1 Strona:

- dobra - zasoby

-usługi -koszt alternatywny

-metody badawcze - cechy praw ekonomicznych

-formacje społeczno - ekonomiczne

-rodzaje praw ekonomicznych -system ekonomiczny

-grupy systemów gospodarczych -gospodarka rynkowa

-przedsiębiorstwo

2 Strona:

- instytucjonalne formy rynku - formy konkurencji

- system pieniężny - funkcje pieniądza

- popyt na pieniądz - podaż na pieniądz

-zasoby pieniężne - bank

-weksle - globalna podaż pieniądza

- system finansowy państwa

3 Strona:

- system budżetowy państwa -stopa redystrybucji

-struktura budżetu -sposoby zmniejszania deficytu

-dochody budżetu państwa -jednostka budżetowa

-zakład budżetowy -wydatki

-subwencja -podatki

-rynek finansowy -uczestnicy rynku kapitałowego

-papiery wartościowe

4 Strona:

- giełda papierów wartościowych -maks zaspokojenie potrzeb

-konsument -użyteczność

-wybór konsumenta -zachowania konsumenta

5 Strona:

-czynniki produkcji -produkt całkowity

-produkt przeciętny -marginalny produkt pracy

-efekty skali produkcji -izokwanta

-izokoszta

7 Strona

-optimum producenta -koszt

-nakłady -strata

-wydatek -podział kosztów

Dobra: wolne - nieograniczone, od natury (np. klimat, czyste powietrze, woda). gospodarcze - wytworzone przez człowieka w procesie produkcji

Zasoby to wszelkie dostępne rzeczy materialne oraz wartości niematerialne służące do wytwarzania dóbr i świadczenia usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich. Do zasobów zaliczamy: kapitał ludzki - siła robocza (wykształcenie, umiejętności, zdolności, siła fizyczna, zdrowie); kapitał naturalny - to, co daje nam przyroda; kapitał rzeczowy - urządzenia, maszyny (wg Marshalla też organizacja); technologia (obecnie) - sposób wykorzystania zasobów w procesie produkcyjnym; przedsiębiorczość - działalność dążąca do osiągania najlepszych efektów gospodarczych w drodze stosowania lepszych sposobów organizacji i łączenia posiadanych kapitałów.

Usługi - czynności zaspokajające potrzeby.

Koszt alternatywny jest to utracona korzyść, nieograniczoność potrzeb, a ograniczoność usług, koszt ten pojawia się z każdym wyborem.

METODY BADAWCZE W EKONOMII: Metoda naukowa - powtarzalny sposób rozwiązywania problemu naukowego; Metoda indukcji - przejście od szczegółu do ogółu, metoda dominująca, daje wyniki niepełne, bo występuje złożoność zjawisk i dlatego jest uzupełniona przez metodę izolacji (wyodrębnienia tylko pewnej grupy zjawisk przy założeniu, że inne są bez zmian - zasada ceteris paribus); Metoda dedukcji - od ogółu do szczegółu, np. firma przyniosła straty - szukamy dlaczego; Metody statyczne - tylko do analizy teoretyczno-ekonomicznej, bo wszystko się zmienia; Metody dynamiczne - odpowiadają rzeczywistości

CECHY PRAW EKONOMICZNYCH: Obiektywny charakter - niezależnie od naszej woli prawa ekonomiczne działają. Żywiołowość działania - nawet, gdy jednostki są niezadowolone z praw ekonomicznych to one działają zgodnie z formacją w jakiej działają, żywiołowo. Historyczny charakter

Formacje społeczno-ekonomiczne: Wspólnota pierwotna (do kogo należały środki produkcji i jak dokonywano podziału); Niewolnictwo (właściciele środków produkcji, siła robocza bez wynagrodzenia); Feudalizm (właściciele środków produkcji, siła robocza otrzymywała wynagrodzenie); Kapitalizm (właściciele, siła robocza otrzymuje wynagrodzenie głównie pieniężne); Socjalizm (wstępne stadium systemu komunistycznego, prawo podziału według pracy).

RODZAJE PRAW EKONOMICZNYCH: Prawa przyczynowe - związek przyczynowo-skutkowy, np. wzrost cen - spadek popytu). Prawa współistnienia - kilka zjawisk. Prawa funkcyjne - związek można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych.

SYSTEM EKONOMICZNY - zespół regulacji prawnych i instytucji, w ramach których podejmowane są decyzje ekonomiczne i realizowane zadania gospodarcze. Systemy gospodarcze można rozpatrywać w ujęciu: Szerokim - mamy do czynienia z całością, do której zalicza się wszelkie determinanty działalności gospodarczej, np. zasoby, instytucje, produkcję, podział, wymianę i konsumpcję. Wąskim - system oznacza wyodrębnienie pewnej części, np. mechanizm rynkowy, czynniki rozwoju gospodarczego.

GRUPY SYSTEMÓW GOSPODARCZYCH: Gospodarka wolnorynkowa: -Istniała jeszcze w XIX w. a teraz w czystej postaci nie występuje. -Zasoby były w posiadaniu prywatnym, a alokacja zasobów (przeznaczenie) odbywała się wyłącznie w wyniku działania mechanizmu rynkowego. -Wywodzi się z gospodarki naturalnej, której podstawą są zwyczaje i tradycje; produkcja tylko dla zaspokojenia potrzeb. Gospodarka rynkowa mieszana: -Dominuje własność prywatna oraz rynkowa alokacja zasobów. -Część zasobów jest w ręku państwa i samorządów. -Podstawowy mechanizm rozwoju to mechanizm rynkowy, a wspomagający mechanizm to ingerencja państwa. Gospodarka centralnie sterowana: -Zasoby są własnością państwa i samorządów, a alokacja zasobów określana jest planem centralnym rządu. -Ten system był systemem nakazowo-rozdzielczym, w Polsce obowiązywał w latach 1949-89.

GOSPODARKA RYNKOWA - działa w oparciu o rynek, który jest głównym weryfikatorem wszelkich zachowań ekonomicznych. CECHY GOSPODARKI RYNKOWEJ (WARUNKI): Wolność gospodarcza - każdy może produkować co chce, ile chce i sprzedawać po jakiej cenie chce, ale rynek to zweryfikuje. Wymienialność pieniądza. Działanie mechanizmu rynkowego. TYPY GOSPODARKI RYNKOWEJ: Neoliberalna - główną rolę odgrywa bank centralny (polityka pieniężno-kredytowa), Interwencjonistyczna - państwo ingeruje w te dziedziny, które jego zdaniem są ważne, Społeczna - państwo nie ingeruje w życie gospodarcze, ale chroni obywateli,

PRZEDSIĘBIORSTWO - jednostka gospodarcza, której celem jest zysk, a zysk osiągany jest poprzez świadczenie usług lub produkcję dóbr. Cechuje się odrębnościami: Organizacyjną - nazwa, struktura organizacyjna, siedziba. Prawną - wpisanie do rejestru, podpisywanie umów, odpowiedzialność za swoje zobowiązania. Ekonomiczną - z chwilą powstania jest wyposażane przez organ założycielski, konto w banku, może zaciągać kredyty, ma pokrywać koszty osiągniętymi dochodami.
FUNKCJE PRZEDSIĘBIORSTWA: Podażowa - produkuje dobra, świadczy usługi. Popytowa - nabywa siłę roboczą, materiały, środki produkcji. Społeczna - kursy, szkolenia, paczki na święta, stołówki. - wewnętrzna.

INSTYTUCJONALNE FORMY RYNKU: Targi - okresowo odbywające się imprezy handlowe, prezentujące zazwyczaj nowości. Aukcje - miejsca spotkań handlowych w regularnych odstępach czasu, sprzedaż w formie publicznego przetargu. Wolne obszary celne - strefy spełniające funkcje handlowo-dystrybucyjne w odniesieniu do określonych towarów nieobciążonych opłatami celnymi. Giełdy - regularne spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna/sprzedaży.

FORMY KONKURENCJI:Cenowa; Pozacenowa - dobra reklama, gratis, degustacje, raty, karta, opakowania, okres gwarancji, jakość, wyeksponowanie, lokalizacja, godziny otwarcia, usługi dodatkowe, asortyment, dowóz gratis, marka, itp. W zależności od intensywności konkurencji wyróżnia się 4 podstawowe modele rynku: konkurencja doskonała; czysty monopol; konkurencja monopolistyczna; oligopol.

SYSTEM PINIĘŻNY - ogół norm prawnych określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, zakres cyrkulacji, wymienialność na pieniądz innych państw. Istnieje także pieniądz bankowy i elektroniczny.

FUNKCJE PIENIĄDZA: Miernik wartości - mierzy wartość towaru; nie musimy mieć pieniędzy realnych. Środek wymiany - cyrkuluje (pieniądz - towar - pieniądz…); musimy mieć pieniądz realny. Środek płatniczy - spłacenie kredytu, podatków. Środek tezauryzacji - bogacenie się, pieniądz papierowy, zamiana na ziemię, nieruchomości, dzieła sztuki, akcje, itp. Pieniądz światowy - gdy państwo gwarantuje jego pełną wymienialność zewnętrzną.

POPYT NA PIENIĄDZ: Transakcyjny - pieniądz jest środkiem wymiany, dotyczy zakupów. Przezornościowy - wynika z funkcji środka wymiany, ale dotyczy zakupów w przyszłości. Spekulacyjny - wynika z funkcji pieniądza jako środka gromadzenia wartości.

PODAŻ PIENIĄDZA jest regulowana przez Bank Centralny na podstawie: -Wzrostu dochodu narodowego. -Przewidywanego wzrostu cen. -Możliwości zwiększenia szybkości obiegu pieniądza. -Wpływu oprocentowania na strukturę zasobów pieniężnych (np. na papiery wartościowe)

ZASOBY PIENIĘŻNE - suma wszystkich form pieniądza posiadanych przez obywateli w danym momencie.

BANK - instytucja ściśle związana z pieniądzem. Nazwa pochodzi od włoskiego „banco” - ławka. I instytucje bankowe powstały w XVI w. w północnych Włoszech. I publiczny bank - Barcelona XIV w. FUNKCJE BANKÓW: Ekonomiczna - dokonuje zmiany pieniądza oszczędnościowego w pieniądz inwestycyjny. Rachunkowo-operacyjna - prowadzenie rachunków podmiotów. Usługowa - np. oferowanie papierów wartościowych w publicznym obrocie. Operacje, które wykonują banki dzielimy na: Pasywne: -Przyjmowanie wkładów (terminowe i a vista - na żądanie). -Emitowanie własnych papierów wartościowych. -Prowadzenie rachunków operacyjnych dla podmiotów. Aktywne: -Dokonywanie przelewów. -Dokonywanie wpłat gotówkowych. -Udzielanie kredytów.

WEKSLE- dokumenty kredytu krótkoterminowego, zawierające bezwzględne zobowiązanie wystawców do zapłacenia określonych kwot pieniężnych. Dla zachowania ważności dokument musi spełniać warunki formalne: -Musi zawierać nazwę „weksel”. -Polecenie zapłaty przez wymienioną osobę oraz nazwisko osoby, której ma zapłacić. -Zapłata winna być określona sumą pieniężną. -Musi być oznaczony termin i miejsce płatności. -Podpis odręczny wystawcy weksla. FUNKCJE WEKSLI: Kredytowa - kredyt krótkoterminowy. Obiegowa - można przenieść prawa wekslowe. Płatnicza - można zapłacić wekslem. Gwarancyjna. Refinansowa - przed terminem płatności można weksel złożyć w banku do dyskonta. POJĘCIA: Dyskonto weksli - skupywanie weksli przez banki. Remitent - osoba wskazana na wekslu, której ma być wypłacona suma wekslowa; pierwszy posiadacz weksla. Indos - przeniesienie prawa z weksla na inną osobę. Awal - poręczenie zapłaty sumy pieniężnej. Domicyl - wyznaczenie miejsca płatności weksla u osoby trzeciej.

GLOBALNA PODAŻ PINIĄDZA - to ilość zasobów pieniężnych przedstawionych przez instytucje finansowe do dyspozycji wszystkich podmiotów działających w gospodarce. Bank Centralny reguluje podaż pieniądza na rynku, wykorzystując następujące narzędzia: -Stopy procentowe. -Rezerwy obowiązkowe. -Operacje otwartego rynku. -Operacje kursowe

SYSTEM FINANSOWY PAŃSTWA - Jest to zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowania i realizacji decyzji finansowych. Podmioty systemu finansowego: Bank Centralny; - Banki komercyjne; -Dysponenci funduszy publicznych. System finansowy państwa obsługuje wszystkie podmioty gospodarki i kształtuje stosunki finansowe w gospodarce poprzez oddziaływanie na wzajemne relacje między wszystkimi podmiotami.

SYSTEM BUDŻETOWY PAŃSTWA - roczne zestawienie (w założeniach i według wykonania) dochodów i wydatków. W Polsce od 1991 roku rozdzielono budżety państwa i gmin (budżety lokalne - gminne - wyłączono z budżetu państwa, a regionalne - wojewódzkie - połączono z budżetem państwa). Budżet państwa spełnia trzy rodzaje funkcji: A)Ekonomiczna; np.: -Fiskalna - ściąganie podatków. -Redystrybucyjna - najważniejsza; udział budżetu we wtórnym podziale dochodu narodowego. -Alokacyjna - zapewnienie dopływu środków na finansowanie określonych potrzeb publicznych. -Równowagi gospodarczej. -Wzrostu gospodarczego. B)Zarządzania - planowanie, administrowanie, kontrola. C)Społeczna - dzięki budżetowi następuje uspołecznienie procesu podejmowania decyzji (demokracja); działania negocjacyjno-polityczne; wychowywanie społeczeństwa.

STOPA REDYSTRUBUCJI - wyraża relację wydatków lub dochodów budżetu państwa do Produktu Krajowego Brutto lub Dochodu Narodowego. Informuje ona jaka część PKB lub DN transferowana jest przez budżet państwa. Nie ma jednej optymalnej stopy redystrybucji budżetowej. Przyjmuje się, że dolną granicę wyznacza taka skala wydatków, która nie pogorszy pozycji materialnej pracowników sektora publicznego. Górna granica - poziom wydatków, który zaczyna hamować rozwój podmiotów gospodarczych z powodu nadmiernych podatków.

STRUKTURA BUDŻETU: -Zestawienie bezzwrotnych dochodów i wydatków, których saldo stanowi wynik (deficyt lub nadwyżkę). -Zestawienie przychodów i rozchodów związanych z zaciąganiem, udzielaniem i spłatą kredytów zagranicznych. Saldo jest saldem kredytów zagranicznych. -Sumy sald budżetu i sald kredytów zagranicznych. W Polsce jest to saldo ujemne.

SPOSOBY ZMNIEJSZANIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO: -Zwiększenie dochodu. -Zmniejszenie wydatków i zmiana ich struktury. -Kolejna pożyczka. -Darowizny. -Zwiększenie emisji pieniądza przez bank. -Operacje otwartego rynku (sprzedaż obligacji), inflacyjna i nieinflacyjna ścieżka likwidacji deficytu budżetowego.

Dochody budżetu państwa to w ponad 85% dochody podatkowe. Największe znaczenie mają podatki pośrednie (65% wszystkich podatków). Dochody niepodatkowe to ponad 12% (w tym na pierwszym miejscu znajdują się dochody jednostek budżetowych).

Jednostka budżetowa - wydatki pokrywane z budżetu państwa, a wszystkie dochody wpływają do budżetu - metoda budżetowania brutto; np. szkoły, szpitale, itp.

Zakład budżetowy - całkowita lub częściowa odpłatność za usługi. Różnice między dochodami a kosztami pokrywa budżet. Metoda budżetowania netto.

WYDATKI: Nabywcze (realne) - wynikają ze zgłaszanego popytu. Redystrybucyjne (przelewowe) - stanowią przeniesienie środków pieniężnych pomiędzy podmioty uprawnione przez prawo do tych operacji. Podstawową ich rolą są subwencje (charakter bezzwrotny).

SUBWENCJA - bezzwrotna pomoc finansowa udzielana podmiotom, obowiązująca. Rodzaje: Ogólna - przydzielana na podstawie kryteriów obiektywnych (np. liczba szkół, szpitali, mieszkańców, itp. w danym miejscu); nie jest narzucone na co ma być przeznaczona. Ok. 95% subwencji. Przedmiotowa - na realizację konkretnych zadań, np. dopłata do centralnego ogrzewania, do kredytów udzielonych rolnikom, itp. Ok. 5% subwencji.

PODATKI - pieniężne świadczenia na rzecz państwa. System podatkowy państwa - zbiór reguł, zasad, sposobów i instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarki. Cechy: Powszechność - każdy płaci (wszystkie podmioty). Przymusowość - jeśli nie płacimy - sankcje, kary. Bezzwrotność. Nieodpłatny charakter - nic nie dostaniemy jak zapłacimy. Funkcje w gospodarce: Fiskalna - ściągnięcie należności. Redystrybucyjna - wtórny podział DN przez podatki i budżet. Kontrolna - państwo kontroluje działalność gospodarczą. Wyrównawcza.

RYNEK FINANSOWY - dotyczący operacji związanych ze środkami pieniężnymi. Podział: Rynek pieniężny - rynek kredytów krótkoterminowych. Rynek kapitałowy - rynek kredytów średnio- i długookresowych: a) Pierwotny - obejmuje sprzedaż nowych papierów wartościowych. Występują dwa rodzaje emisji: publiczna (kierowana do wszystkich odbiorców) i niepubliczna (kierowana do określonej grupy, np. pracowników). b) Wtórny - dotyczy obrotu wyemitowanymi papierami wartościowymi

NAJWAŻNIEJSI UCZESTNICY RYNKU KAPITAŁOWEGO: Przedsiębiorstwa - emitują akcje i obligacje, by pozyskać fundusz na rozwój; ale też chętnie skupują takie walory. Osoby fizyczne - nabywają walory, dostarczając funduszy na rynek kapitałowy. Rządy centralne, władze lokalne - zaciągają kredyty długoterminowe w celu finansowania inwestycji w sferze nieprodukcyjnej.

PAPIERY WARTOŚCIOWE - dokumenty potwierdzające prawa majątkowe ich właścicieli lub wierzytelności będące w części przedmiotem obrotów na rynku kapitałowym. Podział: Papiery dywidendowe - wyłącznie akcje; stanowią dowód uczestnictwa we własności kapitału spółki akcyjnej. Właściciele akcji mają prawo do udziału w zysku spółki (otrzymują tak zwaną dywidendę). Papiery procentowe - obligacje; są przeznaczone do obrotu giełdowego, ale ich charakter jest zupełnie inny. Poświadczają wierzytelność na określoną sumę wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania. Są dowodem zaciągnięcia długu. Ich zaletą jest wyższe oprocentowanie niż oszczędności trzymanych w banku. Papiery dowodowe - stanowią dowód uczestnictwa w transakcjach handlowych (bony i cegiełki).

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH - Jest to szczególny rodzaj rynku, którego pierwowzorem były jarmarki (początkowo z obecnością towaru, a później bez niej). Organy giełdy: - Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Giełdy. -Rada Giełdy. -Zarząd Giełdy. Modele giełd: Model amerykański - giełda to instytucja prywatno-prawna, najczęściej spółka akcyjna (korporacja). Zrzesza handlowców, kupców bankierów, którzy za pomocą giełdy realizują swoje interesy. Tylko uczestnicy są uprawnieni do zawierania transakcji na giełdzie. Osiągane zyski nie dzielą się między uczestników, służą finansowaniu rozwoju giełdy. Giełda rządzi się sama; państwo czuwa, by działała zgodnie z prawem. Model niemiecki - giełda to instytucja publiczno-prawna. Państwo za pośrednictwem ministrów wydaje zezwolenia, określa zasady ustalania cen, organizację giełdy, kontroluje jej działalność. FUNKCJE GIEŁDY: Mobilizacja kapitału - transfer od pierwotnych dysponentów do bezpośrednich użytkowników. Transformacja kapitału - można go przesunąć do bardziej rentownych branż. Wycena kapitału - kształtowanie cen kapitału.

MAKSYMALNE ZASPOKOJENIE POTRZEB- następuje poprzez konsumpcję dóbr i usług

Miarą stopnia zaspokojenia potrzeb jest użyteczność dóbr i usług, użyteczność czyli subiektywna przyjemność wynikająca z ich konsumpcji. Dobro jest użyteczne jeśli ma zdolność zaspokajania potrzeb.

Konsument - jego podstawowy cel to maksymalne zaspokojenie potrzeb przez konsumpcję dóbr i usług. Miarą stopnia zaspokojenia potrzeb jest użyteczność dóbr i usług.

Użyteczność - subiektywna przyjemność wynikająca z konsumpcji dóbr. Dobro jest użyteczne jeśli ma zdolność zaspokajania potrzeb. Użyteczność jest to suma zadowolenia jaką osiąga się z posiadania lub konsumowania dobra.

PODSTAWĄ TEORII WYBORU KONSUMENTA SĄ NASTĘPUJĄCE ZAŁOŻENIA: -Wybory konsumenta są zgodne z jego własnym interesem. -Konsument dokonuje wyboru między alternatywnymi dobrami na podstawie dostępnych informacji. -Istnieje możliwość substytucji dóbr w wyborach dokonywanych przez konsumenta.

W ANALIZIE ZACHOWAŃ KONSUMENTA ROZRÓŻNIA SIĘ:

1. Użyteczność całkowitą - suma użyteczności konsumowanej ilości dóbr i usług.

Krzywa użyteczności całkowitej rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanych dóbr, ale rośnie coraz wolniej. Wynika to z faktu, że użyteczność krańcowa maleje.

2. Użyteczność krańcową - wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji dobra o jedną jednostkę. Użyteczność krańcowa (marginalna) zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra

Prawo malejącej użyteczności krańcowej (Gossena) - mówi o tym, że zadowolenie z jednej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe niż z dwóch (z dwóch większe niż z 3, itd.).

CZYNNIKI PRODUKCJI DZIELĄ SIĘ NA: Stałe - nakład ich nie ulega zmianie wraz ze zmianami rozmiarów produkcji. Zmienne - zmieniają się. W długim czasie czynniki produkcji są czynnikami zmiennymi.

Produkt całkowity (Pc) - całkowita ilość dóbr i usług, wytworzona w krótkim czasie z poniesionych nakładów na zmienne czynniki produkcji.

Produkt przeciętny (Pp) - wielkość produkcji przypadająca na jednego pracownika.

Pp = Pc/L

L - liczba zatrudnionych pracowników

Marginalny (krańcowy) produkt pracy (Pm) - wzrost produkcji osiągany z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego.

Efekty skali produkcji: Stałe efekty skali produkcji - czynniki i produkcja zmieniają się proporcjonalnie. Malejące efekty skali produkcji - produkcja zmienia się mniej proporcjonalnie, rośnie wolniej niż czynniki. Rosnące efekty skali produkcji - produkcja zmienia się bardziej niż czynniki.

IZOKWANTA - krzywa obrazująca jednakowy poziom produkcji przy różnych kombinacjach wykorzystywanych zasobów.

W ramach danej izokwanty występuje zjawisko substytucji czynników produkcji.

Podobnie jak konsument, producent ma ograniczone środki finansowe.

IZOKOSZTA - krzywa obrazująca różne kombinacje czynników wytwórczych, które mogą być zaangażowane do produkcji przy danym poziomie cen i danej wielkości budżetu producenta.

Każdemu poziomowi produkcji odpowiada inna izokoszta.

OPTIMUM PRODUCENTA - jest to punkt zetknięcia się izokwanty z izokosztą.

Wyznacza on najbardziej efektywną dla producenta kombinację czynników wytwórczych przy danych cenach, wielkości produkcji i budżecie producenta.

KOSZT - zużycie czynników produkcji w procesie produkcji i sprzedaży wyrażone w pieniądzu.

Nakłady - postać rzeczowa, finansowa. Pojęcie często używane zamiennie z kosztami. Różnice: nakłady najczęściej wyrażone są w jednostkach naturalnych; mogą dotyczyć okresów przyszłych (koszty - dany bieżący okres). Nakłady mogą być związane z działalnością dodatkową (kulturalną, socjalną), a koszty są zawsze związane z działalnością gospodarczą (nastawioną na zysk).

Strata - uszczerbek w majątku przedsiębiorstwa, niecelowy nakład; ujemny wynik działalności gospodarczej (koszty przewyższają przychody).

Wydatek - rozchód środków pieniężnych przedsiębiorstwa.

Każdy koszt jest wydatkiem, ale nie każdy wydatek jest kosztem.

PODZIAŁ KOSZTÓW:

1. Koszt stały całkowity - ksc

2. Koszt zmienny całkowity - kzc

Rośnie równomiernie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji (początkowo rośnie wolniej, a później szybciej).

3. Koszt całkowity - kc = ksc + kzc

Jest to suma kosztów stałych i zmiennych całkowitych. Krzywa kosztu całkowitego rozpoczyna się zawsze w punkcie krzywej kosztu stałego całkowitego; następnie rośnie tak jak krzywa kzc.

4. Koszt stały przeciętny (jednostkowy) - ksp = ksc/Q

Jest to iloraz kosztu stałego całkowitego i wielkości produkcji. Zmniejsza się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. Oznacza to, że na każdy produkt przypada coraz mniejsza cząstka całkowitych kosztów stałych.

5. Koszt zmienny przeciętny - kzp = kzc/Q

Jest to iloraz kosztu zmiennego całkowitego i wielkości produkcji. Zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji do pewnego momentu, a potem rośnie.

6. Koszt całkowity przeciętny - kcp = kc/Q

Jest to koszt całkowity przypadający na jednostkę produktu. Krzywa kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, ale jest przesunięta względem niej w górę.

7. Koszt marginalny (krańcowy) - KM = ∆kc/∆Q lub KM = ∆kzc/∆Q (bo koszty stałe się nie zmieniają).

Jest ważny dla oceny rentowności decyzji. Jest to zmiana kc wynikająca ze zmiany wielkości produkcji o dodatkową jednostkę. KM można traktować jako zmianę kosztu zmiennego, wynikającą z jednostkowej zmiany produkcji.

KORZYŚCI Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Główny cel działalności gospodarczej to maksymalny zysk w długim czasie.

Korzyści przedsiębiorstwa to zrealizowane cele finansowe i prestiżowe (lepsza opinia, pozycja na rynku, itp.).

CZYNNIKI, KTÓRE WPŁYWAJĄ NA ZYSK PRZEDSIĘBIORSTWA:

1. Obiektywne - niezależne od przedsiębiorstwa, np. moda, pogoda, wzrost dochodów społeczeństwa, otwarcie nowych rynków zbytu (zmiana polityki handlowej kraju), zniesienie ceł, inflacja.

2. Subiektywne - zależne od przedsiębiorstwa, np. reklama, jakość zwiększenie produkcji, zmniejszenie kosztów.

Próg rentowności - tzn. granicę od której produkcja nie przynosi strat. Matematycznie próg rentowności oblicza się - w liczniki koszty stałe, w mianowniku cena - jednostkowy koszt zmienny

/wykres/

Ocena finansowa przedsiębiorstwa pozwala na syntetyczną ocenę wymiernych korzyści i strat

BEZROBOCIE - zjawisko polegające na tym, że część osób zdolnych do pracy i chcących pracować pozostaje bez pracy.

Bezrobotni - ludzie, zdolni do pracy i gotowi jej podjęcia w ramach stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, pozostający bez pracy, lub czasowo zwolnieni.

Stopa bezrobocia - jest to odsetek nie zatrudnionej siły roboczej w stosunku do ogólnej liczby ludzi zdolnych do pracy (zawodowo czynnych). Stopę bezrobocia można mierzyć na podstawie próby losowo wybieranej z populacji; na podstawie zapisów urzędów pracy.

Naturalna stopa bezrobocia - stopa, przy której siły oddziałujące na wzrost bądź spadek cen i płac równoważą się. Przy stopie naturalnej inflacja cen i płac jest stabilna. We współczesnej gospodarce, nastawionej na zapobieganie wysokiej stopie inflacji, naturalna stopa bezrobocia oznacza ten najniższy poziom, który można utrzymać, nie ryzykując przy tym znacznego wzrostu inflacji; tym samym wyraża najwyższy dający się utrzymać poziom zatrudnienia i odpowiada potencjalnemu poziomowi produktu w danym kraju.

Sposoby obniżenia naturalnej stopy bezrobocia: synchronizacja rynku pracy; szkolenia i przeszkolenia; usunięcie przeszkód natury rządowej;  roboty publiczne.

Sposoby zwalczania bezrobocia: Polityka pasywna: zasiłki dla bezrobotnych; wcześniejsze emerytury. Polityka aktywna: polityka makroekonomiczna - oddziaływanie na globalny popyt; polityka zatrudnienia: publiczne programy zatrudnienia; subsydiowanie płac; szkolenia zawodowe

Q

KM

K

Q

kzp

kcp

K

Q

kzp

K

100

150

Liczba maszyn

Q

Uk - użyteczność krańcowa

Q - ilość konsumowanych dóbr i usług

Uc - użyteczność całkowita

Q

ksp

K

Q

ksc

kc

Optimum producenta

Liczba pracowników

50

K

Q

kzc

K

---