Leki okulistyczne
Przenikanie leków do oka
1. Drogą krwi
Bariera naczyniowo-siatkówkowa
Wewnętrzna: naczynia siatkówki / siatkówka
Zewnętrzna: naczynia naczyniówki / bł.Brucha / RPE
2. Penetracja przez rogówkę
Bariera rogówkowo-komorowa (gł. nabłonek i śródbłonek rogówki)
Przenikanie leków do oka
Podanie miejscowe - ilość leku w przednim odcinku > niż przy podaniu ogólnym
Leki podane miejscowo - osiągają stężenie terapeutyczne do poziomu ciała rzęskowego
Stężenie wewnątrzgałkowe:
Injekcja podspojówkowa > krople i maści > ogólnie
Formy leków okulistycznych
1. Krople, zawiesiny, emulsje
2. Maści i żele
3. Inserty - np. Ocusert (Pilocarpine) - pojemnik z lekiem w worku spojówkowym
4. Terapeutyczne soczewki kontaktowe z lekiem
5. Jonoforeza (prąd stały przepuszczony przez roztwór leku powoduje lepszą penetrację cząsteczek zjonizowanych)
6. Injekcje podspojówkowe i okołogałkowe
7. Injekcje do komory przedniej
8. Injekcje do ciała szklistego
Krople do oczu
Po podaniu kropli mniejsza cześć jest absorbowana przez powierzchnię rogówki, większość przez spojówkę jest wchłaniana do krążenia
Podawać 1 kroplę, gdyż:
Objętość worka spojówkowego = 30 μl
Objętość 1 kropli = 40-70 μl
Niezbędne są przerwy między podaniem kolejnych leków - czas na penetrację i wchłanianie leku
Krople do oczu
Przy podawaniu w kroplach leków o działaniu ogólnoustrojowym (np. β-blokery):
chory powinien zamknąć oczy po zakropleniu leku (przeciwdziała to wchłanianiu przez kanaliki łzowe)
Ucisk na okolicę dolnego kanalika łzowego
Można lek podawać bezpośrednio na rogówkę
Maści
Przedłużony czas kontaktu z powierzchnią oka
Często stosowane przy podawaniu leku na noc
Sklejają rzęsy
Mogą powodować przejściowe pogorszenie ostrości wzroku
Grupy leków:
1. Leki działające na układ wegetatywny
2. Leki stosowane w leczeniu jaskry (także z punktu 1)
3. Leki przeciwinfekcyjne
4. Leki przeciwzapalne
5. Leki przeciwalergiczne
6. Leki poprawiające metabolizm i regenerację tkanek
7. Preparaty sztucznych łez
8.Środki znieczulające
9.Środki odkażające
Leki działające na układ wegetatywny
receptory w układzie wegetatywnym
Włókna współczulne:
Ach / N1 Nor α
Nor β
Włókna przywspółczulne:
Ach / N1 Ach / M
α1, α2
β1, β2
α1(+) (np. fenylefryna, α1(+) > α2(+) )
Rozszerzenie źrenicy
Skurcz naczyń
wzrost To
α2(+) (np. apraklonidyna)
zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej
spadek To
Wpływ pobudzenia receptorów układu współczulnego (przez sympatykomimetyki):
Wpływ pobudzenia receptorów układu współczulnego (przez sympatykomimetyki):
β(+) - początkowy wzrost To, później spadek To (w badaniach eksperymentalnych)
...ale - β-blokery także powodują spadek To
Leki pobudzające rec. α i β (np.adrenalina) mają działanie zmienne w czasie:
Pierwsza faza: skurcz naczyń spada prod.cieczy wod.
Druga faza: wzrost produkcji i wzrost odpływu c.wod.
Trzecia faza: trwały wzrost odpływu c.wod.
Sympatykomimetyki
Substancja
Pobudzany receptor
Adrenalina
α i β
Noradrenalina
α i β
Fenylefryna
α (nieselektywny)
Brimonidyna
α2
Apraklonidyna
α2
Sympatykomimetyki (mydriatica)
Działające na receptory α + β:
Pobudzają układ współczulny
Rozszerzają źrenicę bez porażenia akomodacji
Rozrywają zrosty pozapalne
Przy zamykającym się kącie przesączania mogą spowodować zamknięcie kąta i wzrost To
Neosynefryna sol. 2,5% 5% 10%
Adrenalina (roztwór 0,001%) < 1 ml
przeciwwskazania:
Zaburzenia rytmu serca
Nadciśnienie tętnicze, przełomy nadciśnieniowe
Guz chromochłonny nadnerczy
Choroba niedokrwienna serca
Jaskra zamykającego się kąta
U dzieci
Objawy niepożądane
Niepokój, drżenie
Bóle i zawroty głowy
Tachykardia
Zaburzenia rytmu serca, bóle zamostkowe
Reakcje uczuleniowe
Sympatykomimetyki
Działające na receptory α2 (w nabłonku c.rzęskowego)
Zmniejszają wytwarzanie cieczy wodnistej
Zwiększają odpływ cieczy wodnistej drogą naczyniówkowo-twardówkową
Obniżają podwyższone To
Zapobiegają wzrostom To po zabiegach laserowych w przednim odcinku oka (YAG kapsulotomia,YAG irydotomia)
Apraklonidyna (Iopidine) sol. 0,5% 1%
Brimonidyna (Alphagan) sol.
Klonidyna (Isoglaucon) sol. 0,125% 0,25% 0,5%
Przeciwwskazania:
Stosowanie inhibitorów MAO
Stany depresyjne
Po zawale serca
Niewydolność nerek i wątroby
Niewydolność krążenia mózgowego
Objawy niepożądane
Zmniejszenie przepływu mózgowego
Suchość w jamie ustnej
Bradykardia
Zaburzenia snu, omdlenia
Stany depresyjne
Obrzęk powiek, świąd, łzawienie
Sympatykolityki (= β-adrenolityki)
Obniżają To gdyż:
Zmniejszają wytwarzanie cieczy wodnistej przez c.rzęskowe
Upośledzają bierną ultrafiltrację
β-blokery nieselektywne (β1 + β2)
Karteolol, Timolol, Lewobunolol
β-blokery selektywne (β1)
Betaksolol
Jaskra o różnej etiologii:
J. pierwotna otwartego kąta
J. zamykającego się kąta (w połączeniu z parasympatykomimetykiem)
J. w oczach bezsoczewkowych
Obniżają ciśnienie wewnatrzgałkowe zarówno podwyższone, jak i prawidłowe
U młodszych pacjentów - silniejsze działanie hipotensyjne
β-blokery - wskazania
Objawy niepożądane
Podrażnienie spojówek, pieczenie, przejściowe zaburzenia widzenia, zapalenie spojówek, suchość oka, opadanie powiek, zwężenie naczyń, utrudnienie przepływu krwi w oku
Zwolnienie czynności serca, niemiarowość, hipotensja, zaburzenia przewodnictwa, niedokrwienie mózgu, niewydolność krążenia
Skurcz oskrzeli (poza betaksololem), duszności, bóle głowy, zawroty głowy, depresja, nudności
Objawy alergiczne
Przeciwwskazania:
Astma oskrzelowa
Choroby płuc
Niewydolność krążenia
Blok przedsionkowo-komorowy II/III st.
Bradykardia
Uczulenie na lek
Ostrożnie u chorych z chwiejną cukrzycą
Ciąża i okres karmienia
β-blokery
Betaksolol (Betoptic) sol. 0,25% 0,5%
Timolol (Oftensin, Timoptic, Cusimolol) sol. 0,25% 0,5%
Karteolol (Arteoptic) sol. 1% 2%
Metipranolol (Betamann) sol. 0,1% 0,3%
Parasympatykomimetyki (miotyki)
Powodują skurcz zwieracza źrenicy (zweżają źrenicę) i powodują skurcz m. rzęskowego rozciągnięcie beleczkowania zwiększają ławość odpływu cieczy wodnistej obniżają To
Rozszerzają naczynia żylne zwiększają odpływ
Stosowane w leczeniu jaskry zamykającego się kąta przesączania
Pilocarpina sol. ung. 1% 2% 4%
Karbachol sol. 3%
Przeciwwskazania:
Zapalenie błony naczyniowej
Zwyrodnienia siatkówki (mogą zwiększać częstość odwarstwienia siatkówki)
Choroby serca
Astma oskrzelowa
Nadczynność tarczycy
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
Choroba Parkinsona
Przed włączeniem Pilocarpiny należy obejrzeć obwód siatkówki trójlustrem Goldmanna
Parasympatykomimetyki
Objawy niepożądane:
Bóle głowy
Skurcz m. rzęskowego napięcie akomodacji (czynnościowa krótkowzroczność)
Przyspiesza rozwój zaćmy
Zwężenie źrenicy pogorszenie widzenia zmierzchowego
Zlepy tęczówkowo-soczewkowe
Zwiększenie łzawienia (wzrost produkcji łez i obkurczenie kanalików łzowych)
Rozszerzenie naczyń spojówki
Objawy ogólne: zwolnienie czynności serca, spadek ciśnienia tętniczego, zwiększenie wydzielania moczu, potu, łez, śliny i soku żołądkowego.
Blokują ukł. przywspólczulny
Rozszerzają źrenicę i porażają mięsień rzęskowy (blokują akomodację)
Atropina sol. 1% (u dzieci 0,25-0,5%) -2tyg.
Homatropina sol. 1% -12 g.
Scopolamina sol. 0,25% -30 g.
Tropicamid sol. 0,5% 1% - 4 g.
Cyklopentolat sol. 0,5% 1% -24 g.
Parasympatykolityki
(mydriatica et cycloplegica)
wskazania:
Diagnostyka (rozszerzenie źrenicy przy bad.dna oka)
Przygotowanie do zabiegów chirurgicznych
W leczeniu zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego
W owrzodzeniach rogówki
Przeciwwskazania:
Jaskra zamykającego się kąta tęczówkowo-rogówkowego
Choroby dróg moczowych i gruczołu krokowego przebiegające z zastojem moczu
Padaczka
Nadwrażliwość
Nie stosuje się u dzieci do 1 r.ż.
Parasympatykolityki mogą spowodować zamknięcie kąta tęczówkowo-rogówkowego - OSTRA JASKRA !
Rozstrzygające badanie - gonioskopia
Gdy kąt wąski:
250 mg acetazolamidu p.o. przed rozszerzeniem
raczej zastosować NeoSynefrynę
Leki stosowane w leczeniu jaskry
α2-adrenomimetyki i β-adrenolityki
Parasympatykomimetyki
Inhibitory anhydrazy węglanowej
Analogi prostaglandyn
Złożone leki przeciwjaskrowe
Inhibitory anhydrazy węglanowej
Powodują zmniejszenie wydzielania cieczy wodnistej w wyrostkach rzęskowych
Przejściowe działanie moczopedne (przy dłuższym stosowaniu uzupełniać niedobory K+)
Acetazolamid - Diuramid tabl. 250 mg
- Diamox inj. i.v. 500mg
Diklofenamid (Diklofenamid) tabl. 50 mg
Dorzolamid - Trusopt sol. 2%
- Azopt sol.1%
Inhibitory anhydrazy węglanowej
Przeciwwskazania:
Niewydolność nerek, niewydolność wątroby, przewlekłe choroby układu oddechowego
Obj.niepożądane:
Bóle i zawroty głowy, senność, depresja, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, kamica dróg moczowych, hiperkaliemia i kwasica metaboliczna, parestezje, skurcze mięśniowe, kłucie i swędzenie oczu
Analogi prostaglandyn
Poprawiają odpływ cieczy wodnistej z oka drogą naczyniówkowo-twardówkową („niekonwencjonalną”)
Przez ciało rzęskowe twardówkę splot nadtwardówkowy naczynia limfatyczne
Wygodne dawkowanie - 1x dziennie
Latanoprost (Xalatan) sol.
Travoprost (Travatan) sol.
Bimatoprost (Lumigan) sol.
Analogi prostaglandyn
Nie wywołują niepożądanych objawów ogólnych
Nie powinno łączyć się ich z Pilocarpiną, gdyż jej działanie blokuje odpływ naczyniówkowo- twardówkowy
Przeciwwskazania: nadwrażliwość
Objawy niepożądane:
Zwiększona pigmentacja tęczówki (wzrost ilości melaniny), pieczenie oczu, przekrwienie spojówek, zapalenie rogówki, zapalenie skóry powiek,
Rzadko: bóle głowy, suchość w jamie ustnej, nudności
Złożone leki przeciwjaskrowe
Stosowane, gdy za pomocą monoterapii nie można osiągnąć odpowiedniej obniżki To
Cosopt (Timolol + Dorzolamid) sol.
Fotil, Timpilo (Timolol + Pilocarpina) sol.
Normoglaucon (Metipranolol + Pilocarpina) sol.
Xalacom (Latanoprost + Timolol) sol.
DuoTrav (Travoprost + Timolol) sol.
Leki przeciwinfekcyjne
Antybiotyki
Leczenie chorób infekcyjnych
Profilaktyka około- i pooperacyjna
Najlepiej stosować po określeniu wrażliwości drobnoustrojów na dany antybiotyk:
Wymaz z worka spojówkowego,
próbka cieczy wodnistej lub ciała szklistego
+ antybiogram
Mogą być podawane jako: krople do oczu, maści, injekcje podspojówkowe, dodatek do płynu infuzyjnego, injekcje do ciała szklistego i ogólnie
Antybiotyki
Aminoglikozydy:
Amikacyna (Biodacyna) sol.
Gentamycyna 0,3% sol. ung.
Neomycyna ung.
Tobramycyna (Tobrex) sol. ung.
Tetracykliny
Oftalmolosa cusi tetracycline - ung.
Chloramfenikol
Oftalmolosa cusichloramfenicol - ung.
1% sol.Detreomycini
Antybiotyki
Fluorochinolony:
Ciprofloksacyna (Ciloxan, Proxacin) sol.
Norfloksacyna (Chibroxin) sol.
Ofloksacyna (Floxal) sol. ung.
Sulfonamidy:
Sulfacetamid 10% sol.
Sulfadikramid (Irgamid) ung.
Preparaty złożone
Dexamytrex (Gentamycyna + Deksametason) sol. ung.
Dicortineff (Neomycyna + Gramicydyna + Fluorohydrokortyzon) sol. ung.
Maxitrol (Neomycyna + Polimyksyna B + Deksametazon) sol. ung.
Tobradex (Tobramycyna + Deksametazon) sol. ung.
Preparaty złożone
Atecortin (Oxytetracyklina + Polimyksyna B + Hydrokortyzon) ung.
Oxycort A (Oxytetracyklina + Hydrokortyzon) ung.
Spersadexoline (Deksametazon + chloramfenikol + tetrazolina) sol.
Sulfanizolon (Sulfacetamid + Prednizolon) sol.
Leki przeciwwirusowe
Umożliwiają szybkie gojenie zmian dotyczących nabłonka rogówki
Acyklowir
Analog puryn, jest wbudowywany do cząsteczki DNA wirusa opryszczki, blokując jego replikację
Przenika przez nieuszkodzony nabłonek rogówki
Działa głównie na komórki zakażone wirusem
eki przeciwwirusowe
Półpasiec, opryszczka, w.Epstein-Barra, CMV
Nie działają na adenowirusy
Acyklowir (Cusiviral, Virolex, Zovirax) ung. tabl.
Denotiwir (Vratizolin) ung.
Idoksurydyna (Dendrid) sol.
Widarabina (Vira A) ung.
Leki przeciwzapalne
Sterydowe
Niesterydowe
Działanie leków sterydowych
Hamują reakcje zapalne
Zmniejszają przepuszczalność błon lizosomów
Hamują tworzenie prostaglandyn
Zmniejszają przepuszczalność naczyń kwionośnych
Hamują migrację leukocytów i fagocytozę
Działają przeciwalergicznie - hamują syntezę histaminy
Leki sterydowe - wskazania
Leczenie ostrych i przewlekłych procesów zapalnych i alergicznych aparatu ochronnego oka, spojówki, twardówki, rogówki, przedniego i tylnego odcinka błony naczyniowej, siatkówki, nerwu wzrokowego
np.
alergiczne zapalenie spojówek
zapalenia rogówki
półpasiec
zapalenie tęczówki
zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego
zapalenie siatkówki
zapalenie tylnej cz. bł. naczyniowej
zapalenie n.II
hydrokortyzon
1 (punkt odniesienia)
Fluorometolon
1
Prednizon
3,5
Prednizolon
4
Metyloprednizolon
5
Triamcinolon
5
Parametazon
10
Fludrokortyzon
10
Deksametazon
25-30
Betametazon
30-40
Względna moc sterydów
Przeciwwskazania do stosowania leków sterydowych
P-wskazania do stosowania miejscowego:
Zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe
Przypadki nie zdiagnozowane
Jaskra
Nadwrażliwość
P-wskazania do stosowania ogólnego:
Zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
Zesp. Cushinga
Kłębuszkowe zapalenie nerek
Cukrzyca
Zakrzepica
Choroby układu krążenia ...i inne.
powikłania stosowania leków sterydowych
Ułatwienie szerzenia ogniska zakażenia (np. częstsze wtórne zakażenia ubytków nabłonka rogówki) lub zaostrzenie przebiegu zakażeń
Zmętnienia soczewki (zaćma sterydowa)
Jaskra (bezpieczniejszy - Fluorometolon)
Pieczenie, światłowstręt, przebarwienia skóry
...oraz szereg objawów niepożądanych ogólnoustrojowych (zaburzenia elektrolitowe, miopatia, osłabienie mięśni, osteoporoza, owrzodzenia żołądka, zapalenie trzustki, zapalenie błony śluzowej przełyku, upośledzenie gojenia się ran, cukrzyca sterydowa, zaburzenia miesiączkowania, zakażenia oportunistyczne, zaburzenia nastroju itp.)
Leki sterydowe - preparaty miejscowe:
Betametazon (Betnesol) sol.0,1%
Deksametazon (Dexamethason, Oftan Dexa) sol.0,1%
Fludrokortyzon (Continef) ung.
Fluorometolon (Flucon, Flarex) sol.
Hydrokortyzon (Hydrocortison dispersa, Ophticor H) ung.
Prednizolon (Prednisolonum) sol.
NLPZ
Blokują syntezę prostaglandyn, działają przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo
Często stosowane:
Przed- i pooperacyjnie
Zapalenia spojówek, zapalenia spojówek i rogówki, nadtwardówki i twardówki
Po urazie fotoelektrycznym rogówki
Zmniejszają częstość CME po operacji zaćmy
Hamują śródoperacyjne zwężenie źrenicy
Gdy sterydy są przeciwwskazane
Diklofenak (Naclof) sol.
Flurbiprofen (Ocuflur) sol.
Indometacyna (Indocollyre, Indocid) sol.
Leki przeciwalergiczne
Leki przeciwalergiczne
Leki przeciwhistaminowe
antagoniści receptora H1
zmniejszają skutki działania histaminy,
przeciwdziałają objawom uczulenia,
są często łączone z lekiem zwężającym naczynia krwionośne (α-mimetykiem), co zmniejsza przekrwienie i obrzęk spojówek
np. w alergicznym zapaleniu spojówek
Leki przeciwhistaminowe
Emadastyna (Emadine) sol.
Olopatadyna (Opatanol) sol.
Lewokabastyna (Histimet) sol.
Preparaty złożone:
Alergoftal (Antazolina + nafazolina) sol.
Betadrin (Difenhydramina + nafazolina) sol.
Spersallerg (Antazolina + tetryzolina) sol.
Leki przeciwalergiczne
2. Stabilizatory błon komórkowych mastocytów
Zapobiegają degranulacji komórek tucznych, granulocytów (bazofilów, eozynofilów) i uwalnianiu histaminy i leukotrienów
Hamują wczesne i późne reakcje alergiczne
NIE blokują reakcji IgE z antygenem
Pełne działanie leku - po 4 tyg. stosowania
Leki bardzo bezpieczne - jedyne objawy niepożądane to uczucie podrażnienia i przekrwienie spojówek
Stabilizatory błon komórkowych mastocytów - preparaty
Kromoglikan disodu (Cromohexal, Opticrom, Polcrom, Vividrin, Cusicrom) sol.
Nedokromil sodu (Tilavist) sol.
Lodoksamid (Alomide) sol.
lki poprawiające metabolizm
i regenerację tkanek
Poprawiają odżywienie rogówki w zespole suchego oka, po oparzeniach, w erozjach i owrzodzeniach rogówki
Dexpantenol (Corneregel) żel
Solcoseryl - żel
Poprawiają metabolizm soczewki i c.szklistego (hamują rozwój zaćmy)
Fakolizyna (Quinax) sol.
Pirenoksyna (Catalin) sol.
Preparaty sztucznych łez
Alkohol poliwinylowy (Lacrimal) sol.
Hipromeloza = metyloceluloza (Artelac, Isopto-Tears, Methocel) sol.
Kwas poliakrylowy (Vidisic) żel
Poliwidon (Oculotect, Vidisept) sol.
reparaty złożone:
Dacrolux sol.
Tears Naturale, Tears Naturale Free sol.
śodki znieczulające miejscowo
Środki znieczulające miejscowo
Czasowo i odwracalnie blokują przewodnictwo we włóknach nerwowych
Kolejność hamowania przewodnictwa:
Włókna autonomiczne czuciowe ruchowe
Teoretycznie podanie pozagałkowe środka miejscowo znieczulającego może spowodować depresję ośrodka oddechowego (bezdech), zatem przy podawaniu blokady pozagałkowej powinien być dostępny sprzęt do resuscytacji
Środki znieczulające miejscowo
Toksyczność środków miejscowo znieczulających może być zmniejszona przez opóźnienie ich wchłaniania - przez łączne podanie leków zwężających naczynia (np.Adrenalina)
Stosowane np. przy:
Pomiarach To tonometrami Schiotza i Goldmanna, usuwaniu ciał obcych z rogówki, szyciu ran rogówki i spojówki, sprawdzaniu drożności dróg łzowych, gonioskopii (trójlustro Goldmanna)
Środki stosowane miejscowo do worka spojówkowego nie mogą być stosowane długo, gdyż działają toksycznie na nabłonek rogówki.
Bupiwakaina
Bupivacainum inj. 0,25% 0,5%
Marcain inj. 0,25% 0,5%
Lidokaina
Lignocainum, Lidocain, Xylocaine inj. 2% 4%
Proksymetakaina
Alcaine sol.
Środki odkażające
Środki odkażające
Działają przeciwzapalnie i słabo odkażająco i bakteriostatycznie
Stosowane w ostrych i przewlekłych zapaleniach spojówek i brzegów powiek
Zabieg Credego - podanie noworodkowi 1% roztworu Azotanu srebra do worka spojówkowego - odkażenie spojówek.
Środki odkażające
Siarczan cynku
Cincol (siarczan cynku + nafazolina + kw.borny) sol.
Oculosan (m.in. siarczan cynku + nafazolina) sol.
Związki srebra
Azotan srebra (Argenti nitras) 0,25-1% sol.
Koloidalny roztwór srebra (Argentum colloidale) 0,5-1% sol.
Dziękuję za uwagę!