Badania rodzinne (bliźniąt, rodzeństwa naturalnego, a także dzieci adoptowanych) pozwalają przypuszczać, że biologiczne czynniki genetyczne odgrywają pewną rolę w powstawaniu uzależnienia od alkoholu (patrz też w rozdziale nt. dzieci alkoholików). Już w latach czterdziestych usiłowano wyodrębnić tzw. alkoholizm rodzinny, który rozpoznawano u osób posiadających krewnych nadużywających alkoholu. Nie ulega natomiast wątpliwości, że dziedziczeniu podlega biologiczne (biochemiczne) podłoże, na którym może rozwinąć się uzależnienie, a więc że możliwe jest odziedziczenie pewnych predyspozycji do uzależnienia. Stwierdzono na przykład, że u synów ojców alkoholików - alkohol powoduje mniejsze zaburzenia niż u synów ojców niealkoholików, co może świadczyć o dziedziczeniu tolerancji na alkohol. Efekt tego jest taki, że synowie ojców alkoholików, na początku picia odczuwają silnie przyjemne efekty działania alkoholu, a w dalszej fazie odczuwają znacznie słabiej negatywne efekty jego działania, ponieważ mają wyższą tolerancję na alkohol (tzw. „mocna głowa”). Taki sposób reagowania może przyczyniać się do wzrostu spożywania alkoholu i tym samym do większego zagrożenia uzależnieniem w przypadku synów ojców alkoholików. Jednocześnie można spotkać badania, z których wynika, że u ok. 60% osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych, nie znaleziono w najbliższej rodzinie przypadków uzależnienia.

W ostatnich latach pojawiły się doniesienia naukowe będące relacjami z badań nad identyfikacją genów, które mogłyby być odpowiedzialne za posiadanie predyspozycji do uzależnienia. Badania te łączą występowanie uzależnienia od alkoholu m.in. z genami zlokalizowanymi w różnych chromosomach (4, 6, 7, 11, 13, 16 oraz w chromosomie Y), a także z genem kodującym jeden z receptorów dla neuroprzekaźnika - dopaminy. Podejmowane są nawet próby wykorzystywania tych informacji dla celów profilaktycznych (badanie dzieci i ostrzeganie o predyspozycjach biologicznych do uzależnienia).

Aktywność dehydrogenaz
Wiadomo, że ludzie reagują na alkohol w różny sposób. Niektóre osoby odczuwają po jego wypiciu przyjemność oraz odprężenie, a inne czują się po prostu źle (pogorszenie nastroju, senność, ból głowy itp.). Badania wykazały, że u 30-45% Azjatów po spożyciu alkoholu pojawia się zaczerwienienie twarzy, nudności i ból głowy. Zrozumiałe jest więc, że jedni będą dążyli do powtarzania, za pomocą alkoholu, przyjemnych dla siebie stanów, a inni (w tym wspomniani wyżej Azjaci) będą starali się unikać alkoholu.

Różne reakcje na alkohol wynikają z biochemicznej odmienności organizmów i wiążą się m.in. ze zróżnicowaniem, wspomnianych już wcześniej i uczestniczących w spalaniu alkoholu, enzymów dehydrogenazy alkoholowej (ALD) oraz aldehydowej (ALDH). Indywidualne różnice w reakcjach na alkohol oraz w samopoczuciu po jego wypiciu, w zależności od aktywności dehydrogenaz, przedstawia ryc. 1. Jak z niej wynika aktywność dehydrogenaz, genetycznie odziedziczona, może wywierać istotny wpływ na to, czy dana osoba będzie często sięgała po alkohol. Spowodowana jego piciem poprawa samopoczucia, przy minimalnych objawach tzw. „kaca” (w przypadku wysokiej aktywności dehydrogenazy aldehydowej), może być czynnikiem zachęcającym do sięgania po alkohol. Z kolei aktywna dehydrogenaza alkoholowa „prowokuje” do wypijania dużych ilości alkoholu (z powodu szybkiej przemiany alkoholu do aldehydu octowego euforyzujące działanie alkoholu jest krótkie) zaś powolny rozkład spowodowany niską aktywnością dehydrogenazy aldehydowej powoduje ciężkiego „kaca” i może zniechęcać do picia alkoholu.

Istniejący wewnątrz organizmu człowieka tzw. endogenny układ opioidowy składa się z peptydów (najważniejsze z nich to endorfiny, enkefaliny, dynorfiny) działających na specyficzne receptory błonowe (mju, delta, kappa). Układ ten uczestniczy w modulacji bólu i zniesieniu jego odczuwania oraz ulega aktywacji w sytuacjach stresowych. Odgrywa także ważną rolę w mechanizmie działania alkoholu. Alkohol aktywuje ten układ (np. zwiększa wydzielanie beta-endorfin w przysadce i podwzgórzu), który w wyniku interakcji z innymi neuronami staje się częścią neurobiologicznego mechanizmu mogącego prowadzić do wysokiego spożycia alkoholu.

Badania przeprowadzone na zwierzętach określiły trzy możliwe drogi oddziaływania alkoholu na aktywność receptorów opioidowych. Po pierwsze aldehyd octowy może łączyć się z neuroprzekaźnikami (katecholaminami), tworząc substancje działające na receptory opioidowe. Powstają wówczas alkaloidy wywierające silne działanie na czynność ośrodkowego układu nerwowego (pochodne tetrahydroizochinoliny - TIQ i tetrahydrobetakarboliny - THBC takie jak np. salsolinol - SAL), które prawdopodobnie wyzwalają pragnienie picia alkoholu. Po drugie alkohol może zwiększać uwalnianie beta-endorfin i enkefalin, a przez to pobudzać receptory opioidowe (po jednorazowej dawce alkoholu wzrasta stężenie beta endorfin we krwi, co świadczy o pobudzeniu endogennego układu opioidowego). Z kolei układ opioidowy może wpływać na aktywność neuronów dopaminergicznych związanych ze wspomnianym układem nagrody. Po trzecie alkohol może bezpośrednio zwiększać wrażliwość receptorów opioidowych na opioidy endogenne.

Rola neuroprzekaźników
Z badań wynika, że neuroprzekaźniki odgrywają istotną rolę w powstawaniu uzależnień. Stwierdzono, na przykład, że poziom jednego z neuroprzekaźników - serotoniny - w mózgu koreluje z poziomem alkoholu tzn. jednorazowe użycie alkoholu powoduje wzrost poziomu serotoniny w mózgu, natomiast przewlekłe spożywanie alkoholu powoduje obniżenie jej poziomu. Wiadomo również, że z obniżonym poziomem serotoniny w mózgu związana jest depresja. Ponieważ wiele osób uzależnionych od alkoholu demonstruje objawy depresyjne, można przypuszczać, że z jednej strony osoby z objawami depresji “leczą” za pomocą alkoholu, z drugiej zaś przewlekłe picie alkoholu, powodujące obniżenie poziomu serotoniny w mózgu może prowadzić do depresji.

Spożycie alkoholu może spowodować wzmożone uwalniane innego neuroprzekaźnika, jakim jest dopamina i tym samym wzmożenie przekaźnictwa dopaminergicznego. Na zwiększenie ilości dopaminy w przestrzeni synaptycznej wpływają także inne substancje psychoaktywne, zaś system dopaminergiczny jest odpowiedzialny za odczuwanie przyjemności (“wzmocnienie pozytywne”, “układ nagrody”), pamięć i uczenie się oraz regulację aktywności. Niektórzy badacze sądzą, że wzmożenie przekaźnictwa dopaminergicznego może być ważnym mechanizmem wzmacniającym, który prowadzi do powstania uzależnienia. Przewlekłe spożywanie alkoholu powoduje zwiększoną wrażliwość receptorów dopaminergicznych i przewagę mechanizmów “nagradzających" nad awersyjnymi (“odrzucającymi").

Ostatnio wysunięto teorię, że alkohol działa szczególnie silnie na receptory jonotropowe uczestniczące również w przekazywaniu impulsów między komórkami układu nerwowego. Są to w szczególności receptory dla kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) oraz dla tzw. aminokwasów pobudzających (np. kwasu glutaminowego)

Znając wzajemne powiązania między alkoholem i neuroprzekaźnikami, staje się bardziej zrozumiałe dlaczego niektóre osoby usiłują poprawiać swoje samopoczucie za pomocą alkoholu bądź innych substancji o podobnym działaniu.

Mechanizmy neuronalne
Istnieją trzy koncepcje usiłujące wyjaśnić rolę tych mechanizmów w powstawaniu uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Pierwsza zakłada, że uzależnienie powstaje w wyniku prób pozbycia się negatywnych skutków używania tych substancji. Drugie podejście zakłada, że istotną rolę, odgrywa wspomniana już wcześniej, potrzeba powtarzania pozytywnych odczuć związanych z użyciem określonej substancji („wzmocnienie pozytywne", „układ nagrody"). Trzecia koncepcja, nazywana również modelem neuroadaptacyjnym, zakłada istnienie neuronalnego mechanizmu, który wzmacnia potrzebę zażywania substancji w miarę jej używania (model „zachęcająco-uczulający").

Czynniki społeczne

Obyczaje i postawy społeczne
Rozpowszechnienie problemów związanych z alkoholem ma ścisły związek z obyczajowością i postawami społecznymi wobec picia alkoholu, a więc z czynnikami kulturowymi. Spotykamy kultury z dominującym wzorcem abstynencji (np. niektóre odmiany protestantyzmu w Europie i USA oraz islam), kultury gdzie dla pijaństwa połączona jest z tolerancją dla indywidualnych pijaków (np. w społeczeństwie polskim czy holenderskim), kultury akceptujące picie alkoholu, ale jednocześnie kontrolujące je (np. kultura żydowska) oraz “kultury pijackie”, w których spożywanie alkoholu jest na porządku dziennym.

Środowisko rodzinne
Szczególnie ważne znaczenie ma środowisko rodzinne, które może zwiększać lub ograniczać, poprzez stworzenie korzystnych warunków do prawidłowego rozwoju swoich członków, ryzyko uzależnienia. Stąd tak istotną rolę przypisuje się tzw. dziedziczeniu społecznemu, które polega na stosowaniu w życiu dorosłym norm i zwyczajów obowiązujących w domu rodziców. Jednocześnie stwierdzono, że alkoholicy najczęściej pochodzą z rodzin, w których jedno lub oboje rodziców byli alkoholikami bądź z rodzin całkowicie abstynenckich. Można ten fakt interpretować w ten sposób, że żadna z tych rodzin nie miała właściwego modelu picia.

Czynniki psychologiczne

Mechanizmy, które warunkują zachowania człowieka, są ściśle związane z cechami jego osobowości. Dotyczy to każdego, a więc również alkoholików. Nie wszyscy jednak wiedzą, że większość zachowań demonstrowanych przez alkoholików wynika z ich niedojrzałości emocjonalnej. Liczne badania wykazały również, że zaburzenia zachowania (w tym zachowania antysocjalne) oraz większa agresywność w dzieciństwie korelują z alkoholizmem w wieku dorosłym. Są one traktowane przez niektórych jako czynniki zwiększonego ryzyka wystąpienia uzależnienia od alkoholu.

Proces dojrzewania osobowości jest wypadkową wpływu zarówno czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych (całkowicie niezależnych od jednostki). Z tego też powodu nieprawidłowy przebieg tego procesu nie może być nigdy traktowany jako przejaw złej woli, bądź jako wina osoby emocjonalnie niedojrzałej. Osoby niedojrzałe mają znacznie więcej niż inni problemów z pokonywaniem różnorodnych trudności życiowych. Często potrzebują do tego „podpórek". Dla jednych taką podpórką będą leki, a dla innych znacznie łatwiej dostępny alkohol. W początkowym okresie picia ułatwia on funkcjonowanie, ale jednocześnie zaburza, a nawet uniemożliwia dojrzewanie czyli proces prawidłowego kształtowania się osobowości i utrwalania się korzystnych dla człowieka cech. Stąd, wśród alkoholików (ale nie tylko), nietrudno jest spotkać czterdziesto- czy pięćdziesięciolatka, którego reakcje i zachowania niewiele różnią się od tego, co obserwujemy u jego nieletniego syna czy córki.

Jak wiadomo skłonność do demonstrowania zachowań agresywnych, nadmiernej otwartości w kontaktach społecznych czy uprawiania hazardu ujawnia się częściej w stanie po spożyciu alkoholu. Z tego wynika, że alkohol odblokowuje istniejące zahamowania, ułatwia ekspresję emocji, powoduje poprawę samooceny, wyzwala poczucie mocy itp.

Od alkoholu uzależniają się bardzo różni ludzie, ale w ostatecznym rozrachunku wszystkie te osoby stają się do siebie podobne. Prawie wszystkie “ofiary" uzależnienia od alkoholu demonstrują okresowo zachowania określane jako destruktywne i antyspołeczne. Natomiast, kiedy alkohol przestaje działać, niektórzy z nich przykładnie wywiązują się np. z roli rodzica czy pracownika.

Przez wiele lat najbardziej popularną koncepcją tłumaczącą motywy sięgania po alkohol była hipoteza redukcji napięcia (Conger, 1956). Zgodnie z nią efekty picia alkoholu odczuwane są pozytywnie, ponieważ alkohol redukuje napięcie emocjonalne. Wykazano, że alkohol wyraźnie osłabia reakcję na stres, a przez to zmniejsza napięcie będące jego skutkiem. Jednocześnie wiadomo, że powodem napięcia może być wiele innych czynników takich jak problemy ekonomiczne, zawodowe czy rodzinne oraz że nie wszystkie osoby doznają ulgi po spożyciu alkoholu, a redukcja napięcia jest jednym z wielu skutków działania alkoholu Zdaniem innych badaczy, alkohol traktowany jest przez osoby z predyspozycjami do uzależnienia jako środek ułatwiający im funkcjonowanie oraz łagodzący egzystencjalny “ból istnienia". U tych osób może wytworzyć się z czasem mechanizm błędnego koła. W miarę dalszego rozwoju uzależnienia - alkohol, będący źródłem pozytywnych stanów emocjonalnych, zaczyna stopniowo wypierać dotychczasowe źródła tych stanów. Coraz częściej zdarza się, że dobre samopoczucie następuje bezpośrednio po uśmierzeniu (za pomocą alkoholu) stanów złego samopoczucia. To ostatnie ma coraz większy związek z piciem i jego nasilającymi się przykrymi konsekwencjami. Słabnąca odporność na negatywne stany emocjonalne zaczyna być systematycznie “wspierana" przez alkohol. Staje się on z czasem najpoważniejszym, a niekiedy nawet jedynym, źródłem osiągania wszelkich pozytywnych stanów emocjonalnych.

Innym powodem sięgania po alkohol może być, zdeterminowane genetycznie, zwiększone zapotrzebowanie na pobudzenie (na stymulację). Do dobrego fukcjonowania potrzebna jest odpowiednia ilość i określone natężenie siły bodźców. Przedłużający się spokój, spowodowany brakiem odpowiednio silnych bodźców, powoduje dyskomfort. Spożycie alkoholu, poprzez jego pobudzające działanie, powoduje poprawę samopoczucia i wówczas droga do uzależnienia się staje otworem. Podobny mechanizm spotykamy w przypadkach patologicznego hazardu czy sportów ekstremalnych, związanych z przeżywaniem sytuacji wysokiego ryzyka.

Genezę uzależnienia od alkoholu usiłują także wyjaśnić różne teorie psychologiczne. Zdaniem niektórych psychoanalityków uzależnienie może wynikać z podświadomych tendencji do samozniszczenia (autodestrukcyjnych). Inni psychoanalitycy dopatrują się wpływu tzw. konfliktu wewnętrznego między popędami zależności a bodźcami agresji. Teoria uczenia przyjmuje, że alkoholizm jest wyuczoną reakcją na niektóre bodźce oraz wyuczonym sposobem radzenia sobie z przykrymi stanami uczuciowymi. Według Bandury, uspokajające i znieczulające działanie alkoholu pomaga w radzeniu sobie ze stresami środowiskowymi, ale z czasem doprowadza do powstania zmian metabolicznych. Teoria zachowania zalicza nadużywanie alkoholu i uzależnienie do zjawisk z kręgu dewiacji. Zgodnie z podejściem egzystencjalnym - uzależnienie jest sposobem wypełniania “pustki” życiowej. Podejście psychodynamiczne postrzega uzależnienie jako patologiczny sposób zaspokajania ważnych potrzeb psychicznych. Jeszcze inni traktują alkoholizm jako objaw przewlekłej choroby emocjonalnej (Kelle) bądź uważają, że jest on “wektorem przejawiania się problemów osobowości" (Armstrong). Według Knighta "alkoholizacja jest objawową próbą rozwiązania konfliktu emocjonalnego". Zdaniem Coopersmitha “kluczem do zrozumienia osobowości alkoholika jest pogląd, że alkoholicy nie są zdolni do znoszenia stanów napięcia". Rollo May wiąże wystąpienie uzależnienia z poczuciem wyobcowania społecznego.

Szczególną rolę w procesie uzależniania się od alkoholu odgrywa system zaprzeczeń mobilizujący psychologiczne mechanizmy obronne do tego, aby zachować pozytywną wizję własnej osoby oraz pić dalej bez nadmiernego poczucia winy i wstydu. Z tego powodu alkoholizm (podobnie jak inne uzależnienia) jest zaliczany do tzw. chorób zaprzeczeń (zakłamania). Aby właściwie zrozumieć, co kryje się w tym przypadku pod słowem “zakłamanie", należy wiedzieć, że osoba uzależniona wyjaśniając własne postępowanie na ogół nie kłamie, lecz sama wierzy w to co mówi. Przekazuje swoją własną prawdę, prawdę która jest najczęściej sprzeczna z obserwacjami

Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - Fourth Edition, DSM-IV) nadużywanie to szkodliwy model używania substancji psychoaktywnej (w tym także alkoholu), prowadzący do istotnego klinicznie uszkodzenia organizmu, które manifestuje się wystąpieniem w ciągu ostatnich 12 miesięcy co najmniej jednego z wyszczególnionych niżej objawów:

Powtarzające się używanie substancji (picie) powodujące niemożność właściwego wypełniania podstawowych obowiązków w pracy, szkole lub w domu (np. absencje w pracy, obniżenie wydajności związane z używaniem substancji, zaniedbywanie dzieci czy też gospodarstwa domowego, nieobecności w szkole, zawieszenie lub relegowanie ze szkoły w związku z używaniem substancji,).

Powtarzające się używanie substancji (picie) w sytuacjach, kiedy stwarza to fizyczne zagrożenie (np. prowadzenie pojazdów lub kierowanie maszynami).

Powtarzające się problemy prawne (np. zatrzymania w związku z niestosownym zachowaniem pod wpływem alkoholu czy innej substancji psychoaktywnej).

Uporczywe używanie substancji (picie), pomimo stałych lub nawracających problemów społecznych lub międzyludzkich, które są skutkiem lub są nasilane przez działanie substancji (np. kłótnie ze współmałżonkiem w związku z następstwami picia czy przemoc fizyczna).

Jednocześnie kładzie się wyraźny nacisk na to że, aby rozpoznać nadużywanie, należy mieć pewność, że wyszczególnione wyżej objawy nie towarzyszyły w przeszłości innym objawom, które spełniają kryteria uzależnienia od danego rodzaju substancji.

Nieco inaczej, do problemu nadużywania alkoholu (czyli jednej z substancji psychoaktywnych) podchodzi Światowa Organizacja Zdrowia. Eksperci Ś.O.Z sugerują potrzebę wycofania się z używania tego terminu, bowiem nie określa on dokładnie ani sposobu picia, ani ilości wypijanego alkoholu. W związku z tym zaproponowano zastąpienie tego terminu, takimi określeniami jak “niesprawności związane z alkoholem” bądź “problemy związane z alkoholem”. Ten ostatni termin zaczął być używany bardzo szeroko i obejmować niejednokrotnie całokształt następstw picia alkoholu (np. społecznych, ekonomicznych, prawnych), a nie tylko przypadków ograniczonej sprawności fizycznej czy psychicznej.

Bez tajemnic. O uzależnieniach i ich leczeniu
									Autorzy:
									Bohdan T. Woronowicz - zobacz inne książki tego autora >>
									Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2001, wyd. 1
									Oprawa: miękka foliowana, 223 str., Wymiary: 145*205 mm , Waga: 0.30 kg
2. Na zdrowie
Jak poradzić sobie z uzależnieniem od alkoholu
Bohdan T. Woronowicz
Media Rodzina, Poznań 2008, wyd. 1
Leksykon terminów - międzykulturowe pojęcia zdrowia psychicznego
tłum. J.
Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2000, wyd. 1
Wyzdrowieć z uzależnienia
Ewa Woydyłło
Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2004, wyd. 1

Od wielu lat obserwuje się nasilenie zjawisk związanych z patologiami społecznymi. Przyczyn upatrywać należy, między innymi w gwałtownych przemianach, jakie zaszły w ostatnich latach. Wzrost bezrobocia spowodował pogorszenie się sytuacji ekonomicznej polskiego społeczeństwa. Zmiany kulturowe występujące niemal na całym świecie doprowadziły do erozji systemu wartości etycznych i norm moralnych. Nastąpiło rozluźnienie więzi grupowych, zwłaszcza w odniesieniu do rodziny. Nasiliły się zjawiska kryminogenne, takie jak alkoholizm czy narkomania.
Patologia społeczna to zjawisko społeczne, związane z zachowaniem się jednostek lub grup społecznych niezgodne z obowiązującymi wartościami danej kultury. Terminu patologia społeczna używa się również dla określenia ,,nauki zajmującej się socjologicznym badaniem przyczyn i zwalczaniu patologicznych zjawisk społecznych takich jak: przestępczość, prostytucja, alkoholizm, itp.”. O zachowaniu patologicznym mówimy wtedy, gdy jest ono sprzeczne z normami i wartościami powszechnie obowiązującymi. Zachowania patologiczne dzieci i młodzieży to ucieczki z domu, wagary, picie alkoholu, zażywanie narkotyków i różnego rodzaju zachowania przestępcze. Niestety, zjawiska te wśród dzieci i młodzieży stale się nasilają. ,,W stosunku do coraz większej grupy nieletnich orzeka się środki wychowawcze w związku z demoralizacją, w tym popełniania czynu zabronionego, używaniem alkoholu, środków odurzających, uprawianiem nierządu, włóczęgostwem i udziałem w grupach przestępczych.”. Niepokojącym jest fakt, że wzrost dotyczy również brutalnych przestępstw. Stosowanie zaostrzonego wymiaru kar to działanie przynoszące jedynie krótkotrwałe efekty. Wymagana jest aktywna postawa społeczeństwa, polegająca na zrozumieniu zjawiska patologii i uznaniu tego zjawiska społecznego za własny. Obowiązujące w Polsce przepisy, miedzy innymi ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, ustawa o wychowaniu w trzeźwości, ograniczają możliwość reklamowania alkoholu i wyrobów tytoniowych. Normy prawne zakazujące emisji filmów i programów zawierających sceny brutalne lub demoralizujące w czasie dostępnym dla dzieci mają nie dopuścić do przyswajania przez nie zachowań agresywnych i niepożądanych postaw.
Uzależnienia są zjawiskiem, które często występuje we wszystkich środowiskach. Nie jest również wolna od nich młodzież ucząca się w Zespole szkół Rolniczych w Kamieniu Małym. Zdecydowana większość respondentów przyznaje się, że spotkała się z tym problemem osobiście lub w najbliższym otoczeniu.

Uzależnienia, z którymi spotkała się młodzież
Najczęściej występującymi uzależnieniami wśród uczniów są nikotynizm (67,1%), narkomania (27,0%) i alkoholizm (23,0%). Spowodowane to jest m. in. łatwym dostępem do tych substancji, lokalnymi zwyczajami sprzyjającymi braniu, obecności w najbliższym otoczeniu osób używających substancji uzależniających, konfliktami w rodzinie, dodatnim wartościowaniem używanych substancji, a także pozytywnym oczekiwaniom dzieci i młodzieży, co do efektów brania. Na większość z tych czynników szkoła nie ma wpływu, co nie znaczy, że powinna całkowicie deprecjonować swój wpływ. Warto podjąć współpracę ze środowiskiem lokalnym, organizować spotkania z działaczami organizacji społecznych, zajmujących się zapobieganiem przejawom patologii, a szczególnie uzależnieniom. Warto również spotkać się z przedstawicielami wymiaru sprawiedliwości, aby młodzież zobaczyła jak wiele nieszczęść może wyniknąć z czynów przestępczych popełnionych pod wpływem substancji uzależniających.

Pierwszy kontakt z uzależnieniami
Bardzo często pierwszy kontakt z uzależnieniami dzieci mają już w domu rodzinnym. Uzależnienia te nie dotyczą ich jednak bezpośrednio, lecz przede wszystkim ich najbliższych: rodziców, starszego rodzeństwa, krewnych, sąsiadów. Młodzież natomiast najczęściej z problemem tym spotyka się na różnego rodzaju imprezach, prywatkach, dyskotekach. Nie wyobrażają sobie jakiegokolwiek spotkanie towarzyskiego bez alkoholu, papierosów czy narkotyków. Osoby uzależnione od alkoholu czy narkotyków często znęcają się nad rodziną i osobami od nich zależnymi, popełniają przestępstwa wymierzone przeciwko porządkowi publicznemu (chuligaństwo, czynne napaści), na tle seksualnym (gwałty, czyny nierządne z osobą nieletnią czy upośledzoną). W ostatnich latach wzrasta także liczba sprawców przestępstw drogowych pod wpływem alkoholu. Osoby uzależnione od narkotyków ograniczają swoje zainteresowania jedynie do zdobycia narkotyku. Cały ich dotychczasowy świat wartości zostaje obalony. Rezygnują z pracy i nauki. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych powodują szybkie wyniszczenie organizmu i nieodwracalne zmiany w układzie nerwowym. W ostatnich latach coraz częściej spotyka się uzależnienia od telewizora czy komputera. Wielogodzinne czaty powodują, że młodzi ludzie odrywają się od świata zewnętrznego. Nie mają czasu na zadbanie o własne zdrowie czy kondycję fizyczną. Zapominają o przyjaciołach i znajomych. Internet staje się całym ich światem.

Korzystanie ze środków psychoaktywnych
Spożywanie alkoholu, narkotyków czy palenie papierosów są zjawiskami tak powszechnymi, że większość respondentów nie widzi nic złego w tym, ze również to robią. Jest to konsekwencją między innymi wychowania rodzinnego. Czasami zdarza się, że środki uzależniające są elementem, dzięki któremu młodzi ludzie chcą zwrócić na siebie uwagę rodziny. Wiecznie zapracowani rodzice w pogoni za pieniędzmi, za mało czasu poświęcają swym dzieciom. Te szukają elementów zastępczych; miłość rodzicielską zastępują alkoholem czy narkotykami.

Uzależnienia młodzieży
Zdecydowana większość młodzieży uważa siebie za osoby wolne od uzależnień. Wynika to prawdopodobnie z tego, że nie znają oni mechanizmów uzależnień. Nie do końca zdają sobie sprawę, że są już nałogowymi palaczami czy alkoholikami. Nie widzą nic złego w tym, że palą papierosy, piją alkohol czy zażywają narkotyki. Większość ich rówieśników robi to samo. W domu nie było imprezy bez alkoholu. Oni sami również na dyskotekach, prywatkach, koncertach i innych masowych imprezach mają kontakt z substancjami uzależniającymi. Trudno odmówić, gdy koledzy namawiają i zachęcają.

Środki i substancje powodujące najczęstsze uzależnienia młodzieży
Papierosy od lat stanowią największe zagrożenie, jeśli chodzi o uzależnienia. Sprzyja temu stosunkowo niska ich cena, grupa rówieśnicza, która robi to samo, konsekwencje, które widoczne są dopiero po pewnym czasie, a także przykład dorosłych. Nadużywanie alkoholu we współczesnej Polsce jest obyczajem powszechnym i tolerowanym przez społeczeństwo. Pijaństwo i alkoholizm nie mają związku ani z sytuacją ekonomiczną ani z wykształceniem czy miejscem zamieszkania. Poza niewątpliwie szkodliwym wpływem alkoholu na zdrowie człowieka jest on jednym z najpoważniejszych czynników kryminogennych. Znaczną część przestępstw popełnia się pod jego wpływem. Sam alkohol również może być przedmiotem działalności przestępczej. Setki osób zaangażowanych jest w jego przemyt, nielegalną dystrybucję oraz produkcję. Innym czynnikiem uzależniającym jest komputer i telewizja. Młodzież spędza znaczną część wolnego czasu, a także czasu przeznaczonego na sen i odpoczynek przed komputerem. Nocne czaty są zjawiskiem bardzo rozpowszechnionym. Młodzi ludzie nie potrafią sami sobie zorganizować wolnego czasu. Znajomości zawierają również przez internet. Urywają się kontakty międzyludzkie. Młodzież zamiast wspólnie bawić się na świeżym powietrzu - siedzi przed monitorem czy ekranem telewizyjnym.
Narkomania Narkomania jako nałóg prowadzi do całkowitego uzależnienia od narkotyków pochodzenia roślinnego lub chemicznego, co prowadzi do zaburzeń osobowości i zaniku wyższych uczuć oraz zmian w układzie nerwowym. Narkomania w naszym kraju systematycznie wzrasta. W tej chwili jest około 250 tysięcy uzależnionych. Najmłodsi narkomani, to dzieci w wieku lat 12. Problem narkomanii istnieje już w szkołach podstawowych. Odpowiedź na pytanie o przyczyny narkomanii jest bardzo trudna do ustalenia, w każdym razie przyczyn jest wiele. Wydaje się, że główne źródło tkwi we wadliwym wychowaniu już w rodzinie.

Możliwość zdobycia narkotyków na terenie szkoły
Spora grupa zainteresowanej kupnem narkotyków młodzieży wie, że na terenie szkoły można kupić różnego rodzaju środki odurzające. Największą przeszkodą w ich nabywaniu stanowi wysoka cena. Jednak i z tym problemem młodzież sobie radzi. Zainteresowani młodzi ludzie otrzymują pierwszą, darmową porcję narkotyku. Za następne muszą już płacić. Kiedy kieszonkowe przestaje wystarczać, pojawia się konieczność zarobienia pieniędzy na kolejną działkę. Najprostszym sposobem jest sprzedawanie narkotyków. W ten sposób ofiara narkotykowego biznesu staje się przestępcą. Inni chcąc zarobić trudnią się przemytem, produkcją czy handlem środkami psychoaktywnymi. Jeśli chce się pozostać człowiekiem wolnym od uzależnień, trzeba powiedzieć stanowcze nie, nawet, gdy najbardziej zaufany przyjaciel zaproponuje niewinnego skręta czy działkę.

Przyczyny sięgania po używki
Różnorakie są przyczyny zażywania narkotyków przez uczniów. Oprócz wyżej wymienionych mówi się o braku bliskich więzi z członkami rodziny oraz nudne i mało radosne życie. Próbują w ten sposób zwrócić na siebie uwagę, na swoje kłopoty i problemy. Czasami jest to zwykła bezmyślność czy chęć dorównania kolegom. Zażywanie narkotyków powoduje szybkie uzależnienia, co w konsekwencji prowadzi do wyniszczenia organizmu. Potrzebna jest wówczas pomoc specjalistów, aby uwolnić się od niego. Służą temu między innymi programy z zakresu profilaktyki uzależnień przeznaczone zarówno dla osób uzależnionych jak też ich rodzin. Szczególnie wartościowe są spotkania z osobami, które zmagały bądź nadal walczą z problemem uzależnień. Ich doświadczenia pozwalają zrozumieć, że narkotyki czy alkohol to przede wszystkim dramat osobisty, rodzinny, a nie tylko wątpliwa przyjemność.

Kryzys rodziny Naturalnym środowiskiem, w którym młody człowiek kształtuje swoją osobowość, jest rodzina. Postępujący kryzys rodziny, z jakim spotykamy się w Polsce współczesnej, stanowi zagrożenie moralne dla młodzieży. Coraz więcej młodzieży żyje w rodzinach rozbitych, dotkniętych patologią moralną, z których najczęstszą jest alkoholizm przynajmniej jednego z rodziców. Rozwód rodziców powoduje całkowite rozbicie rodziny. Po rozwodzie rodziców, dziecko nabiera przekonania o całkowitym jego odrzuceniu. Ma poczucie doznanej krzywdy i uważa, ze jest traktowane niesprawiedliwie.
Nie zawsze rozbicie rodziny jest spowodowane rozwodem rodziców. Może być rodzina zdezorganizowana z innych powodów. Na przykład rodzice poświęcają się całkowicie: sztuce, polityce, nauce, zarabianiu pieniędzy, czy innym wartościom. Jeżeli te cele dominują ze szkodą dla rodziny, stają się przyczyną rozkładu życia rodzinnego.
Kryzys rodziny jest spowodowany nie tylko warunkami materialnymi. Owszem, ciągłe wzrastające ubóstwo rodzin w Polsce ułatwia powstawanie kryzysu. Jednak pełnego źródła należy szukać poza rodziną. Ustawiczna presja środków masowego przekazu w kierunku liberalizacji życia rodzinne¬go, polityka sprzyjająca rozwodom i systematyczne rozluźnianie więzi rodzinnych oraz propagowanie wychowania partnerskiego w sposób zasadni¬czy przyczyniają się do pogłębiającego się ustawicznie kryzysu rodziny. Zdaniem niektórych psychologów tylko 10% rodzin polskich funkcjonuje prawidłowo. Kryzys rodziny wynika także ostatnio z rosnącej biedy i bezrobocia. Jego skutki ponoszą, niestety, w stopniu największym, dzieci.
Brak uznania dla autorytetów Prawidłowy rozwój człowieka, jaki dokonuje się poprzez proces wychowawczy, domaga się również wzorów, autorytetów. Dla młodego człowieka nawet sam wygląd twarzy osoby z autorytetem odgrywa bardzo pozytywną rolę. Autorytety możemy podzielić na dwie grupy: do pierwszej należą ludzie, których autorytet pochodzi z nadania, zadekretowa¬nia, nakazania. Taki autorytet posiadają panujący i ci wszyscy, którzy sprawują publiczne urzędy. Druga grupa autorytetów pochodzi z natury, wypracowania, zdobycia, uznania. Takim autorytetem cieszą się rodzice, krewni, ludzie sztuki, nauki, wychowawcy, działacze społeczni, zwłaszcza w dziedzinie pomocy charytatywnej, ludzie budzący szacunek i zaufanie.
Dziecko musi być od samego urodzenia uczone szacunku do rodziców przez samych rodziców. Zaniedba¬nie pod tym względem powoduje utratę autorytetu rodziców u dzieci w chwili, gdy dziecku dorastającemu rodzice już nie są potrzebni. Nawet zaczynają przeszkadzać, wtedy powstaje konflikt między dziećmi a ich rodzicami. Mimo naturalnego pochodzenia, autorytet rodziców powinien być również budowany. Najlepiej jest wtedy, gdy autorytet rodziców jest również budowany przez nich samych. Powinien dla dzieci stanowić wzór.
Dla przykładu: autorytet w przekazywaniu wiedzy o życiu seksualnym młodzież czerpie w 61 % od kolegów, a tylko w 28 % od rodziców. Jednak w trudnych sytuacjach życiowych autorytet matki jest na pierwszym miejscu i wynosi 65 %, ksiądz 4% a wychowawca klasy 1%.
Samotność i zagubienie Często młody człowiek dochodzi do przekonania, że nie jest potrzebny w zasadzie nikomu. W tej sytuacji Kościół poszukuje w dalszym ciągu własnego miejsca w zmieniających się warun¬kach społecznych. Dla niego młodzież również stanowi problem trudny do rozwiązania. Brak nowych form duszpasterstwa młodzieży stwarza sytuacje, może nie masowego, ale znacznego odchodzenia młodzieży do innych re¬ligii, a zwłaszcza sekt nieraz bardzo prymitywnych i egzotycznych. Młodzież staje się religijnie obojętna.
Jak czytamy w „Raporcie Watykańskim”: „Grupą najwrażliwszą i najbardziej narażoną w obrębie Kościoła jest młodzież. Wtedy gdy nie mają oparcia, są bezrobotni, nie uczestniczą aktywnie na rzecz parafii, gdy pochodzą z rodzin nieustabilizowanych, należą do mniejszości etnicznych lub zamieszkują miejsca, jakich Kościół swym wpływem raczej nie obejmuje, itp. - młodzi stanowią dla sekt i nowych ruchów cel podatniejszy niż w innych sytuacjach”.
Protestując przeciwko samotności i zagubieniu młodzi ludzie chcą na siebie zwrócić uwagę. Jednym ze sposobów zwrócenia uwagi jest ucieczka z domu. Młody człowiek ukrywa się przed rodzicami z wielu powodów, albo rodziców uważa za zbyt rygorystycznych i surowych. Ucieczka bywa motywowana jako możliwość zaistnienia publicznie i w ten sposób uniknięcia izolacji i samotności. Dlatego ucieczki z domu rodzinnego były znane jako sposób zdobycia czegoś przez dzieci. Obecnie ta praktyka gwałtownie wzrasta, ponieważ samotność i poczucie niepotrzebności są odczuwane przez młodzież bardzo dolegliwe. W Lutowiskach, największej bieszczadzkiej gminie liczącej 2 tysiące mieszkańców, przed prawem lub rodzicami ukrywa się ok. 500 osób. W ostatnim czasie Bieszczady stały się miejscem schronienia dla wielu młodych ludzi.
Bardzo drastyczną ucieczką przed samotnością i bezsensownością życia jest samobójstwo. W jednej małej miejscowości w ciągu zaledwie trzech tygodni aż cztery osoby popełniły świadomie i z pełną premedytacją samobójstwo. Jak podała prasa, młody 16-letni chłopak odebrał sobie życie, wyskakując z okna wieżowca we Włocławku - jego rodziców nie znaleziono. Istnieje również totalna krytyka zachowania się młodzieży. Brak wszelkiej selekcji, robi wrażenie, że cała młodzież zasługuje na potępienie i surowsze traktowanie przez wymiar sprawiedliwości. Takie podejście starszych, również może być przyczyną zranień dla wielu młodych ludzi, którzy czują się odrzucani.
Alkoholizm wśród młodzieży W ostatnich latach obserwujemy wzrost zagrożeń alkoholowych wśród młodzieży. Wzrasta liczba młodych, którzy sięgają po napoje alkoholowe a maleje liczba abstynentów. Jednocześnie obniża się wiek inicjacji alkoholowej. Z raportu „Młodzież a alkohol 94” wynika, że obecnie wśród chłopców szkół średnich zaledwie niecałe 10 procent to abstynenci. Natomiast wiek inicjacji alkoholowej dla większości z nich obniżył się do 13-tego roku życia. W 1994 r. do izby wytrzeźwień w Bydgoszczy trafiło aż 110 pijanych dzieci. Reakcje rodziców proszonych o odbiór dziecka były różne: jedni rodzice atakowali dzieci za ich zły czyn, tych było bardzo mało. Większość szukała przyczyn poza dziećmi. Największe pretensje rodzice mieli do policji, dlaczego akurat ich dziecko znalazło się w izbie wytrzeźwień. Jest to problem nie alkoholu, ale współczesnego człowieka i dlatego świeckie programy profilaktyczne są nieskuteczne. Potrzebne jest więc wychowanie religijne, by otworzyć młodego człowieka na łaskę Jezusa Chrystusa.
Nadmierne i wadliwe propagowanie seksu Propagowanie nieodpowiedzialnego seksu widać w środkach masowego przekazu, w subkulturach młodzieżowych. Nieodpowiedzialny seks rodzi frustrację u młodego człowieka a w końcu może go doprowadzić na margines.
Wiele czasopism młodzieżowych, poświęca wiele uwagi technice uprawiania seksu. Oprócz tych tematów zajmują się jeszcze podważaniem i ośmieszaniem chrześcijańskich zasad moralnych, jak również autorytetu rodziców, wychowawców, szkoły. Jedynym wzorem do naśladowania to człowiek całkowicie wyzwolony „róbta co chceta”, żyjący na koszt społeczeństwa. Seks jest przekazywany jako wartość sama w sobie, a nie w odniesieniu do drugiego człowieka. Działanie seksualizmu tak podawanego jest zagrożeniem, ponieważ powoduje i utrwala skrajny, chorobliwy egoizm. Prowadzi do obalenia wszelkich norm moralnych ograniczających działanie człowieka, sprzecznego z jego egoistycznymi zachciankami i skłonnościami.

SUBKULTURY to nieformalna grupa osób działająca według odrębnych wzorów i zasad postępowania. Jej członkowie nie przestrzegają zwyczajowo przyjętych w społeczeństwie norm. Osoby należące do tych podkultur to zazwyczaj ludzie bardzo młodzi , uczniowie szkół średnich, studenci. Najwięcej z nich można spotkać w dużych miastach , takich jak Warszawa, Wrocław, Gdańsk i Kraków. W małych wioskach są oni wytykani palcami, ośmieszani oraz często prowokowani do bójek. Subkultury mogą być szczelnie zamknięte i trudno dostępne dla ludzi z zewnątrz - na przykład subkultura narkomańska. Aby należeć do niektórych trzeba się czymś wykazać. Zwłaszcza gitowcy dobierali sobie nowych członków spośród tych, którzy spędzili czas w więzieniu. Niektóre z tych nieformalnych grup są nastawione pokojowo do otaczającego ich świata . Najspokojniejsi byli kiedyś hippisi. Obecnie określa się tak rastmanów. Na drugim biegunie stoją skinheadzi, dla których agresja jest częścią ideologii. Najbardziej liczą się punkowcy i skini, którzy od lat toczą boje o palmę pierwszeństwa wśród grup młodzieżowych w Polsce.

GITOWCY, git - ludzie, gity, są zjawiskiem rdzennie polskim. Pojawili się w latach 70 - tych tworząc pod względem struktury rodzaj zamkniętego klanu, w obrębie którego preferowano styl bycia oparty na sile, kulcie przemocy i podporządkowania. Zasady te mają swoją pragenezę w ruchu "drugiego życia", który pojawił się około 1955 roku w zakładach poprawczych i karnych. Stosunkowo najwięcej gitowców rekrutowało się spośród uczniów szkół zawodowych i przyzakładowych. Gitowcy tworzyli pewien stereotyp elity. Uważali siebie za awangardę powołana do panowania. Dla podkreślenia swej grupowej tożsamości ubierali się w ortalionowe kurtki tzw. Szwedki i spodnie zaprasowane na kant. Nosili fryzurę na małpę. Ważna rolę odgrywał tatuaż , zwłaszcza kropki na dłoniach, palcach oraz twarzy. Najważniejszym znakiem była kropka przy lewym oku (cyngwajs). W każdej grupie obowiązywała hierarchia , przywódcą był ktoś , kto miał kontakty ze światem przestępczym. Posługiwali się specyficznym niezrozumiałym dla niewtajemniczonych żargonem. Pewne elementy subkultury gitowców przetrwały u skinheadów.

GRAFICIARZE mają rodowód amerykański. W latach 60 -tych młodzi mieszkańcy Nowego Yorku umieszczali nielegalnie swoje napisy, kolorowe szablony na ścianach metra. W latach późniejszych anarchiści niemieccy i włoscy studenci traktowali już swoje napisy na murach przede wszystkim jako komunikaty o treści politycznej. Działalność polskich graficiarzy należy rozpatrywać w kontekście rozwoju rozmaitych subkultur młodzieżowych w latach 80-tych. Początkiem były wizerunki wesołych krasnali malowanych w różnych miejscach Warszawy. W 1985 roku pojawiły się pierwsze szablony m. między innymi autorstwa Tomasza Sikorskiego i Andrzeja Rosołka. Swoje dzieła zaczęli też eksponować ludzie ze środowiska warszawskich deskorolców i anarchiści. Szczyt działalności polskich graficiarzy przypada na lata 1989-90.

HARLEYOWCY, motocykliści, ruch stale obecny niemal w całej Europie, USA i Australii. W latach 50-tych na autostradach Kalifornii i Wschodniego Wybrzeża zaczęli się pojawiać gromadnie młodzi mężczyźni, tak zwani ridersi na ciężkich motocyklach. Harleyowcy nie starają się afiszować z jakąkolwiek ideologią, interesują ich tylko motocykle i wszystko im podporządkowują. Nie pasjonują się nowymi modelami. Prawzorem i najczęściej używaną maszyną jest amerykański Harley Dawidson. W Polsce pierwsi harleyowcy pojawili się w latach 70-tych. Harleyowców charakteryzuje duch męskiej sprawności i siły. Typowy strój harleyowca to czarna skórzana kurtka z symbolami i emblematem, podkoszulek z oberwanymi rękawami i demonicznym wzorkiem, szeroki i ciężki od żelaza pas, dżinsy z dziurami lub skórzane spodnie, wysokie buciory. Na przegubach bransolety, palce upierścione srebrem, tatuaże. Jest też styl na "Dziki Zachód": kowbojski kapelusz, takież buty, frędzle i indiańskie ornamenty. Napojem mistycznym harleyowców jest piwo lub whisky "Jack Daniels". Na popularnych zlotach harleyowców panuje atmosfera pikniku i wzajemnego zrozumienia.

HIPISI, pierwsze grupy pojawiły się w latach 60-tych w USA, jako wyraz buntu przeciwko tradycyjnym amerykańskim wartościom kariery, profesjonalnej perfekcyjności, postępowi, prestiżowi mierzonemu stanem posiadania. U podstaw ruchu legły nastroje pacyfistyczne, których radykalizacje nastąpiła po wybuchu wojny wietnamskiej. Hipisi głosili hasła wolnej miłości, powrotu do natury, pacyfizmu, dostępu do narkotyków, tolerancji w zakresie wyboru sposobu życia, zachowania i ubioru. W Polsce na przełomie lat 60-tych i 70-tych tworzono komuny na Mazurach, w Bieszczadach i w okolicy Warszawy. Od lat 80-tych hippisów utożsamiano w Polsce z narkomanami. Długowłosi i ekstrawagancko ubrani stanowili wstydliwy problem. Z biegiem lat ruch przestał istnieć, ale poglądy dawnych hipisów nadal znajdują zwolenników wśród młodych ludzi.

METALOWCY, heavy-metalowcy, jest to subkultura fanów odmiany rocka zwanej heavy metal. Początek ruchu sięga lat 70-tych, ale największą popularność w wielu krajach osiągnął w następnej dekadzie, kiedy to koncerty rockowe zaczęły przybierać charakter coraz większej widowiskowości i teatralizacji. Metalowcy nie głoszą specjalnej ideologii czy filozofii. Teksty piosenek podkreślają kult szatana, zła, apoteozę tych negatywnych sił. Zainteresowanie okultyzmem i czarną magią powoduje, że utożsamia się ich często z satanistami. Fani heavy- metalu ubierają się na wzór dawnych rockersów. Ich styl to: obcisłe skórzane lub jeansowe spodnie, skórzane kurtki-ramoneski, pasy nabijane ćwiekami (pieszczochy), koszulki na których dominują kościotrupy i inne przerażające postacie. Noszą długie włosy sprawiające potarganych. W Polsce przeglądem idei, stylu bycia i obrzędowości muzyki heavy- metalu są festiwale "Metalomaniaków" w Katowicach.

PUNK, ruch młodzieżowy powstał w latach 70-tych w Wielkiej Brytanii i w USA. Przyjmuje się, że pierwszym wydarzeniem publicznym związanym z punkami był koncertowy debiut zespołu "Sex Pistols" w Londynie w 1976 roku. Skandalizujący styl tego zespołu , stał się podstawą zachowań subkultur punkowych. W Polsce dużą rolę odegrały zespoły punk-rockowe "Brygada Kryzys", "Tilt". Zanegowany został cały system społeczny i reguły jego funkcjonowania. Postawa skrajnej negacji obejmowała sfery społeczne (rodzina), polityczne (np. parlament), edukacyjne, prawne, ale także tradycję, stąd między innymi niechęć do religii i religijności. Podstawowe atrybuty stylu subkultury punków najwyraźniej uwidaczniają się w stroju: stara skórzana kurtka nabijana ćwiekami, ćwiekowy pas, pieszczotka (branzoleta) na przegubach dłoni, spodnie podarte lub w kolorowe łaty z zamkami błyskawicznymi, ciężkie wojskowe buty-glany. Uzupełnia całość wygolona po bokach głowa, pośrodku włosy ułożone w czub a'la Irokez, do tego kolczyki lub agrafki w uszach. Ruch nie ma żadnych liderów czy oficjalnych ideologów. Tworzą go małe wspólnoty(załogi, które kontaktują się ze sobą okazjonalnie (np. Podczas koncertu czy festiwali rockowych, takich jak w Jarocinie).





SATANIŚCI, na Zachodzie - sekta, ruch kulturowy; w Polsce - subkultura. Ruchy te zawsze były w opozycji wobec chrześcijaństwa i jego doktryny. Satanizm pozwala człowiekowi, który odrzucił Boga, stać się swoim własnym Bogiem. Podstawowym ceremoniałem satanistów są "czarne msze". W Polsce subkultura pojawiła się po 1984 roku na fali popularności zespołów speed - black - metalowych, takich jak "Kat"", "Kreon" i "Fatum". Teksty piosenek tych zespołów zawierają wiele motywów satanistycznych, łącznie z otwartą manifestacją zła i szatana. Polski satanizm jest daleki od pierwowzoru amerykańskiego. Funkcje rytualne przejmują koncerty, w czasie których sataniści występują w "pełnym rynsztunku" - czarnych skórzanych kurtkach z napisem "Ave Lucifer", na szyi odwrócony krzyż. W stroju dominacja kolorów: czarnego i czerwieni. W szczytowych momentach koncertu sataniści podnoszą w górę pięść z dwoma wystawionymi palcami (wskazującym i małym) - symbolem satanistów. Od pamiętnej, zorganizowanej w Jarocinie w 1986 roku czarnej mszy sataniści są symbolem dużego zagrożenia dla społeczeństwa dla, tym samym zostali ulokowani na samym biegunie radykalnej opozycji wobec kultury oficjalnej.

SKINHEADZI, skini, pojawili się w Wielkiej Brytanii w latach 70-tych, później w pozostałych krajach Europy. W Polsce zaczęli być widoczni w latach 1982-83. Wywodzą się ze slumsów wielkich miast i rekrutują się z młodych bezrobotnych. Ostrzyżeni na łyso, ubrani w stroje robocze, to jest toporne buciska martensy, dżinsy lub spodnie i kurtki wojskowe. Szokują wyglądem. Skinheadzi ześrodowiskowali i spotęgowali to co w ruchu punk było wulgarne i szowinistyczne. Utożsamiają się z ruchami, które preferują kult siły, między innymi z organizacjami neofaszystowskimi. Dewizą życiową naszych skinów jest walka o Polskę dla Polaków, ulubionymi hasłami są: "Polish Power", "Żydzi do gazu", "White Power". Ze szczególną agresywnością odnoszą się do Murzynów i Arabów. Najbardziej zaangażowani politycznie toczą zacięty bój z anarchistami. Skini do wszystkich subkultur nastawieni są wrogo, nawet między sobą nie zgodni. Agresję wyładowywują na manifestacjach, koncertach rockowych i meczach piłkarskich. Integracji tej subkultury i wzrostowi jej liczebności sprzyja wsparcie moralne ze strony organizacji takich jak Polskie Stowarzyszenie Narodowe i Polska Wspólnota Narodowe Bolesława Tejkowskiego.
Depresja jest najczęstszą chorobą psychiczną i jest niezwykle złożonym zjawiskiem. W języku potocznym słowo "depresja" służy do opisywania poczucia smutku lub żalu jako reakcji na jakieś zdarzenie życiowe. W tym kontekście słowo to używane jest do opisania uczucia lub objawu a nie choroby. Dlatego można używać słowa lepiej określającego jak choroba depresyjna. Wobec tego możemy powiedzieć, że depresja to:
• reakcja zdrowej osoby na stres wywołany np. jakąś sytuacją traumatyczną;
• jako nadmierna reakcja u jednostek o osobowości neurotycznej na stres, z którym zdrowy człowiek poradziłby sobie;
• jako objaw związany z innymi zaburzeniami organicznymi i somatycznymi a szczególnie zaburzeniami hormonalnymi lub metabolicznymi (np. niedoczynność tarczycy itp.);
• jako objaw psychozy afektywnej typu jedno - lub dwubiegunowego (depresja tego rodzaju pojawia się z niewiadomego powodu).
Wyróżniamy dwie postacie depresji: psychogenną - pochodzenia wyłącznie psychicznego i endogenną - często o podłożu biologicznym. Ogromne znaczenie ma wpływ choroby na funkcjonowanie rodzinne, zawodowe i społeczne. Depresja w znacznym stopniu ogranicza wydolność człowieka w życiu codziennym. Doprowadza do kryzysów małżeńskich, zaburza kontakty z innymi osobami, sprawia, że zmniejsza się wydajność zawodowa, pojawia się absencja w pracy, bezrobocie. Co jest przyczyną depresji? Prawdopodobnie na jej powstanie mają wpływ czynniki biologiczne, psychiczne oraz środowiskowe. Jest zatem wiele przyczyn tej choroby ale można także odważyć się na stwierdzenie, że to my także "zapracowaliśmy" najczęściej nieświadomie, nie potrafiąc radzić sobie z życiowymi problemami.

1. ABC problemów alkoholowych / J.K.Falewicz // Warszawa : PARPA, 1993 . - 46s. : rys.; 20 cm.
Nr inw. 1035p

2. Alkohol a zdrowie : alkohol a młode pokolenie Polaków połowy lat dziewięćdziesiątych / B.Fatyga, J.Sierosławski // Warszawa : PARPA,1999 . - 207s. ; 23 cm.
Nr inw.34142

3. Alkoholizm : bibliografia / M.Jasińska // Warszawa : Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy, 1993. - 2 t. ;23cm.
Nr inw. 30968 (I), 30969(II).

4. Alkohol i kierowca // Warszawa : PARPA, 2001 . - 20s. ; 20cm.
Nr inw.35211,1063p.

5. Alkoholizm jako choroba /B.T.Woronowicz // Warszawa : PARPA, 1994 . - 80s. ; 20cm.
Nr inw. 33727,33726,1033p.

6. Alkoholizm ojców a sytuacja rodzinna i szkolna dzieci/ M.Ochmański // Lublin: Wydaw. UMCS, 2001 . - 400s. ; 24 cm.
Nr inw. 34745.

7. Badania nad dziećmi alkoholików / przekł. J.Kotlicka // Warszawa : PARPA, 2000 . - 225 s.; 23cm.
NR inw. 35213.

8. Dorosłe dzieci alkoholików / J.G.Woititz // Warszawa : Akuracik, 2000 . - 134s. ; 20cm.
Nr inw. 34456 , 34365.

9. Dzieci alkoholików : jak je rozumieć, jak im pomagać / A.Pacewicz // Warszawa : Bivar, 1994 . - 146s. ; 20cm.
Nr inw. 31641.

10. Dzieci, alkohol, narkotyki : przewodnik dla rodziców / R.Maxwell // Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2001. - 208s. ; 20 cm.
Nr inw. 34949, 31767.

11. Młodzież o patologii społecznej i jej niektórych zjawiskach ( alkoholizmie,narkomanii, prostytucji) / pod red. T. Sołtysiak // Bydgoszcz : WSP, 1993 . - 229s. : 23cm.
Nr inw. 32874, 32875.

12. Nowe przesłanie nadziei : podręcznik duszpasterstwa trzeżwości / red. M.Dziewiecki //Warszawa : PARPA ,2000 . - 358s. ; 23 cm.
Nr inw. 35210.

13. Picie alkoholu w różnych okresach życia / Warszawa : PARPA, 2000 . - 163s. ; 23cm.
Nr inw. 35212.

14. Picie młodzieży a style życia w rodzinie / G.Lowe, D.R.Foxcroft, D.Sibley // Warszawa PARPA, 2000 . - 216s. : 23 cm.Nr inw. 34633.

15. Psychologiczna terapia uzależnienia od alkoholu : przewodnik do treningu konstruktywnych zachowań // Warszawa : IPZiT , 1994 . - 296s. ; 23cm.
Nr inw. 31985.

16. Ryzyko uzależnień / Cz. Cekiera // Lublin : Towarzystwo Naukowe KUL, 1994 . - 230s. ; 24cm.
Nr inw. 31923, 32160.

17. Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu : pomaganie osobom z problemem alkoholowym / I.K.Berg, S.Miller// Łódż : Galaktyka , 2000 . - 234s. ; 24cm.
Nr inw. 34837.

18. Struktura : "ja" a motywy podejmowania leczenia odwykowego / Ryszard Cibor // Katowice: Wyd. UŚ. , 1994 . - 111s. ; 23 cm.
Nr inw. 31614.

 

DRUKI CIĄGŁE

1. Alkohol a młodzież / J.Majka // "Wychowawca" 2001, nr 7/8,s.24-26.

2. Alkohol kradnie wolność / J.Wencel // "Problemy Alkoholizmu" 1999, nr 4 ,s.12.

3. Alkoholowy dom i życie z alkoholikiem / M.Kucińska // " Świat Problemów" 1999, nr 10, s.32.

4. Jak pijemy alkohol?/ J.Sierosławski //"Świat Problemów" 1998, nr5, s.10.

5. Konar - program profilaktyki uzależnień alkoholowych / A.Kowal , D.Zielińska //"Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze " 2000, nr 1, s.28-30.

6. Młodzież i alkohol / A. Zieliński, J.Sierosławski // "Świat Problemów" 2000 , nr 9 , s.4-7.

7. Najnowsze tendencje światowe w leczeniu alkoholizmu / K.Godorowski //"Problemy Alkoholizmu" 1997, nr 4 ,s.8.

8. Niepijący rodzic - szansa dla dzieci? / M.Ilnicka // "Świat Problemów" 1998, nr 7, s.15.

9. Obraz własnego "ja" u synów alkoholików. /P.Kurtek // "Małżeństwo i Rodzina" 2002, nr 2, s.37-40.

10. Picie napojów alkoholowych przez studentów / J.Wojciechowska // "Kultura i Edukacja" 1999, nr 1 , s.66-70.

11. Początek drogi alkoholowej w wieku szkolnym / I.Tatarowicz// "Nowa Szkoła" 1996, nr 4, s.30-35.

12. Postawy dorosłych dzieci wobec picia alkoholu i zażywania narkotyków / J.Fudała, M.Fudała // " Świat Problemów" 2001, nr 12, s.17 -21.

13. Sytuacja dziecka z problemami alkoholowymi/ B.Siennicka// "Wychowawca" 2001, nr 7/8, s.28 -29.

14.W związku z alkoholizmem / M.Kisiel //"Świat Problemów" 1998, nr 1, s.13.

15. Zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii / S.Nikodemska // "Świat Problemów" 1998, nr 6, s.35.

16. Wstyd i poczucie winy w chorobie alkoholowej/ E.Nowak // "Problemy Alkoholizmu" 1997, nr 6, s.11.

17. Zarys psychologicznej koncepcji używania alkoholu jako sposobu radzenia sobie ze stresem /R.Poprawa // "Przeglad Psychologiczny " 1998, nr 3/4, s.61.

1. Alkohol a młode pokolenie Polaków połowy lat dziewięćdziesiątych/ Barbara Fatyga[i in.].- Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1999.- 206 s., nr inw. 26661

2. Alkohol, alkoholizm i ja/ Iwona Niewiadomska.- Lublin: Fundacja Rozwoju KUL, 2002.- 105 s., nr inw. 27777, 27864

3. Alkoholizm i narkomania u nieletnich//W: Przestępczość I demoralizacja nieletnich w Polsce w okresie transformacji ustrojowej/ Leszek Wieczorek.- Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, 2005.-  s.121 - 148, nr inw 28523

4. Alkoholizm jest chorobą/Bohdan T. Woronowicz.- Warszawa; Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1998.- 143 s., nr inw. 26406

5. Alkoholizm: bibliografia/ Maria Jasińska.- Warszawa: Społeczny Komitet Przeciwalkoholowy, 1993.- 2 T.- 169s. T. 1.- 97 s. T. 2, nr inw. 24783 cz.

6. Badania nad dziećmi alkoholików red. Lucyna Zbucka.- Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2000.- 225 s., nr inw. 27434

7. Czas uzdrowić swoje życie: przewodnik Dorosłych Dzieci Alkoholików/ Timmen L. Cermak, Jaques Rutzky.-Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1998.- 257 s., nr inw. 26404

8. Dewiacyjne aspekty współczesnego świata: przejawy, zapobieganie, terapia/ pod red. Małgorzaty Prokosz.- Toruń: Wydaw. „Adam Marszałek”, cop. 2005.-269 s. nr inw. 29012

9. Dzieci alkoholików: jak je rozumieć, jak im pomagać: poradnia specjalistyczna[…]/ wybór i oprac. Alicja Pacewicz.- Warszawa: Agencja Informacji Użytkowej BIVAR, 1994.- 144 s., nr inw. 25180

10. Dzieci. Alkohol. Narkotyki: przewodnik dla rodziców/ Ruth Maxwell.- Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 1999.- 208 s., nr inw. 26462 cz., 26506

11. Gry i hazard: uzależnienia dzieci w okresie dorastania/Mark Griffiths.- Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004.- 93 s., nr inw. 29354

12. Jak rozpoznawać czy dziecko sięga po narkotyki/ Timothy Dimoff, Steve Carter.- Warszawa: ELMA BOOKS, 1994.- VII, 203 s., nr inw. 27875

13. Metody pomocy i samopomocy w uzależnieniach/ Dorota Zaworska-Nikoniuk.- Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „AKAPIT”, 2001.- 224 s., nr inw. 27332, 27745

14. Miłość, seks i inne uzależnienia// W: Przemiany intymności: seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach/ Anthony Giddens.- Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2006.- s. 83 - 107, nr inw. 29042 cz., 29105, 29106

15. Na początku była rozpacz/Krzysztof Andrzej Wojcieszek.- Kraków: Wydawnictwo Rubikon, cop. 2005.- 249 s., nr inw. 28372, 28373

16. Narkomania:podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców/ Juczyński.- Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005.- 140 s., nr inw. 29400

17. Narkomania: mity i rzeczywistość/ Michael Gossop.- Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 1993.- 214 s., nr inw. 24891, 25243

18. Narkotyki - niemyte dusze/Anna Micińska.- Warszawa: PIW 1975.- 379 s., nr inw. 8954

19. Narkotyki w szkole i w domu: zagrożenie/ Maria Moneta Malewska.- Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, 1995.- 93 s., nr inw. 27874

20. Narkotyki w szkole i wdomu: zagrożenie/ Maria Moneta Malewska.- Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2004.- 137 s., nr inw. 27975, 28078

21. Narkotyki/ Jan Rogala.- Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983.- 141 s., nr inw 17770, 17771

22. Narkotyki: więcej wiedzieć, odkrywać siebie i świat/ Denis Richard.- Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1999.- 125 s., nr inw. 26498

23. Nastolatki i alkohol: kiedy nie wystarczy powiedzieć „nie”/Roger E. Fogler, Wayne R. Bartz.- Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1999.- 168 s., nr inw. 26662

24. Nowe uzależnienia/ Cesare Guerreschi.- Kraków: Wydawnictwo SALWATOR, 2006.- s 316, nr inw. 29255

25. Od nałogu do miłości: jak wyzwolić się z uzależnienia od seksu i odnaleźć prawdziwe uczucie/ Patrick Carnes.- Poznań: „Media Rodzina”, 2001.- 513 s., nr inw. 28533

26. Opiniowanie w sprawach uzależnienia od substancji psychoaktywnych// W: Podstawy psychologii sądowej/ red. Marc J. Akerman.- Gdańsk: GWP, 2005.- s. 183 - 204, nr inw. 29043 cz.

27. Patologie społeczne/ red. Mariusz Jędrzejko.- Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 2006.- 253 s., nr inw. 28830, 28831, 28832

28. Pedagog wobec dzieci i młodzieży uzależnionych od alkoholu// W: Psychologia kliniczna: w praktyce pedagogicznej/ S. Maria Pecyna.- Warszawa: Wydaw. Akademickie „Żak”, 2001.- s. 161-186, nr inw.  26569, 26570 cz.27346, 27614, 27774, 27845, 27947

29. Picie alkoholu w różnych okresach życia/ red. Alicja Bartosik.- Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2000.- 163 s., nr inw. 27435

30. Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików/Bryan E. Robinson, Migs Woodside.- Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1998.- 260 s., nr inw. 26407

31. Postrzeganie osoby ojca przez dzieci z rodzin z problemem alkoholowym/ Barbara Niżakowska-Półtorak// W: Patologie społeczne/ red. Mariusz Jędrzejko.- Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora,2006.- s. 172-183, nr inw. 28830, 28831, 28832

32. Problemy zagrożenia młodzieży uzależnieniem/ Centralny Ośrodek Metodyczny Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego Ministerstwa Edukacji Narodowej.- Warszawa: „Epoka”, 1989.- 140 s., nr inw. 23612 cz.

33. Profilaktyka uzależnień drogą do wolności człowieka/ red. Czesław Cekiera, Iwona Niewiadomska.-Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2001.- 281 s., nr inw. 27513

34. Profilaktyka uzależnień/Zbigniew B. Gaś.- Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1993.- 234 s., nr inw. 24815, 24991, 25405

35. Psychoprofilaktyka uzależnień oraz terapia i resocjalizacja osób uzależnionych: metody, programy, modele, ośrodki, zakłady, wspólnoty/ Czesław Cekiera.- Lublin: Tow. Naukowe KUL, 1993.- 3131 s., nr inw. 24856, 24864 cz.

36. Rodzina patologiczna//W: Jak pracować dzieckiem i rodziną zagrożoną/Maria Łopatkowa.- Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980.- s. 215-225, nr inw. 13816

37. Rzuć palenie?// W: Gra w manipulacje: wywieranie wpływu dla ludzi uczciwych/ Robert-Vincent Joule, Jean-Léon Beauvois.- Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2006.- s. 147-148, nr inw. 29024 - 29025

38. Stawić czoło uzależnieniom/ Charly Cungi.- Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2007.- 287 s., nr inw. 29091, 29092

39. Uzależnienia młodzieży( alkohol, narkotyki) - rozmiary zjawiska na przykładzie uczniów szkół podstawowych i średnich// W; Zachowania dewiacyjne młodzieży/ Bronisław Urban.- Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999.- 226 s. nr inw. 26692, 26281, 2000.- 226 s., nr inw. 27021, 28392

40. Uzależnienia/ Maree Teesson, Louisa Degenhardt, Wayne Hall.- Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005.- 140 s., nr inw. 28341

41. Uzależnienie// W: Sekty: manipulacja psychologiczna/ Jean-Marie Abgrall.- Gdańsk: GWP, 2005.- s.119-138, nr inw . 29014

42. W obliczu narkomanii. Nowe spojrzenie/ Pierre de Parcevaux.- Kraków: Wydawnictwo WAM Księża Jezuici, 1995.- 239 s.

43. W trosce o trzeźwość Narodu: sylwetki najwybitniejszych działaczy trzeźwościowych XIX i XX wieku oraz antologia ich pism.- Warszawa; Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2000.- 449,[12] s., nr inw. 27436

44. Wybrane zagadnienia z problematyki uzależnień/ Dorota Pstrąg.- Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2000.- 291 s., nr inw. 27501

45. Zaczatowani/Krystyna Pytlakowska, Jerzy Gomuła.- Warszawa: Jacek Santorski, 2005.- 400 s., nr inw. 29080 -29081

 

WYDAWNICTWA CIĄGŁE: 
 

1. „Aktualnie, alkohol, aspekty”. Co słychać u młodych Polaków?/ Krzysztof Wojcieszek// Świat Problemów.- 2005, nr 4, s. 4-9

2. „Gra w zielone”, czyli o marihuanie w kulturze hip-hopowej/ Beata Hoffman// Problemy Opiekuńczo Wychowawcze.- 2006, nr 10, s. 21-26

3. ABC narkotyków/Magda Wójcik// Remedium.- 2007, nr 9, s. 16-17

4. Aktywność ruchowa w rozwoju dziecka z rodziny z problemem alkoholowym Cz. I/Kinga Klas-Pupar// Remedium.- 2006 nr 2, s. 21

5. Alkohol w Polsce i krajach Unii Europejskiej// Świat Problemów.- 2007, nr s. 5-12

6. Alkoholizm ludzi starszych w stacjonarnych placówkach opiekuńczych / Andrzej Mielczarek // Praca Socjalna .- 2007, nr 4, s. 56-74

7. Alkoholizm ludzi starszych w stacjonarnych placówkach opiekuńczych/Andrzej Mielczarek// Praca Socjalna.- 2007, nr 4 s. 56-74

8. Bliżej siebie, dalej od narkotyków/ Mariola Bieńko// Problemy Opiekuńczo Wychowawcze, 2005, nr 7, s. 13-18

9. Cele leczenia uzależnień od substancji psychoaktywnych w perspektywie tematyki zdrowia publicznego/ Piotr Jabłoński// Serwis Informacyjny Narkomania, 2005, nr 3, s. 3-12

10. Chwilowa „wolność” - młodzież wobec narkomanii/ Danuta Narożna//Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne.- 2006, nr 10, s. 8-11

11. Duchowy charakter Programu Dwunastu Kroków a jakość życia Anonimowych Alkoholików/ Marcin Wnuk// Alkoholizm i Narkomania.- 2007, nr 3, s. 289-301

12. Jak rozpowszechniać informacje o zjawisku narkomanii - relacje z mediami/ Agnieszka Marchel// Serwis Informacyjny Narkomania.- 2005, nr 2, s. 51-55

13. Małopolska w walce z narkomanią / Jan Wszołek // Problemy Opiekuńczo Wychowawcze .- 2007, nr 6, s. 14 - 19

14. Młodzież a uzależnienia - mechanizmy jako konsekwencja buntu i nierozwiązanych dylematów tożsamościowych/ Ewa Wasocka// Wychowanie Na Co Dzień.- 2006, nr 1-2, s. 11-18

15. Możliwości i ograniczenia działań w realizacji działań edukacyjno-terapeutycznych wobec osób uzależnionych od narkotyków tymczasowo aresztowanych/ Dorota Rybczyńska// Problemy Narkomanii.- 2006, nr 1, s. 45-46

16. Mózg na haju/ Ryszard Przewłocki// Charaktery.- 2007, nr 3, s. 50-51

17. Nadużywanie Internetu: przyczyny, objawy, konsekwencje// Świat Problemów, 2002, nr 7-8, s. 45-53

18. Nie czynię dobra, którego chcę / Ewa Woydyłło // Charaktery .- 2007, nr 9, s. 16-21

19. O potrzebie profesjonalnej profilaktyki w szkole/ Grażyna Miłkowska// Problemy Opiekuńczo Wychowawcze, 2006, nr 2, s. 22-30

20. Objawy i wczesne rozpoznawanie FAS/ Małgorzata Klecka// Niebieska Linia.- 2006, nr 3, s. 7-9

21. Oczekiwania od terapii osób uzależnionych/Piotr Szczurkiewicz// Świat Problemów.- 2005, nr 9, s. 29-33

22. Palenie tytoniu a rozwój uczniów/ Bogdan Gawron// Opieka Wychowanie Terapia, 1995, nr 3, s. 20-22

23. Palenie tytoniu wśród młodzieży. Metody ograniczenia/ Małgorzata Suwala, Andrzej Gerstenkorn//Lider,1997, nr 7-8, s. 24-25

24. Pijący Pracownicy/Roman Pomianowski// Świat Problemów.- 2007, nr 5, s. 12-18

25. Płodowy Zespół Alkoholowy/ Magdalena Przystałowska// Remedium.- 2006, nr 10, s. 31-32

26. Profilaktyka narkomanii - ujęcie lokalne/ Anna Nowak// Wychowanie Na Co Dzień.- 2006, nr 1-2, 3-6

27. Przemoc i narkotyki / Małgorzata Maresz // Świat Problemów .- 2007, nr 9,  s. 25-27

28. Przemoc w grach komputerowych a zjawiska desensytyzacji i katharsis wśród młodzieży gimnazjalnej/ Anna Bosch// Edukacja Studia Innowacje, 2006, nr 2, s. 94-102

29. Rodzina jako miejsce integralnej profilaktyki używania substancji psychoaktywnych przez młodzież/ Monika Szpringer// Badania Studia Innowacje.- 2006, nr 3, s. 29-46

30. Rozpowszechnianie substancji psychoaktywnych wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w Krakowie/ Maria Gacek// Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne.- 2007, nr 5, s. 17-19

31. Rzuć palenie razem z nami/Włodzimierz Janiszewski// Biuletyn Narkomanii, 2005, nr 1, s. 63-67

32. Skazani, ale nie potępieni / Kazimierz Pierzchała// Problemy Alkoholizmu.- 2006, nr 4-5, s. 44-47

33. Skuteczne strategie profilaktyczne. Alkohol i polska młodzież w ostatnich dwudziestu latach/ Krzysztof A. Wojcieszek// Świat Problemów.- 2006, nr 6, s. 33-39

34. Stan problemu narkotykowego w Europie/ Danuta Muszyńska// Serwis Informacyjny Narkomania.- 2006, nr 1, s. 37-43

35. Sześć filarów antynarkotykowej prewencji/ Stanisław Bedln// Wychowanie Na Co Dzień.- 2002, nr 10-11, s. 7-10

36. Środowisko rodzinne a rozwój osobowości dziecka/ Róża Pawłowska// Problemy Alkoholizmu.- 2006, nr 203, s. 9-14

37. Targibal. Iluzja Życia/Karol Glezner// Świat Problemów.- 2006,nr 4, s. 10-20

38. Unikajmy zagrożeń/ Grażyna Maliszkiewicz// Wychowanie w Przedszkolu.- 2005, nr 9, s. 26-27

39. Wspólnota AA - jaka jest, nie każdy widzi/ Hanna Gaszyńska// Świat Problemów.- 2007, nr 8, s. 17-20

40. Współczesna młodzież a używanie alkoholu / Joanna Łukasik // Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze .- 2007, nr 6, s. 19-23

41. Wyłanianie przywódców i konflikty grupowe/Mira Prajsner// Remedium.- 2006, nr 10, s. 22-23

42. Zaburzenia zdrowia psychicznego u alkoholiczek kończących terapię uzależnienia/ Agnieszka Riali// Świat Problemów, 2005, nr 10 s. 18-20

43. Zfastrygowane dzieci/ Ewelina Sawaściuk// Charaktery.- 2007, nr 8, s. 64-67

44. Znaczenie duchowości w procesie terapii uzależnień oraz resocjalizacji/ Krzysztof Kuzia// Problemy Narkomanii.- 2006, nr 4, s. 77-81

 
 
 
 
Alkoholizm: choroba posiadająca własną etiologię i patogenezę, specyficzny stan organizmu człowieka oraz zmian w zachowaniu towarzyszącym zawężaniu się wachlarza umiejętności radzenia sobie w życiu wraz z pojawiającym się przymusem picia alkoholu pomimo negatywnych konsekwencji wcześniejszego zażywania

Po pierwsze, obecność uporczywego dążenia do zażywania danej substancji lub do wykonywania określonych czynności, którego siła daje subiektywne poczucie nieodpartego przymusu wewnętrznego.

Po drugie, uporczywe powtarzanie tych zachowań mimo szkód, które powodują a w przypadku podejmowanych przez człowieka prób powstrzymania się od tego, co szkodzi, doznawanie niepowodzeń i załamywanie się kontroli nad tym postępowaniem.

Po trzecie, pojawianie się bardzo przykrych stanów psychicznych i dolegliwości fizycznych wtedy, gdy przedłuża się okres przerwy w zażywaniu substancji lub powstrzymywania się od nałogowych czynności oraz następnie doznawanie silnie oczekiwanej ulgi, po zakończeniu przerwy.

Wspólnym mianownikiem tych różnorodnych form postępowania jest fakt, że człowiek sam swoim zachowaniem powoduje szkody i tworzy zagrożenia dla siebie lub innych ludzi i mimo odbierania sygnałów na ten temat, nie potrafi się powstrzymywać od robienia tego dalej. Oczywiście problem utraty zdolności do kontroli nie pojawia się od samego początku podejmowania tych czynności, lecz dopiero po upływie jakiegoś czasu ich kontynuowania.

Nałogi i życie emocjonalne

W każdym nałogu zachowaniom jednostki towarzyszą specyficzne i intensywne stany emocjonalne, odgrywające istotną rolę w uporczywym podejmowaniu zachowań przynoszących szkodę. Wydaje się, że osoby te nie licząc się z kosztami poszukują tych stanów i, że nie mogą się bez nich obejść. Dotyczy to nie tylko tych, którzy zażywają chemiczne substancje bezpośrednio zmieniające stany psychiczne, ale i tych, którzy nadają normalnym skądinąd zachowaniom taką intensywność i specyfikę, że prowadzi to do podobnych stanów emocjonalnych.

Szczególną rolę spełniają takie stany emocjonalne jak:

 intensywne doświadczenie przyjemności zbliżającej się do rozkoszy i ekstazy, ostre wzbudzenia stanów napięcia i ekscytacji,

 głębokie stany rozluźnienia i relaksacji zbliżające się do stanów depersonalizacji,

 specyficzny rodzaj doznań nazywanych stanami zmienionej świadomości.

Każdy nałóg jest destrukcyjnym przywiązaniem się do specyficznych stanów emocjonalnych oraz do substancji lub zachowań, które te stany mogą wzbudzać.

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje doświadczeń w osiąganiu poczucia dobrostanu poprzez: relaksację, ekscytację oraz fantazjowanie

 Ci którzy w nadmierny sposób poszukują dobrostanu poprzez relaksację i uspokojenie, znajdują zadowolenie przy pomocy jedzenia, koczowania przed telewizorem lub przez picie alkoholu i zażywanie chemicznych substancji o właściwościach tłumiąco-hamujących jak np. heroina, benzodiazepiny Szukają redukcji różnego rodzaju dysonansów pochodzących ze źródeł zewnętrznych lub z wewnętrznych konfliktów.

 Zupełnie inaczej poszukiwanie dobrostanu będzie się przejawiać u osoby preferującej doświadczenia pobudzenia i ekscytacji. Będzie ona dążyć do aktywnej konfrontacji z różnymi wyzwaniami sytuacyjnym, podejmować czynności ryzykowne, poszukiwać przygód seksualnych lub zażywać środki pobudzające jak kokaina czy amfetamina.

 Jeszcze inne preferencje zobaczymy u osób dla których kluczem do dobrostanu jest zanurzanie się w fantazję. Pociągają je tajemnicze lub dziwne wyobrażenia, fantazjowanie, mistyczne doświadczenia, wschodnie rytuały itd. Sięgają również chętnie po substancje chemiczne torujące drogę do tego typu doświadczeń jak np. LSD, marijuana czy inne substancje halucynogenne.

Problemy osobiste jako czynniki ryzyka uzależnień

Istnieją pewne zjawiska problemowe, które przyczyniają się do rozwijania nałogowych form poszukiwań szczęścia i dobrego samopoczucia. Należy do nich m.in.:

 uporczywa negatywna koncentracja na swoim własnym "ja"

 brak orientacji kim się jest

 poczucie wewnętrznej pustki

 brak poczucia znaczenia i celu w życiu

 nadmierne poszukiwanie aprobaty

 cenzurowanie samego siebie

 przeżywanie poczucia wstydu

 nieumiejętność radzenia sobie ze złością i gniewem

 skrywane, zalegające stany smutku i przygnębienia

 stałe wewnętrzne napięcie

 skrywane potrzeby zależności

 obwinianie innych

 słabe zdolności radzenia sobie ze stresem

 myślenie życzeniowe

 potrzeba szybkiej i bezpośredniej satysfakcji

 brak tzw. wewnętrznego przyjaciela

 problemy z intymnością

 trudności w zdobywaniu naturalnych przyjemności

---