s

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Bezwodnik octowy [bezwodnik kwasu octowego, tlenek acetylu]

Wzór konstytucyjny: (CH₃CO)₂O

Wzór sumaryczny: C₄H₆O₃

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
bezwodnik octowy	100	108-24-7	203-564-8	C	10-34

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Ciecz łatwo palna. Pary tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe. Pary są cięższe od powietrza - gromadzą się przy powierzchni i w dolnych partiach pomieszczeń.

Zagrożenie toksykologiczne: Bezwodnik kwasu octowego i jego pary działają żrąco na żywą tkankę. Bezwodnik octowy i jego pary działają drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Bakteriobójczy.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Bezwodnik octowy wywiera stosunkowo słabe szkodliwe działanie w środowisku naturalnym.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego parami bezwodnika octowego środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen - najlepiej, jeśli tego dokona osoba przeszkolona.
2.	Okryć kocami. Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W razie zatrucia doustnego przepłukać usta wodą, dać do wypicia mleko lub 2-3 szklanki wody i skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym. Stosować łagodne środki neutralizujące. Bezwodnik octowy należy maksymalnie rozcieńczyć wodą.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy strumieniem letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Substancja łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszany wybuchowe.
Środki gaśnicze:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka.
Zalecenia szczegółowe:	Mały pożar gasić gaśnicą śniegową (CO2) lub proszkową (ABC albo BC), duży pożar gasić rozproszonymi prądami wody lub pianą gaśniczą. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się cieczy. Powoduje to rozrzucanie palącego się bezwodnika octowego, a tym samym rozprzestrzenianie ognisk pożaru. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą, a w miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości bezwodnika octowego do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwalniającą się cieczą lub substancją stałą (w zależności od temperatury otoczenia). Stosować ubrania ochronne kwasoodporne, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, a w przypadku wyraźnie wyczuwalnego zapachu kwasu - ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych i gazowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2, filtr par organicznych i rozpuszczalników oznaczony kolorem brązowym i literą A).
Zalecenia szczegółowe:	Usunąć źródło zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących), zabezpieczyć zbiorniki przed nagrzaniem, pary rozcieńczać rozproszonym strumieniem wody, starać się odciąć źródło skażenia środowiska (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym), miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebrane duże ilości cieczy odpompować, małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, najlepiej pochodzenia roślinnego (siano, słoma, torf, trociny), zebrać, skierować do ewentualnego zagospodarowania lub zniszczenia.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.
Metody utylizacji:	Kontrolowane spalanie - zgodnie wymogami przepisów prawa.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania bezwodnika octowego nie jeść, nie pić, nie zażywać lekarstw, unikać kontaktów z substancją, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu. W pomieszczeniach pracy oraz magazynowych nie powinny przebywać osoby postronne, w szczególności dzieci, kobiety ciężarne, osoby chore i w podeszłym wieku. Dzieci należy chronić przed dostępem do substancji.
Magazynowanie:	Wyeliminować źródła zapłonu - nie wykonywać prac z otwartym ogniem, nie palić, nie używać narzędzi iskrzących i odzieży z tkanin podatnych na elektryzację, chronić zbiorniki przed nagrzaniem, instalować urządzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym.
Metody postępowania z odpadami:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w magazynie cieczy palnych wyposażonym w instalację wentylacyjną i elektryczną w wykonaniu przeciwwybuchowym, na twardym podłożu. Opakowaniami są szczelnie zamknięte beczki ocynkowane piętrzone w stosy, balony szklane zamykane korkami, znajdujące się w koszach wiklinowych, umieszczane na półkach regałów, butelki szklane ze szkła oranżowego. Opakowania napełniać do 90% ich objętości. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. Bezwodnik octowy działa korodująco na stal.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania bezwodnika octowego. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa powlekanego, odpornego na działanie rozpuszczalników organicznych.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie, odpornej na działanie rozpuszczalników organicznych.
Drogi oddechowe:	W razie potrzeby ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z parami bezwodnika octowego (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par oznaczonym kolorem brązowy i literą A).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń par pochodzących z bezwodnika octowego, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy (NDS):

NDS - 10 mg/m³

NDSCh - nie określono

NDSP - 20 mg/m³

Metody oceny narażenia w środowisku pracy

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi bezwodnika octowego.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 102,09 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Bezwodnik octowy jest pochodną najprostszego kwasu karboksylowego - kwasu octowego. W warunkach normalnych jest to bezbarwna ciecz o ostrym zapachu owocowo-eterowym.
9.3	Temperatura topnienia: -123,5^oC
9.4	Temperatura wrzenia: 140^oC
9.5	Gęstość: 1,08 g/cm^3
9.6	Gęstość par względem powietrza: 3,5
9.7	Prężność par (20^oC): 5 hPa
9.8	Temperatura zapłonu: 49^oC
9.9	Temperatura samozapłonu: 389^oC
9.10	Zakres tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem: 2-10,2% obj.
9.11	Współczynnik załamania światła n20^o/D: 1,3903
9.12	Rozpuszczalność w wodzie: Bezwodnik octowy ulega rozpadowi w wodzie. Bezwodnik octowy rozpuszcza się w alkoholu, chloroformie, glicerolu i eterze.
9.13	Wartość pH (10 g/l/20^oC): ok. 3
9.14	Zagrożenie wód: Małe
9.17	Inne: Bezwodnik octowy otrzymywany jest kilkoma metodami. Najważniejsza z nich polega na katalitycznym utlenieniu aldehydu octowego oraz reakcji ketonu z kwasem octowym. Bezwodnik octowy stosowany jest bardzo szeroko w przemyśle organicznym, w szczególności jako środek acylujący (acetylowanie), do wytwarzania włókien sztucznych, barwników, perfum, materiałów wybuchowych i innych.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Bezwodnik octowy w warunkach prawidłowego przechowywania jest stabilny chemicznie. Reaguje gwałtownie z wrzącą wodą, silnymi utleniaczami, alkoholami i innymi związkami chemicznymi. Ulega rozkładowi pod wpływem ogrzewania.
Właściwości korozyjne:	Bardzo silne.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Informacja ogólna: Zatrucia zdarzają się wśród robotników przemysłu chemicznego, jako skutek wdychania par. Ulegają przy tym podrażnieniu błony śluzowe, także oczu. W wyniku działania na skórę występują niekiedy wypryski na dłoniach, zwłaszcza między palcami. Kontakt z bezwodnikiem octowym jest dla organizmu człowieka i innych żywych organizmów niebezpieczny. Wywołuje oparzenia błon śluzowych i skóry, powstaje martwica skrzepowa.

Dane toksykologiczne:

LD_{50(doustnie, szczur)} = 1780 mg/kg

LC_{50(Daphnia magna)} = 47 mg/24 godz

Działanie miejscowe:

Wdychanie par:Wdychanie wywołuje ostry ból w ustach, gardle, przełyku i żołądku. Jama ustna, podniebienie miękkie i migdały są często pokryte białymi strupami i owrzodzeniami. Występują natychmiastowe wymioty, często krwawe, mogą być one połączone z biegunką i krwawym stolcem. Chorzy duszą się. Poszkodowani wyglądają jak w zapaści. Bezwodnik octowy może spowodować bezdech z pieniącą się śliną (objaw obrzęku płuc). Może pojawić się zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc.

Spożycie: Bezwodnik octowy wywołuje uczucie palenia w ustach i nudności z wymiotami. Powoduje również groźne wymioty z obecnością krwi. Może dojść do perforacji (przedziurawienia) jelit.

Kontakt ze skórą: Wystąpią zaczerwienienia i podrażnienia chemiczne. Bezwodnik octowy powoduje poparzenia chemiczne z ostrym bólem.

Kontakt z oczami: Pojawią się zaczerwienienie, poparzenie i ból. Może zaistnieć poparzenie chemiczne z utratą wzroku włącznie.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Wskaźnik oceny dla ostrej toksyczności: wobec ssaków: 1,0

wobec ryb: 3,6

wobec bakterii: 2,8

Stopień zagrożenia wód: Mały.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 07 01 04 - inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory z przemywania i ciecze macierzyste.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowanie:

rodzaj 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaj 15 01 04 - opakowania z metalu,

rodzaj 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1715
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	8
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	83
14.5	Numer indeksowy (EC):	607-098-00-9
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	10-34
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-26-45
14.8	Nalepki ostrzegawcze wg RID/ADR Nr 8 + 3:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998, „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi bezwodnika octowego, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony bezwodnika octowego. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniu jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 10	Substancja łatwo palna.
R 34	Powoduje oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

16.1 Chemiczne określenie produktu: Bezwodnik octowy
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
83	Materiał ciekły żrący,zapalny.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-II		Materiał żrący, niebezpieczny.
Numer ONZ: 1715		Bezwodnik octowy.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Według rozporządzenia MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywy 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 25.11.2002 Strona/stron 8/8
Nazwa:	BEZWODNIK OCTOWY

Bezwodnik octowy

---