśladowanie działań przedsiębiorstw konkurencyjnych, dobór produktów, które mają szansę sprzedaży. Kształtowanie cen w oparciu o ceny liderów rynkowych, wykorzystanie podobnych kanałów dystrybucji. Powoduje to obniżenie kosztów niż te jakie ponieśli liderzy na wdrożenie danej strategii.
Rodzaje:
- kreatywna imitacja, przedsiębiorstwo imitujące działalność konkurencji wprowadza podobne produkty, z jakimiś udoskonaleniami produktu, działań marketingowych, wyprzedza działania lidera, szansa, że odniesie sukces np.: IBM, Apple;
- wczesnej imitacji, przedsiębiorstwo stara się jak najwcześniej zaadaptować produkty konkurencji, wczesne zakupy licencji lub “know how”, lub samodzielne wytwarzanie produktu na bazie konkurencyjnego, musi firma posiadać duże zasoby finansowe, musi być silna;
- elastyczna adaptacja, dostosowanie jakości nowo wprowadzonego produktu, jak również ryzyka innowacji związanego z wprowadzeniem innowacji;
- działanie na zlecenie, na zamówienie konkretnych odbiorców;
- strategia późnej imitacji, wprowadzenie różnego rodzaju usprawnień do produktu, który jest w fazie późnej dojrzałości.
Naśladowanie - odmiana imitacji, nie zgodna z prawem, dotyczy pewnych elementów produktu, znaku towarowego, opakowania, sprzedaż innego produktu za markowy.
3. Strategia kooperacji, stosowana w przedsiębiorstwach działających na rynku atrakcyjnym, atuty konkurencyjne tych firm są na tyle silne aby osiągnąć zamierzony cel.
Wygranie z konkurencją poprzez: opanowanie rynków wraz z kooperantem, zwiększenie bazy zasobów produkcyjnych, handlowych, zwiększenie zasobu informacji, szybsze dojście do zamierzonych celów. Zagrożenia: niebezpieczeństwo konfliktów między partnerami, niebezpieczeństwo utraty niezależności przez partnerów uzależnienie od siebie.
4. Strategia walki, ofensywna strategia konkurowania, mogą na nią pozwolić sobie firmy o silnej pozycji na rynku, dysponującymi dużymi zasobami na rynku i działające na atrakcyjnym rynku. Chodzi o wyeliminowanie konkurentów (produkcja lub sprzedaż takich samych produktów) innych podmiotów, rywali (sprzedający całkiem inne produkty, ale konkurujące o te same zasoby klientów) oponenci (utrudniają, hamują działania przedsiębiorstw, np.: związki zawodowe) wrogowie (takie przedsiębiorstwa, które nawzajem chcą się wyeliminować z rynku.
Ponad graniczne strategie korporacji :
- strategie multilokalne (wielonarodowe), polega na decentralizacji działalności filii zagranicznych, filie działają samodzielnie, uzyskuje się dzięki temu lepsze dostosowanie produkcji do zbytu, potrzeb filii, potrzeb lokalnych,
- strategie międzynarodowe, nadzorowane i koordynowane przez centralę korporacji działalności poszczególnych filii, występują powiązania m